همیشه از بناهای قدیمی گفته‌ایم؛ اما داستان زندگی درخت‌های قدیمی هم شنیدن دارد. با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم در این کره خاکی بیشتر از هرچیز به درخت نیاز داریم. درخت‌ها نبض تپنده زمین هستند. درخت چنار ششناو یکی از درخت‌های شگفت‌انگیز در ایران است که از چندین سال قبل ریشه در خاک دارد. امروز قصد داریم تا پای آن برویم و از زیبایی‌هایش دیدن کنیم.
درخت چنار ششناو کجاست؟
درخت چنار هفتصد ساله ششناو در قلب شهر تفرش جا خوش کرده است. به همین خاطر برای بازدید از آن باید بار سفر ببندید و به‌سمت استان مرکزی بروید. تفرش در 90کیلومتری شهر اراک و در دره‌ای محصور بین بلندی‌های زاگرس شکل گرفته است. این درخت بزرگ در خیابان آیت الله سعید و نزدیک به میدان امام خمینی (ره) استوار است. مسجد ششناو را که پیدا کنید، درخت چنار را هم می‌بینید.
معرفی درخت ششناو
درخت چنار ششناو از درخت های کهن ایران و قدیمی‌ترین درخت در استان مرکزی است. بلندای آن 17.5 متر است و اندازه تاج درخت ششناو را حدود 15 متر تخمین زده‌اند. محیط تنه درخت به 9 متر می‌رسد و قطری به‌اندازه ۸ متر دارد. عظمت این درخت همه را متحیر می‌کند. درخت چنار ششناو آن‌قدر باشکوه است که نمی‌شود از آن چشم برداشت. بعد از گذشت سال‌های طولانی این درخت خم به ابرو نیاورده است و همچنان استوار مانده است. شاخ‌وبرگ‌هایش در هم پیچیده است و نور خورشید به‌سختی از بین آن‌ها می‌گذرد. شاخه‌های درخت ششناو در طی این سال‌ها سایه‌بان عابرهایی بوده است که از کنار این چنار گذشته‌اند.
قدمت درخت ششناو
از عظمت تنه و بلندای درخت چنار ششناو پیداست که سن‌وسال دورودرازی دارد؛ اما شاید فکرش را هم نکنید که حدود ۷ قرن از زندگی این درخت می‌گذرد. درخت 700 ساله ششناو از مهم‌ترین بخش‌های تفرش و مجموعه ششناو است. در پای درخت آب قناتی جاری است که حدود 1000 سال قدمت دارد. محل اصلی قنات مسجد ششناو است. در گذشته برای تقسیم‌کردن آب قنات، شش ناودان ساخته بودند و با کمک آن آب را به بخش‌های مختلف هدایت می‌کردند. ششناو تفرش شامل مسجدهای جامع و تابستانه، تکیه، درخت چنار و قنات است.
بعد از ساخت قنات، مسجد ششناو را ساختند و درخت چنار را کنارش کاشتند. یکی از این ناودان‌ها به کنار درخت چنار می‌رسد. آبی زلال از این کانال جاری است که زیبایی درخت چنار را چندبرابر می‌کند. این آب در کانال‌های شهر جاری می‌شود و به محله‌های اطراف و حمام‌ها می‌رسد. به همین خاطر درخت چنار را از قدیم‌ها به شش ناودان می‌شناختند و امروزه اسم آن را به ششناو تغییر داده‌اند.
سایر درختان کهنسال شهرستان تفرش
تفرش به‌خاطر موقعیت آب‌وهوایی و پوشش گیاهی مناسبش یکی از جذاب‌ترین شهرهای کوهستانی است. باغ‌های گردو و بادام از زیباترین چشم‌اندازهای این منطقه هستند. درخت ششناو تفرش تنها درخت قدیمی در این شهر نیست. در بخش‌های مختلف تفرش چند درخت چنار دیگر هم وجود دارد که سن‌وسالی از آن‌ها گذشته است.
