کویر سیاه کوه اردکانی | سکوتی با یک دنیا حرف

طبیعت در هر شکلی که باشد زیباست. افراد بسیاری عاشق جنگل و دریا و چشمه هستند؛ اما این افراد تا به حال به زیبایی کویر فکر کرده‌اند؟ کویری که ممکن است بدون فایده به نظر برسد. کویر پوشش گیاه خاصی ندارد و در آن خبری از جریان خنک آب نیست. در این منطقه تا چشم کار می‌کند شن است و رنگ قهوه‌ای بیابان. خداوند خالق حتی برای بیابان هم زیبایی قرار داده است. برای دیدن این زیبایی باید با دقت نگاه کنید وگرنه چیزی نمی‌بینید. به کویر که می‌روید، اولین منظره‌ای که جذبتان می‌کند ابهت است؛ ابهت ناشی از این بیابان عظیم. البته این ابهت تا اندازه‌ای ترسناک هم هست. به افق که نگاه می‌کنید آسمانی آبی و بزرگ را مشاهده می‌کنید. تازه اینجاست که عظمت آسمان را درک می‌کنید. نظرتان چیست امروز در کنار هم به کویر سیاه کوه استان یزد برویم؟ به نظر من که معطل نکنید؛ چرا که در این کویر مناظری می‌بینید که برایتان جدید و البته عجیب است.

کویر سیاه کوه کجاست؟

جاذبه‌های مرکز ایران طیف گسترده‌ای دارد؛ مثلاً یزد هم آثار تاریخی بسیار دارد هم جاذبه‌های طبیعی جذاب. یزد را با بادگیرهای بی‌نظیرش می‌شناسند؛ اما این تمام ماجرای یزد نیست. در یزد کویرهای متعددی وجود دارد و هرکدام از این کویرها ویژگی خاصی دارند. کویر سیاه کوه یکی از بزرگ‌ترین کویرهای ایران است که در استان یزد قرار دارد. این کویر وسیع در نزدیکی شهر تاریخی اردکان قرار دارد. سیاه کوه در 45کیلومتری شمال شهر اردکان واقع شده است. کویر اردکان تا شهر انارک 20 کیلومتر فاصله دارد.

معرفی کویر سیاه کوه

کویر سیاه با نام کویر اردکان و کویر عقدا هم شناخته می‌شود. این کویر یکی از زیباترین جاهای دیدنی اردکان به حساب می‌آید. کمتر کسی وجود دارد که به این کویر سفر کند و از زیبایی آن حیرت‌زده نشود. این بیابان در مجاورت دو کویر اردستان و زرین واقع شده است. سطح کویر نسبت به زمین‌های اطرافش پایین‌تر است. در اصل بیابان اردکان در فرورفتگی بزرگی واقع شده است. اطراف این کویر را سنگ‌های آذرین و آهکی پوشانده است. در امتداد جنوب غربی کویر، مخروط افکنه‌های وسیعی روی سطح زمین گسترده شده‌اند. دو رودخانه اصلی مخروط افکنه‌ها در انتهای شمالی و جنوبی به کویر وارد می‌شوند. جریان‌های سیلابی از سمت جنوب شرقی یزد به کویر سیاه کوه وارد می‌شوند. جالب است که در کویر آب پیدا نمی‌شود؛ اما سیل می‌آید و همین تضادهاست که کویر را خاص می‌کند.

در قسمت جنوبی کویر سیاه کوه اردکان در حدفاصل زمین‌های نمکزار، باتلاق وجود دارد. بیشتر سطح صفحات رسی این کویر ناهموار هستند و حالت بادکرده دارند. این ناهمواری نشان‌دهنده شوری زیاد و بالابودن سطح آب زیرزمینی در این قسمت از کویر است. در امتداد غربی این کویر به شکل موضعی حفره‌هایی دیده می‌شود. این حفره‌ها براثر افت سطح زمین به وجود آمده‌اند. بعضی از این فرورفتگی‌ها به شکل بیضی هستند و طول آن‌ها به یک متر می‌رسد. عرض این حفره‌ها 45 سانتی متر و عمق آن‌ها 1.5 متر است. از بالا، کویر به شکل هلال ماه دیده می‌شود. در قوس درونی هلال، سیاه کوه با ارتفاع 2.050 متر قرار دارد. میانگین آب‌های این کویر از سطح آب‌های آزاد حدود 730 متر است.

