موزه مردم شناسی بندرعباس‌ | گشتی در تاریخ مردمان خوب جنوب

گذشته بشر، یکی از ناشناخته‌ترین موضوعات جهان است. با وجود اینکه ناشناخته‌های جهان بسیار هستند؛ اکثر این ناشناخته‌ها راهی برای ورود دارند. این درهای ورودی ما را با گوشه‌ای از نادانسته‌های دنیا روبه‌رو می‌کنند. راه ورود به گذشته و تاریخ، موزه‌ها هستند. این موزه‌ها هستند که ما را ذهنیت مردمان گذشته، تفاوت‌ها و شباهت‌هایشان با ما  آشنا می‌کنند. جالب‌ترین موضوع بشر قدیم، از نظر ما نحوه حل مسائل است. موزه‌ها انواع بسیاری دارند. یکی از بهترین گزینه‌ها برای شناخت مردم، موزه مردم‌شناسی است. خوشبختانه ما در ایرانمان از این موزه‌ها کم نداریم. موزه مردم شناسی بندرعباس یکی از صدها موزه مردم شناسی ایران است. دوست داریم در اینجا شما را با فرهنگ مردم بندرعباس آشنا کنیم؛ مردمی که به واسطه دریا جزر و مدهای بسیاری دیده‌اند؛ از جنگ گرفته تا صلح همه و همه در زندگی این مردم اثر داشته‌اند. جزر و مدها، زندگی‌ مردم این شهر را دستخوش تغییرهای بسیار کرده است.

موزه مردم شناسی بندرعباس کجاست؟

معرفی غنی‌ترین خرده فرهنگ ایران ناممکن است. در هر گوشه از این خاک که مردمانی زندگی‌ کرده‌اند، فرهنگی پایه‌ریزی شده است؛ فرهنگی با رنگ‌ها و طعم‌ها و صداهای گوناگون. استان هرمزگان هم از این قانون تبعیت می‌کند. در این استان غذا و گویش و رسومات متنوع است. شهر بندرعباس با وجود پیشرفت‌های بسیار، هنوز به گذشته خود پایبند است. پایبندی به گذشته اینقدرها که می‌گویند بد نیست؛ اینکه مردم هر اقلیم لهجه خاص خود را دارند، به این معنی است که مردم به گذشته خود پایبند هستند. یکی از نشانه‌های پایبندی این مردم به فرهنگ کهنشان، وجود موزه مردم شناسی بندرعباس است. با گشت‌وگذار در این موزه متوجه می‌شوید که با تمام تغییراتی که در زندگی مردم این شهر ایجاد شده است، ریشه‌ها یکسان هستند. بیایید آدرس دقیق این موزه را برای روز بازدید به خاطر بسپاریم.

معرفی موزه مردم شناسی بندرعباس

موزه مردم شناسی بندعباس را با نام موزه مردم شناسی خلیج فارس هم می‌شناسند. این موزه ساختمانی سه‌طبقه دارد که هر طبقه به موضوع خاصی مربوط است. ساختمان موزه در محوطه برکه‌های بارانی بندرعباس قرار دارد. موزه خلیج فارس یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های بندرعباس است. معماری این موزه، معماری سنتی هرمزگان است. با ورود به این ساختمان وارد کتاب بزرگ تاریخ می‌شوید؛ تاریخی که از زمان آزادسازی جزیره هرمز شروع می‌شود و در دوران معاصر پایان می‌یابد. خودتان را برای شوکه‌شدن آماده کنید؛ چراکه 2500 وسیله از زمان هزاره سوم قبل از میلاد تا دوران پهلوی در این موزه به نمایش‌ درآمده است؛ وسایلی که شکل و شمایلی متفاوت از وسایل امروز دارند؛ اما آنقدر زیبا و مهندسی‌شده درست‌ شده‌اند که شاید هنوز هم کاربرد داشته باشند. وجود این وسایل خاص و نمایش قدرت خلیج فارس است که این موزه را به یکی از شلوغ‌ترین جاهای دیدنی بندرعباس تبدیل کرده است.

