روستای ماخونیک سربیشه | شهر لی لی پوت‌های ایران

یکی از لذت‌های گردشگری، سفر به روستاهای مختلف و بازدید از جاذبه‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن‌هاست. در ایران به خاطر اینکه روستاهای متعددی با ویژگی‌های خاص و متفاوت از هم وجود دارد، گردشگری روستایی رایج است. مردم ایران هر زمانی که فرصت داشته باشند برای سفر به روستاهای گوشه و کنار ایران بار سفر می‌بندند. بعضی از این روستاها مثل روستاهای شمال ایران، از نظر جاذبه‌های طبیعی مورد توجه مردم قرار دارند. بعضی دیگر به خاطر اینکه میزبان جاذبه‌های مهم گردشگری هستند، به شهرت رسیده‌اند و بعضی از آن‌ها مثل روستای ماخونیک به خاطر ویژگی‌های متمایزی که دارند، توجه گردشگران داخلی و حتی خارجی را جلب کرده‌اند.

روستای ماخونیک در استان خراسان جنوبی یکی از عجیب ترین جاهای دیدنی ایران است. روستایی با معماری خاص و البته اهالی مهمان‌نواز که به‌عنوان یکی از روستاهای عجیب دنیا و یکی از جاهای دیدنی خراسان جنوبی شناخته می‌شود. در ادامه این روستا را بیشتر معرفی می‌کنیم.

ویژگی متمایز روستای ماخونیک خراسان جنوبی چیست؟

حتماً برای شما هم این پرسش پیش آمده که چرا این روستا متمایز است یا چه عاملی باعث شده یکی از روستاهای عجیب دنیا باشد؟ جذابیت و تفاوت این روستا برای گردشگران به‌خاطر دو ویژگی آن است. یکی اینکه همه ساکنان این روستا، البته در سال‌های گذشته، قد و قامت کوتاهی داشتند؛ تقریبا نیم متر کمتر از میانگین. همین مسئله باعث شده که این روستا را شهر لی لی پوت‌های ایران نام‌گذاری کنند. ویژگی دوم روستا، خانه‌های کوچک و قدیمی آن است؛ خانه‌هایی که متناسب با قد و قامتشان می‌ساختند و اکنون این خانه‌های قدیمی با ظاهری جذاب و دیدنی در این روستا میزبان گردشگران هستند.

روستای ماخونیک بیرجند کجاست؟

روستای ماخونیک یکی از روستاهای خراسان جنوبی است. این روستا در دهستان دُرُح و در بخش مرکزی شهرستان سربیشه قرار دارد. روستای ماخونیک بیرجند تقریباً به مرز افغانستان نزدیک است. از این روستا تا افغانستان فقط نیم ساعت فاصله است و جالب است بدانید که اهالی این روستا اصالتاً افغان هستند. آن‌ها چند قرن پیش از افغانستان کوچ کرده‌ و ماخونیک را برای زندگی انتخاب کرده‌اند.

روستای ماخونیک خراسان جنوبی در فاصله ۷۸کیلومتری شرق شهر سربیشه در مسیر جاده سربیشه به روستای دُرُح قرار دارد و در ۱۲۵کیلومتری جنوب شرق بیرجند واقع شده است؛ در نتیجه اگر می‌خواهید به این روستا سر بزنید، از مبدأ سربیشه مسیر دهستان درح را دنبال کنید.

روستای ماخونیک در واقع بخشی از جلگه ماخونیک در شرق ایران است. این جلگه مجموعه‌ای از ۱۲ آبادی است که بزرگ‌ترین آن ماخونیک نام گرفته است. اهالی این چند روستا مذهب تسنن دارند. از نظر مذهبی، فرهنگی و اجتماعی و شیوه گذران زندگی بسیار به هم شباهت دارند و بیشتر اهالی این روستاها، اصالت خود را از روستای ماخونیک بیرجند می‌دانند.

پیشینه روستای ماخونیک سربیشه

درباره تاریخچه این روستا هیچ منبع مکتوبی وجود ندارد که بتوان به آن استناد کرد. فقط در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان که توسط «کلنل چارلز ادوار دبیت» نوشته شده و خاطرات سفر او در دوران ناصرالدین شاه است، می‌توانید توصیفی از منطقه ماخونیک را پیدا کنید.

