موزه آذربایجان تبریز | محل نگهداری سنگ بسم‌الله

تبریز شهری است که در هر گوشه‌وکنارش بنایی تاریخی جا خوش کرده است. هرکدام از این بناها قصه‌های دورودرازی از اصالت و فرهنگ غنی تبریز دارد. نمی‌شود تا شهر شهریار رفت و آثار تاریخی‌اش را ندید. اگر قصد سفر به تبریز را دارید، پیشنهاد می‌کنیم از موزه آذربایجان تبریز دیدن کنید. موزه‌گردی یکی از بهترین تفریح‌هایی است که می‌توانید با آن تاریخ هر شهر را بشناسید. در موزه آذربایجان به گذشته‌ها سفر می‌کنید و آثار نفیس و ارزشمندی از چندین دوره‌ را می‌بینید.

موزه آذربایجان تبریز کجاست؟

برای بازدید از موزه آذربایجان باید به استان آذربایجان شرقی بروید و مسیر را تا شهر تبریز ادامه بدهید. موقعیت این موزه در بخش مرکزی شهر و در خیابان امام است. موزه آذربایجان را کنار مسجد کبود ساخته‌اند.

معرفی موزه آذربایجان

موزه آذربایجان از مهم‌ترین موزه های تبریز است. در این موزه آثار بسیار مهمی از چندین دوره تاریخ را نگهداری می‌کنند که اهمیت زیادی دارد. به همین خاطر این موزه را دومین موزه‌ برتر باستان شناسی بعد از موزه ملی ایران می‌دانند. وسعت زیربنای موزه به 2400 مترمربع می‌رسد. این ساختمان سه‌طبقه‌ای در هر طبقه سالن نمایشی به‌اندازه 37 متر در 12 متر دارد. همچنین چند اتاق اداری، آزمایشگاه و کتابخانه‌ای مجهز از دیگر بخش‌های این موزه است.

تاریخچه موزه آذربایجان تبریز

• اولین نمایشگاه‌های آثار قدیمی در تبریز

برگزاری نمایشگاه‌ سکه‌های قدیمی در تبریز از سال 1306 هجری شمسی، شروعی برای شکل‌گیری این موزه بود. در آن زمان هرساله نمایشگاهی از آثار تاریخی و سکه‌و مهرها، در محل سالن تربیت امروزی برگزار می‌کردند. در این نمایشگاه‌ها سکه‌های را به نمایش گذاشته بودند که در «گَجیل» محله‌ای قدیمی در تبریز، کشف کرده بودند. مسئولین برای 57 سکه نقره و 26 سکه طلا به مکانی امن نیاز داشتند تا بی‌دغدغه از این آثار نگهداری کنند.

سازمان فرهنگی و عده‌ای از فرهنگ‌دوست‌ها، با زیادشدن سکه‌ها تصمیم گرفتند همه آثار را در مکانی مشخص گردآوری کنند. همچنین آن‌ها می‌خواستند در همه روزهای سال میزبان بازدیدکننده‌ها باشند. بعد از 20 سال در سال 1328 اولین موزه تبریز را در «دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز» بر پا کردند.

• تصمیم‌گیری برای ساخت موزه آذربایجان تبریز

سال 1335 هجری شمسی «علی دهقان» مدیر کل فرهنگ آذربایجان شرقی، گروهی را برای ساخت موزه تشکیل داد. این انجمن باید محل مناسبی را برای ساخت موزه پیدا می‌کردند. همچنین جمع‌آوری اشیاء تاریخی، تأمین بخشی از هزینه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها برعهده آن‌ها بود. در آن زمان علی دهقان، «آندره گدار» باستان‌شناس مشهور فرانسوی، را به تبریز دعوت کرد. همچنین از «سید محمد تقی مصطفوی»، مدیر باستان‌شناسی وقت کشور خواست تا به تبریز برود تا درباره بنای موزه نتیجه‌گیری کنند. آندره گدار طرح اولیه‌ای برای بنای موزه پیشنهاد داد. او برای این کار از معماری محلی آذربایجان الهام گرفت و کمی از معماری غربی را با آن ترکیب کرد. «اسماعیل دیباج» که در آن زمان ریاست اداره فرهنگ تبریز را برعهده داشت، این طرح را کشید.