-
چنارهای کهنسال تفرش
در روستای «دینه گرد» یا «دینیجرد» می‌توانید از چناری دیدن کنید که محیط آن به 9 متر می‌رسد. قطر تنه درخت 8.2 متر است و زیبایی محصورکننده‌ای دارد. بلندای این درخت 17.5 متر است و تاجش به 11.5 متر می‌رسد. این چنار 400ساله است. می‌توانید آن را کنار بقعه «عزیز پیغمبر (ص)» پیدا کنید. این درخت برای بومی‌های دینیجرد ارزش زیادی دارد. آن‌ها معتقد هستند که این درخت برایشان خوش‌یمنی می‌آورد.
تا مسجد وقف محله تفرش که بروید، چناری تنومند می‌بینید که 400 سال از سن آن می‌گذرد. بلندای این درخت 11 متر است و جلوه باشکوهی دارد. علاوه بر آن می‌توانید از مسجد قدیمی هم دیدن کنید. کتیبه‌ای گچی در این مسجد است که از دوره قاجار به یادگار مانده است.
کنار مزار «شاهزاده قاسم»، یکی از نوادگان اما موسی کاظم (ع)، چنار دیگری سر به فلک کشیده است. دست‌های هنرمند طبیعت پیچ‌وتاب زیبایی به تنه این درخت داده است که دیدن دارد. از زیبایی این چنار400ساله همین را بگویم که بخشی از ریشه‌هایش از دل خاک بیرون زده‌اند. این ریشه‌ها نشان از اصالت درخت چنار دارد. بلندای این درخت به 16 متر می‌رسد و پهنای تاجش 14 متر است.
چنار 400ساله دیگری هم نزدیک به امامزاده «شاهواروق» استوار است. کشف زیبایی‌های آن را به عهده خودتان می‌گذارم.
-
درخت گردو کهنسال تفرش
درخت گردوی کهنسال از جاذبه‌های دیدنی در روستای طراران تفرش است. قطر تنه درخت 230 سانتی‌متر است و بلندایش به 14 متر می‌رسد. تنه آن در بخش فوقانی به ۷ شاخه دیگر تقسیم می‌شود که هرکدام از آن‌ها به‌تنهایی درختی بزرگ هستند. تاج این درخت آن‌قدر بزرگ است که توجه همه را به خودش جلب می‌کند. درخت گردوی طراران را به درخت گردوی شهسواری هم می‌شناسند. سن‌وسال این درخت به 1500 سال می‌رسد و شکوهی کم‌نظیر دارد. بعد از گذشت این سال‌ها هیچ ردی از پوسیدگی و سوختگی روی درخت نیست. این گنج ارزشمند هرساله 22 کیلوگرم گاز دی‌اکسیدکربن را جذب می‌کند. همچنین در هر سال از این درخت حدود 15هزار گردو برداشت می‌کنند. بد نیست بدانید میانگین باردهی درخت‌های گردو حدود 3هزار عدد است.
-
توت 170ساله
روستای قلعه محی الدین یکی از روستاهای خوش‌آب‌وهوای تفرش است. در این روستا درخت‌های سرسبزی مثل گردو، بادام، زرآلود و توت به ثمر رسیده‌اند. بین آن‌ها درخت توتی هست که 170 سال از عمرش می‌گذرد. خوب است تا پای این درخت بروید و از زیبایی‌هایش دیدن کنید.
اهميت درختان كهنسال و چنار هفتصد ساله ششناو تفرش
چنارها از قدیمی‌ترین درخت‌های کهن و بومی ایران هستند. درخت‌های چنار به‌خاطر سایه‌گستربودن ارزشمند هستند. در قدیم که خبری از وسایل نقلیه نبود و مردم پیاده سفر می‌کردند، وجود این درخت‌ها نقش مهمی داشت. به همین خاطر در فرهنگ باستان ایران به کاشت این درخت اهمیت می‌دادند. ایرانیان باستان چنار را درختی مقدس می‌دانستند. همچنین این درخت نمادی از دست‌یابی به سلطنت بود. برای تزئین‌کردن اتاق شاهان در دوره هخامنشی از این نماد استفاده می‌کردند. درخت مو یا تاک تکمیل‌کننده این نماد بود و به مقام ملکه اشاره می‌کرد.
