تبریز، شهری تاریخی است که در گوشه و کنار آن می‌توان آثاری ارزشمند از دوران‌های پس از اسلام و حتی آثاری به‌جامانده از پیش از اسلام یافت. در یکی از روستاهای تبریز، یکی از جاهای دیدنی اطراف تبریز پنهان شده است. قبرستان پینه شلوار، قبرستانی مرموز است که از روزگاران بسیار قدیم تا کنون پستی‌ها و بلندی‌های فراوانی به خود دیده است و همچنان مکانی دیدنی است. می‌خواهیم کمی به این قبرستان سر بزنیم تا شاید بتوانیم از رازهای آن سر در بیاوریم.
قبرستان پینه شلوار کجاست؟
قبرستان پینه شلوار که به آن قبرستان شادباش مشایخ هم می‌گویند، در ۶کیلومتری شهر تبریز واقع شده است. در اطراف تبریز، روستایی به نام شادباش مشایخ وجود دارد که این قبرستان درون روستا قرار گرفته است. به همین دلیل است که قبرستان را به نام روستا نیز می‌شناسند. روستای شادباش مشایخ در نزدیکی محله ائل گلی قرار دارد. وقتی به این محله رسدیدید، به سمت جنوب شرقی حرک کنید تا به روستا برسید.
تاریخچه قبرستان پینه شلوار
تاریخچه این قبرستان به روزگاران بسیاری قدیمی برمی‌گردد. نمی‌توان زمانی دقیق برای تاریخ این قبرستان تعیین کرد. حدس و گمان‌ها این است که قدیمی‌ترین قبرهای این قبرستان متعلق به زمان‌های پیش از اسلام است. سنگ‌هایی فرسوده شده در این قبرستان پیدا شده‌اند که به این حدس و گمان‌ها کمک می‌کنند. این سنگ‌ها، سنگ‌های خارای سخت هستند که مقاومت بسیار خوبی دارند به طوری که باید هزاران سال زمان بگذرد تا روند فرسایش آن‌ها شروع شود. این موضوع نشان می‌دهد که این قبرستان از هزاران سال پیش تا کنون وجود داشته است و در طی دروه‌های تاریخی مختلف، تغییراتی در راه و روش ساخت سنگ قبرها ایجاد شده است. در این قبرستان بزرگان تبریزی متعلق به قرن‌های ۷ تا ۹ هجری قمری دفن شده‌اند.
معرفی قبرستان پینه شلوار
قبرستان پینه شلوار، قبرستانی باستانی است که در اطراف شهر تبریز جا خوش کرده است. گفتیم که در این قبرستان، قبرهای افراد مهم تبریزی که در قرن‌ها ۷ تا ۹ هجری قمری زندگی می‌کرده‌اند، وجود دارد. قبرستان پینه شلوار حالا به محلی برای دفن افراد محلی تبدیل شده است و مردم محلی اجازه نمی‌دهند شخص غریبه دیگری در این مکان دفن شود.
در طول این سالیان دراز، قبرستان بسیار در معرض حمله غارتگران و دزدان قرار گرفته است و به این دلیل قبرهای موجود در آن بسیار پراکنده‌اند. گذر این سالیان طولانی باعث شده است که سنگ قبرهایی با اشکال و عجیب و غریبی در آن پدید آیند که امروز برای من و شما آشنا نیستند. قبرستان پینه شلوار حالا علاوه به قبرستان مردم محلی، به مکانی برای بازدید تبدیل شده است. شما می‌توانید پیش از غروب آفتاب به این قبرستان پر رمز و راز بروید و به افسانه‌های مردم محلی درباره این قبرستان نیز گوش دهید.
نکته جالبی که درباره این قبرستان وجود دارد، شکل و شمایل سنگ قبرهای آن است. در برخی از این سنگ قبرها حفره‌هایی دیده می‌شود. به عقیده مردم محلی این حفره‌ها برای این در نظر گرفته می‌شدند که مردم بتوانند برای پرندگان آب و دانه بریزند. به عقید برخی دیگر برخی از سنگ قبرها با حفره و برخی دیگر با برآمدگی‌هایی ساخته می‌شدند تا به این شکل بتوانند کنار یکدیگر قرار بگیرند. این شیوه امروزه هم در نجاری استفاده می‌شود. باید بدانید که به دلیل غارت‌های فراوان هم‌اکنون هیچ نماد برافراشته سالمی هم وجود ندارد.
انواع سنگ قبر در قبرستان پینه شلوار
گفتیم که عمر طولانی این قبرستان باعث شده است که در هر دوره‌ای افراد سنگ قبرها را به شکل‌های مختلفی بسازند. در این قبرستان ۳ نوع سنگ قبر وجود دارد؛ البته به علت دزدی‌ها و غارت‌ها در این زمان طولانی، ممکن است برخی از این اشکال دیده نشوند.
بخشی از این سنگ قبرها به شکل آلت مردانه یا زنانه هستند. باید بدانید که در حال حاضر سنگ قبرهایی به شکل آلت زنانه در این قبرستان وجود ندارند. گفته می‌شود این سنگ قبرها را غارتگران دزدیده‌اند!