• ساخت بنای امروزی موزه

در 15 تیر 1336 هجری شمسی ساخت این مجموعه را شروع کردند. تأسیس این موزه به اردیبهشت سال 1337 برمی‌گردد. در مدت‌زمان ساخت موزه، علی دهقان تلاش کرد تا بخشی از آثار باستانی را از موزه ایران باستان به تبریز منتقل کند؛ بنابراین 202 شیء تاریخی را به تبریز فرستادند و اسماعیل دیباج آن‌ها را تحویل گرفت. او از این اشیاء به‌طور موقت در تالار بالایی کتابخانه ملی تبریز نگهداری کرد. همچنین مردم هم آثار ارزشمندی به این مجموعه اهدا کردند. در سال 1338 این اشیاء را به دبیرستان نجات، یکی از هنرستان‌های دخترانه تبریز منتقل کردند تا مردم بتوانند از آن‌ها بازدید کنند. وزارت فرهنگ تبریز تا تمام‌شدن ساخت موزه آذربایجان، نمایشگاه‌‌های آثار قدیم را به‌شکل مداوم برگزار می‌کرد. سرانجام ساخت‌وساز بنای موزه در سال 1341 هجری شمسی به پایان رسید و در مهر 1341 آن را افتتاح کردند. امروزه موزه تماشایی آذربایجان یکی از ارزشمندترین موزه های ایران و از جذاب‌ترین جاهای‌دیدنی تبریز است.

معماری موزه آذربایجان تبریز

معماری موزه زیبای آذربایجان نمونه‌ای از کارهای «حاج ابوالقاسم معمار» یکی از ماهرترین معمارهای آن زمان است. فضای بیرونی موزه، نمایی آجری دارد. از پله‌های سنگی که بگذرید، به در ورودی موزه آذربایجان می‌رسید. جلوی ورودی موزه دو مجسمه بزرگ سنگی به‌شکل قوچ هست که آن‌ها را بسیار زیبا تراشیده‌اند. روی در بزرگ و چوبی موزه اسم موزه آذربایجان را با خطی خوش حک کرده‌اند. به‌خوبی می‌شود نمونه‌هایی از قوس‌های جناغی و جرزهای عمودی را در سازه دید که معماری سنتی ایرانی را یادآوری می‌کند. در نمای جنوبی سازه هم فضای ایوان‌مانندی هست. تعداد زیادی پنجره، با قوس‌های جناغی جذابیت معماری این موزه را دوچندان کرده‌اند.

آثار و گنجینه‌های موزه آذربایجان تبریز

موزه آذربایجان تبریز طبقات مختلفی دارد که در هرکدام بخشی از اشیاء تاریخی را نگهداری می‌کنند.

• طبقه همکف

می‌توانید در طبقه همکف، از آثار به‌جامانده از دوران قبل از ورود اسلام به ایران دیدن کنید. سفال‌های 7000ساله از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین اشیاء در این موزه هستند. این سفال‌ها را در تپه اسماعیل‌آباد کشف کرده‌اند. در آن زمان این سفال‌ها را بدون چرخ سفال‌گری ساخته‌اند. همچنین آن‌ها را با استفاده از نور خورشید خشک کرده‌اند. «سنگ‌های معدنی سِرپانتین» از دیگر اشیاء باارزش در این طبقه هستند. آن‌ها را در شهر جیرفت پیدا کرده‌اند. روی این سنگ‌ها می‌شود تصاویری از گیاهان و جانوران را دید. در گوشه‌ای از این طبقه مجسه‌ای از الهه‌ای زن هست که 3000 سال قدمت دارد. این مجسمه را در گیلان کشف کرده‌اند. «ریتون»‌های 3000ساله‌ای در این طبقه هست که نمادی از آیین‌های قدیمی ایران را نشان می‌دهد. ریتون‌ها، ظرف‌های مخصوصی برای شربت‌خوری هستند که بخش از آن‌ها مثل نیم‌تنه‌ای‌از حیوان‌ها است.

«سنگ بسم الله» از دیگر آثار نفیس در این طبقه است. «محمد علی قوچانی» در دوره ناصرالدین شاه این سنگ مرمر را حجاری کرد. او قصد داشت تا این اثر را به مزار پیامبر (ص) در مدینه هدیه بدهد. محمد علی قوچانی آیات قرآن را به سه زبان فارسی، عربی و ترکی استانبولی روی این سنگ حجاری کرده است. ساخت این سنگ حدود هشت سال طول کشید. در طبقه همکف می‌توانید آثار ارزشمند دیگری را ببینید؛ مثلاً اسکلت مرد و زن مربوط به عصر آهن، ظروف سفالی و چشم مصنوعی شهر سوخته، اشیاء مفرغی از شهر خداآفرین، مجسمه‌هایی از رستم‌آباد گیلان و آثار سنگی از شهر جیرفت.

