چشمه گیلاس مشهد | چشمه‌ای به‌زیبایی اشعار فردوسی

اگر اهل سفر به چشمه‌های ایران باشید، می‌دانید این چشمه‌ها هرجایی از طبیعت کشورمان تازگی را به خاک هدیه می‌دهند. چشمه‌ای که امروز به دیدن آن می‌رویم، چشمه‌ای است که شاه‌عباس کنار آن تختی دارد. آب این چشمه زمین‌های فردوسی، شاعر بزرگ ایران را سیرآب می‌کرد. مقصد امروز ما چشمه گیلاس است.

چشمه گیلاس کجاست؟

در شمال شرق ایران و در استان خراسان رضوی، بخشی به اسم گلبهار است. گلبهار از توابع دهستان بیزکی به حساب می‌آید که روستای چشمه گیلاس در آن است. مسیر این چشمه در سمت راست جاده مشهد به قوچان است؛ البته چشمه گیلاس هم اسم یک روستاست و هم چشمه آن به چشمه گیلاس معروف است.

ویژگی‌های چشمه گیلاس

چشمه گیلاس مشهد در بلندای 1010متری از سطح دریاست. عمق این چشمه بین 4 تا 5 متر است و 230 لیتردرثانیه آب‌دهی دارد. این چشمه را در گروه چشمه‌های کارستی یا همان چشمه‌های آهکی طبقه‌بندی کرده‌اند. این چشمه در مسیر خودش دریاچه‌ها و حوضچه‌های کوچکی به وجود آورده است. منظره این چشمه و حوضچه‌های کوچکش در کنار هم احتمالاً یکی از بهترین تصویرها از طبیعت است.

اسم قدیمی چشمه گیلاس

قدیم‌ترها اسم این چشمه «گلسب» بود و اسب‌ها در آن چرا می‌کردند. می‌گویند یزدگرد، پدر بهرام گور در کنار این چشمه بر اثر لگد اسب از دنیا رفته است. احتمالاً به همین خاطر به این منطقه گلسب می‌گفتند؛ اما این واژه در تاروپود زمان فراموش شد و حالا به این چشمه، چشمه گیلاس می‌گویند.

چشمه گیلاس در تاریخ

این چشمه آب خروجی فراوانی دارد. به همین خاطر در دوره‌های تاریخی، افراد مختلفی سعی کردند تا آب آن را منحرف کنند. این تلاش‌ها از دوران حکومت تیموریان بر ایران شروع شد. امیرعلی شیرنوایی اولین کسی بود که سعی کرد آب چشمه گیلاس را به سمت مشهد هدایت کند؛ البته موفق هم نشد. در دوره صفویان، شاه‌عباس این کار را انجام داد و آب چشمه را به سمت مشهد هدایت کرد. این اتفاق حدود سال‌های 1016 تا 1023 افتاد؛ البته این مسیر امروزه مسدود است و آب چشمه دیگر به مشهد نمی‌رود.

شواهدی هم هست که بر اساس آن می‌گویند آب چشمه گیلاس از شهر توس می‌گذشته است. می‌گویند فردوسی هم برای هدایت آب این چشمه به توس تلاش‌های زیادی کرد؛ اما موفق نشد. آرزوی پدر را دختر به سرانجام رساند و بعد از مرگ فردوسی، آب را به زمین‌های پدر رساند. او تمام زمین‌های پدری‌اش را وقف عام کرد.

بلای جان چشمه

چندسالی است که ایران رو به خشکی می‌رود و بارندگی در طول سال کم است. از منابع زیرزمینی هم بیش از اندازه و غیر اصولی استفاده می‌شود. آب چشمه تاریخی گیلاس را هم چندسالی است که به سمت چناران منتقل می‌کنند تا مردم از آن استفاده کنند؛ اما این کار را غیراصولی انجام داده‌اند. همه این‌ها خطر نابودی چشمه تاریخی گیلاس را زیاد و مردم را نگران کرده است.

جاهای دیدنی نزدیک چشمه گیلاس

بسیاری از جاهای دیدنی اطراف مشهد را می‌شناسید. کشف این جاهای دیدنی را به شما می‌سپاریم و تمرکزمان را روی جاهای نزدیک‌تر به چشمه گیلاس می‌گذاریم.