تاریخچه موزه مردم شناسی بندرعباس

دانستن تاریخچه ساختمانی که تاریخ بندرعباس را به نمایش درآورده، خیلی جالب است. وجود موزه مردم شناسی برای هر شهری ضرورت دارد. وجود این موزه به سؤالات گردشگران و نسل جدید پاسخ می‌دهد. به علت تمام مسائلی که ذکر کردیم، سازمان میراث فرهنگی نیاز وجود موزه را احساس کرد؛ در در سال 1386 این موزه در محوطه برکه های بارانی ساخته شد. هنرمندانی که در ساخت این موزه نقش داشتند تمام تلاششان را به کار بردند تا موزه به واقعیت نزدیک باشد؛ الحق که تلاششان نتیجه داد. موزه مردم شناسی بندرعباس نزدیک‌ترین حالت به گذشته بندرعباس است. زندگی مردم جنوب ایران بسیار جالب بوده و هست. به همین علت است که واقعی‌بودن موزه برای بندرعباس مهم است.

معماری موزه مردم شناسی بندرعباس

قسمت معماری یکی از لذت‌بخش‌ترین قسمت‌های این مقاله است. ساختن ساختمان کار آسانی نیست؛ خصوصاً در مناطقی که هوای خاصی دارد. گذشتگان ما با اینکه امکانات کمی داشتند؛ اما از خلاقیت خود استفاده بسیار می‌کرند. وجود معماری‌های مختلف در گوشه‌گوشه ایران حاکی از همین خلاقیت است. امکان ندارد شما به اقلیم خاصی وارد شوید و ساختمان‌های متفاوتی نبینید. ساختمان‌ها برای مناطق با هوای سخت حکم راهی برای آسان‌تر زیستن دارند. معماری سنتی هرمزگان هم این ویژگی را دارد.

معمار این بنا یکی از معماران شهره بندرعباس به نام شهاب‌الدین ارفعی بوده است. ایشان سعی‌ کرده در ساخت این بنا تمام نکات مربوط به معماری سنتی را رعایت کند. به همین علت در این بنا بادگیر و در و پنجره‌های چوبی قرار داده است. سازنده این بنا می‌گوید ساختمان موزه مردم شناسی بندرعباس از بیرون شباهت بسیاری با معماری سنتی هرمزگان دارد؛ اما موقعیت داخلی چندان با شرایط اقلیمی سازگاری ندارد؛ چراکه این بنا فضایی بسته دارد و اشیا داخل موزه در شرایط خاص نگهداری می‌شوند.

بخش‌های دیدنی موزه مردم شناسی بندرعباس

موزه مردم شناسی طبقه‌بندی موضوعی دارد؛ یعنی هر طبقه مربوط به دوران خاصی از زمان است. در ادامه موضوعات هر طبقه از این ساختمان را به شما معرفی می‌کنیم.

طبقه اول | فضاهای عمومی

در این طبقه فضاهای عمومی موزه مردم شناسی بندرعباس قرار دارد. بخش‌های کتابخانه تخصصی، اطلاعات موزه، سالن کنفرانس و دیگر بخش‌های خدماتی در این قسمت موزه قرار گرفته‌اند؛ پس اگر مهمان کنفرانس این موزه هستید، به طبقه اول مراجعه کنید.

طبقه دوم |  بخش مردم شناسی

این طبقه بخش‌های گوناگونی دارد.

بازار سنتی

اولین قسمت بخش مردم شناسی، بخش بازار سنتی است. این بخش دکور و فضاسازی خاصی دارد. فضای خاص این بخش با حضور مجسمه‌های مومی گوناگون همراه است. این قسمت نحوه دادوستد و وضعیت بازار بندرعباس در گذشته را به تصویر کشیده است.