در فرهنگ ایرانی شکستن شاخه‌ها و بریدن درخت‌ها کاری ناپسند بود. آن‌ها باور داشتند که آسیب‌رساندن به درخت‌ها عاقبت خوبی ندارد. فردوسی در شاهنامه‌اش به این باور اشاره کرده است. «فرامرز» یکی از شخصیت‌های داستان او درخت چناری را برید و بعدها «بهمن» او را به دار آویخت.
نذر کاشت درخت، فرهنگی مرسوم بین ایرانی‌ها بود. آن‌ها بعد از برآورده‌شدن حاجتشان نهال درخت می‌کاشتند؛ مثلاً در شاهنامه فردوسی «اسفندیار» نذر می‌کند تا بعد از پیروزی در جنگ با «ارجاسب تورانی» درختی بکارد. همچنین ایرانی‌ها برای برآورده‌شدن حاجتشان کنار درخت چنار شمع روشن می‌کردند و به آن دخیل می‌بستند.
درخت چنار در فرهنگ فولكلور مردمان تفرش
درخت چنار در باور تفرشی‌ها نمادی از شیعه‌بودن است. وجود درخت‌های چنار در نزدیکی اماکن مذهبی تفرش، به این باور دامن می‌زند. همپنین برگ‌های چنار به‌شکل پنج‌‌انگشت بازشده دست هستند. این نماد می‌تواند یادآور دست حضرت ابوالفضل (ع) یا پنج‌تن آل عبا برای شیعیان باشد.
این باور بعد از ورود اسلام به ایران رواج پیدا کرد. در آن زمان برای جلوگیری از بریده‌نشدن درخت چنار، به مردم می‌گفتند که شخص مقدسی کنار درخت دفن است. به‌خاطر مقدس‌بودن درخت چنار، کاشت این درخت کنار اماکن مذهبی هم رواج بسیاری پیدا کرد.
جاهای دیدنی اطراف درخت ششناو
تفرش با طبیعت زیبا و جاذبه‌های دیدنی‌اش از بهترین مقاصد برای سفرهای کوتاه‌مدت است. در این شهر قدیمی آثاری از دوره‌های مختلف تاریخی پابرجاست. جاهای دیدنی نزدیک به درخت چنار ششناو، خودش مجموعه‌ای کامل و دیدنی برای سفرتان می‌شود؛ پس بازدید از آن‌ها را در برنامه‌‌تان بگنجانید.
مسجد جامع ششناو
مسجد جامع ششناو از معروف‌ترین جاهای دیدنی تفرش است که آن را در فاصله کمی از چنار کهنسال ساخته‌اند. قدمت بنای اولیه مسجد به دوره سلجوقیان برمی‌گردد. در دوره‌های بعدی این سازه را بازسازی و بخش‌هایی را به آن اضافه کردند. بنای دوطبقه مسجد، پلانی مستطیلی دارد. این مسجد دارای بخش‌های شاه‌نشین، گنبدی بزرگ، دو شبستان، ایوان، تکیه، قنات و چند حجره است. مناره‌ای بلند کنار بنای آن جا خوش کرده است که آن را با آجر ساخته‌اند.
قناتی زیر مسجد جامع ششناو هست که ساختش به قرن سوم هجری قمری برمی‌گردد. کاشی‌کاری‌ها و مقرنس‌کاری‌های مسجد جذابیت آن را دوچندان کرده‌اند. این تزئین‌ها بخشی از هنر معماری در دوره سلجوقی را نشان می‌دهند.
