قیمت بلیط هواپیما در ایران طی چند سال اخیر افزایش بیش از حدی داشته است. سوالی که پیش می‌آید این است که قیمت روز بلیط پرواز را چه عواملی تعیین می‌کند؟ به طور کلی باید بگوییم شرکت هواپیمایی (ایرلاین)، قیمت سوخت، فاصله بین مبدا و مقصد، زمان سفر، نوع بلیط، کلاس پرواز، ساعت پرواز، نوسان نرخ ارز و همه‌گیری بیماری در چگونگی محاسبه قیمت بلیط هواپیما اثرگذارند. حالا اگر هنوز کنجکاوید که بلیط هواپیما چطور تحت تاثیر این عوامل قیمت‌گذاری می‌شود، ادامه این مقاله را با دقت بخوانید?.
قیمت سوخت هواپیما
اصلاً می‌دانید سوخت هواپیما چیست؟ در ویکی پدیا آمده است: «سوخت هواپیما نوع خاصی از سوخت‌های نفتی است که برای تولید نیرو در هواپیماها و دیگر هواگردها استفاده می‌شود. سوخت‌های هواپیما نسبت به سوخت‌های دیگر از کیفیت بیشتری برخوردارند. بیشتر آن‌ها انواع با کیفیتی از بنزین سفید (هژیر) هستند. معمولا به انواع سوخت هواپیما افزودنی‌هایی برای جلوگیری از خوردگی، زنگ زدگی، انجماد و اشتعال در دمای بالا اضافه می‌شود.»
همین توضیح ساده و کوتاه مشخص می‌کند که بخش اعظمی از قیمت بلیط هواپیما (حدود ۲۶درصد) را سوخت آن تعیین می‌کند. می‌پرسید چرا؟ چون باکیفیت‌تر از سوختی مانند بنزین وسایل نقلیه جاده‌ای است و برای نگه‌داری‌اش به افزودنی‌های گران‌قیمت نیاز دارد؛ همچنین علاوه بر افزودنی، در شرایط و دمای خاصی هم نگهداری می‌شود.
نوع هواپیما
درست مانند ماشین صفر یا ماشین ۳۰ سال کار، نوع هواپیما هم در محاسبه قیمت بلیط نقش بسزایی دارد. هواپیماهای قدیمی استهلاک زیادی دارند و به همین ترتیب هزینه نگهداری و تعمیر آن‌ها هم افزایش می‌یابد. مسلماً ایرلاین‌ها هم این هزینه‌ها را روی بلیط‌های پروازهای خود می‌کِشند. از طرفی، خرید هواپیمای جدید و نو نیز هزینه گزافی روی دست شرکت‌های هواپیمایی می‌گذارد. البته طی چند سال اخیر، موضوع تحریم، تبدیل به معضل بزرگی برای ایرلاین‌های ایرانی شده است. به همین دلیل نوسازی ناوگان هوایی و وارد کردن هواپیماهای صفر به ایران کمی پیچیده‌تر از آن است که فکرش را بکنید.
ناگفته نماند هواپیماهای مختلف، ظرفیت متفاوتی در تعداد مسافر دارد. اینکه بلیط پرواز شما برای یک هواپیمای ایرباس، فوکر یا بوئینگ باشد، تأثیر مستقیمی بر تعیین قیمت بلیط هواپیما دارد. انتظار می‌رود هرچه یک هواپیما تعداد مسافران بیشتری حمل کند، قیمت نهایی بلیط آن مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد؛ چرا که هزینه‌های ناشی از سوخت، نگهداری و… روی بلیط‌های تعداد مسافران بیشتری سَرشِکن می‌شود.
ایرلاین‌ها و نقش آن‌ها در تعیین قیمت بلیط پرواز
شاید برایتان عجیب باشد که واژه «ایرلاین» را در میان عوامل تعیین‌کننده قیمت بلیط هواپیما می‌بینید؛ اما واقعیت دارد. شرکت‌های هواپیمایی به میزانی که خدمات روی هر پرواز ارائه می‌دهند، در تعیین قیمت نهایی بلیط آن پرواز نقش دارند. البته تمامی ایرلاین‌ها موظفند حداقل خدماتی را مطابق با قوانین سازمان هواپیمایی کشوری به هر مسافر ارائه دهند.
