مسجد ظلمات اصفهان | مسجد مقصود بیک

اصفهان با همه زیبایی‌اش بخشی‌های پنهانی از تاریخ را در خود دارد که تلاش می‌کنیم از آن سر در بیاوریم. اسم مسجدی را شنیدیم که به ‌طور معمول درهایش بسته است. همین مسئله باعث شد تا کنجکاو شویم و به بازدید از مسجد ظلمات برویم. بخشی از تاریخ هنر ایران در این مسجد پنهان است.

مسجد ظلمات کجاست؟

برای بازدید از این مسجد باید به طرف مرکز ایران بروید و راهی استان اصفهان بشوید. مسیر را تا رسیدن به شهر اصفهان ادامه بدهید. مسجد ظلمات در نزدیکی میدان نقش جهان و در خیابان میر عماد است.

تاریخچه مسجد ظلمات اصفهان

مسجد قدیمی ظلمات یکی از بناهای تاریخی اصفهان است که قدمتش به دوره صفویه می‌رسد. این مسجد را در زمان شاه عباس اول ساختند. مقصود بیک یکی از مباشرهای شاه عباس اول بود. در زمان شاه عباس هرکدام از مباشرهای شاه تصمیم گرفته بودند که بنایی بسازند. الله وردی خان سی‌وسه‌پل را ساخت. مقصود بیک هم دستور ساخت این مسجد را در سال 981 هجری شمسی داد. به همین خاطر اسم او را روی مسجد گذاشتند.

علت نام‌گذاری مسجد مقصود بیک به اسم ظلمات

شاید کنجکاو هستید که چرا مسجد مقصود بیک را این روزها به مسجد ظلمات می‌شناسند. در صفحه‌های تاریخ درباره‌اش جست‌وجو کردیم. عده‌ای می‌گویند به خاطر وجود تکیه ظلمات در کنار مسجد، این اسم را روی آن گذاشتند؛ اما برخی باور دارند که این اسم به مرگ میرعماد و آرامگاه او در این مسجد مربوط است. میرعماد را در شب، به قتل رساندند. به همین خاطر اسم ظلمات را که به معنی تاریکی است، برای مسجد انتخاب کردند؛ البته اصفهانی‌ها مرگ میرعماد را ظلم شاه عباس در حق او می‌دانند. شاید هدف از گذاشتن اسم ظلمات این بود که داستان تلخ قتل میرعماد را زنده نگه دارد.

معرفی میرعماد

اگر دستی بر حرفه خوش‌نویسی دارید، حتماً اسم میرعماد را شنیده‌اید. «میرعماد حسنی قزوینی» مشهورترین خوش‌نویس خط نستعلیق در زبان فارسی و در دوره صفویه بود. این هنرمند در قزوین به دنیا آمد. او را به میرعماد و عمادالملک می‌شناختند؛ البته هنوز اسم این هنرمند بزرگ در جمع خوش‌نویس‌ها زنده است. میرعماد تلاش کرد تا پایه خط نستعیلق را در ایران محکم کند. این استاد آن‌قدر ماهر بود که خوش‌نویس‌های خطوط اسلامی در ایران، به او لقب «عروس خطوط» را داده بودند. بعد از گذشت 12 سال از حکومت شاه عباس اول، سلسله صفوی به اوج و شکوهش رسیده بود. در این دوره هنرمندها از همه جای ایران به اصفهان می‌رفتند تا در دربار پادشاه کار کنند. میرعماد هم یادداشتی برای شاه عباس به خط نستعلیق نوشت و او را ستایش کرد. شاه هم خوشش آمد و دستور داد تا به اصفهان بیاید.

آثار به‌جامانده از میرعماد

میرعماد زمانی که در اصفهان بود، هنرش را به شاگردهای زیادی آموخت. می‌شود آثار این هنرمند برجسته را در بسیاری از بناهای تاریخی تماشا کرد. در کاخ عالی قاپو، پل خواجو، میدان نقش جهان و مسجد امام خمینی(ره) یادگاری‌هایی از او باقی مانده است. در آن دوره ثروتمندها هم کتیبه‌های خوش‌نویسی او را با قیمت‌های زیاد می‌خریدند. شهرت میرعماد به گوش پادشاه‌های هند و عثمانی هم رسیده بود. حتی خط او را با طلا عوض می‌کردند. به همین خطر میرعماد در زمان حیاتش شخصی ثروتمند بود.

علت مرگ میرعماد

میرعماد از افراد نزدیک به شاه عباس بود. همین دلیل باعث شد که اطرافیان شاه به او حسادت کنند که علیرضا عباسی یکی از آن‌ها بود. او از میرعماد بدگویی می‌کرد و حتی به همه می‌گفت که میرعماد به اهل سنت اعتقاد دارد. این بدگویی‌ها کم‌کم خشم شاه عباس را بیشتر کرد. او میرعماد را به سنی‌بودن متهم کرد و دستور قتلش را داد. مقصود بیک قزوینی با چند نفر دیگر در شب به میرعماد حمله کردند و او را به قتل رساندند.