پوشش گیاهی کویر سیاه کوه

در کویر اردکان هیچ پوشش گیاهی خاصی مشاهده نمی‌شود. این بیابان به روایت تصویر بدون آب‌وعلف است. فقط در حاشیه کویر گیاهان هالوفیت و شورپسند مانند گز و اشنان وجود دارند. در خارج از منطقه کویری و در زمین‌هایی که شوری خاک کمی کاهش می‌یابد، می‌توان پوشش گیاهی دید. این پوشش گیاهی فقیر شامل گون، اسفناج وحشی، تیره تیزک، کاکوتی، فرفیون، گل گندم، شقایق کوهی، انغوزه، زنبق صحرایی، ملیکا و خارشتر را است. می‌دانید چرا این کویر بدون گیاه زیباست؟ چون زندگی در آن جریان دارد. باید خوب و بادقت نگاه کنید تا بتوانید آثار حیات را در این بیابان خشک ردیابی کنید. با همین خوب نگاه‌کردن می‌توانید جنبش یک بزمجه یا خزیدن یک مار را ببینید. اینقدر حیات جاری در کویر ساکت است که بعضی افراد را گمراه می‌کند. این افراد از خودشان می‌پرسند اصلاً جانوری اینجا زندگی می‌کند؟ دلیل دیگر شهرت کویر فراموشی است. قدم که برمی‌دارید به پشت سرتان نگاه کنید، اثری از قدم‌هایتان نیست، انگاه اصلاً کسی تا به حال روی این شن‌ها پا نگذاشته است. این ویژگی پیامی برای آدم دارد؛ انگار کسی می‌گوید هر قدم و هر لحظه و هر ثانیه جدید است؛ پس گذشته و قدم‌های قبلی را فراموش کن.

حیات‌وحش کویر سیاه کوه

شوری خاک منطقه، نبود پوشش گیاهی و نبود آب باعث شده افراد تصور کنند در این منطقه هیچ حیات وحشی وجود نداشته باشد؛ اما چنین تفکری اشتباه است. حتی در منطقه خشکی مانند این کویر هم جانورانی زندگی می‌کنند. طبیعت بیشتر از آنچه ما تصور کنیم انطباق‌پذیر است. در حاشیه کویر اردکان حیواناتی مانند گرگ، شغال، روباه معمولی، کفتار، کبک، تیهو، بلدرچین، عقاب دشتی، کبوتر شاهی، یاکریم، شاه بوف، سبزه قبا هندی، دم جنبانک ابلق و گنجشک معمولی به چشم می‌خورد. انواع گوناگونی از رده خزندگان هم در این کویر زندگی می‌کنند. راسته لاکپشت‌ها، خانواده آگاماها، سمندرها و اسکینک‌ها از خزندگان ساکن این کویر است. بزمجه‌ها هم توانسته‌اند در این بیابان بدون آب‌وعلف زندگی کنند.

بهترین زمان بازدید از کویر سیاه کوه

جواب به این سؤال در نگاه اول بسیار ساده است؛ اما گول سادگی آن را نخورید. کویر سیاه کوه اردکان هوایی خاص دارد. در روز هوای این بیابان گرم و طاقت‌فرساست و در شب همه چیز عکس می‌شود. در شب سرما لرز را مهمان بدن‌ها می‌کند. معمولاً در کویر اردکان بادهای شدیدی می‌وزد. نوسان دما این منطقه در زمستان و تابستان زیاد است حتی در طول شب یا روز. درجه دما هوا در طول سال بین 20 درجه زیر صفر تا 46 درجه بالای صفر در نوسان است. سردترین فصل سال در این منطقه دی و گرم‌ترین فصل تیر است.

بخش شمالی کویر حتی در گرم‌ترین ماه‌های سال مانند مرداد هم مرطوب است. این هوا در صورتی است که بخش جنوبی کویر در اواخر خرداد خشک و در اوایل شهریور مجدد مرطوب می‌شود. فصل پاییز یکی از بهترین فصل‌ها برای سفر به مناطق کویری از جمله سیاه کوه اردکان است؛ پس به هیچ عنوان در فصول گرم مانند تیر و مرداد به این منطقه سفر نکنید چراکه امکان گرمازدگی شدید وجود دارد. از سویی در هوای گرم، خزندگان به سطح زمین می‌آیند و خطر گزیدن بیشتر می‌شود. برای اشنایی با فوت و فن کویرگردی، پیشنهاد می‌کنیم مقاله راهنمای کمپ زدن در کویر را هم مطالعه کنید.

اقامت در کویر سیاه کوه

بعد از گشت‌وگذار در کویر سیاه کوه اردکان باید جایی را برای استراحت پیدا کنید. اگر شما یکی از هتل های یزد را رزرو کرده‌اید که هیچ؛ اگر دوست دارید شب را در جایی خاص اقامت کنید، این قسمت را با دقت بخوانید. در شهر انارک قلعه تاریخی روستای اسماعیلیان قرار دارد. در این قلعه اقامتگاه بومگردی ناروسینه قرار دارد. این اقامتگاه 10 اتاق دارد. اقامتگاه دارای 3 سرویس بهداشتی و حمام مشترک است. در ناروسینه می‌توانید غذای سنتی یزد را هم امتحان کنید. البته هزینه غذا جدا محاسبه می‌شود. ضمن اقامت در ناروسینه می‌توانید زندگی روستایی را از نزدیک ببینید.