• بخش‌های مربوط به طبقه اول

طبقه اول از سه بخش تالار دوره اسلامی، بخش سکه و مهر و کتابخانه تشکیل می‌شود. در تالار اسلامی آثاری از قرن اول تا چهاردهم هجری قمری را نگهداری می‌کنند. می‌توانید در این طبقه گنجینه‌های قدیمی شهر نیشابور را ببینید. در تزیین این آثار از لعاب سفید، خط اسلیمی و کوفی استفاده کرده‌اند. قفل رمزگذاری‌شده‌ای در این تالار است که آن را در شهر مراغه کشف کرده‌اند. رمزهای این قفل براساس حروف است و هنوز نتوانسته‌اند آن را پیدا کنند. اشیاء سفالی به‌جامانده از دوره ایلخانی از زیباترین آثار در این بخش است. روی این ظروف سفالی را به‌طور هنرمندانه‌ای نقاشی کرده‌اند که هنر و ذوق گذشتگان را نشان می‌دهد.

اگر به دیدن سکه‌ها و مهرهای قدیمی علاقه دارید، به ضلع شمالی این طبقه بروید. مجموعه سکه‌ها در موزه آذربایجان بسیار کامل است. می‌توانید سکه مربوط به هر دوره‌ای را که دوست دارید در آنجا ببینید. هرکدام از آن‌ها از دوره هخامنشیان گرفته تا دوره قاجار، جلوه ویژه‌ای دارند. مهرهای استوانه‌ای و سیلندری هم جذابیت زیادی برای بازدیدکننده‌ها دارند. جنس این مهرها از گِل پخته، گچ و مرمر است. روی این مهرها تصاویری از گیاهان، حیوان‌ها و تصاویر هندسی حک کرده‌اند.

کتابخانه موزه بخش هیجان‌انگیزی است که معمولاً محقق‌ها و پژوهشگرها به آنجا می‌روند. در این کتابخانه بیشتر از۳هزار جلد کتاب تاریخی و قدیمی را جمع‌آوری کرده‌اند.

• زیر زمین موزه آذربایجان تبریز

در زیرزمین موزه از مجسمه‌های دیدنی و زیبایی نگهداری می‌کنند. «مرحوم حسین حسینچی» اولین رئیس موزه آذربایجان از «استاد احد حسینی» درخواست کرد تا این مجسمه‌ها را برای موزه بسازد. استاد حسینی در مجسمه‌های گچی‌اش جامعه بشیری را در طی دوره‌های مختلف نشان می‌دهد. هرکدام از این مجسمه‌ها مفهومی از ناکامی‌ها، شکست‌ها و موانع جامعه دارند.

• سنگ نگاره‌های موزه

بخش سنگ‌‌نگاره‌ها تازه‌ترین بخش موزه است و آن را در سال 1386 به این مجموعه اضافه کرده‌اند. در این بخش می‌توانید سنگ مزارهای تاریخی، پیکرهای سنگی، سنگ گورها و کتیبه‌ها را ببینید.

ساعات بازدید و بلیط موزه آذربایجان تبریز

آدرس	استان آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان امام، جنب مسجد کبود.
شماره تماس	04135261696
ساعت بازدید	شش ماه اول سال همه‌روزه از ساعت 9 صبح تا 18:30 عصر شش ماه دوم سال از ساعت 9 صبح تا 17:30
روزهای تعطیل	تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت حضرت علی (ع)، شهادت امام جعفر صادق (ع) و رحلت امام خمینی (ره).
هزینه ورودی	گردشگرهای داخلی ۵هزار تومان و گردشگرهای خارجی ۱۵هزار تومان

جاهای دیدنی اطراف موزه آذربایجان تبریز

تبریز شهری اصیل، با فرهنگی غنی و مردمانی مهربان است. هرساله گردشگرهای زیادی برای بازدید از جاهای دیدنی تبریز به شمال غرب ایران می‌روند. شهریار چه زیبا در وصف تبریز گفته است: «شهر تبریز است و جان قربان جانان می‌کند/ سرمه چشم از غبار کفش مهمان می‌کند» حیف است تا این شهر بروید و از آثار تاریخی‌اش دیدن نکنید. اسم چند مکان دیدنی نزدیک به موزه آذربایجان را برایتان می‌گذارم. شاید به کارتان بیاید.

