آرامگاه عطار نیشابوری یکی از جاهای دیدنی اطراف مشهد در استان خراسان رضوی است. در این آرامگاه در کنار عطار، بزرگان دیگری مانند کمال‌الملک و پرویز مشکاتیان نیز برای همیشه آرمیده‌اند. این شرایط مقبره عطار را به یکی از جاهای دیدنی نیشابور نزد گردشگران اهل دل تبدیل کرده است. از طرف دیگر نیشابور در میان گردشگران علاقه‌مند به گشت‌و‌گذار در شمال شرق ایران منطقه‌ای خوش آب‌و‌هوا شناخته می‌شود. این شرایط باعث می‌شود گردشگری در مقبره عطار هم فال باشد و هم تماشا. از آنجایی که می‌دانیم یاران خوش‌قریحه‌ای مطالب گردشگری ما را دنبال می‌کنند، در ادامه آرامگاهِ یکی از معروف‌ترین عرفای پارسی را معرفی می‌کنیم. به شما قول می‌دهیم مطالعه این مطلب نه‌تنها زمینه گردشگری ادیبانه‌ای را فراهم کند، بلکه سبب خیر شود تا در کنار زیارت در مقبره عطار، گشتی جانانه در نیشابور بزنید.
آرامگاه عطار کجاست؟
حتماً شما هم با ما هم‌‌عقیده‌اید که عطار در جان‌و‌دل ایرانی‌ها خانه کرده است. به همین دلیل ساکنین دنیای شعر و ادب به‌خوبی می‌دانند که عطار، نیشابوری است. حتماً شما هم شنیده‌اید که مولانا در جایی گفته که هفت شهر عشق را عطار گشت، ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم. شیخ عطار، هفت شهر عشق را گشت و دست‌آخر در گوشه‌ای دنج از خاک نیشابور آرام گرفت. به لحاظ جغرافیایی آرامگاه در جنوب شرقی شهر نیشابور واقع شده است. این آرامگاه در فاصله ۶.۵کیلومتری در جاده نیشابور مشهد در سمت شرق خودنمایی می‌کند. همان‌گونه که اشاره کردیم آرامگاه کمال‌الملک، نقاش نامدار ایرانی نیز در همسایگی مقبره عطار است.
عطار کیست؟
فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری در سال ۵۴۰ هجری زاده شد. عطار در کدکن، یکی از بخش‌های تربیت حیدریه امروزی، دیده به جهان گشود. قریحه عطار در کودکی شکوفا شد و شاعری آغاز کرد. دوران کودکی عطار همراه با جنگ‌های خونین و بلاهای خانمان‌سوز بود. به همین دلیل درداندیشی و مرگ در آثار این عارف پرآوازه پارسی بازتاب چشمگیری دارد. همان‌گونه که حتماً حدس زده‌اید، عطار، عطاری می‌کرد. پدر وی از حرفه داروسازی روزگار می‌گذراند تا عطاری به حرفه آباواجداری این خاندان تبدیل شود.
عطار در این زمینه شعر جالبی دارد که بازگوکردن آن خالی از لطف نیست.
عطار به‌رغم اینکه ذوق سرشاری در شاعری داشت و از عرفان هم لذت می‌برد، شغل خود را رها نکرد. او این حرفه را تا نیمه عمر ادامه داد. در این بین روزگار برنامه‌های دیگری برای عطار در سر داشت و اتفاق جالبی وی را شوریده‌سر کرد. از آنجایی که شنیدن این اتفاق خالی از لطف نیست، اجازه دهید با هم ببینیم دلیل شوریدگی عطار چه بود؟
داستان تغییر و تحول عطار نیشابوری
از قرار معلوم دریشی از دکان عطار می‌گذرد و چندین بار به وی می‌گوید «به خاطر خدا کمک کنید»؛ اما عطار گرم کارهای خودش بود و به این درویش محل نمی‌گذارد. درویش به عطار می‌گوید تو که تا این اندازه سرگرم کار دنیا هستی، چگونه می‌خواهی دنیا را ترک کنی؟ عطار بدون توجه به درویش پاسخ می‌دهد همان‌گونه که تو از دنیا می‌روی. این سخن عطار به درویش گران می‌آید و می‌گوید تو همانند من می‌توانی بمیری؟ عطار بدون درنگ پاسخ می‌دهد بله. در این لحظه درویش کاسه چوبی که در دست داشت را زیر سر می‌ندهد و الله‌گویان جان به جان‌آفرین تقدیم می‌کند. عطار با مشاهده این اتفاق جامه می‌درد و شوریده‌سر می‌شود.