آزادسازی هرمز از دست پرتقالی‌ها

این قسمت پر افتخارترین قسمت موزه است. برای اینکه ماجرای مجسمه‌های این قسمت را متوجه شوید، باید روایت تاریخی این قسمت را بدانید. در سال 1507 میلادی بود که نظامیان پرتقالی به فرماندهی آلفونسو دالبوکرک، جزیره هرمز را تصرف کردند. این افراد در طول 30 سال قلعه‌ها و تأسیسات نظامی بسیاری در شمال جزیره بنا کردند. آن‌ها قصد تسلط بر تنگه هرمز را داشتند تا بتوانند هم به مسیر بازرگانی دریایی خلیج فارس مکران (دریای عمان) را تا هند و چین تحت کنترل خود درآورند؛ هم با گرفتن خراج و باج به اهداف اقتصادی خود دست پیدا کنند. خوشبختانه در این زمان بخت دوباره به ایرانیان رو کرد و حکومت صفوی با به تخت‌نشستن شاه عباس دوم به اوج قدرت رسید. در همین زمان سپاهی به فرماندهی امام قلی‌خان به سمت هرمز روانه شد و توانست هرمز را بعد از 115 سال دوباره به ایران بازگرداند.

در قسمت آزادسازی هرمز گوشه‌ای کوچک از حماسه بزرگ غیوران ایرانی را مشاهده می‌کنید. با ورود به این بخش صدای نبرد به گوشتان می‌خورد؛ صدایی که شما را به چند قرن پیش می‌برد. هیاهوی شمشیرها، صدای تفنگ سرپر، صدای توپ و صدای داد و فریادها باعث می‌شود خود را در وسط میدان جنگ تصور کنید. در این قسمت علاوه بر صدا، مجسمه‌هایی از این نبرد نفس‌گیر مشاهده می‌کنید. مشهورترین مجسمه متعلق به امام‌ قلی‌خان و یک سرباز است که درحال نبرد با سه سرباز پرتقالی هستند؛ فرمانده این سربازها به دست امام‌ قلی‌خان زخمی شده و درحال جان‌دادن است.

بخش صید و صیادی

در هزمگان و بندرعباس صیادی شغل نیست بلکه یک فرهنگ است. صیادی روش‌ها و انواع گوناگونی دارد؛ صید با تور، قلاب، گرگور و مشتا از انواع صید هستد. البته صیادی فقط به دریازدن نیست. صیادی شامل یک مجموعه مشاغل است. قایق‌سازی، لنج‌سازی، توربافی و گرگوربافی از مشاغلی است که در صیادی نقش مستقیم دارند. این مشاغل نباشند صیادی نیست و صیادی نباشد کار این مشاغل کساد می‌شود. زمانی که پا در این قسمت می‌گذارید گوشتان پر می‌شود از صدای موج و مرغان و هوا و همه افراد زحمت‌کش.

مجسمه‌های این بخش به‌لطف تکنولوژی محرک هستند و بیننده احساس می‌کند این مجسمه‌ها زنده هستند. یک لنج بزرگ در این قسمت قرار دارد. ملوان این لنج با گویش آنجاشو صحبت می‌کند تا افراد برای بالاکشیدن لنگر به او کمک کنند. ناخدا در انتهای لنج ایساده است و محاسن سفیدش را به دست باد داده است. قایقی کوچک در کنار لنج ایساده است و سرنشینان این قایق تور را به دریا انداخته‌اند تا ماهی صید کنند. در گوشه‌ای از این قاب یک صیاد مروارید، صدفی در دست دارد که مرواریدی درشت در میان آن می‌درخشد.

طبقه سوم | پیشینه بندرعباس

در این بخش پیشینه بندرعباس در زمان‌های متفاوت به نمایش درآمده است.

پیش از تاریخ

مطالعات باستان‌شناسی و یافته‌های سنگی به‌دست‌آمده از میناب نشان از دوران پالئولتیک دارند. این دوران مربوط به 500هزار سال پیش است. این آثار نشان می‌دهند که هرمزگان در گذشته نیاز انسان‌ها برای معیشت را برآورده می‌کرده است. این انسان‌ها فقط به خوراک و شکار نیاز داشتند و اینطور که شواهد نشان می‌دهد، این منطقه این نیاز را به بهترین شکل برآورده می‌کرده است. در این بخش موزه مردم شناسی بندرعباس اشیایی مانند سفال، سنگ، فلزاتی مانند مس، برنز و آهن به چشم می‌خورد. این وسایل مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است؛ یعنی 5هزار تا 3هزار قبل از میلاد.