• روستای اخلمد

روستای اخلمد حدود 80 کیلومتری با مشهد فاصله دارد. این روستا به‌خاطر رودخانه‌ها، دره‌ها و آبشارهایش تماشایی است. هوای پاکیزه روستا هم که جایی برای تعریف ندارد، همه‌مان از آسمان آبی و زمین سبزش باخبریم. روستای اخلمد باغ‌های زیادی هم دارد و سیب‌هایش معروف است؛ پس چرا معطل کنیم؟ این روستاگردی هم فال و هم تماشاست.

• آبشار اخلمد

اخلمد آبشاری است که در 12کیلومتری غرب چناران و در دل کوه‌های بینالود قرار دارد. این آبشار از جاهای دیدنی نزدیک چشمه گیلاس است. اگر بعد از روستای اخلمد 2 کیلومتر دیگر مسیرتان را ادامه بدهید، به این آبشار می‌رسید. آبشار اول آن 23 متر است و در مسیر به آبشار اصلی می‌رسیم که بلندایی 40متری دارد. آبشار سوم و چهارم اخلمد هم بالاتر از این‌هاست. بیشترین حجم آب را در بهار و زمان آب‌شدن برف کوه‌ها در این آبشار می‌بینید. این چهار آبشار دائمی هستند؛ اما این منطقه آبشارهای فصلی هم دارد. وسط این مسیر محلی است که به آن تخت شاه‌عباس می‌گویند. بعد از آبشار 40متری رودخانه‌ای دوکیلومتری هم هست. محلی‌ها در مسیر آبشار محصولاتشان را می‌فروشند. اگر اهل لواشک هستید، حتماً کنار یکی‌شان ترمز کنید.

• کوه‌های اخلمد

جنس کوه‌های این منطقه آهکی است. به همین خاطر حفره‌های بزرگ و دره‌ای عمیق دارد. عمق این دره حدود 200 تا 300 متر است و برای صخره‌نوردی مناسب است. معروف‌ترین این دیواره‌های صخره‌ای، دیواره سفید، عقاب و الله اکبر است.

• برج رادکان

برج رادکان هم در منطقه چناران است. این برج تاریخی که در معماری هم حرفی برای گفتن دارد، راهنمای مسیر است. در قدیم این بناها را کنار راه‌های اصلی می‌ساختند تا مسافرها در مسیری که هیچ علامتی نداشت، گم نشوند. این برج ثبت ملی هم شده‌اند. یادتان نرود که فاصله رادکان تا مشهد حدود 74 کیلومتر است.

بهترین زمان سفر

شاید هرفصلی برای خودش جاذبه‌های به‌یادماندنی داشته باشد؛ اما بهترین زمان سفر به چشمه گیلاس مشهد، بهار و تابستان است. زمانی که رودها و آبشارها پرآب و طبیعت سرسبز و دوست‌داشتنی است.

اقامتگاه

در اردکان می‌توانید مهمان اقامتگاه بوم‌گردی ارگ اردکان باشید. این ارگ صدساله معماری سنتی دارد و فضای آن شما را به دوره قاجار می‌برد. اقامتگاه ارگ دو حیاط دارد که یکی اندرونی و یکی حیاط بیرونی است. حیاط اندرونی حوضی کوچک، اصطبل و کبوترخانه دارد. رادکان در 13کیلومتری جاده چناران به قوچان است.

اگر هم دلتان می‌خواهد در هتل اقامت کنید، تا مشهد بروید. مشهد هر نوع اقامتگاهی برای هر سلیقه و بودجه‌ای دارد. یادتان نرود، وقتی جایی برای گردشگری شناخته می‌شود، مردم هم کم‌کم به فکر اجاره خانه‌هایشان می‌افتند؛ پس در روستای چشمه گیلاس هم برای اقامت پرس‌وجو کنید، راهنمایی‌تان می‌کنند.

مسیر دسترسی

هرجای ایران بزرگمان که هستید، خودتان را به مشهد برسانید. در مشهد وارد بزرگراه کلانتری شوید و در این بزرگراه، به سمت بزرگراه آزادی در منطقه 9 برانید. به مسیر 22 وارد شوید. این مسیر به به چشمه گیلاس مشهد می‌رسد. از ورودی جاده تا چشمه حدود 58.9 کیلومتر راه است. این چشمه از چناران 33.6 و از گلبهار 28.3 کیلومتر فاصله دارد.

با هم سری به چشمه گیلاس مشهد زدیم و آبشارهای دیدنی و چشمه پرآبش را تماشا کردیم. هم‌سفری با ره بال آسمان برایتان چطور بود؟ حظش را بردید؟ اگر قبلاً به این چشمه سفر کرده‌اید، ما را در کامنت‌ها مهمان تجربه‌تان کنید.