غریبخانه ششناو
شاید اسم غریبخانه به گوشتان نخورده باشد؛ اما خوب است بدانید این بنا از آثار قدیمی ایرانی است که نشان از سخاوتمندی ایرانیان دارد. در گذشته ساختن بناهایی به اسم غریبخانه رایج بود. آن زمان در نزدیکی مساجد، آب‌انبار و قنات، بنایی مسقف می‌ساختند تا سرپناهی برای مسافرها و غریبه‌ها باشد. مسافرهای درراه‌مانده می‌توانستند شب را در این بنا بمانند. چند ساعتی در روز در آنجا استراحت کنند یا به وقت اذان در این مکان نماز بخوانند. اقامت در این مکان هزینه‌ای نداشت و مسافرها برای تشکر از سازنده بنا، برای آن فاتحه‌ای می‌خوانند. غریبخانه ششناو بنایی کوچک است که ایوان و چند سکو دارد. بازدید از این آثار تاریخی سفرتان را جذاب‌تر می‌کند.
آبشار قطره باران از جاهای دیدنی نزدیک به درخت ششناو
در 30کیلومتری شمال غرب تفرش آبشاری تماشایی به اسم قطره باران جریان دارد. این آبشار از روی صخره‌ای سرسبز و چشمگیر سرازیر است. چند ساعتی را کنار آبشار بنشینید و از صدای دل‌نواز طبیعت لذت ببرید.
چشمه آب معدنی گراو
آب معدنی گراو یکی از جاذبه‌های طبیعت است که به‌خاطر خواص درمانی محبوب هستند. یکی از این چشمه‌ها در ۵کیلومتری تفرش از دل زمین می‌جوشد. این چشمه یکی از جاهای دیدنی اطراف اراک است. چشمه آب معدنی گروا، خواص درمانی بسیاری دارد. تا آنجا که رفتید، تنی به آب بزنید و از این خواص استفاده کنید.
توصیه‌های محیط‌زیستی ره بال برای بازدید از درخت ششناو
همان طور که گفتیم درخت چنار هفتصد ساله ششناو درختی ارزشمند است. همه ما برای حفاظت از این گنجینه وظایفی داریم. یادتان نرود دخیل‌بستن به شاخه‌ها باعث آسیب‌رسیدن به درخت می‌شود. نوشتن یادگاری روی تنه درخت از نابخشودنی‌ترین کارهاست. حواستان باشد اطراف چنار ششناو آشغالی نریزید و اگر آشغالی دیدید، در سطل زباله بیندازید. ما روی قولتان برای حفاظت از درخت چنار 700 ساله ششناو حساب می‌کنیم.
اطلاعات بازدید درخت چنار ششناو
ساعات بازدید: بازدید از این درخت محدودیت زمانی ندارد.
بهترین زمان بازدید درخت ششناو
تفرش شهرستانی کوهستانی است ک با شروع نیمه سال هوایی سرد و برفی دارد. به همین خاطر اگر قصد سفر به این منطقه را دارید، برای شش ماه اول سال برنامه‌ریزی کنید. با شروع بهار درخت چنار 700ساله ششناو با جوانه‌ها و برگ‌های جدیدش تماشایی هستند.
مسیر دسترسی
اگر قصد دارید تا پای درخت ششناو بروید، خودتان را به غرب ایران و استان مرکزی برسانید. اگر مسیر حرکتتان تهران باشد، بعد از پشت‌سرگذاشتن 240 کیلومتر به شهر تفرش می‌رسید. بعد از رسیدن به تفرش، از میدان امام خمینی (ره) بگذرید و خودتان را به خیابان آیت الله سعید برسانید. موقعیت دقیق درخت چنار هفتصد ساله ششناو کنار مسجد ششناو است.
درخت ششناو یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های طبیعی ایران است. در این سفر مجازی با ره بال آسمان تلاش کردیم بخشی از جاذبه‌های این چنار را به شما نشان بدهیم. اگر در سفرهای قبل به تفرش سفر کرده‌اید و این درخت را دیده‌اید، از تجربه‌هایتان بنویسید. از خواندنشان لذت می‌بریم.
استان مرکزی، شهرستان تفرش، خیابان آیت الله سعید، کنار مسجد ششناو.
بهار و تابستان بهترین زمان بازدید از درخت چنار ششناو و این منطقه است.
بازدید از این درخت هزینه‌ای ندارد.
آبشار قطره باران، چشمه آب معدنی گروا، غریبخانه ششناو، مشجد ششناو.