بر اساس شواهد و آنچه گذشتگان نقل کرده‌اند، اهالی این روستا در ابتدا به شغل دامداری مشغول بودند. بعداً در منطقه ماخونیک ساکن شدند. سنگ‌نگاره‌هایی که در نزدیکی قنات ماخونیک وجود دارد، نشان می‌دهد که سکونت در این منطقه قدمتی بسیار طولانی دارد. علاوه بر این سنگ‌نگاره چند آثار تاریخی دیگر را هم به این روستا نسبت می‌دهند؛ مثلاً بنای برج و قلعه و برج گل انجیر.

چرا ماخونیک یکی از روستاهای عجیب ایران است؟

مردم روستای ماخونیک

مردم روستای ماخونیک سربیشه مسلمان و سنی هستند. جاذبه اصلی این روستا در زمان‌های قدیم همین اهالی روستا بوده است. قبلاً اهالی این روستا قامت‌های کوتاهی داشتند و قدشان نهایتاً تا ۱۴۰ سانتی‌متر می‌رسید. دلیل کوتاه بودن قد این اهالی را مشکلات تغذیه می‌دانند. در حال حاضر با بهترشدن تغذیه اهالی روستا و همین‌طور به خاطر ازدواج با نژادها و اهالی مناطق دیگر، مشکل کوتاهی قد در این منطقه حل شده و میانگین قد اهالی منطقه بسیار بلندتر شده است.

مردم روستای ماخونیک سربیشه تا همین ۵۰ سال پیش، به سبب دوری و انزوا از مناطق اطراف، عادت‌های خاصی داشتند. مثلاً چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند و حتی گوشت هم نمی‌خوردند. خوشبختانه هنوز هم سیگار نمی‌کشند. ورود تلویزیون به این روستا هم چندان با استقبال مردم مواجه نشده است. آن‌ها تلویزیون را وسیله‌ای شیطانی می‌دانستند و اجازه نمی‌دادند بچه‌ها پای تلویزیون بنشینند.

شغل اصلی اهالی روستای ماخونیک

در حال حاضر شغل اصلی اهالی این روستا دامداری است و کشاورزی در حد مختصر هم رواج دارد. بعضی از اهالی در معدن سنگ مشغول به کار هستند. عده زیادی قالی می‌بافند و قالی‌های دست‌باف از صنایع دستی این روستاست.

بیشتر محصولات کشاورزی این منطقه شامل سیر و پیاز، شلغم، چغندر، گندم و جو است. زردک هم می‌کارند و گاهی گوجه فرنگی و زعفران هم پرورش می‌دهند. آب‌وهوای این منطقه بیابانی است؛ در نتیجه برای پرورش گاو و گوسفند مناسب نیست. به جای گاو و گوسفند، اهالی روستای ماخونیک بیرجند که به شغل دامداری مشغول‌اند، بز پرورش می‌دهند. بز برای زندگی در خشک‌سالی مقاوم‌تر است. بزها را از اول فصل بهار با چوپان به چرا می‌فرستند. در این روستا رسمی به نام گماری رایج است. به هر دوره ده روزه گماری می‌گویند. هر کسی که ۱۰ بز در گله داشته باشد، به ازای هر 10 بز باید یک روز به چوپان کمک کند.

مسیر منتهی به روستای ماخونیک سربیشه در سال‌های اخیر ایجاد و آسفالت شده است. این روستا امکانات ابتدایی برای زندگی مثلاً برق، آب شرب، خانه بهداشت، مغازه خواربار فروشی، قصابی و… دارد.

 

این روستا میزبان گردشگران متعدد داخلی و خارجی است. چون آن را به‌عنوان یکی از هفت روستای عجیب جهان نام می‌برند، گردشگران خارجی هم با آن آشنایی دارند. این روستا به یکی از روستاهای هدف گردشگری در خراسان جنوبی تبدیل شده است.

