شهر زیرزمینی نوش آباد | از شگفت‌انگیز‌ترین سازه‌های تاریخی ایران

شهر کاشان را می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین قطب‌های گردشگری ایران در بهار دل‌انگیز معرفی کرد. هر‌ساله با فرا رسیدن فصل شکوفایی طبیعت، جشنواره بهاره گلاب‌گیری در این شهر دوست‌داشتنی برگزار می‌شود و بسیاری برای حضور در این جشنواره روح‌نواز و جذاب و همچنین بازدید از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بی‌شمار کاشان به‌سوی آن سفر می‌کنند. تا‌کنون بار‌ها و بار‌ها در‌خصوص جاذبه‌های این شهر سخن گفته‌ایم. این بار قصد داریم به معرفی جاذبه تاریخی منحصر‌به‌فردی موسوم‌به شهر زیر‌زمینی نوش آباد بپردازیم. این جاذبه جزو جاهای دیدنی اطراف کاشان شمرده می‌شود و به‌لحاظ تاریخی و معماری، ارزش بسیاری دارد. از‌این‌رو اگر خیال سفر به کاشان دوست‌داشتنی را در سر دارید، در این مطلب همراه ما باشید تا با یکی از شگفت‌انگیز‌ترین سازه‌های تاریخی واقع در اطراف این شهر آشنا شده و تمامی اطلاعات لازم برای بازدید از آن را در اختیار داشته باشید. 

شهر زیرزمینی نوش آباد کجاست؟ 

نوش آباد از توابع شهرستان آران و بیدگل واقع در شمال استان اصفهان است. این شهر تاریخی ارزشمند و مجموعه دیدنی نوش آباد در مناطق باستانی و تاریخی استان اصفهان قرار دارند. به‌طور دقیق‌تر شهر تاریخی نوش آباد در فاصله ۵‌کیلومتری شهر کاشان (شهر تپه‌های باستانی سیلک) جای خوش گرده و گردشگران بسیاری را از سراسر ایران و جهان، به سوی خود می‌کشاند. 

معرفی شهر نوش آباد | شهری با تاریخی کهن و فرهنگی غنی 

شهر نوش‌آباد با دارا بودن فرهنگ و تاریخی غنی و کهن و جاذبه‌های گردشگری متعدد و ارزشمند، از جمله قطب‌های گردشگری مهم در استان اصفهان و جاهای دیدنی کاشان شمرده می‌شود. گفته می‌شود نام این شهر به ریشه کلمه انوشه، به معنای جاودانگی بر‌می‌گردد. این شهر که در گذشته یکی از پایتخت‌های حکومت ساسانیان بوده، آثار ارزشمند بسیاری را از آن دوره و دوره‌های تاریخی دیگر در گوشه و کنار خود جای داده است. از جمله این آثار می‌توان به شهر زیرزمینی اویی، مسجد جامع و مسجد امام علی (ع) (از آثار دوره مغول)، قلعه خشتی سیزان و پل تاریخی اسحاق‌آباد (از آثار دوره سلجوقی)، اشاره کرد. در ادامه در‌خصوص شهر زیر‌زمینی اویی که از ارزشمند‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهر است، توضیح داده‌ایم. 

شهر زیرزمینی اویی | از حیرت‌انگیر‌ترین آثار تاریخی ایران 

شهر زیر‌زمینی اویی را می‌توان به‌عنوان یکی از حیرت‌انگیز‌ترین و دیدنی‌ترین آثار تاریخی به‌یاد‌گار‌مانده در قلب ایران معرفی کرد. این شهر زیر‌زمینی در‌واقع مجموعه‌ای از دالان‌ها، اتاق‌ها، راهرو‌ها، چاه‌ها، کانال‌ها و… است که در زیر شهر نوش آباد، در عمق ۴ تا ۱۶‌متری از سطح زمین و در سه طبقه،‌ گسترانیده شده است. وسعت این شهر زیر‌زمینی شگفت‌آور به قدری است که تا بیرون از حصار تاریخی شهر نوش آباد ادامه دارد و مساحت آن به حدود ۴ کیلومتر‌مربع می‌رسد. چیزی که در خصوص این شهر زیر‌زمینی جذابیت دارد این است که این مجموعه وسیع به‌صورت دست‌کند در زیر زمین ساخته شده است. از آنجایی که جنس زمین این منطقه بسیار سخت است، باستان‌شناسان می‌گویند که برای حفاری این مجموعه از از ابزار‌هایی با جنسی شبیه الماس استفاده شده است. 