با این حساب، اگر ایرلاینی خدمات بیشتری ارائه دهد، احتمالا هزینه این خدمات را یا از فروش بلیط بیشتر جبران می‌کند یا قیمت بلیط هواپیما را افزایش می‌دهد. برای مثال ایرلاین‌هایی مثل ایران ایر، قشم ایر و ایرلاین ماهان معمولاً خدمات لاکچری‌تری دارند و هواپیماهای ایرباس خوبی هم در اختیارشان هست؛ بنابراین اکثر پروازهای کلاس تجاری را انجام می‌دهند و بلیطشان هم گاهی دو برابر و حتی بیشتر از سایر بلیط هاست. هواپیمایی آسمان، معراج، آتا و زاگرس هم از پرطرفدارترین شرکت‌های هواپیمایی ایرانی هستند که هر دو بلیط اکونومی و بیزینس را ارائه می‌کنند.
حقوق کارکنان ایرلاین
حقوق کارکنان یک ایرلاین چگونه بر قیمت نهایی بلیط هواپیما تاثیر می‌گذارد؟ این هم سوال شماست؛ درست است؟ راستش را بخواهید ارتباط بین رضایت کارکنان یک مجموعه و موفقیت سازمان یک رابطه دوطرفه است. وقتی کارکنان ایرلاین‌ها از حقوق و مزایای خود راضی باشند، در انجام وظایفشان، صدِ خود را وسط می‌گذارند.
بعد از مشتری‌مداری، هر روز بر مشتریان آن شرکت هواپیمایی افزوده می‌شود. وقتی هم که مشتری بیشتر شود، باید کارکنان بهتری با حقوق‌های بیشتری جذب مجموعه کنند تا مبادا کیفیت خدماتشان افت کند. در این میان به نظر می‌رسد حقوق کارکنان به‌صورت غیر مستقیم روی قیمت نهایی بلیط هواپیما اثرگذار است.
راستی! اول مرغ بود یا تخم مرغ؟ ?
خدمات هواپیما
شاید از خود بپرسید مگر هواپیماها چه خدمات ویژه‌ای ارائه می‌دهند که به‌ازای آن بخواهند قیمت بلیط پرواز تغییر کند؟ در زمان خرید بلیط هواپیما در یک مسیر مشخص مانند بلیط هواپیما تهران مشهد احتمالاً با قیمت‌های متفاوت بلیط روبه‌رو می‌شوید. اگر جزئیات بلیط را بخوانید، می‌بینید برخی پروازها، بیمه خاص دارند یا کترینگ و پذیرایی مفصل‌تری ارائه می‌دهند.
حتی وقتی سوار هواپیما می‌شوید، بعد از چند دقیقه دستتان می‌آید که تهویه هواپیما مناسب است یا نه؟ صندلی‌ها و فضای هواپیما تمیز است؟ یا حالا که بیماری‌های ویروسی روی بورس است، آیا هنگام ورود به هواپیما ماسک و مایع ضدعفونی‌کننده به مسافران می‌دهند؟ در یک کلام بگوییم اگر پاسخ به امثال این پرسش‌ها، مثبت باشد، نرخ نهایی بلیط هواپیما افزایش می‌یابد.
تبلیغات، بازاریابی و رقابت
بخش اعظمی از هزینه‌های جاری یک شرکت هواپیمایی به تبلیغات و بازاریابی مربوط می‌شود. هزینه تبلیغات، چه آنلاین چه محیطی، سرسام‌آور است. نمی‌شود هم بگوییم ایرلاین‌ها تبلیغات را کنار بگذارند تا قیمت نهایی بلیط هواپیما ارزان شود. با این حساب، هزینه تبلیغات و بازاریابی به‌صورت غیر مستقیم نقشی در تعیین قیمت بلیط پرواز دارند. از طرف دیگر رقابت وارد عمل می‌شود.
ایرلاین‌ها وارد بازی تبلیغات می‌شوند تا از رقبا جا نمانند؛ اما همین رقبا گاهی عاملی می‌شوند که برای فروش بیشتر، به‌ناچار قیمت بلیط هواپیما را تا جای ممکن کاهش دهند.