بهترین زمان برای بازدید از ماخونیک

روستای ماخونیک خراسان جنوبی در منطقه‌ای قرار گرفته که اقلیم خشک دارد؛ یعنی آب‌وهوای آن گرم و خشک است؛ در نتیجه با وجود این نوع آب‌وهوا برای سفر در فصل تابستان مقصد مناسبی نیست. اگر قصد دارید به روستای ماخونیک سفر کنید، فصل‌هایی که آب‌وهوای ملایم‌تر دارند را انتخاب کنید؛ مثلاً بهار یا پاییز. در این فصل در هوای مطبوع‌تری می‌توانید این روستای متفاوت ایران را ببینید.

فرهنگ و زبان

اهالی این روستا به زبان فارسی حرف می‌زنند؛ ولی لهجه خاص خودشان را دارند. اصالتاً متعلق به افغانستان هستند.

پوشاک اهالی ماخونیک

اهالی روستای ماخونیک لباس‌هایی مثل لباس‌های بلوچی می‌پوشند؛ یعنی پیراهن، شلوار و دستار. همان ‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم، اهالی منطقه بیشتر بز پرورش می‌دهند به همین دلیل از موی بز در بافت و تهیه لباس‌های سنتی استفاده می‌کنند. لباس‌های زمستانی، جوراب، زیرانداز و حتی بند کفش‌هایشان را از موی بز تهیه می‌کنند. کفش محلی اهالی روستای ماخونیک کَدراک نام دارد. این کفش را با چوب درخت بنه تهیه می‌کردند و آن را با بندهای تهیه شده از موی بز به پا متصل می‌کردند. تا همین اواخر یک کفش سنتی دیگر به نام چپت (Cappat) می‌پوشیدند که تخت آن پلاستیکی بود و در بیرجند ساخته می‌شد.

غذاهای محلی اهالی ماخونیک

تا همین چند سال اهالی روستای ماخونیک فقط دو وعده غذا می‌خورند. یکی صبحانه و یکی شام و وعده ناهار نداشتند. عجیب‌تر اینکه تا چند دهه پیش اهالی این منطقه با گندم آشنایی نداشتند. غذای سنتی آن‌ها غذایی بود که با چغندر و شلغم پخته تهیه می‌شد و اسم آن پختک بود. برای اینکه همیشه چغندر و شلغم داشته باشند، آن را خشک می‌کردند. حتی با آن آشی به نام کاچی هم می‌پختند.

تقریباً در دهه ۷۰ بود که گندم هم به این روستا معرفی شد. با گندم نان می‌پختند و آن را با کشک می‌خورند. البته کشک ماخونیک با آن چیزی که ما به عنوان کشک می‌شناسیم تفاوت دارد. آن‌ها کشک را با اضافه‌کردن آرد به دوغ تهیه می‌کنند. سپس آن را به شکل خمیر در می‌آوردند و خشک می‌کنند. خمیر خشک‌شده را پودر می‌کنند و با سیر داغ مخلوط می‌کنند. در نهایت به آن آب اضافه می‌کنند و با نان خرد شده می‌خورند. قلورشیر، قلور ترش، سوزی، اشکنه زن کاهل، آب دوغ، گرماس، آب ماست، اشترغاز و تلخو از غذاهای مرسوم روستای ماخونیک است.

معماری خانه‌ها در روستای ماخونیک

خانه‌های روستای ماخونیک یکی از جذاب‌ترین دیدنی‌های آن است. معماری جالب این خانه‌ها رازهای نگفته فراوانی درباره سبک زندگی و طرز فکر و عقاید اهالی روستا دارد. اهالی این روستا سال‌های فراوانی در شیله زندگی می‌کردند. شیله، شکاف‌های طبیعی و مصنوعی کوه است که هنوز هم بقایایی از آن‌ها را می‌توانید در ماخونیک ببینید.