• علت نام‌گذاری شهر اویی

در گویش کاشانی، واژه اوی معادل آهای در زبان فارسی است. همان طور که اشاره کردیم، شهر زیر‌زمینی نوش آباد نیز فضا‌هایی تو‌در‌تو داشته و همچنین اغلب این فضا‌ها فاقد امکانات روشنایی بوده‌اند؛ به همین سبب مردم برای پیدا کردن یکدیگر در این مجموعه زیر‌زمینی با صدای بلند واژه اوی را بیان می‌کردند. علاوه‌بر این، گفته می‌شود مقنی‌ها در زمان حفر مجموعه زیر‌زمینی اویی، هنگامی که ظرف‌های مخصوص جا‌به‌جایی خاک پر می‌شدند، با فریاد زدن کلمه اوی مسئول بالا کشیدن ظرف‌های پر از خاک را از اینکه ظرف‌ها پر شده‌اند، مطلع می‌کردند. به همین دلیل این شهر تاریخی به شهر زیر‌زمینی اویی شهرت یافته است. 

معماری شهر زیرزمینی نوش آباد | سازه‌ای عظیم و شگفت‌انگیز در زیرِ زمین 

چیزی که بیش از همه در‌خصوص شهر زیرزمینی اویی توجه‌ها را به خود جلب می‌کند، معماری مبهوت‌کننده آن است. هر گردشگری هنگام بازدید از این شهر زیر‌زمینی از اینکه مردم در حدود ۱۸۰۰ سال پیش، توانایی ساخت شهری در زیر زمین را داشته‌اند، شگفت‌زده می‌شود. در این بخش می‌خواهیم کمی دقیق‌تر در‌خصوص معماری و بخش‌های مختلف شهر زیر‌زمینی اویی توضیح دهیم. 

در طبقه اول این مجموعه زیر‌زمینی کوره‌راه‌ها و دالان‌هایی بوده است که به نظر می‌آید برای گمراه کردن تعقیب‌کنندگان و دشمنان تعبیه شده‌اند. در طبقه دوم و سوم شهر زیر‌زمینی اویی اتاق‌ها و دالان‌هایی تو‌در‌تو وجود دارند که در گذشته از این بخش‌ها به‌عنوان محل سکونت، فضایی امن برای پناه‌گرفتن در زمان حمله دشمن و همچنین مکانی برای ذخیره آذوقه استفاده می‌کردند. جالب است بدانید که این شهر زیر‌زمینی علاوه‌بر دارا بودن ساختاری منحصر‌به‌فرد با اتاق‌های تو‌در‌تو راهرو‌های پیچ‌در‌پیچ، مجهز به تله‌های پدافندی و دفاعی نیز بوده است. همچنین گفتنی است که تمام ورودی‌ها و راهرو‌های منتهی به این شهر زیر‌زمینی به‌قدری باریک و کوتاهند که فقط امکان عبور یک نفر از آن‌ها وجود دارد. با تمام این ویژگی‌ها به نظر می‌رسد که نفوذ دشمنان به شهر زیر‌زمینی اویی عملاً غیر‌ممکن بوده است. 

تا‌کنون ورودی‌های متعددی برای شهر زیر‌زمینی نوش آباد شناسایی شده است. البته بسیاری از این ورودی‌ها در اثر گذر زمان و همچنین بروز سیلاب‌های متعدد، تخریب شده‌اند و اکنون فقط ۲ ورودی این شهر قابل استفاده و تردد هستند. جالب است بدانید که در گذشته دسترسی به شهر زیر‌زمینی اویی، از طریق تونل‌های ارتباطی متعدد، از نقاط مختلف شهر نظیر خانه‌های مسکونی و مراکز اجتماعی همچون حمام، مسجد و قلعه کنار شهر، امکان‌پذیر بوده است. 

