سفر دستاوردی از تجربه‌ها و خاطرات است. آشنایی با فرهنگ بومی در هر منطقه بهترین یادگاری است که از سفر برایمان به جا می‌ماند. معمولاً بازارهای قدیمی و سنتی، اصالت هر شهر را به شما نشان می‌دهد. در این بازارها رنگ‌و‌بویی از روزهای گذشته به یادگار مانده است. خوب است کمی در این مکان‌ها گشت‌وگذار کنید و زیبایی‌های هر شهر را در آن ببینید. اگر مقصدتان اردبیل است، بازدید از بازار بزرگ اردبیل را برنامه‌هایتان بگذارید. این بازار قدیمی سوژه‌های نابی برای دیدن دارد.
بازار بزرگ اردبیل کجاست؟
موقعیت بازار سنتی اردبیل دقیقاً در قلب شهر و در دو سمت خیابان امام خمینی (ره) است. به همین خاطر به‌راحتی میتوانید از آن دیدن کنید. اگر به‌سمت شمال بازار بروید، به میدان امام حسین (ع) می‌رسید. خیابان آیت الله طالقانی و میدان فجر هم در جنوب بازار هستند. در همسایگی شرقی بازار، خیابان آیت الله کاشانی است. میتوانید خیابان ناصرلی صوفی را در سمت غرب بازار پیدا کنید.
تاریخچه بازار بزرگ اردبیل
بازار تاریخی اردبیل یکی از بازارهای سنتی ایران است. در سردر بازارچه شمال شرقی، سنگ‌نوشته‌ای قدیمی هست که اسم سازنده و تاریخ ساخت را رویش نوشته‌اند؛ اما به‌خاطر فرسایش، سطح این سنگ ناخواناست. برای اولین‌بار دو گردشگر به اسم اصطخری و مقدسی در قرن چهارم هجری قمری درباره این بازار نوشته‌اند. طبق نوشته‌های به‌جامانده، این بازار به‌شکل صلیبی بود که مسجدی در وسط آن وجود داشت. ساخت بنای بازار به دوره سلجوقیان برمی‌گردد؛ البته در دوره زندیه، صفوی و قاجار بخش‌هایی به این بازار اضافه شد و بخش‌های قدیمی را مرمت کرده‌اند.
رونق‌گرفتن بازار تاریخی اردبیل در دوره صفویه
اردبیل از پایتخت‌های حکومت صفوی بود. به همین خاطر در این دوره، آن را از مهم‌ترین شهرهای ایران می‌دانستند. بازار سنتی اردبیل در قرن‌های هفتم و هشتم هجری قمری و در زمان حکومت صفوی‌ها رونق بسیاری داشت. وجود این بازار موقعیت تجاری خوبی را در آن زمان به وجود آورده بود. این رونق در زمان حکومت شاه طهماسب و در قرن دهم هجری قمری به اوجش رسید. بسیاری از تجار و مردم برای خرید و فروش به سرای بقال‌ها، خراط‌ها، سراج‌ها، کرباس‌فروش‌ها، قصاب‌ها و قیصریه رفت‌وآمد می‌کردند.
معماری بازار بزرگ اردبیل
هر چه از جزئیات و معماری زیبای بازار سنتی اردبیل بگوییم، کم گفته‌ایم. در هر بخش از این بازار می‌شود معماری اسلامی و سنتی ایرانی را دید. در سرای اصلی بازار 9 گنبد زیبا وجود دارد که چهار ستون مدور در زیر آن‌ها استوار هستند. جنس این ستون‌ها از سنگ خاراست. هرکدام از ستون‌ها سرستونی مکعبی دارند. طاق‌های زیر گنبد را برای نگهداری بهتر با تیرهای چوبی به هم وصل کرده‌اند. طاق‌های جناغی و گنبدها در حالی که ساده هستند، جلوه‌‌ای خیره‌کننده به این بازار می‌دهند. نمای آجری طاق‌ها زیبایی بازار قدیمی اردبیل را دوچندان می‌کنند. هرکدام از مغازه‌ها طاق‌نمایی به پهنای ۳ متر دارند. بلندای پایه طاق‌ها حدود 80 سانتی‌متر است. روی گنبدها حفره‌هایی هست که نور را از بیرون به فضای داخلی مسجد هدایت می‌کنند. اگر در طول روز به این بازار بروید، رقص پرتوهای نور را به‌خوبی می‌بینید.