عطار نیشابوری در اواسط عمر دست از دنیا می‌شوید و به خدمت عارفی با نام رکن‌الدین در می‌آید. او در محضر این عارف، آب توبه روی سرش می‌ریزد و کسوت عارفان را در پیش می‌گیرد. سپس بر اساس رسم سالکان، راهی سفر مکه می‌شود. او با عرفای مشهور آن زمان دیدار می‌کند. در نهایت در نیشابور رحل اقامت می‌گزیند. به دنبال حمله مغول‌ها شیشه عمر وی ترک بر می‌دارد. این عارف و شاعر برجسته در میدان نبرد با دژخیمان جان خود را از دست می‌دهد.
قدمت آرامگاه عطار نیشابوری
تاریخ دقیق مرگ وی مشخص نیست؛ اما گفته می‌شود حکیم عطار نیشابوری در سال‌های ۶۲۷ یا ۶۳۲ هجری قمری چهره در نقاب خاک کشیده است. در کنار این آثار، مقبره عطار را نیز به‌عنوان یکی از بناهای تاریخی و دیدنی نیشابور می‌شناسیم. ناگفته پیداست مقبرهای که این روزها می‌بینیم در گذر زمان تغییرات زیادی نسبت به اولین بنای یادبود عطار داشته است. مقبره عطار در ابتدا بنایی محقر بود که تاریخ ساخت آن به روزهای پایانی دوران تیموریان باز می‌گشت.
از دوران تیموریان تا سده نهم هجری، مقبره عطار شکل‌و‌شمایل ساده‌ای داشت. در نهایت امیر علی‌‌شیر نوایی، وزیر کاردان سلطان حسین بایقرا، در سده نهم هجری فرمان ساخت آرامگاهی باشکوه را برای عطار صادر می‌کند. به لطف آبوهوای خوش نیشابور، این آرامگاه به منطقه‌ای سرسبز و دلگشا تبدیل می‌شود. آرامگاه فعلی که شاهد آن هستیم، ماحصل دوران قاجار است. از قرار معلوم در دوران پادشاهی محمد‌علی شاه قاجار، فردی با نام نیرالدوله به‌عنوان والی خراسان منصوب می‌شود. مسیر نیرالدوله به مقبره عطار می‌افتد و پس از سیاحت در این منطقه، فرمان می‌دهد تا بقعه‌ای باشکوه بر مزار عطار بنا کنند. در این بین از قضای روزگار دوران پادشاهی قاجار به پایان می‌رسد و والی خراسان در بازسازی مقبره عطار ناکام می‌ماند.
آرامگاه عطار نیشابوری
مقبرهای که امروزه در آرامگاه می‌بینیم، سازه‌ای زیباست که در دوره پهلوی دوم کاملاً مرمت شده است. این مقبره در دهه ۷۰ نیز بازسازی شد تا جای خود را به عنوان یکی از جاهای دیدنی نیشابور حفظ کند. مقبرهای که امروزه در آرامگاه مشاهده می‌کنیم، سازه‌ای هشت‌ضلعی است که سقف گنبدی‌شکل دارد. همانند دیگر مقبره‌های اسلامی، کاشیکاری‌های زیبایی در دیواره‌های بیرونی مقبره خودنمایی می‌کند. در این کاشیکاری‌ها نمایی از گل‌و‌بلبل و نقوش هندسی به چشم می‌خورد. کتیبه‌های زیبای کوفی نیز روی دیواره‌های مقبره نگاشته شده است. این مقبره ۴ در ورودی دارد. ستون بزرگی با ارتفاع ۳ متر در داخل آرامگاه، استحکام این سازه را تضمین می‌کند. محل دفن عطار در وسط این بقعه قرار گرفته است.
داستان سنگ قبر آرامگاه عطار نیشابوری
مزار عطار با سنگ سیاه‌رنگی مزین شده است. اشعاری با خط زیبای ثلث روی این سنگ حکاکی شده و دیواره‌های گچی اطراف مقبره را پوشانده است. سنگ مزار عطار در حالت عمودی قرار دارد و اشعاری روی آن نگاشته شده است. فردی با نام قاضی‌القضاه یحیی بن‌صاعد، سنگ مزار و مقبره فعلی عطار را ساخته است.