بخش‌های مختلف مسجد ظلمات

پلان مسجد مقصود بیک را به‌صورت مربع ساختند. عده‌ای می‌گویند بنای اصلی مسجد وسیع‌تر از ساختمان امروزیش است؛ اما در زمان‌های مختلف بخش‌هایی از آن را تصرف کردند. در بالای طاق سَردرِ مسجد کتیبه‌ای با خط خوش خودنمایی می‌کند. این کتیبه یکی از آثار جعفر علی امامی در سال 980 هجری شمسی محسوب می‌شود. این هنرمند خط ثلث را با ظرافت تمام روی کاشی‌های معرق سفید و لاجوردی حک کرده است.

در چهارگوشه مسجد، چهار شاه‌نشین هست که توجه هرکسی را به خودش جلب می‌کند. مسجد تاریخی مقصود بیک شبستانی گنبدی دارد. به این شبستان که بروید، محو تماشای کتیبه‌های نفیس و کاشی‌های معرق‌کاری‌شده‌اش می‌شوید. سردر شبستان را با کاشی‌های فیروزه‌ای و آبی تزیین کرده‌اند. محراب مسجد با کتیبه‌ای چشم‌نواز، زیبایی این بنای تاریخی را به اوج می‌رساند. اگر برای دیدن این محراب مشتاق هستید، به بخش جنوبی شبستان سر بزنید. قدمت ساخت این محراب به سال 981 هجری شمسی می‌رسد.

آندره گدار معماری معروف است که تزیینات و کتیبه‌های این مسجد را تحسین می‌کند. او می‌گوید ساخت مسجد ظلمات اصفهان متعلق به بهترین دوره ساختمان‌سازی حکومت شاه عباس است؛ البته با گذشت سال‌های طولانی بخشی از کاشی‌کاری‌های مسجد رو به تخرب‌شدن است. به همین خاطر این بنای تاریخی نیاز دارد که مرمت شود.

• آرامگاه میرعماد

آرامگاه میرعماد را روبه‌‌روی درِ ورودی مسجد ساختند. می‌توانید در بخش شرقی حیاط مسجد، آن را ببینید. این بنا یک اتاق تودرتو است. در اتاق اول روی استوانه‌ای درباره میرعماد نوشته‌اند. آرامگاه این هنرمند با تمام سادگی‌اش حس‌وحال خوب؛ اما غریبی دارد. سنگ قبری روی مقبره او گذاشته‌اند و بقعه‌ای از چوب برای قبر این هنرمند ساختنه‌اند. در لحظه ورود به صحن کوچک آرامگاه، سنگی از جنس مرمر به‌صورت عمودی کنار در می‌بینید. روی این سنگ شعری به زبان فارسی و صلوات بر چهارده‌معصوم را با خط ثلث و نستعلیق حک کرده‌اند.

می‌توانید در کنار آرامگاه میرعماد، دسته‌های‌گل مصنوعی را ببینید. این دسته‌گل‌‌ها یادگاری از پروانه میرعماد است. پروانه میرعماد نوزدهمین نسل از خاندان میرعماد است. به نظر می‌رسد ذوق و هنر نسل به نسل در این خاندان به فرد دیگری منتقل می‌شود. پروانه میرعماد هم نقاش و خوش‌نویسی ماهر است. این هنرمند، نمایشگاه‌های مختلفی در خارج و داخل کشور برگزار می‌کند. فرمانده‌های یزد، اصفهان و قزوین درباره آرامگاه عمادالملک، باورهای مختلفی داشتند؛ اما مستندها نشان می‌داد که او را در اصفهان دفن کرده‌اند. این آرامگاه در سال 1313 هجری شمسی در آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اطلاعات بازدید از مسجد ظلمات

مسجد تاریخی مقصود بیک فقط در زمان اقامه نماز باز است و می‌توانید در آن ساعت‌ها از مسجد دیدن کنید. برای بازدید از این مسجد لازم نیست هزینه‌ای بپردازید. کمی جای تعجب دارد؛ اما متولی مسجد اجازه بازدید از آرامگاه میرعماد را به هرکسی نمی‌دهد. برای بازدید از مقبره این هنرمند باید از اداره میراث فرهنگی مجوز ببرید.

جاهای دیدنی نزدیک به مسجد ظلمات اصفهان

جاهای دیدنی اصفهان تمام‌نشدنی است. به همین خاطر است که به این شهر، نصف جهان می‌گویند. نزدیک‌ترین جاهای دیدنی به مسجد ظلمات اصفهان میدان نقش جهان است. این میدان بخش‌های مختلفی دارد و گشت‌وگذار در آن هرکسی را ذوق‌زده می‌کند. می‌توانید در این میدان چرخی بزنید و به دوره صفویه سفر کنید.