بازار قیصریه یا سرای چهارسوق از دیگر بخش‌های جذاب بازار است. سرای چهارسوق فضایی مدور دارد که در بالای آن گنبدی بزرگ و کروی خودنمایی می‌کند. فضای ویژه‌ای در زیر این گنبد در نظر گرفته‌اند که سنگینی آن گنبد بلند را تحمل می‌کند. قطر این فضا حدود 12 متر است. بلندای گنبد هم به 13 متر می‌رسد. اطراف این بخش هشت طاق جناغی هست که هرکدام سردر یکی از حجره‌ها را مشخص می‌کند. چهار طاق دیگر هم در هر طرف راهروهای بازارچه هستند.
-
ورودی های بازار بزرگ اردبیل
این بازار مثل دیگر بازارهای سنتی ایران سرپوشیده است. در طی این 50 سال اخیر بیشتر بناهای قدیمی بازار اردبیل از بین رفته‌اند. بنای امروزی تنها بخش‌هایی است که از دوره صفویه و قاجار به یادگار مانده است. به همین خاطر بخش‌های مرکزی بازار با دیگر سراها ارتباطی ندارد. همچنین بخشی از بازار در سمت راست و دیگری در سمت چپ خیابان امام خمینی (ره) است. زمانی که در این خیابان باشید، جدابودن بازار طلافروش‌ها و بازار قیصریه کاملاً مشخص می‌شود.
بازار بقال‌ها، راسته قیصریه، چاقوفروش‌ها، کلاه‌دوزها، خراط‌ها، قصاب‌ها و سراجان از بخش‌های اصلی بازار هستند. در هرکدام از این بخش‌ها راسته‌ها و سراهای مختلفی فعالیت می‌کنند؛ مثلاً راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته کفاش‌ها، بازار زرگرها، سرای گلشن، راسته غلامان، چاقوسازها، پنبه‌فروش‌ها، مسگرها، آهنگرها، سرای خشکبار یا حاجی میرزا، سرای گلشن، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی.
سرای گلشن دو بازارچه و یک سرا دارد که روبه‌روی سرای زنجیرلو است. از سرای گلشن میتوانید به راسته بازار و راسته پیر عبدالملک بروید. اگر به سرای خشکبارها بروید، دو بازارچه موازی می‌بینید. در هر یک از این بازارچه‌ها پنج دهانه و 51 مغازه ساخته‌اند.
-
بخشی از بازار سنتی اردبیل در وقف بقعه شیخ صفی الدین
دور از انتظار نیست که آرامگاه تعداد زیادی از افراد مهم و حاکم‌های دوره صفوی در شهر اردبیل باشد. به همین خاطر این شهر جایگاه مهمی در تاریخ ایران دارد. شیخ صفی الدین اردبیلی از بزرگان خاندان صفوی است که او را در این شهر به خاک سپرده‌اند. در آن زمان وجود این عالم بزرگ، اردبیل را به یکی از مراکز علمی و معنوی تبدیل کرده بود. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بخش‌های زیادی مثل خانه‌های نزدیک به ارامگاه، حمام‌ها و… را در وقف مردم گذاشته است. متولی‌ها از درآمد این کار برای انجام کارهای خیریه و کمک به فقرا استفاده می‌کنند. بخشی از مجموعه بازار اردبیل، چند سرا و تیمچه هم از موقوفی‌های بقعه صفی الدین است. درآمدی که این بخش از بازار دارد، هزینه‌های بقعه را تأمین می‌کند.