اهالی این روستا خانه‌های خود را در کنار هم، کاملاً نزدیک به هم و فشرده می‌ساختند. خانه‌های آن‌ها بسیار کوچک بوده و حتی حیاط و ایوان و پنجره هم نداشته است. یکی از دلایل ساخت خانه‌ها به این شکل، کم بودن منابع برای ساخت و اقلیم منطقه بوده است. در واقع آن‌ها مجبور بودند با هر چیزی که در محیط اطراف‌شان پیدا می‌شود خانه‌های خود را بسازند. برای این کار از خاک رس و درخنچه‌های خودرو استفاده می‌کردند. خانه‌های آن‌ها دو دسته بودند، یک دسته ساده‌تر برای عموم مردم و یک دسته از خانه‌ها که مخصوص قشر ثروتمندتر بوده و در واقع خانه تابستانی محسوب می‌شده است.

اکثر خانه‌ها یک اتاق دارند که به یک کوچه تنگ و باریک باز می‌شود. سطح خانه‌ها یک متر از سطح زمین پایین‌تر است. دیوارهای آن‌ها قطور است و سقف کوتاهی دارند. ابعاد و اندازه و حتی شکل خانه‌ها شبیه هم نیست؛ بعضی مربع، بعضی نیم‌دایره و بعضی از آن‌ها حتی مثلث است. البته خانه‌های امروزی با مصالح جدید و مقاوم در کنار خانه‌های سنتی و قدیمی ساخته شده‌اند. رژیم غذایی مردم هم تغییر کرده و نان و برنج و گوشت هم مصرف می‌کنند.

حقایقی جالب درباره روستای ماخونیک

در سال ۲۰۰۵، یک جسد مومیایی شده در این منطقه پیدا شد که فقط ۲۵ سانتی‌متر طول داشت. کشف این مومیایی بر باورهای محلی منطقه صحه می‌گذاشت. بر اساس باور عمومی، این منطقه دورافتاده در ایران که متشکل از ۱۳ روستا از جمله روستای ماخونیک است، در زمان‌های دور میزبان یک شهر باستانی مخصوص کوتاه‌قامت‌ها بوده است. البته متخصصان مربوطه بعد از تحقیق و بررسی متوجه شدند که مومیایی کشف‌شده در واقع به یک کودک نابالغ تعلق داشته که تقریباً ۴۰۰ سال پیش از دنیا رفته است. با این حال این باور وجود دارد که نسل‌های پیشین اهالی روستای ماخونیک، قدهایی کوتاه‌تر از قد معمول داشتند.

دلایل کوتاه بودن قامت اهالی ماخونیک

یکی از دلایلی که برای کوتاه‌بودن قامت اهالی روستای ماخونیک ذکر می‌شود، نداشتن تغذیه صحیح است. در این منطقه به خاطر اقلیم خشک و دورافتاده، پرورش حیوانات امکان‌پذیر نبوده است و مواد غذایی مصرفی اهالی این منطقه شامل همان محصولات محدودی بوده که در این منطقه امکان پرورش آن بوده است؛ مثلا شلغم، جو و عناب. به همین دلیل اهالی این منطقه غذاهای ساده و محدودی داشتند و به‌خاطر همین رژیم غذایی محدود، قامتی کوتاه‌تر از حد معمول داشته‌اند.

از دیگر دلایلی که برای کوتاه بودن قامت اهالی این منطقه ذکر می‌کنند، علاوه بر رژیم غذایی ناکافی عواملی مثل ازدواج فامیلی و نوشیدن آب آلوده به جیوه است. یکی از عجایب این روستا این است که قبلاً اصلا چای مصرف نمی‌کردند در حالی که چای یکی از خوراکی‌های مهم در فرهنگ ایرانی و نمادی از مهمان‌نوازی است. یکی از اهالی مسن روستای ماخونیک می‌گوید که وقتی من بچه بودم، هیچکس چای نمی‌خورد و هر کسی را که چای می‌خورد مسخره می‌کردند.

در اواسط قرن بیستم میلادی، ساخت و ساز جاده‌ها و افزایش وسایل نقلیه باعث شد که اهالی ماخونیک به مواد غذایی موجود در سایر مناطق ایران دست پیدا کنند؛ مثلا برنج و مرغ. با بیشتر شدن وسایل نقلیه، مواد غذایی از مناطق اطراف به روستای ماخونیک منتقل می‌شد و کم‌کم رژیم غذایی اهالی این منطقه غنی‌تر شد.