• سیستم تهویه شهر 

جالب‌توجه‌ترین ویژگی معماری شهر زیر‌زمینی نوش آباد، سیستم تهویه خاص است. سازندگان این مجموعه در آن زمان برای راحتی تنفس در اعماق زمین، با بهره‌گیری از دانش مقنی‌ها در حفر قنات، سیستم تهویه ویژه‌ای را برای این شهر زیر‌زمینی طراحی و اجرا کردند. سیستم تهویه این مجموعه زیر‌زمینی متشکل از چاه‌هایی است که به شکل لام فارسی (ل) ساخته شده‌اند. این چاه‌ها باعث می‌شوند تا هوا از سطح زمین، وارد شهر شده و در آن جریان یابد. اگر بخواهیم نحوه کار این نوع تهویه را به‌صورت دقیق‌تر توضیح دهیم، ابتدا باید نحوه ساخت و فرم این چاه‌های تهویه را درک کنید.

دهانه چاه‌های سیستم تهویه شهر زیر‌زمینی اویی روی سطح زمین بوده و این چاه‌ها تا عمیق‌ترین بخش‌های شهر زیر‌زمینی به‌صورت عمودی حفر شده‌اند. ادامه این چاه‌ها در حدود چند متر به‌صورت افقی حفر شده‌اند و سپس تا سطح دوم، به‌صورت عمودی ادامه دارند. اختلاف سطح این چاه‌های لام‌شکل، سبب می‌شود تا جریان هوا از سطح زمین به داخل شهر زیر‌زمینی اویی کشیده شده و درون آن جریان پیدا کند. 

تاریخچه شهر زیرزمینی نوش آباد |‌ یادگاری از دوره ساسانیان 

اغلب کارشناسان و باستان‌شناسان معتقدند که قدمت ساخت شهر زیر‌زمینی نوش آباد به دوره حکومت ساسانیان در ایران باز‌می‌گردد. با این وجود این شهر زیر‌زمینی جذاب و شگفت‌انگیز در دوره‌های تاریخی مختلف محل سکونت اقوام ایرانی بوده است. جالب است بدانید که در زمان حمله مغول‌ها به ایران، مردم منطقه برای امنیت بیشتر به این مجموعه زیر‌زمینی پناه می‌بردند. با اینکه امروزه بسیاری از بخش‌های مجموعه زیر‌زمینی نوش آباد در اثر گذر زمان و بروز سیلاب‌های زیر‌زمینی از بین رفته، اما سفالینه‌هایی در این منطقه کشف شده است که بر‌اساس بررسی‌ها، بیش از ۱۸۰۰ سال قدمت دارند. همچنین در مجموعه تاریخی رویی آثاری کشف شده که متعلق به دوره‌های حکومت صفویان و قاجاریان در ایران بوده است. 

آب انبار چاله سی نوش آباد | آب‌انباری بزرگ با قدمت ۵۰۰ سال

در ابتدای ورود به شهر زیر‌زمینی نوش آباد با آب انباری بزرگ رو‌به‌رو می‌شوید. این آب انبار بزرگ در زمان‌های دور منبعی برای تأمین آب مردم نوش آباد بوده است. البته لازم است اشاره کنیم که تا حدود ۱۰ سال پیش، این آب انبار با شهر زیر‌زمینی اویی ارتباطی نداشت؛ اما بعد‌ها برای بهبود مسیر دسترسی بازدیدکنندگان و همچنین امکان استفاده از پله‌های آب‌انبار برای رسیدن به مجموعه زیر‌زمینی نوش آباد، با ایجاد تغییراتی در این بخش، آب انبار نیز به این مجموعه اضافه شد. قدمت این آب‌انبار بزرگ و سایر آب‌انبار‌های منطقه به بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد. از آن زمان تا حدود ۴ سال پیش، از این آب‌انبار‌ها برای تأمین آب ساکنان منطقه استفاده می‌شد. در پایین پله‌های آب‌انبار که اکنون ورودی اصلی مجموعه است، بخشی به‌نام پاشیر وجود دارد که در گذشته مردم از این بخش برای برداشتن آب استفاده می‌کردند. 

