موزه بزرگ زاهدان مکانی برای نگهداری گنجینه‌های فاخر سیستان و بلوچستان است. بر اساس یافته‌‌های باستان‌شناسی، یکی از نخستین تمدن‌های بشری در این ناحیه تشکیل شده است. به همین دلیل آثار باستانی بسیار ارزشمندی در موزه زاهدان نگهداری می‌شود. از طرف دیگر از آنجایی که حکیم توس، فردوسی، سیستان را زادگاه رستم دستان در نظر گرفته، گشت‌و‌گذار در این موزه زمینه‌ای برای آشنایی بیشتر گردشگران با اساطیر ایران‌زمین فراهم می‌کند. جاذبه‌های موزه زاهدان به اندازه‌ای است که حیف است راهی این دیار شوید و گشت‌و‌گذاری جانانه در موزه نداشته باشید. وقتی از یکی از بهترین موزه‌های ایران و جهان صحبت میکنیم، بهتر است قبل از گشت‌و‌گذار در این موزه اطلاعات کاملی درباره آن داشته باشید. در ادامه اطلاعات جالبی درباره موزه بزرگ زاهدان آماده کرده‌ایم. امیدواریم مطالعه این مطلب به شما کمک کند تا با کوله‌باری پر از اطلاعات سودمند از موزه زاهدان به دیار خود باز گردید.
موزه بزرگ زاهدان کجاست؟
اجازه دهید در ابتدا به این نکته اشاره کنیم که علاقه‌مندان باستان‌شناسی به این مکان، موزه منطقهای جنوب شرق ایران هم می‌گویند. این نام‌گذاری از اهمیت موزه زاهدان در تمامی نواحی جنوب شرق ایران حکایت دارد. از طرف دیگر در کنار آثار باستانی سیستان و بلوچستان، عتیقه‌هایی از استان‌های خراسان جنوبی و کرمان نیز در موزه زاهدان نگهداری می‌شود. موزه‌ای که از آن صحبت میکنیم در شهر زاهدان قرار دارد. این موزه در یکی از خیابان‌های خوش‌مسیر زاهدان خودنمایی می‌کند. برای رسیدن به موزه زاهدان باید راه تقاطع خیابان آیت‌الله مطهری و خیابان امداد را در پیش بگیرید. به این خیابان که رسیدید چشم شما به جمال موزه زاهدان روشن می‌شود. در انتهای این مطلب درباره روش‌های دسترسی به موزه زاهدان بیشتر صحبت خواهیم کرد.
معرفی موزه بزرگ زاهدان
امکان ندارد تاریخ ایران را بخوانید و اسمی از تمدن کهن اهالی سیستان و بلوچستان به گوش شما نخورد. به گواه تاریخ، سیستان و بلوچستان یکی از اولین مناطق در دنیاست که شهرنشینی در آن شکل گرفته. برای اثبات این ادعا می‌توان به شهر سوخته زابل اشاره کرد. دیرینگی این شهر به ۵هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. این ویژگی‌های باستان‌شناسی دست‌به‌دست هم داد تا موزه‌ای بزرگ در زاهدان احداث شود. تنوع آثار باستانیِ سیستان و بلوچستان باعث شد تا زمینی وسیع برای ساخت موزه در زاهدان اختصاص یابد. در دوران پیش از انقلاب، زمینی با مساحت ۱۵هزار مترمربع در شمال بلوار آیت‌الله مطهریِ فعلیِ زاهدان در نظر گرفته شد. هنوز سازه‌های آهنی این موزه کامل نشده بود که انقلاب ۵۷ رخ داد و ساخت موزه زاهدان کاملاً متوقف شد. از آن زمان چندین دهه گذشت تا اینکه در نهایت در ۱۳۷۹ سایه همای سعادت روی سر این موزه افتاد و مراحل ساخت آن دوباره از سر گرفته شد. مراحل ساخت موزه چیزی حدود ۲ دهه به طول انجامید. در نهایت در ۱۳۸۹ پروژه ساخت موزه زاهدان با موفقیت به پایان رسید. این موزه اکنون به یکی از بهترین موزه های زاهدان و منطقه تبدیل شده است.