ویژگی خانه های اهالی ماخونیک

با وجود اینکه در حال حاضر حدود ۷۰۰ ساکن روستای ماخونیک قد برابر با میانگین قد معمول دارند، هنوز نشانه‌هایی از قامت کوتاه پیشینیان آن‌ها در روستا دیده می‌شود. از میان حدود ۲۰۰ خانه سنگی و گلی که این روستای قدیمی را تشکیل می‌دهند، ۷۰ تا ۸۰ تای آن‌ها بسیار کوتاه هستند و ارتفاع آن‌ها بین ۱/۵ تا ۲ متر است. حتی ارتفاع سقف بعضی از آن‌ها به ۱/۴ متر هم می‌رسد.

بیشتر خانه‌های روستای ماخونیک درهای چوبی در طرف جنوبی دارند برای اینکه نور بیشتری وارد خانه شود و خانه در برابر بادهای تند شمالی حفظ شود. ساخت و ساز این خانه‌ها حتی با وجود کوچک بودن، کار راحتی نبوده است. در واقع قامت کوتاه اهالی این منطقه تنها دلیل برای کوچک و کوتاه بودن خانه‌ها نیست. حیوانات اهلی که از آن‌ها می‌توانستند برای جا‌به‌جا کردن مصالح استفاده کنند، بسیار محدود و حتی نایاب بوده است. مسیرهای عبور و مرور هم بسیار صعب‌العبور و محدود بوده است؛ در نتیجه اهالی مجبور بودند مصالح و مواد ضروری برای ساخت خانه‌های خود را با دست و از کیلومترها دورتر جابه‌جا کنند.

علاوه بر این خانه‌های کوچک‌تر چند حسن دیگر هم داشتند. مصالح کمی برای ساختن و تکمیل کردن آن‌ها لازم بود. ضمناً هر چقدر که خانه‌ها کوچک‌تر می‌شوند، هم خنک کردن آن در تابستان و هم گرم کردن آن در زمستان راحت‌تر است. خانه‌های کوچک به‌راحتی با فضا و محیط روستا ترکیب می‌شدند و باعث می‌شودند که خانه‌ها از نظر مهاجمان احتمالی دور بمانند.

آیا هنوز هم کسی در روستای ماخونیک زندگی می‌کند؟

در طول سال‌ها، چندین نفر از اهالی منطقه برای اینکه تحت تأثیر این شرایط عجیب قرار نگیرند، روستا را ترک کرده‌اند؛ اما به نظر می رسد اوضاع در حال بهبود است. در حالی که بسیاری از افراد محلی قدیمی تا 80 سانتی متر قد دارند، به نظر می رسد نسل جدید تحت تأثیر پدیده عجیب کوتاه‌قامتی قرار نگرفته است.

زندگی در روستای ماخونیک هنوز هم راحت نیست. همان کشاورزی محدودی که قبلاً در روستا وجود داشته امروزه به خاطر خشکسالی بسیار محدود شده است. به همین دلیل جوان‌ترها برای پیدا کردن کار به مناطق اطراف نقل مکان می‌کنند. جوان‌ها به شهرهای اطراف می‌روند و پول و غذا می‌آورند. زن‌ها نیز در خانه بافندگی می‌کنند. ساکنان مسن‌تر روستا برای ادامه زندگی به یارانه دولتی وابسته هستند.

آیا روستایی شبیه به ماخونیک در دنیا وجود دارد؟

روستای یانگسی (Yangsi) در چین با عنوان روستای کوتاه‌قامتان شناخته می‌شود. تقریباً ۴۰درصد از اهالی این روستا قدهای بسیار کوتاه‌تر از حد متوسط دارند. این روستا در جنوب غربی استان سیچوان چین قرار دارد. ۳۶ نفر از ۸۰ ساکن این روستا کوتاه‌قامت هستند. بلندقدترین آن‌ها یک متر و ۱۶ سانتی‌متر و کوتاه قدترین آن‌ها ۶۳ سانتی‌متر قد دارد.