نوع بلیط هواپیما و تأثیر آن در قیمت‌گذاری
وقتی برای خرید بلیط اقدام می‌کنید با چند نوع بلیط سیستمی، چارتر، لحظه آخری و غیره مواجه می‌شوید که هر کدام اثر متفاوتی در تعیین قیمت پرواز دارد. در ادامه هر کدام را جداگانه برایتان توضیح می‌دهیم.
بلیط هواپیما سیستمی
بلیط سیستمی هواپیما کمی نامش عجیب است؛ اما مفهوم پیچیده‌ای ندارد. این نوع بلیط به پروازهایی برمی‌گردد که خود ایرلاین‌ها مجری پروازشان هستند و بلیطشان را مستقیماً به مسافران می‌فروشند. در این مواقع، اغلب، قیمت بلیط هواپیما در محدوده قیمت مصوب‌شده از جانب سازمان هواپیمایی کشوری تعیین می‌شود. قیمت بلیط سیستمی خیلی تحت‌تأثیر میزان تقاضا، تبلیغات و… قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل، بیشتر اوقات می‌بینید بلیط‌هایی که لیبل «سیستمی» دارند، از ثبات قیمت بیشتری برخوردارند.
-
بلیط هواپیما چارتر
بلیط هواپیما چارتر نقطه مقابل بلیط سیستمی است. معمولاً شرکت‌ها یا آژانس‌های مسافرتی، همه یا تعدادی از بلیط‌های یک پرواز را از ایرلاین پیش‌خرید می‌کنند. به این کار، اصطلاحا «چارتر کردن پرواز» می‌گویند. در این مواقع، فروش بلیط‌ها روی دوش آژانسی است که پرواز را چارتر کرده است. به همین دلیل، آژانس مسافرتی اجازه دارد قیمت بلیط هواپیما را در بازه کف تا سقف مجاز، تعیین کند.
در روزهای معمولی سال، بلیط‌های چارتر، قیمت ارزان‌تری دارند؛ شاید دلیلش این باشد که چارترکننده از فروخته‌نشدن بلیط‌ها بسیار متضرر می‌شود. این موضوع در روزهای پیک سفر، رنگ دیگری به خود می‌گیرد؛ زیرا در چنین روزهایی تقاضا برای خرید بلیط زیاد می‌شود و هیچ بلیی روی دست آژانس نمی‌ماند؛ پس سقف قیمت را هم که پیشنهاد کند، مشتری آن را می‌خرد.
در این مقاله می‌خوانیم: فرق بلیط سیستمی و چارتر چیست؟ کدام را بخریم؟
-
بلیط هواپیما لحظه آخری
بلیط لحظه آخری هواپیما، راه‌گشای تمام کسانی است که بدون برنامه‌ریزی قبلی برنامه سفر می‌چینند و چندساعته راهی سفر می‌شوند. بلیط لحظه آخری، همانطور که از نامش پیداست، بلیطی است که تا چند ساعت قبل از پرواز فروخته نشده است. در بیشتر اوقات، ایرلاین‌ها یا آژانس‌های مسافرتی ترجیح می‌دهند به جای خالی پریدن، بلیط‌ها را چند ساعت قبل از پرواز با کمترین قیمت برای فروش بگذارند.
نکته مهم: در مواقع در های‌سیزن (فصول پر تردد) بلیط لحظه آخری گیر نمی‌آید، مگر با گرانترین قیمت.
-
بلیط هواپیما مستقیم یا غیرمستقیم
بیشتر پروازها در ایران، از مبدأ به مقصد، مستقیم‌اند و به‌ندرت پرواز غیرمستقیم در مسیرهای داخلی به چشم می‌خورد. دلیلش هم مشخص است. بازه زمانی پرواز داخلی بین مبدأ و مقصد نهایتا ۳ تا ۴ ساعت طول می‌کشد. در طرف دیگر، پرواز غیرمستقیم در سفرهای خارجی زیاد به چشم می‌خورد. از دلایل پرواز غیر مستقیم، می‌توان به طولانی‌بودن مسافت و ایرلاین پرواز اشاره کرد.
طولانی بودن مسافت که مفهوم واضحی دارد؛ اما این سوال پیش می‌آید که چگونه ایرلاین، عاملی بر غیرمستقیم شدن پرواز می‌شود؟ قانون سازمان هواپیمایی جهانی می‌گوید هر ایرلاین باید یک سرِ پرواز (شروع یا پایان یا یک توقف در بین مسیر) را در کشور زادگاه خود باشد. مثلا وقتی شما بلیط هواپیما تهران استانبول خود را از ایرلاین قطر ایرویز می‌خرید، پرواز شما باید یک توقف در کشور قطر داشته باشد.