معماری موزه بزرگ زاهدان
با اولین نگاه به موزه زاهدان متوجه معماری هرمی‌شکل بنای ساختمان این موزه خواهید شد. هرمی‌شکل‌بودن موزه زاهدان بی‌دلیل نیست. این معماری از بناهای قدیمی سیستان و بلوچستان الهام گرفته شده است. قلعه باستانی سب در شهرستان سب و سوران استان سیستان و بلوچستان یکی از مهم‌ترین منابع الهام ساختمان موزه زاهدان به حساب می‌آید. موزه زاهدان ۵ طبقه دارد. این طبقه‌ها به شکلی موزون و زیبا روی هم قرار گرفته‌اند تا حالت هرمی‌شکل موزه حفظ شود. هر کدام از طبقه‌های این موزه به قسمتی خاص اختصاص داده شده است. به لطف مساحت وسیع و تعداد طبقه‌های موزه، شرایطی مناسب برای قرارگیری جنبه‌های مختلفی از فرهنگ و تمدن سیستان و بلوچستان پیش روی علاقه‌مندان فراهم شده است.
موزه بزرگ زاهدان در کنار نمای بیرونی جذاب و مفهومی، طراحی داخلی جالبی دارد. با ورود به این موزه تندیسی بزرگ از رستم دستان خودنمایی می‌کند. تندیس رستمِ این موزه با چیزی که از رستم دستان در ذهن داریم تفاوت دارد. در این تندیس، رستم شمشیرش را در نیام گذاشته و قلمی از پر سیمرغ در دست دارد. غلاف‌کردن شمشیر رستم و استفاده از قلمی با پر سیمرغ به این معناست که قلم از شمشیر بُرنده‌تر است.
در کنار تندیس رستم دستان، مجسمه‌ای از زال و سیمرغ قرار دارد. این تندیس‌ها به اندازه‌ای باشکوه هستند که امکان ندارد از کنار آنها بگذرید و احساس غرور به شما دست ندهد. معماری موزه زاهدان به گونه‌ای انجام‌شده تا علاقه‌مندان به‌راحتی در این موزه به گشت‌و‌گذار مشغول شوند. به همین منظور در طبقه اول این موزه مسیری شیب‌دار به سمت طبقه‌های دیگر موزه در نظر گرفته شده است. در سرتاسر دیوارهای این مسیر شیب‌دار تابلوهایی از آثار تاریخی سیستان و بلوچستان خودنمایی می‌کند.
بخش‌های دیدنی موزه بزرگ زاهدان
موزه منطقهای جنوب شرق ایران بی‌دلیل به یکی از بهترین جاهای دیدنی زاهدان تبدیل نشده است. این موزه بخش‌های متنوعی دارد که هر کدام از آنها ساعت‌ها شما را سرگرم می‌کند. برای نمونه می‌توان به بخش مردم شناسی موزه زاهدان اشاره کرد. در این بخش سبک زندگی مردمان سیستان و بلوچستان به علاقه‌مندان معرفی می‌شود. البسه سنتی، گلیم‌های قدیمی و سفالینه‌های باستانی در این قسمت خودنمایی می‌کند. در قسمتی از این موزه نیز تندیس‌هایی ملبس به لباس‌های قدیمی قرار گرفته‌اند. گشت‌و‌گذار در بخش مردم شناسی موزه زاهدان فرصتی فراهم می‌کند تا گردشگران با فرهنگ غنی مردمان سیستان و بلوچستان بیشتر آشنا شوند.
بخش دیگری از موزه زاهدان به باستان‌شناسی اختصاص دارد. این بخش درواقع تونلی است به سال‌های بسیار دور. علاقه‌مندان با حضور در این بخش، از تونل زمان می‌گذرند و به دوران شکل‌گیری یکی از نخستین تمدن‌های شهرنشینیِ دنیا می‌روند. همان‌گونه که اشاره کردیم، شهر سوخته، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های شهرنشینی دنیاست. عتیقه‌هایی که از این شهر جمع‌آوری شده در موزه زاهدان نگهداری می‌شود. بخش صنایع دستی یکی دیگر از قسمت‌های جالب موزه زاهدان است. در این قسمت صنایع دستی دیار سیستان و بلوچستان در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است.