جاذبه های آرامگاه عطار
برای اینکه گردشگری در مقبره عطار به خاطره‌ای ماندگار تبدیل شود، در محوطه آرامگاه غرفه‌ای برای عکاسی با لباس‌های سنتی وجود دارد. در این غرفه می‌توانید لباس‌های مردمان خراسان قدیم را بپوشید و خاطره سفر را جاودان کنید. اطراف مقبره عطار محیطی سرسبز برای طبیعت‌دوست‌هاست. به لطف این فضای سبز، در کنار زیارت، فرصتی پیدا می‌کنید تا گشتی در طبیعت زیبای اطراف مقبره بزنید. به این جاذبه‌ها، غرفه‌های سوغاتی فروشی را هم اضافه کنید. در این غرفه‌ها بهترین سوغات نیشابور و خراسان رضوی پیش روی گردشگران قرار می‌گیرد. در نهایت نیز به کافه‌های سنتی این آرامگاه می‌رسیم. در این کافه‌ها با خوردن فنجانی چای، خستگی را از تن بیرون می‌کنید و برای ادامه نیشابورگردی جان می‌گیرید.
جاهای دیدنی نزدیک به آرامگاه عطار
در همسایگی عطار، کمال‌الملک، نقاش پرآوازه ایرانی آرام گرفته است. با این حساب اولین جای دیدنی نزدیک به مقبره عطار، آرامگاه کمال‌الملک است. برای بازدید از این آرامگاه نیازی نیست جای خاصی بروید؛ زیرا در چند قدم آن‌طرف‌تر از عطار واقع شده است. مقبره کمال‌الملک نیز به لحاظ زیبایی‌شناختی، جاذبه های خاصی دارد. این مقبره توسط استاد هوشنگ سیحون، معمار، تندیس‌ساز و نقاش برجسته ایرانی طراحی شده است. جالب است بدانید هوشنگ سیحون، مرد بناهای ماندگار ایران لقب گرفته است.
این بزرگمرد ایرانی در کنار طراحی مقبره کمال‌الملک، آرامگاه خیام، نادرشاه افشار، فردوسی و آرامگاه بوعلی‌سینا را نیز طراحی کرده است. استاد پرویز مشکاتیان، نوازنده‌ای که صدای سنتور ایشان را در کنار صوت ملکوتی شجریان هزارا‌ن‌بار شنیده‌ایم، حدود ۳۷ متر دورتر از مقبره عطار دفن شدهاند. پس از اینکه در مقبره عطار زیارت کردید، راه آرامگاه خیام را در پیش بگیرید. این آرامگاه در مسیر مقبره عطار قرار دارد. با این حساب می‌توانید قبل از بازدید از مقبره عطار، سری به آرامگاه خیام، دیگر شاعر بلند آوازه ایرانی بیندازید. گردشگری در منطقه باستانی شادیاخ هم پیشنهاد می‌شود. این منطقه فقط ۳۷۳ متر از مقبره عطار دورتر است.
رستوران ها و هتل های نزدیک به آرامگاه عطار
برای اینکه خاطره شما از سفر در نیشابور کامل شود، پیشنهاد می‌کنیم سری به رستوران سنتی داریوش بزنید. این رستوران ۱.۲ کیلومتر از مقبره عطار دورتر است. رستوران قادری با فاصله ۱.۳کیلومتری و رستوران ملت با فاصله ۳.۴کیلومتری از بهترین رستوران های نیشابور نزدیک به مقبره خیام به حساب می‌آیند. برای گذران شب هم بهتر است سری به اقامتگاه بوم‌گردی جوری در ۲.۶کیلومتری مقبره خیام بزنید. هتل امیران هم به‌عنوان یکی از بهترین هتل های نیشابور پیشنهاد می‌شود.
بهترین زمان بازدید از آرامگاه عطار
۲۵ فروردین روز ملی عطار نیشابوری نامگذاری شده است. با این حساب اگر فقط به قصد دیدن مقبره عطار بار سفر نیشابور بسته‌اید، ۲۵ فروردین بهترین زمان برای سفر به این منطقه است. در این تاریخ بزرگداشتی باشکوه برای عطار برگزار می‌شود و اهالی ادب و فرهنگ در آن شرکت می‌کنند. از طرف دیگر نیشابور بهارانه‌های باصفایی دارد. به لطف آبوهوای خوش این منطقه، فرصتی پیدا می‌کنید تا در کنار عطارگردی، گشت‌و‌گذاری خاطره‌انگیز در دیگر جاهای دیدنی نیشابور داشته باشید.
از بهار که بگذریم، نیشابورگردی در تابستان هم خوش می‌گذرد. ناگفته نماند هوا در ظهرهای تابستانی نیشابور گرم می‌شود. این گرما در بعدازظهر فروکش می‌کند و در تابستان‌های نیشابور با عصرهای باطراوتی روبه‌رو هستیم. پاییز هم نیشابورگردی خوش می‌گذرد؛ اما از اواسط پاییز به بعد هوای این منطقه حسابی سرد می‌شود. به زمستان هم که می‌رسیم در مقبره عطار پرنده پر نمی‌زند و خبری از گردشگری در این منطقه نیست.