به‌طور کلی بهتر است بدانید قیمت بلیط هواپیما متناسب با تعداد توقف، افزایش می‌یابد. علاوه بر گران‌تربودن بلیط پروازهای غیر مستقیم، مدت زمان این پروازها طولانی‌تر می‌شود. با این حساب، بلیط هواپیما غیر مستقیم فقط زمانی ارزش خرید دارد که در مسیر مدنظرتان پرواز مستقیم تعریف نشده باشد.
۴. کلاس پرواز، از عوامل مؤثر بر قیمت بلیط هواپیما
به احتمال زیاد مي‌دانید که بلیط هواپیما در سه کلاس اکونومی یا اقتصادی، بیزینس یا تجاری و فرست کلاس یا درجه یک عرضه می‌شود. البته برخی از کشورها بلیط پرمیوم دارند که درجه‌ای میان اقتصادی و بیزینس است. در ادامه برایتان می‌گوییم که هر کلاس پروازی چه تعریفی دارد و چگونه روی نرخ بلیط هواپیما اثر می‌گذارد.
-
اکونومی
بلیط هواپیما اکونومی در همه مسیرها، در بیش از ۹۹درصد مواقع، ارزان‌ترین بلیط هواپیماست. به‌ازای خرید بلیط اکونومی، کمترین خدمات پرواز به مسافران ارائه می‌شود. صندلی‌های اکونومی معمولاً جمع‌وجور هستند و از ردیف جلویی خود فاصله کمی دارند. پذیرایی در این نوع هواپیماها مختصر است. با همه این حداقل‌ها، قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تری دارند و برای پروازهای کوتاه مناسب‌اند. بهتر است بدانید اغلب پروازهای داخلی در ایران، از نوع اکونومی هستند.
-
بیزینس
به‌طور کلی بلیط کلاس بیزینس هواپیماها برای سفرهای نسبتاً طولانی انتخاب مناسبی است. ارائه خدمات و میزان راحتی در سفر، نه آنقدر حداقلی است که خستگی سفر به جان آدم بماند و نه آنقدر لوکس و لاکچری است که ماندن در هواپیما را به ادامه سفر ترجیح دهید. قیمت بلیط هواپیما بیزینس هم معمولا گرانتر از بلیط کلاس اکونومی است؛ اما ارزشش را دارد.
این نکته را هم در نظر داشته باشید خدماتی که به‌ازای خرید بلیط هواپیما بیزینس کلاس در پروازهای داخلی دریافت می‌کنید، چند درجه بهتر از خدمات بلیط‌های اکونومی هستند. در واقع وقتی بلیط بیزینس کلاس را از ایرلاین‌های ایرانی می‌خرید، کمی راحتی بیشتر در صندلی‌ها احساس می‌کنید. خدماتی مانند پذیرایی چندان تفاوتی با بلیط اکونومی ندارد.
-
فرست کلاس
و اما برویم سراغ بلیط‌های فرست‌کلاس دوست‌داشتنی. وقتی شما بلیط فرست کلاس پرواز را برای سفرتان انتخاب می‌کنید، یعنی می‌خواهید خیالتان از کیفیت خدمات پروازی راحت باشد. با داشتن بلیط هواپیما فرست کلاس، کابین‌های اختصاصی، سیستم صوتی تصویری باکیفیت، کترینگ سرد و گرم با تنوع غذایی عالی و به طور کلی خدمات پنج‌ستاره پروازی انتظارتان را می‌کشد. طبیعی است که قیمت بلیط هواپیما فرست کلاس گرانتر از سایر بلیط‌های پروازی باشد. ناگفته نماند که کیفیت خدمات بلیط هواپیما فرست کلاس ایرلاین‌های مختلف در جهان متفاوت است.
راستی! متاسفانه هیچ شرکت هواپیمایی در ایران برای پروازهای داخلی، بلیط فرست کلاس ارائه نمی‌دهد.
۵. بازه زمانی خرید بلیط هواپیما
اینکه شما چه تاریخی از سال و حتی برای چه ساعتی از روز بلیط می‌خواهید هم در قیمت بلیط هواپیما اثر می‌گذارد. برای دانستن موضوع، پاراگراف‌های بعدی را از دست ندهید.