علت کوتاهی قد روستای یانگسی چین

تا به امروز هیچ توضیح دقیقی درباره علت این پدیده در بین اهالی این روستا ارائه نشده است. از انجام تست‌هایی روی ساکنان روستا گرفته تا تست غلات، خاک و آب منطقه، دانشمندان و متخصصان تمام فاکتورهای تاثیرگذار روی قد اهالی را بررسی کرده‌اند. به گفته بزرگان روستا، زندگی مسالمت‌آمیز و شاد آن‌ها سالها پیش در یک شب تابستانی از بین رفت؛ زمانی كه بیماری عجیبی منطقه را گرفت.

چندین نفر از افراد محلی از یک بیماری مرموز رنج می‌بردند که عمدتاً کودکان خردسال بین ۵ تا ۷ سال را درگیر می‌کرد. رشد این کودکان متوقف می‌شد و تا پایان عمر با همان قد و قامت باقی می‌ماندند. برخی از قربانیان غیر از ناتوانی در افزایش قد، از معلولیت‌های مختلف دیگری نیز رنج می‌برند.

نظریه‌های دیگری هم درباره علت این پدیده مطرح شده است. مثلاً روستاییان حمله ژاپن به چین و انتشار گازهای سمی را علت این مشکل می‌دانند. با این حال ژاپنی‌ها هرگز به یانگسی نرسیدند. برخی می‌گویند که این حاصل خشم اجداد آن‌هاست؛ چون خاک‌سپاری و دفن شایسته‌ای نداشته‌اند. برخی دیگر می‌گویند که رعایت‌نکردن اصول فنگ‌شویی در این منطقه باعث توقف رشد شده است!

در سال ۱۹۹۷، احتمال وجود غلظت زیاد جیوه در خاک به‌عنوان توضیح این مسئله ارائه شد؛ اما به‌سختی شواهدی وجود داشت که بتواند این نظریه را تأیید کند. دولت چین هرگز وجود روستا را انکار نمی‌کند؛ اما هیچ خارجی اجازه بازدید از آن را ندارد.

مسیر دسترسی

هزینه ورودی	رایگان
بهترین زمان بازدید	فصل بهار
آدرس	استان خراسان جنوبی، شهرستان سربیشه، بخش مرکزی، دهستان درح، روستای ماخونیک

روستای ماخونیک خراسان جنوبی روستایی شگفت انگیز در بیرجند است. در ره بال آسمان تعدادی از جاهای دیدنی بیرجند را معرفی کردیم. اگر دوست دارید با جاذبه‌های ایران و جاهای دیدنی خراسان جنوبی آشنا شوید، ره بال آسمان را دنبال کنید. در مطلب راهنمای سفر بیرجند با این شهر دیدنی بیشتر آشنا شوید.

اگر به این منطقه سفر کرده‌اید و روستای ماخونیک را از نزدیک دیده‌اید، تجربه و خاطره سفرتان را با سایر مخاطبان ره بال آسمان در میان بگذارید.

{“@context”:”https://schema.org”,”@type”:”FAQPage”,”mainEntity”:[{“@type”:”Question”,”name”:”روستای ماخونیک در کدام استان قرار دارد؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”روستای ماخونیک از جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی است و در بخش مرکزی شهرستان سربیشه قرار دارد.”}},{“@type”:”Question”,”name”:”چرا روستای ماخونیک یکی از روستاهای عجیب دنیا است؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”قامت کوتاه اهالی در زمان‌های گذشته و معماری خاص خانه‌ها از دلایل شهرت این روستا است. “}},{“@type”:”Question”,”name”:”آب و هوای روستای ماخونیک چگونه است؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”ماخونیک آب‌وهوای بیابانی دارد و بارندگی آن محدود است. “}},{“@type”:”Question”,”name”:”قد اهالی ماخونیک چقدر است؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”قبلا قد اهالی این روستا نهایتا به ۱۴۰ سانتی‌متر می‌رسید ولی با اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی، اکنون مشکل کوتاهی قد در منطقه وجود ندارد.”}}]}