ویژگی های مهم بازار بزرگ اردبیل
بعد از گذشت این همه سال این بازار قدیمی هنوز شوروحالی وصف‌نشدنی دارد. این بازار از مهم‌ترین مراکز خرید اردبیل است. با وجود پاساژهای تازه‌ساخت و مدرن، بازار اردبیل محبوبیتش را از دست نداد. بازار تاریخی اردبیل، بازاری زنده و پویاست. بومی‌ها و گردشگرهایی که به این شهر سفر می‌کنند برای خرید سوغات اردبیل و دیگر وسایل به آنجا می‌روند. یکی از بهترین ویژگی‌های بازار مشخص‌بودن سراها و دسته‌بندی‌های متفاوت آن است. راسته بازار اردبیل مثل تونل زمان است که با واردشدن به آن به گذشته سفر می‌کنید.
صدای فروشنده‌ها از هر حجره به گوش می‌رسد که با زبان شیرین ترکی در حال گفت‌وگو هستند. گلیم‌ها، جاجیم و قالی‌ها از بهترین صنایع‌دستی اردبیل هستند؛ البته اردبیل به عسل‌های طبیعیش هم معروف است. برای خرید عسل باید به سرای خشکبارها سری بزنید. با واردشدن به این سرا عطر خوبی از ادویه‌ها و گیاهان دارویی را حس می‌کنید. در جلوی هر مغازه ظرف‌های مختلفی از ادویه‌های رنگارنگ گذاشته‌اند که تصویری هیجان‌انگیز را می‌سازد. یادتان نرود که شیرینی‌های خوش‌مزه اردبیلی مثل بالاتماز، قند چوریی و قرابیه را هم امتحان کنید.
جاهای دیدنی اطراف بازار بزرگ اردبیل
شهر اردبیل مجموعه‌ای تماشایی از بناهای تاریخی و جاذبه‌های طبیعی است. نمی‌شود تا این شهر رفت و آثار تاریخی آن را ندید. بعد از گشت‌وگذار در بازار میتوانید به دیگر جاهای دیدنی و مهم شهر بروید.
-
بازار کفاشان اردبیل
وجود مراکز خرید اردبیل و غرفه‌های مختلف جذابیت بازار کفاشان را دوچندان می‌کند؛ البته نمی‌شود معماری قدیمی و زیبای آن را نادیده گرفت. طاق‌های جناغی بازار نمای زیبایی دارند. این بازار در 100متری مجموعه بازار اردبیل و در محله تازه میدان است. میتوانید بعد از گشتن در بازار در همان نزدیکی به رستوران آقا سید هم بروید و دلی از عزا دربیاورید. غذاهای خوش‌مزه اردبیلی روزتان را کامل‌تر می‌کنند. نوش جانتان باشد.
-
مسجد اعظم اردبیل
این مسجد از دیگر جاهای دیدنی اردبیل است که می‌تونید از آن بازدید کنید. قدمت مسجد اعظم به دوره قاجار می‌رسد. حاج محمد حسین امین این مسجد را ساخته است. میرزا علی اکبر مجتهد نامی تعمیرات این بنا را انجام داد. او کلاس‌های درسش را در این مسجد برگزار می‌کرد. به همین خاطر بعد از تعمیر مسجد خیلی‌ها هنوز هم این بنا را به اسم میرزا علی اکبر می‌شناسند. مسجد اعظم اردبیل دارای شبستان‌ها و چند صحن است. معماری زیبای این مسجد با کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای‌توجه همه را به خودش جلب می‌کند. این مسجد تا بازار بزرگ فاصله کمی دارد.
-
مسجد جامع اردبیل
وجود بناهایی با قدمت چندین‌ساله نشان می‌دهد که اردبیل از شهرهای تاریخی و مهم ایران در گذشته است. در دل بازار اردبیل مسجدی را ساخته‌اند که فروشنده‌های بازار برای برپایی نماز به آنجا می‌روند. گچ‌بری‌ها و تزیینات داخلی مسجد جامع زیبایی چشمگیری دارد. بد نیست بدانید در این شهر مسجد دیگری به همین اسم هست. قدمت آن مسجد به دوره سلجوقی می‌رسد و به مسجد عتیق یا جمعه مسجد هم معروف است. در روزهای محرم بازاری‌ها در مسجد جمعه اردبیل جمع می‌شوند و آیین‌های سوگواری را برگزار می‌کنند. مراسم طشت گذاری یکی از مراسمی است که هرساله در این مسجد انجام می‌دهند.