-
میزان تقاضا
از قدیم، در همه جای دنیا، میزان تقاضا برای خرید یک کالا یا خدمات، نقش بسزایی در تعیین قیمت آن دارد. فرقی نمی‌کند این کالا یا خدمات قند و شکر باشد یا تقاضا برای خرید بلیط هواپیما و رزرو هتل.
به همین دلیل در فصول پر مسافر (های سیزن یا پیک سفر) مثل تعطیلات رسمی و نوروز که متقاضی سفر بسیار زیاد است، بلیط هواپیما با گرانترین قیمت مجاز به فروش می‌رسد. از طرفی، در روزهای کم مسافر (لو سیزن) که متقاضی سفر کمتر است، قیمت بلیط ممکن است به کمترین حد خود برسد. بالاخره مجریان پرواز ترجیح می‌دهند ظرفیت هواپیما را قبل از پرواز تکمیل کنند تا اینکه حتی یک صندلی خالی از مسافر باشد.
-
روز و ساعت پرواز
شاید با خودتان بگویید اینکه برای روز دوشنبه دنبال بلیط هواپیما باشید یا چهارشنبه، چه ارتباطی به قیمت دارد؟ اصلاً برای ایرلاین‌ها چه اهمیتی دارد که شما چه روزی یا چه ساعتی ترجیح می‌دهید پروازتان را شروع کنید؟ واقعیت این است که اهمیت دارد؛ آن هم خیلی زیاد.
بیایید این موضوع را با یک مثال توضیح دهیم. متقاضی خرید بلیط هواپیما تهران در صبح روزهای کاری اول هفته بسیار بیشتر از آخرهفته‌هاست. می‌دانید چرا؟ چون اغلب سفرها به تهران، کاری-اداری هستند. از طرفی اغلب ترجیح می‌دهند صبح زود به تهران برسند تا در طول روز کار خود را انجام دهند و شب به زادگاهشان برگردند. همین موضوع باعث شده است که قیمت بلیط هواپیما متناسب با میزان تقاضا برای خرید بلیط در یک زمان مشخص، بالا پایین شود.
۶. مسافت پرواز
طبق اعلام شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، هزینه برای هر یک تن وزن هواپیما، ۴ هزارم دلار در هر کیلومتر است. این، یعنی اگر بخواهید در یک بازه زمانی مشخص، یک نوع بلیط (اکونومی، بیزینس یا فرست کلاس) را در یک پرواز مشابه (چارتر یا سیستمی) از یک ایرلاین مشخص بخرید، عامل تعیین کننده قیمت، فاصله مبدأ تا مقصد است. به عنوان مثال قیمت بلیط مشهد تهران در اکثر مواقع، کمتر از قیمت بلیط هواپیما مشهد کیش است. این موضوع حتی برای کرایه تاکسی یا اتوبوس هم واضح و روشن است.
۷. هزینه ناوبری و پشتیبانی هواشناسی
آخرین عامل در تعیین قیمت بلیط هواپیما، هزینه‌های مربوط به پشتیبانی و ناوبری است. قبل از شروع پرواز تا بعد از پیاده شدن مسافرها در مقصد، تیم بزرگ و مجهزی در فرودگاه، مجموعه‌های هواشناسی، سیستم‌های ردیابی اطلاعات و ناوبری مشغول به فعالیت می‌شوند. تمام این هماهنگی‌ها برای این است که پرواز به سلامت روی زمین فرود آید و آب در دل مسافران تکان نخورد. مسلماً مجموعه همه این فعالیت‌ها هزینه‌های زیادی دارد که بخشی از آن روی قیمت هر بلیط هواپیما اعمال می‌شود.
در این نوشته سعی کردیم تمام عوامل موثر در تعیین قیمت بلیط هواپیما و چگونگی محاسبه قیمت بلیط هر پرواز را بررسی کنیم. به نظر شما چه عوامل دیگری به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تعیین قیمت نقش دارد؟ لطفاً نظرات خود را در بخش کامنت‌ها برایمان بنویسید.
این مقاله‌ها هم خواندنی است: چگونه صندلی هواپیما را انتخاب کنیم؟، قوانین پرواز، امن ترین وسیله سفر