جاهای دیدنی اطراف کویر سیاه کوه

پارک ملی سیاه کوه

پارک ملی سیاه کوه دیگر جاذبه اردکان است. فاصله این پارک تا کویر سیاه کوه اردکان اندک است. می‌توانید از هر دو جاذبه در یک روز بازدید کنید. یکی از بکرترین طبیعت‌های ایران در این پارک وجود دارد. با ورود به این پارک چند چشم قرض کنید تا این طبیعت زیبا را با دقت بیشتری به تماشا بنشینید. در این پارک گونه‌های درحال انقراض بسیاری وجود دارد؛ هم گونه‌های گیاهی و هم جانوری. پستاندارانی مانند کل، قوچ، جبیر، گرگ، شغال، یوزپلنگ آسیایی، کاراکال، کفتار، موش خانگی و تشی در این پارک زندگی می‌کنند. از 34 گونه پرنده این پارک 11 گونه ارزش حفاظتی دارند. خزندگان این پارک هم متنوع هستند. برخلاف کویر که پوشش گیاهی ندارد، پارک سیاه کوه پوشش غنی دارد. تاکنون 74 گونه گیاهی در این پارک شناسایی شده است.

کویر مغستان

کویر مغستان با نام ریگ زرین هم شناخته می‌شود. این کویر یکی دیگر از کویرهای یزد است و فاصله کمی تا کویر اردکان دارد. مغستان در روستایی با نام زرین قرار دارد. یک کوه این کویر را به دو قسمت شمالی و جنوبی تبدیل می‌کند. در این کویر نشانه‌هایی از حیات به چشم می‌خورد. جانوران متنوعی در این بیابان زندگی می‌کنند. گرگ، شغال، کفتار، روباه شنی، گربه شنی، بزمجه و لاسرتا از جانوران زیبای این منطقه هستند. انواع مارمولک مانند ماگلو، آگاما، انواع مار، انواع عقرب، تیهو، عقاب، هوبره و شاهین هم در این بیابان وسیع زندگی می‌کنند. مغستان مقصد مناسبی برای عاشقان سکوت است.

نکات بازدید از کویر سیاه کوه

• کویر سیاه کوه اردکان یکی از جاهای خطرناک اردکان است؛ پس حتماً با تور و راهنما راهی این کویر شوید.
• زمین‌های اطراف کویر باتلاقی شکل است. حتماً قبل از سفر درباره این زمین‌ها اطلاعات به دست آورید.
• بازدید از کویر با دیگر جاهای دیدنی متفاوت است. در این جاذبه خبری از صدای آرامبخش آب یا درختان سرسبز نیست؛ پس اگر طرفدار این طبیعت نیستید، به کویر عقدا سفر نکنید.
• آب کافی و لباس گرم حتماً داشته باشید.

مسیر دسترسی کویر سیاه کوه

برای رسیدن به کویر اردکان سه راه وجود دارد. در هر راه شهری از ایران زیبا را می‌بینید و در آن خاطره می‌سازید.

• مسیر اول: مسیر اردکان به احمدآباد است. باید به جاده خاکی احمدآباد وارد شوید که از کنار خط راه‌آهن عبور می‌کند و شما را به کویر سیاه می‌رساند.
• مسیر دوم: مسیر انارک به ایستگاه راه‌آهن نایین را انتخاب کنید. سپس از جاده خاکی کنارگذر خط آهن تا ایستگاه نوگنبد به سمت کویر برانید.
• مسیر سوم: مسیر خاکی انارک به سمت روستای اسماعیلیان هم شما را به کویر می‌رساند. این روستا در فاصله 9 کیلومتری انارک قرار دارد.

معرفی کویر سیاه کوه اردکان به پایان رسید. امیدواریم گرمای هوای آتش دلتان برای بازدید از این جاذبه را شلعه‌ور کرده باشد. ره بال آسمان مطمئن است که شما هوای ساکنان این بیابان را دارید و خوب می‌دانید گیاهان و جانوران کمیاب این منطقه برای ایران ارزش بسیاری دارد. هر مخلوق حتی بوته‌ای کوچک، نقشی بزرگ در زنجیره حیات دارد؛ پس مراقت شاخه‌‌شاخه این بوته‌ها باشید. ممنون که تا این لحظه ما را همراهی کردید. هر سؤال یا نظری که ذهنتان را مشغول کرده است با ما به اشتراک بگذارید. ما حتماً پاسخگو خواهیم بود.