بخش جانوری موزه زاهدان یکی دیگر از قسمت‌های جالب دیگر این موزه به حساب می‌آید. در این بخش نمونه‌های تاکسیدرمی‌‌شده‌ای از حیواناتی که در زاهدان و مناطق اطراف زندگی می‌کنند به معرض نمایش گذاشته شده‌اند. این بخش‌ها موزه زاهدان را به موزه‌ای همه‌چیزتمام تبدیل کرده که گردشگری در آن اطلاعات کاملی درباره طبیعت و زندگی اهالی سیستان و بلوچستان در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد.
چشم مصنوعی شهر سوخته
جالب است بدانید چشم مصنوعی در این موزه وجود دارد که از هنر و دانش مردمان سیستان و بلوچستان قدیم حکایت دارد. چشم مصنوعی که از آن صحبت میکنیم در یکی از قبرهای نزدیک به شهر سوخته پیدا شد. ماجرا از این قرار بود که در کاسه چشمِ اسکلتی در یکی از گورهای قبرستان شهر سوخته، چشمی مصنوعی کار گذاشته شده بود. از قرار معلوم پیکری که در این قبر به خاک سپرده شده بود، چشمش را در دوران حیات از دست می‌دهد. به همین دلیل چشمی مصنوعی در کاسه چشم این فرد قرار می‌گیرد تا به لحاظ زیباشناختی حفظ ظاهر شود. دیرینگی این چشم مصنوعی به ۵هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. ناگفته پیداست وجود چشم مصنوعی در آن زمان از دستاورهای علمی مردمان سیستان و بلوچستان قدیم خبر می‌دهد.
کشف چشم مصنوعی در منطقه شهر سوخته سیستان، باستان‌شناسان بین‌المللی را انگشت به دهان گذاشت. از آنجایی که چشم مصنوعی به عنوان وسیله‌ای زینتی برای پُرکردن جای خالی چشم طبیعی ساخته شده بود، ظرافت‌های زیبایی در این چشم خودنمایی می‌کند. این چشم مصنوعی به رغم دیرینگی چندین هزار ساله، شباهت‌های زیادی با چشم طبیعی دارد. هنرمندان آن زمان تمامی تلاش خود را به خرج داده‌اند تا مویرگ‌های داخل چشم را با مفتول‌های طلایی که قطری کمتر از نیم میلی‌متر دارند، شبیه‌سازی کنند. چشم مصنوعی که از آن صحبت میکنیم یکی از ارزشمندترین عتیقه‌های موزه زاهدان به حساب می‌آید. در نتیجه این چشم مصنوعی فقط در مراسم‌های مهم در موزه زاهدان به نمایش گذاشته می‌شود.
بهترین زمان بازدید موزه بزرگ زاهدان
انصافاً باید گفت زاهدان آب و هوای گرمی دارد. با این حال به لطف تهویه مطبوعی که در موزه زاهدان جریان دارد، گشت‌و‌گذار در تمامی فصل‌ها در داخل این موزه خوش میگذرد. از آنجایی که مطمئن هستیم قصد دارید در کنار گشت‌و‌گذار در موزه، سری به دیگر جاهای دیدنی این ناحیه بزنید و خریدی جانانه در مراکز خرید زاهدان داشته باشید، پیشنهاد میکنیم اوایل بهار راهی زاهدان شوید. آب و هوای زاهدان تا اواخر بهار برای گردشگری مناسب است. در اینکه زاهدان تابستان‌های گرمی دارد هیچ شکی نداریم، با این حال اگر گرمایی نیستید، گشت‌و‌گذار تابستانی در موزه زاهدان را از دست ندهید. اگر هم عجله‌‌ای ندارید، تا پاییز صبر کنید. زاهدان پاییزهای دل‌انگیزی دارد. این آب‌‌وهوا تا اواسط پاییز ادامه پیدا می‌کند. از اواسط پاییز به بعد زاهدان حسابی سرد می‌شود. این سرما در زمستان نیز ادامه پیدا می‌کند و با رسیدن بهار خاتمه می‌یابد.