آب این آب انبار بزرگ از قناتی در شهر تأمین می‌شد و در آن زمان برای گند‌زدایی آب به آن نمک و آهک اضافه می‌کردند. برای گرفتن بوی بد آب نیز، چند کیسه‌ زغال در بالای بنا آویزان شده بود. نحوه ساخت و معماری این آب انبار نیز جالب توجه است. در دو طرف آب‌انبار، باد‌گیر‌هایی به چشم می‌خورند. این باد‌گیر‌ها برای خنک‌شدن آب و ایجاد حرکت آب در سطح آب‌انبار کاربرد داشتند. در ساخت این آب‌انبار از ساروج استفاده شده است. ساروج در‌واقع ملاتی است که از سفیده تخم‌مرغ، آهک، خاکستر، خاک رس، ماسه و الیافی به نام لویی یا پشم شتر، موی بز یا موی انسان تشکیل می‌شود. جالب است بدانید که نوع ملات در اثر رطوبت محکم‌تر می‌شود؛ برای همین در گذشته از آن به‌جای سیمان و بتن استفاده می‌کردند. 

ورودی‌های شهر زیرزمینی نوش آباد | آشنایی بیشتر با این جاذبه تاریخی 

شهر زیر‌زمینی نوش آباد دو ورودی اصلی دارد. جالب است بدانید که این دو ورودی کاملاً مجزا هستند و ارتباطی با یکدیگر ندارند؛ از‌این‌رو هنگام بازدید از این مجموعه ابتدا باید وارد یکی از ورودی‌ها شوید و پس از بازدید از آن بخش، از ورودی خارج شده و با پیمودن مسافتی، از طریق ورودی دیگر وارد شده و از بخش دیگر مجموعه بازدید کنید. عمق ورودی اول شهر زیر زمینی اویی به ۱۱ متر و عمق ورودی دوم آن به حدود ۱۲ متر می‌رسد. در ادامه راجع‌به هر‌کدام از ورودی‌ها به‌طور اختصاصی توضیح داده‌ایم: 

• ورودی اول شهر زیر‌زمینی اویی

ورودی اول شهر زیر‌زمینی نوش آباد در سال ۱۳۸۱ طی عملیات کندن چاه در منطقه، به‌صورت اتفاقی پیدا شد. این ورودی به دلیل ویژگی‌هایی خاصی همچون رطوبت بالا و ظرافت و تخریب‌پذیری، فقط در نوروز، تعطیلات و فصل گلاب‌گیری باز بوده و امکان بازدید از آن وجود دارد. معماری و فضای ورودی اول شهر زیر‌زمینی اویی بیشتر شبیه به سوییتی کوچک بوده که به امکاناتی نظیر پذیرایی، اتاق خواب و سرویس بهداشتی مجهز است. هنگام ورود از طریق این ورودی، در ابتدا با آب‌انبار چاله سی رو‌به‌رو می‌شوید. پس از گذر از این آب انبار، قبل از ورود به اتاق، در قسمت راهرو، بخشی برای نگهبان وجود دارد. پس از گذر از این راهرو و اتاق وارد شهر می‌شوید. 

• ورودی دوم شهر زیر‌زمینی اویی 

جالب است بدانید که ورودی دوم شهر زیر‌زمینی نوش آباد نیز همچون ورودی اول آن طی عملیات حفاری، به‌صورت اتفاقی کشف شده است. این ورودی بر‌خلاف ورودی اول، در تمام ایام سال باز بوده و امکان بازدید و گذر از آن وجود دارد. برای بازدید از مجموعه زیر‌زمینی نوش آباد از طریق این ورودی، هنگام گذر از آب‌انبار چاله سی، باید از طریق در کوچکی که در دیوار است، وارد شوید. این بخش و راهرو‌های آن به‌خوبی نور‌پردازی شده‌اند. سیستم نور‌پردازی به بازدید‌کنندگان این امکان را می‌دهد تا به‌راحتی در این بخش رفت‌و‌آمد کنند. در این بخش از شهر زیر‌زمینی اویی، راهرویی وجود دارد که ارتفاع آن فقط ۱۲۰ سانتی‌متر است و باید محتاطانه از آن گذر کنید. 