اطلاعات بازدید از آرامگاه عطار
کاملاً مشخص است برای بازدید از آرامگاهی که یکی از عرفای بزرگ این مرزو‌بوم در آن آرمیده، بهتر است لباس آراسته به تن داشته باشید. برای بازدید از این آرامگاه باید بلیط تهیه کنید. خوشبختانه مقبره عطار بلیطی خوش‌قیمت دارد و نیازی نیست از این بابت نگران پرداخت هزینه باشید. گردشگری در مقبره عطار نسبت به دیگر جاهای دیدنی نیشابور تفاوت دارد. چه بسا این مقبره حس‌و‌حالی عرفانی در شما پدید بیاورد که گذر زمان را حس نکنید و ساعت‌ها به تفکر مشغول شوید. در حالت معمولی گشت‌و‌گذار در محیط این مقبره حدود یک ساعت زمان می‌برد. درهای مقبره عطار همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب به روی عاشقان دل‌آگاه و گردشگران طبیعت‌دوست باز است. این آرامگاه فقط در روز عاشورا و رحلت پیامبر اکرم تعطیل می‌شود.
آرامگاه عطار نیشابوری از کدم جاده خوش‌مسیرتر است؟
نیشابوری‌ها به‌خوبی می‌دانند که میدان خیام یکی از مهم‌ترین میدان‌های این شهر است. از میدان خیام تا آرامگاه خیام چیزی حدود ۵ کیلومتر فاصله دارید. از آرامگاه خیام باید راه غرب نیشابور را در پیش بگیرید تا حدود یک کیلومتر دورتر به مقبره خیام برسید. مقبره عطار در خیابان عرفان نیشابور قرار دارد.
آرامگاه عطار نیشابوری مکانی برای تفکر و طبیعت‌گردی است. معرفی این آرامگاه را با تذکره‌ای در باب مرگ این عارف شوریده به پایان می‌رسانیم. گویند پس از اینکه بلاد خراسان توسط چنگیز خان مغول فتح شد. عطار در چنگ دژخیمان گرفتار شد. رندی به نگهبانِ عطار گفت این پیر را مکش تا در عوض تو را هزار سکه خون‌بها دهم. عطار با زیرکی پاسخ داد مفروش که مرا گزاف‌تر خواهند خرید. نگهبان همی کرد. ساعتی بعد رند دیگری به نگهبان گفت این پیر را مکش تا در عوض تو را یک کیسه کاه خون‌بها دهم. عطار گفت بفروش که ارزشی بیش از این ندارم. نگهبان مغول از این سخن برافروخت. تیغ از میان برکشید و خون عطار جاری کرد.
| هزینه بازدید | 4000 تومان |
| ساعت بازدید | 8 صبح تا 9:30 شب |
| شماره تماس | 05142224515 |
| آدرس | استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، خیابان عرفان |
به قول قدیمی‌ها به پایان آمد این دفتر اما حکایت همچنان باقی است. از آنجایی که می‌دانیم یاران اهل معرفتی در ره بال آسمان داریم، پیشنهاد می‌کنیم اگر شما هم اطلاعات سودمند و خاطره‌های جالبی از نیشابورگردی و گشت‌و‌گذار در مقبره عطار دارید، این اطلاعات را در قسمت نظرات با ما و دیگر خواننده‌ها به اشتراک بگذارید.
آرامگاه عطار حدود ۵ کیلومتر از میدان خیام در نیشابور دورتر است.
فضای سرسبز، عکسبرداری با لباس‌های خراسانی و نوشیدن فنجانی چای در محیطی دل‌انگیز نیشابورگردی خاطره‌انگیزی را در آرامگاه عطار رقم می‌زند.
استاد کمال‌الملک، نقاش پرآوازه ایرانی، استاد پرویز مشکاتیان، نوازنده شهیر سه‌تار و سنتور، فریدون گرایلی، نویسنده زرین‌قلم نیشابوری و استاد حسن نظریان، تاریخ نویس برجسته در آرامگاه عطار دفن شدهاند.
درهای آرامگاه عطار همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب به روی گردشگران باز است. عاشورا و رحلت پیامبر اکرم، تنها روزهای تعطیلی آرامگاه عطار است.
۲۵ فروردین روز ملی عطار نیشابوری نامگذاری شده است. با این حساب اگر فقط به قصد عطارگردی بار سفر نیشابور بسته‌اید، ۲۵ فروردین بهترین زمان برای سفر به این منطقه است.