ظروف سفالی، ظروف سنگی از جنس سنگ صابون و مرمر، مجسمه‌ها، سرپیکان، سرنیزه‌های برنزی، تعدای از مجسمه‌های برنزی لرستان، ابزار و تیغه‌های سنگی و تیغه‌های سفالی از دیگر وسایل این قسمت از موزه هستند. تیغه‌های سفالی از مهم‌ترین اشیا این قسمت است که در دی ماه سال 1386 برای اولین‌بار در ایران کشف شد. نمونه این تیغه‌ها تاکنون نه در سایر مناطق ایران و نه در دیگر قسمت‌های جهان یافت نشده است.

پارینه سنگی

قسمت پارینه سنگی موزه مربوط به دورانی است که محل زندگی انسان‌ها غار بوده است. در این قاب پسری هیزم در دست دارد، مردی با شکاری خوشمزه می‌آید و مرد سوم سعی در روشن‌کردن آتش دارد.

دوران تاریخی

از دوران هخامنشی تا ساسانی هرمزگان یکی مهم‌ترین مناطق برای ایران بوده است؛ یعنی از سده 7 قبل از میلاد تا قرن 7 میلادی این منطقه یکی از پایگاه‌های بازرگانی اقتصادی، سیاسی و نظامی ایران بوده است. کشفیات به‌دست‌آمده از رودان، میناب و حاجی آباد نشان می‌دهد که در دوره اشکانیان یعنی از 250 قبل از میلاد تا 224 میلادی، هرمزگان یکی از مهم‌ترین مناطق استراتژیکی، اقتصادی و فرهنگی حکومت اشکانی و ساسانی بوده است. رونق و اهمیت این دروان را می‌توان در آثار موجود در موزه به چشم مشاهده کرد. در بخش دوره تاریخی، اشیا سفالی، سنگی و فلزی به چشم می‌خورند. ظروف سفالی، ریتون سفالی، زیورآلات با سنگ‌های قیمتی و سرپیکان برنزی از آثار مهم این قسمت هستند. این آثار بیشتر به دوران اشکانی و ساسانی تعلق دارد و از بشاگرد، میناب، رودان و حاجی آباد به دست آمده‌اند.

دوران اسلامی

اشیای سفالی، فلزی، چینی، سبز بیدی (سلادون) و چوبی از سده‌های اولیه اسلامی تا دوران قاجار از اشیایی هستند که در قسمت دوران اسلامی موزه مردم شناسی بندرعباس به چشم می‌خورد. از دیگر آثار این قسمت می‌توان به ظروف سفالی چینی با رنگ‌های سبز بیدی و آبی و سفید، خنجرهای نقره، جعبه‌های آرایشگری و عطردان اشاره کرد. مدارک باستانی و سفرنامه گردشگران نشان می‌دهد که هرمز کهنه یکی از مراکز مهم در دوران سلجوقی تا صفوی است. هرمز کهنه بخشی از میناب امروزی بوده است که حمله مغول آن را از روق انداخت. بعدها هرمز جدید که همان جزیره هرمز امروزی است، جای آن را گرفت. این منطقه از راه بازرگانی دریایی، با اروپا، کشورهای عربی جنوب، کشورهای عربی جنوب غربی و جنوب شرق آسیا و چین ارتباط دارد. در این میان علاوه بر کالا فرهنگ هم جابه‌جا شده است.

بخش سکه

در این بخش سکه‌هایی از جنس نقره، نیکل، برنز و مس به چشم می‌خورد. این سکه‌ها مربوط به دروان سلوکی (جانشین اسکندر در ایران)، اشکانیان، ساسانیان، اموی، ایلخانی، تیموری، آق قویونلوها، صفوی، قاجاریه و پهلوی است. بازه زمانی این سکه‌ها از 2هزار و 300 سال قبل تا 50 سال قبل است. نکته اینجاست که همه سکه‌ها تا اوایل قاجار از نوع ضربی است و بعد از آن به‌صورت ماشینی است.