پس از گذر از این راهرو به بخشی می‌رسید که در گذشته از آن به‌عنوان سرویس بهداشتی استفاده می‌کردند. جالب است بدانید که در آن زمان به دلیل نبودن قفل درب، هنگامی که کسی در سرویس بهداشتی حضور داشت، سنگی جلوی درب می‌گذاشت تا بقیه از اشغال‌بودن سرویس بهداشتی مطلع شوند. پس از گذر از این بخش ارتفاع راهرو‌ها و فضا‌های مختلف شهر زیرزمینی اویی به ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد. با ادامه‌دادن مسیر به یک دو‌راهی می‌رسید. در راهرو سمت راست فضا‌هایی برای سکونت خانواده‌ها به چشم می‌خورند که به‌صورت اتاق‌هایی رو‌به‌روی هم در دل دیوار‌ها بنا شده‌اند. این اتاق‌ها هیچ دری ندارند و به نظر می‌رسد که کاربرد آن‌ها صرفاً برای تعریف حریم بوده است. در راهرو سمت چپ نیز اتاقکی وجود دارد که در گذشته محل ذخیره غذا بوده است. 

جاهای دیدنی اطراف شهر زیرزمینی نوش آباد | لذت گشت‌و‌گذار در اطراف کرمانِ زیبا 

عمر سفر کوتاه است و نمی‌توان در زمان محدود سفر، از تمامی جاذبه‌های دیدنی مقصد بازدید کرد. به همین سبب آشنایی با جاذبه‌هایی که در نزدیکی هم قرار دارند، به شما کمک می‌کند تا در زمانی کوتاه از چندین و چند جاذبه بازدید کنید. جاهای دیدنی اطراف کاشان نیز بسیارند. در نزدیکی این شهر و همچنین در اطراف شهر نوش آباد جاذبه‌های گردشگری بسیاری جای خوش کرده‌اند که تمامی آن‌ها ارزش بازدید دارند. از‌این‌رو در این بخش چند‌تا از بهترین جاهای دیدنی اطراف شهر زیر‌زمینی نوش آباد را معرفی کرده‌ایم: 

• تپه سیلک 

• چهارطاقی نیاسر

• موزه ملی کاشان

• کاشان مال

امکانات شهر زیرزمینی نوش آباد | امکاناتی محدود اما جذاب

در شهر زیر‌زمینی نوش آباد امکانات زیادی به چشم نمی‌خورند. به‌عنوان مثال در این مجموعه سرویس بهداشتی وجود ندارد؛ چرا‌که ساختار خاص این سازه و همچنین فضای محدود این شهر زیر‌زمینی، مانع ایجاد سرویس بهداشتی درون آن می‌شود. 

در جای‌جای این مجموعه تاریخی منحصر‌به‌فرد، راهنمایانی مستقر هستند که به سؤالات بازدید‌کنندگان پاسخ می‌دهند و تمامی داستان‌های این شهر را برای بازدید‌کنندگان بازگو کرده و لذت بازدید از آن را برایشان دو‌چندان می‌کنند. در ورودی دوم شهر زیر‌زمینی اویی، بخشی وجود دارد که در آن  قهوه انوشه که ویژه شهر نوش آباد است، سرو می‌شود. دم کردن این نوع قهوه حدود ۵ ساعت طول می‌کشد و هنگام دم، به آن ادویه‌های شرقی و شکر اضافه می‌شود؛ به همین سبب طعم آن با تمام قهوه‌هایی که تا‌کنون چشیده‌اید، متفاوت است. همچنین جالب است بدانید که مردم نوش آباد از گذشته‌های دور، قهوه انوشه را در مراسمات مختلف خود سرو می‌کردند. 