سنگ قبرهایی که هیچ گونه شناسنامه و نوشته‌ای ندارند. این سنگ قبرها در قبرستان‌های مشابه قبرستان پینه شلوار مانند قبرستان‌های اهر، مراغه، خوی و اردبیل هم دیده می‌شوند. این سنگ قبرها که هیچ نام و نشانی ندارند، به نظر می‌رسد که متعلق به ارامنه مهاجر باشند. شاید علت این حدس، جنس سنگ‌های به کار رفته در آن‌ها و تطابق تاریخی‌شان باشد. سنگ‌های خارا که صحبتشان را کردیم، متعلق به این سنگ قبرها هستند. این نوع سنگ‌ها در آرامستان مریم ننه مارلان هم دیده می‌شوند.
نوع سوم سنگ قبرها کمی قابل تشخیص‌تر هستند. این قبرها متعلق به دوره پس از اسلام هستند. روی آن‌ها با خط کوفی مشخصات فرد نوشته شده است. این سنگ قبرها کوچک‌تر بوده و ممکن است به شکل امروز سنگ قبر شبیه‌تر باشند.
قبرستان‌های مشابه قبرستان پینه شلوار در ایران
برخی از سنگ قبرهای موجود در قبرستان پینه شلوار در سایر قبرستان‌های قدیمی ایران نیز از جمله قبرستان خالد نبی، اهر، مراغه، خوی و اردبیل هم دیده می‌شوند.
مشاهیر دفن‌شده در قبرستان پینه شلوار
یکی از مهم‌ترین افرادی که در این قبرستان دفن شده‌اند، سلطان اویس است. سلطان اویس، دومین پادشاه دوره ایلکانی و از مهم‌ترین پادشاهان این دوره است. او توانست قلمرو دولت را بسیار وسعت دهد و آنقدر اعتبار پیدا کرد که سکه‌ها به نام او ضرب می‌شد. در کنار تمامی این‌ها، سلطان اویس، پادشاهی عادل و هنردوست بوده است. او به شعر، نقاشی و موسیقی علاقه بسیاری داشته است و چند تا از بهترین نقاشان این دوره در دربار او و تحت حمایت خودش بودند. مشاهیر دیگر دفن شده در قبرستان پینه شلوار، بزرگان قرن‌ها ۷ تا ۹ هجری قمری هستند که به دلیل گذر زمان طولانی از دفن آن‌ها، نام نشانی آن‌ها مشخص نیست.
هزینه و زمان لازم برای بازدید از قبرستان پینه شلوار
بازدید از این قبرستان هزینه‌ای ندارد و رایگان است. قبرستان‌ها همیشه در تاریکی ترسناک می‌شوند. قبرستان پینه شلوار هم که ریشه در هزاران سال گذشته دارد و کلی افسانه پشت آن است در تاریکی می‌تواند ترسناک‌تر شود. به شما پیشنهاد می‌کنیم که تا زمانی که هوا روشن است به این قبرستان سر بزنید. از آنجایی که این قبرستان تا سالیان درازی محل دفن مردم بوده است، باید مساحت وسیعی داشته باشد. با توجه به این موضوع، ممکن است گشت زدن در تمام نقاط آن زمان بسیاری از شما بگیرد؛ بنابراین بهتر است یک نصف روز را برای تماشای این قبرستان اختصاص دهید.
بهترین زمان بازدید از قبرستان پینه شلوار
با توجه به آب و هوای استان آذربایجان شرقی، بهتر است فصول گرم سال را برای سفر خود در نظر بگیرید. این قبرستان هم در منطقه‌ای کوهستانی و در کنار کوه سهند قرار گرفته است که باعث می‌شود آب و هوای آن در تابستان خنک و دلپذیر باشد.
جاهای دیدنی اطراف قبرستان پینه شلوار
- مسجد جامع شادباد مشایخ؛
- باغ خانه شناس؛
- پارک ائل گلی؛
- پارک باغلار باغی؛
- مجموعه سورتمه سواری تبریز.
مسیر دسترسی به قبرستان پینه شلوار
برای رسیدن به قبرستان پینه شلوار باید ابتدا به محله ائل گل یبروید. این محله در جنوب تبریز قرار دارد. بعد از اینکه به این محله رسیدید، به بلوار ائل گلی وارد شوید و حدود ۴ کیلومتر در این مسیر طی کنید. پس از طی این مسیر وارد خروجی شادباش مشایخ بشوید. حالا کافی است چند دقیقه رانندگی کنید تا به قبرستان برسید.
| هزینه بازدید | رایگان |
| ساعت بازدید | 24 ساعته |
| آدرس | ۶ کیلومتری جنوب شرق تبریز و در روستای شادباد مشایخ |
تبریز از شهرهای قدیمی ایران است و حکایت‌های بسیاری در دل خود پنهان کرده است. قبرستان پینه شلوار با قدمتی چند هزار ساله بیانگر سن و سال کهن این شهر است. اگر شما هم از کنجکاوی کردن درباره تاریخ و روزگار قدیم لذت می‌برید، تماشای این قبرستان را از دست ندهید. اگر به تماشایی جایی شبیه به این رفته‌اید، نظرات خود را با ما در ره بال آسمان در میان بگذارید.
این قبرستان در ۶ کیلومتری جنوب شرق تبریز و در روستای شادباد مشایخ قرار دارد.
قدمت این قبرستان به دوران قبل از اسلام برمی‌گردد.
بازدید از این قبرستان رایگان است.