جاهای دیدنی اطراف موزه بزرگ زاهدان
با توجه به توضیحاتی که برای شما از شهر سوخته دادیم، حتماً متوجه شده‌اید که گردشگری در این منطقه باستانی را باید در اولویت اول در کنار گشت‌و‌گذار در موزه زاهدان قرار دهید. به گردشگرانی که از تماشای بناهای تاریخی سیر نمی‌شوند، بازدید از خانه ایوبی، کاروانسرای نصرت آباد، مسجد زرنج زاهدان و آرامگاه هفتاد ملا را پیشنهاد میکنیم. اگر هم اهل طبیعت‌گردی هستید، در سفر به این شهر حتماً از جاهای دیدنی اطراف زاهدان نظیر چشمه آب معدنی موسی، روستای تمین زاهدان، دریاچه هامون و غار و روستای لادیز بازدید کنید.
اطلاعات بازدید موزه بزرگ زاهدان
درهای موزه زاهدان هر روز صبح به‌غیر از جمعه‌ها و مراسم مذهبی مهمی مانند عاشورا، از ۷ صبح به روی علاقه‌مندان باز است. کارمندان موزه تا ۶ پس‌ازظهر چشم‌انتظار گردشگران هستند. ساعت کار موزه زاهدان در جمعه‌ها از ۴ تا ۶ پس‌ازظهر است. مسئولین موزه برای راحتی علاقه‌مندان پارکینگ رایگانی برای گردشگران اختصاص داده‌اند.
مسیر دسترسی موزه بزرگ زاهدان
موزه زاهدان فاصله مناسبی با مرکز این شهر دارد؛ در نتیجه برای گشت‌و‌گذار در این موزه باید راه شهر زاهدان را در پیش بگیرید. به این شهر که رسیدید، در یکی از هتل های زاهدان اقامت کنید و خستگی بگیرید. پس از اینکه خستگی شما حسابی رفع شد، راهی تقاطع خیابان آیت‌الله مطهری و خیابان امداد زاهدان شوید. ساختمان موزه زاهدان به اندازه‌ای بزرگ و زیباست که در این تقاطع نظر شما را به خود جلب می‌کند.
موزه بزرگ زاهدان پنجره‌ای برای ورود به تمدن ایران باستان به حساب می‌آید. به شما قول می‌دهیم پس از حضور در این موزه و گشت‌و‌گذار در آن، با کوله‌باری پر از تجربه‌های ارزشمند و خاطره‌های خوش به دیار خود باز خواهید گشت. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمند و خاطره‌های شیرینی از گردشگری در زاهدان دارید، خواهشمندیم این تجربه‌های مفید و خاطره‌های خوش را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر مخاطبانمان به اشتراک بگذارید.
موزه بزرگ زاهدان در تقاطع خیابان آیت‌الله مطهری و خیابان امدادِ شهر زاهدان قرار دارد.
این موزه بنایی وسیع و ۵ طبقه دارد که در معماری آن از قلعه سب در شهرستان سب و سوران استان سیستان و بلوچستان الهام گرفته شده است.
بخش موزه مردم‌شناسی، بخش عتیقه‌های شهر سوخته و بخش صنایع دستی از مهم‌ترین قسمت‌های موزه بزرگ زاهدان به حساب می‌آید.
قسمتی که به نمایش چشم مصنوعی شهر سوخته اختصاص دارد یکی از جالب‌ترین قسمت‌های موزه بزرگ زاهدان است.
اوایل بهار تا اواسط این ماه بهترین زمان برای سفر به زاهدان است. گشت‌و‌گذار پاییزی نیز در زاهدان حسابی خوش میگذرد.
چشمه آب معدنی موسی، روستای تمین زاهدان، تالاب هامون و غار و روستای لادیز از جاهای دیدنی است که گشت‌و‌گذار در آنها در کنار بازدید از موزه بزرگ زاهدان خالی از لطف نخواهد بود.
درهای موزه زاهدان هر روز صبح به‌غیر از جمعه‌ها و مراسم مذهبی مهمی مانند عاشورا، در دیگر روزهای سال از ۷ صبح به روی علاقه‌مندان باز است. کارمندان موزه تا ۶ پس‌ازظهر چشم‌انتظار گردشگران هستند.