بهترین زمان بازدید موزه مردم شناسی بندرعباس

موزه مردم شناسی بندرعباس در جنوب ایران قرار دارد. هوای این منطقه بسیار گرم است؛ پس سفر تابستانه به بندرعباس در میان گزینه‌ها نیست. بهترین زمان سفر به بندرعباس فصل‌های سرد است؛ یعنی از اوایل آذر تا اوایل فروردین ماه. در این زمان هتل‌های بندرعباس شلوغ هستند؛ پس حتماً قبل از نزدیک‌شدن به زمان سفر، ظرفیت هتل‌ها را کنترل کنید.

جاهای دیدنی اطراف موزه مردم شناسی بندرعباس

 برکه های باران

برکه های باران چند قدم با موزه مردم شناسی بندرعباس فاصله دارد. این برکه‌ها درواقع آب انبارهایی از دوران کهن هستند. متأسفانه اکثر این برکه‌ها تخریب‌ شده‌اند و خرابه‌ای از آن‌ها باقی مانده است. یکی از این برکه‌ها هنوز پابرجاست که می‌توانید با بازدید از آن به نحوه کار این برکه‌ها واقف شوید.

 اسکله و ساحل خلیج فارس

اسکله و ساحل خلیج فارس در بندرعباس مساحت طولانی دارد؛ پس هرجا که اراده کنید می‌توانید از ماشین پیاده شوید و دل به ساحل این دریای عظیم بزنید. بوی خوشایند دریا، آبی زلال آب و صدای ملایم موج‌ها دیوانه‌کننده است.

 حمام گله داری

حمام گله داری را یک تاجر خیر ساخته است. شخصی به نام شیخ احمد گله داری به منظور خدمت به مردم شهرش دستور ساخت این حمام را دارد. این حمام یکی از شلوغ‌ترین حمام‌های شهر بوده است. خانم‌ها از صبح تا بعد از ظهر به این حمام می‌آمدند و با تشریفات خاصی حمام می‌کردند. در زمان حمام خانم‌ها اطراف حمام کاملاً قرق بوده است. فاصله این حمام تا موزه مردم شناسی بندرعباس کم است.

 معبد هندوها

معبد هندوها با نام پرستشگاه بت‌گوران هم شناخته می‌شود. این معبد یادگار هندوهایی است که بندرعباس زندگی می‌کردند. در گذشته به هندوها گبر می‌گفته‌اند. به همین علت این معبد نام بت‌گوران به خود گرفته است که این نام از نام اول شهرت بیشتری دارد.

اطلاعات بازدید موزه مردم شناسی بندرعباس

آدرس	استان هرمزگان، شهر بندرعباس، شهرک بهشتی، بلوار پاسداران
ساعات بازدید	همه روزه از 9 تا 13 و از 15 تا 19
هزینه بازدید	گردشگران ایرانی 3هزار تومان گردشگران خارجی 20هزار تومان

مسیر دسترسی موزه مردم شناسی بندرعباس

موزه مردم شناسی بندرعباس در شهرک بهشتی قرار دارد. در شهرک از بلوار پاسداران به سمت مجموعه ورزشی شهدای هفت تیر برانید. نرسیده به سه راهی هتل هما، روبه‌روی بانک مسکن و به سمت محوطه تاریخی برکه‌های باران بروید. در این محوطه موزه را مشاهده می‌کنید.

معرفی موزه مردم شناسی بندرعباس به پایان رسید. کافی است نیم ساعت از زمان سفرتان را در این موزه سپری کنید تا برای همیشه شیفته فرهنگ بندرعباس شوید. ممنون که تا اینجا همراه با ره بال آسمان بودید. نظرات راجع به این موزه را با ما به اشتراک بگذارید.