• خانه بهنام

تا تبریز که رفتید، خوب است به «خانه بهنام» هم سری بزنید. خانه بهنام از خانه های تاریخی تبریز است که معماری چشمگیری دارد. این عمارت را در اواخر دوره زندیه ساخته‌اند؛ اما در دوره ناصرالدین شاه بخش‌های مختلف خانه را نقاشی کرده‌اند. ایوان ستون‌دار خانه بهنام جلوه‌ای از معماری زیبای آن دوره را نشان می‌دهد. استفاده از شیشه‌های اُرسی و رنگارنگ، زیبایی این عمارت را دوچندان کرده است. دیوارهای هر اتاق خانه بهنام را با نقاشی‌های زیبایی تزیین کرده‌اند و مقرنس‌کاری‌های سرستون‌ها بسیار هنرمندانه است. در حال حاضر بخش اداری «دانشگاه هنر اسلامی تبریز» در این خانه فعالیت می‌کند؛ اما خیالتان راحت باشد. می‌توانید در روزهای غیرتعطیل از این عمارت دیدن کنید. برای بازدید از این خانه باید به «میدان ساعت تبریز» و «محله مقصودیه» بروید.

• مسجد کبود

اگر بازدید از بناهای تاریخی شما را سر ذوق می‌آورد، می‌توانید در نزدیکی موزه آذربایجان از مسجد کبود دیدن کنید. این مسجد یکی از برجسته‌ترین جاهای دیدنی تبریز است که قدمتش به دوره قراقویونلوها می‌رسد. معماری این مسجد بسیار شگفت‌انگیز است و ماهربودن معمارهای آن دوره را نشان می‌دهد. بیشتر بخش‌های مسجد نمایی آجری دارند که هرکدام از آن‌ها را در ردیف‌های منظم جاگذاری کرده‌اند. مسجد کبود تبریز را به‌خاطر کاشی‌های فیروزه‌ای و تماشایی‌اش به «نگین فیروزه جهان اسلام» می‌شناسند. کاشی‌های آبی و فیروزه‌ای هویت مسجد کبود هستند و آن را از دیگر بناهای تاریخی متمایز کرده‌اند.

• خانه ختایی از جاهای دیدنی نزدیک به موزه آذربایجان تبریز

در خیابان ارتش جنوبی و کوچه صدر، عمارتی قدیمی از دوره قاجار به یادگار مانده است. این خانه قدیمی را به «خانه ختایی»‌می‌شناسند. ختایی‌ها از بازرگان‌ها و ثروتمندهای تبریزی در دوره قاجار بودند. به حیاط این خانه که وارد بشوید، نمایی از ایوانی ستون‌دار را می‌بینید که جلوه خاصی به خانه داده است. آجرچینی بخش‌های مختلف خانه را با ظرافت بسیاری انجام داده‌اند. حوض کوچک و زیبایی در حیاط هست که حس‌وحال خانه‌های قدیمی را به شما منتقل می‌کند. تمامی اهالی خانه ختایی را در زمان انقلاب مشروطه قتل‌عام کرده‌اند؛ اما این عمارت هنوز یاد آن‌ها را زنده نگه داشته است. امروزه «سازمان فرهنگی هنری تبریز»، «خانه هنرمندان تبریز» را در این عمارت راه‌اندازی کرده است.

• موزه عصر آهن

اگر به موزه‌گردی علاقه دارید، بازدید از «موزه عصر آهن تبریز» را در برنامه‌هایتان بگذارید. در این موزه از گورستانی قدیمی نگهداری می‌کنند که اجساد و آثار زیادی در آن هست. باستان‌شناس‌ها می‌گویند بیشتر استخوان‌ها برای افرادی است که سن کمی دارند. محقق‌ها کنار اجساد زن‌ها زیورآلات و کنار اجساد مردها ابزارآلات پیدا کرده‌اند. برای بازدید از این موزه باید به چهارراه شهید بهشتی بروید. در انتهای خیابان کهنه این موزه را پیدا می‌کنید.

مسیر دسترسی به موزه

برای بازدید از این موزه در هرجای کشور که هستید، باید به‌سمت شمال غرب ایران و استان آذربایجان شرقی بروید. بعد از رسیدن به تبریز مسیر را تا خیابان امام ادامه بدهید. مسجد کبود را که پیدا کنید، موزه آذربایجان تبریز هم در همان نزدیکی است. مسیر دسترسی به این موزه به‌خاطر موقعیت خوبش بی‌دردسر و آسان است. شما به‌راحتی می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی هم برای رفتن به این بخش از شهر استفاده کنید. اگر انتخابتان اتوبوس است، خط راه‌آهن_آبرسان را سوار بشوید. ایستگاه مترو شهید بهشتی هم با این موزه حدود 500 متر فاصله دارد.

موزه آذربایجان تبریز، موزه‌ای تماشایی از چندین دهه تاریخی است. تلاش کردیم تا در این سفر مجازی با همراهی ره بال آسمان لذت برده باشید. اگر در سفرهای قبلی گذرتان به این موزه افتاده است، تجربه‌هایتان خواندن دارد. برایمان در کامنت‌ها بنویسید.