• کاخ عالی قاپو

از زیباترین بناهای دوره صفویه کاخ عالی قاپو است که شش طبقه دارد. در گذشته ورودی اصلی میدان نقش جهان، از کاخ عالی قاپو بود. معماری زیبا، گچ‌بری‌‌های بی‌نظیر این بنا نمونه‌ای از شاهکار دوره صفویه است که تماشا دارد. پله‌های عمارت را بالا بروید و در طبقه سوم از ایوان عمارت دیدن کنید. این ایوان چشم‌انداز وسیعی به میدان نقش جهان دارد. بدون شک می‌توانید ‌عکس‌های شگفت‌انگیزی را ثبت کنید. سالنی برای موسیقی‌در طبقه آخر این بنا ساخته‌اند که معماری ویژه‌ای دارد.‌

• مسجد شیخ لطف الله

مسجد شیخ لطف الله نمونه‌ای بی‌نظیر از مساجد اصفهان در دوره صفوی است. مقرنس‌کاری‌های دقیق، کاشی‌های آبی و نقش‌ونگارهایش بخشی از هنر ایرانی را نشان می‌دهد. اگر زیر گنبد مسجد حرفی بزنید، بازتاب صدایتان را می‌شنوید. در مسجد شیخ لطف الله مناره و حیاط شخصی نمی‌بینید. به همین خاطر در دوره‌های مختلف شک داشتند که این بنا واقعاً مسجد است یا کاربرد دیگری دارد. برای بازدید از این مسجد به میدان نقش جهان بروید.

• کاخ چهل ستون

کاخ چهل ستون از دیدنی‌ترین بناهای اصفهان است که با مسجد تاریخی ظلمات فاصله کمی دارد. می‌توانید این کاخ را در جنوب خیابان سپه و طرف غرب میدان نقش جهان پیدا کنید. چهل ستون یکی از عمارت‌های سلطنتی شاه عباس بود که در آن از مهمان‌هایش پذیرایی می‌کرد. این کاخ با معماری زیبا و دلنشینش هرکسی را شیفته خود می‌کند. به چهل ستون سری بزنید و از نقاشی‌های داخل عمارت و آثار هنرمندهای بزرگ دیدن کند. در محوطه اطراف کاخ هم درخت‌های سرسبز و سربه‌فلک‌کشیده جلوه زیباتری به باغ بخشیده‌اند. استخر بزرگی در جلوی عمارت است که همه چیز را تماشایی‌تر می‌کند. مسجد جامع عباسی، سردر قیصریه، بازار مسگرها و موزه عصارخانه شاهی از دیگرجاهای دیدنی نزدیک به این مسجد است.

بهترین زمان بازدید

اصفهان از شهرهای خشک و کویری ایران است. در روزهای تابستان هوایش گرم است. زمستان‌ها هم سوزوسرمای بدی دارد. اگر مشتاق هستید که از دیدنی‌های اصفهان و مسجد زیبای مقصود بیک دیدن کنید، بهار و پاییز زمان خوبی است. دمای هوا معتدل است و گشت‌وگذار در این شهر زیبا دل‌انگیز می‌شود.

اقامتگاه

سفر به اصفهان که یک‌روزه نمی‌شود. برای اقامت در این شهر نگران جا و مکان نباشید. بهترین هتل‌ها و اقامتگاه‌ها در اصفهان از شما میزبانی می‌کنند. اسم نزدیک‌ترین اقامتگاه‌ها به مسجد تاریخی مقصود بیک را برایتان می‌گذارم.

• هتل سنتی اصفهان؛
• هتل پیروزی اصفهان؛
• هتل ستاره اصفهان؛
• هتل هشت بهشت اصفهان؛
• هتل آپارتمان پارتیکان اصفهان؛
• اقامتگاه سنتی کریاس اصفهان؛
• هتل جمشید اصفهان.

مسیر دسترسی

برای رفتن به مسجد تاریخی ظلمات باید به طرف استان اصفهان بروید. بعد از رسیدن به شهر اصفهان، مسیر را تا شمال شهر ادامه دهید و به طرف خیابان هاتف بروید. بعد از این مسیر، به خیابان حافظ می‌رسید. چهار‌راه شکرشکن و چهاراه کرمانی را که پشت سر بگذارید، به کوچه میرعماد می‌رسید. می‌توانید مسجد را در این کوچه پیدا کنید. از طرف ضلع شرقی میدان نقش جهان هم که مسیر را ادامه دهید، به این مسجد می‌رسید. کوچه میرماد یکی از کوچه‌های پشتی میدان نقش جهان است؛ البته این وقت‌ها تکنولوژی هم به کارتان می‌آید و مسیر را نشانتان می‌دهد. از محلی‌ها هم که بپرسید، راهنماییتان می‌کنند.

هزینه بازدید	رایگان
ساعت بازدید	این مسجد فقط در زمان ظهر و غروب برای اقامه نماز باز است.
آدرس	اصفهان، چهارراه‌ شکرشکن، چهارراه کرمانی، کوچه میرعماد

مسجد ظلمات بنایی دیدنی است که این روزها خیلی از گردشگرها اسمی از آن نشنیده‌اند. این سفر مجازی با ره بال آسمان را دوست داشتید؟ اگر در سفرهای قبل گذرتان به این مسجد افتاده است، از تجربه‌هایتان بنویسید. منتظر خواندنشان هستیم.