-
موزه مردم شناسی اردبیل از جاهای دیدنی نزدیک به بازار بزرگ اردبیل
آقانقی از حمام‌های قدیمی اردبیل است که این روزها کاربرد دیگری دارد. بنای حمام را در دوره ایلخانی و به دستور ظهیرالاسلام ساخته‌اند. به همین خاطر این حمام را به اسم ظهیرالاسلام هم می‌شناسند. در زمان قاجار شخص دیگری به‌اسم آقانقی موتمن‌الرعایا این بنا را خرید و بازسازی کرد. هر بخش از این حمام بسیار دیدنی است و کاشی‌کاری‌های باشکوهی دارد. امروزه در این حمام موزه‌ای را راه‌اندازی کرده‌اند. مجسمه‌های مختلفی را در این حمام گذاشته‌اند که گوشه‌ای از فرهنگ و آداب‌ورسوم این منطقه را نشان می‌دهد. در این موزه میتوانید معماری چشم‌نوازی از دوره ایلخانی را ببینید. موقعیت این موزه در میدان عالی قاپو و در ابتدای خیابان سعدی است.
بهترین زمان بازدید
استان اردبیل یکی از بخش‌های شمال غرب ایران است و آب‌وهوایی سرد و کوهستانی دارد. بهترین زمان برای سفر به این استان، بهار و تابستان است. اردبیل در روزهای گرم تابستانی هوایی خنک و لذت‌بخش دارد. در اطراف شهر هم میتوانید طبیعتی زیبا با چشم‌اندازهایی شگفت‌انگیز ببینید. برای بازدید از بازار بزرگ اردبیل و معماری جذابش بهتر است تا قبل از غروب آفتاب به آنجا بروید. با آمدن پاییز و زمستان، هوای اردبیل رو به سردی می‌رود و برف همه‌جا را سفیدپوش می‌کنند. به همین خاطر حجم گردشگرها در نیمه دوم سال بسیار کمتر می‌شود. اگر با سرمای هوا مشکلی ندارید، میتوانید در این زمان از سال به اردبیل سفر کنید؛ البته اگر با خودروی شخصی می‌روید، زنجیرچرخ لازمتان می‌شود.
مسیر دسترسی
اگر مبدأ حرکتتان تهران باشد، برای رفتن به اردبیل باید 590 کیلومتر رانندگی کنید. اردبیل در شمال غرب ایران است. حدود شش ساعت و 48 دقیقه طول می‌کشد تا به شهر اردبیل برسید. بعد از رسیدن به اردبیل مسیر را تا تقاطع آیت الله طالقانی ادامه بدهید. میتوانید در انتهای بلوار طالقانی، خیابان امام خمینی (ره) را پیدا کنید. این خیابان از معروف‌ترین بخش‌های شهر است؛ پس به‌راحتی میتوانید با کمک تابلوها یا گوگل مپ این خیابان را پیدا کنید. بازار بزرگ اردبیل در دو سمت همین خیابان است.
بازار بزرگ اردبیل هنوز هم مثل روزهای گذشته اصالتش را حفظ کرده است. تلاش کردیم تا در این سفر مجازی با ره بال آسمان برای گشت‌وگذار در این بازار مشتاق شده باشید. اگر از این بازار قدیمی دیدن کرده‌اید، از تجربه‌هایتان برایمان بگویید.
استان اردبیل، شهر اردبیل، بعد از تقاطع آیت الله طالقانی، خیابان امام خمینی (ره).
بهار و تابستان بهترین زمان سفر به اردبیل و بازدید از این بازار است.
بله. مسجد اعظم، مسجد جامع و موزه مردم‌شناسی اردبیل از دیگر جاهای دیدنی نزدیک به بازار هستند.