بهترین زمان سفر به شهر زیرزمینی اویی | انتخاب زمانی مناسب برای تجربه‌ای جذاب‌تر 

همان طور که گفتیم، ورود از طریق ورودی اول شهر زیر‌زمینی نوش آباد و بازدید از بخش‌های مختلف آن، فقط در تعطیلات نوروز، تعطیلات رسمی و فصل برگزاری جشنواره بهاره گلاب گیری کاشان امکان‌پذیر است. از سوی دیگر آب‌و‌هوای استان اصفهان در فصل بهار بی‌نظیر بوده و فصل گلاب‌گیری نیز بهترین زمان برای سفر به کاشان شمرده می‌شود. از‌این‌رو از نظر ما و بسیاری از گردشگران، بهترین زمان سفر به‌سوی کاشان و بازدید از شهر زیر‌زمینی اویی، فصل بهار است. 

اطلاعات بازدید شهر زیرزمینی نوش آباد | هر‌آنچه لازم است بدانید  

آدرس	ایران، استان اصفهان، شهر نوش آباد، خیابان امام خمینی، مجموعه شهر زیرزمینی نوش آباد
شماره تماس	۰۳۱۵۴۸۲۵۸۵۰
آدرس سایت	undergroundcity.ir
ساعات بازدید	در ۶ ماه اول سال، هر‌روز هفته از ساعت ۸:۳۰ تا ۲۰:۰۰ و در ۶ ماه دوم سال، هر‌روز هفته از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷:۳۰
هزینه بازدید	برای بازدید‌کنندگان ایرانی ۱۰ هزار تومان و برای بازدید‌کنندگان خارجی ۵۰ هزار تومان
مدت‌زمان پیشنهادی برای بازدید	بین ۲ تا ۳ ساعت

مسیر دسترسی شهر زیرزمینی نوش آباد | راحت‌تر و سریع‌تر از تصور شما 

چنانچه مبدأ حرکت شما به‌سوی شهر تاریخی نوش آباد، تهران است، برای دسترسی به این جاذبه ابتدا باید از طریق اتوبان تهران-قم خود را به شهر قم برسانید. پس از رسیدن به شهر قم، وارد آزادراه شماره هفت (قم-اصفهان) شده و مسیر خود را به‌سوی استان اصفهان ادامه دهید. شهر زیرزمینی نوش آباد در مسیر این آزاد‌راه قرار دارد. 

اگر در شهر کاشان هستید  و می‌خواهید از این جاذبه دیدنی و تاریخی منحصر‌به‌فرد بازدید کنید، مسیر دسترسی برای شما بسیار هموار خواهد بود. برای این کار باید وارد جاده ملا‌صدرا شوید. پس از پیمودن حدود ۸ کیلومتر در این مسیر، به شهر تاریخی و زیر‌زمینی نوش آباد خواهید رسید. 

در این مطلب از مجله گردشگری ره بال آسمان به معرفی سازه‌ای منحصر‌به‌فرد در مرکز ایران، موسوم به شهر زیر‌زمینی نوش آباد پرداختیم و در‌خصوص معماری، تاریخچه و علت نامگذاری آن سخن گفتیم. همچنین تمامی اطلاعات لازم برای بازدید، اعم از آدرس، راه‌های ارتباطی، ساعات بازدید، هزینه بازدید و راهنمای مسیر دسترسی را در اختیارتان قرار دادیم. آیا از خواندن این مطلب لذت بردید؟ آیا تا‌کنون تجربه بازدید از این جاذبه را داشته‌اید؟ چنانچه پاسخ شما مثبت است، از شما می‌خواهیم در بخش نظرات، اطلاعات ارزشمند و تجربیات شیرین خود را با ما به اشتراک بگذارید. چنانچه تا‌کنون تجربه بازدید از شهر زیرزمینی اویی را نداشته‌اید، اکنون زمان آن رسیده تا برنامه سفر به کاشان را در بهار بعدی بچینید و در این فصل دل‌انگیز، مهمان این شهر دوست‌داشتنی شوید. در این سفر ضمن بازدید از جاذبه‌های بی‌نظیر کاشان، بازدید از شهر زیر‌زمینی اویی را از یاد نبرید.