راهنمای سفر سپیدان | بهشتی در جنوب ایران

امروز قصد داریم به یکی از شهرهای جنوب ایران سفر کنیم. مقصد امروز ما یکی از شهرهای استان فارس است. این شهر که سپیدان نام دارد، یکی از جاهایی است که از نظر طبیعت با خیلی از شهرهای شمال ایران رقابت می‌کند. با ما همراه باشید تا با جاهای دیدنی سپیدان بیشتر آشنا شویم.

شهرستان سپیدان

شهرستان سپیدان در استان فارس و میان کوه‌های زاگرس جنوبی، در فاصله 76‌کیلومتری شمال غرب شیراز، در مسیر شیراز ـ یاسوج قرار دارد. سپیدان از شمال با اقلید و استان کهکیلویه و بویراحمد همسایه است. این شهر از جنوب با شیراز، از شرق با مرودشت و از غرب هم با شهرستان ممسنی محدود شده است. سپیدان به ۳ بخش مرکزی اردکان، بیضا و همایجان شهر هماشهر تقسیم می‌شود.

بهترین زمان بازدید از سپیدان

سپیدان در منطقه کوهستانی قرار گرفته و همین امر سبب شده تا در تابستان هم آب و هوای خنکی داشته باشد. تابستان‌های معتدل و پر آب سپیدان این شهر را تبدیل به یکی از جذاب‌ترین شهرستان‌های استان فارس کرده است. البته زمستان‌های پوشیده از برف سپیدان هم خالی از مهمان نیست. این شهر در زمستان یکی از بهترین مقاصد برای ورزش‌های زمستانی در جنوب ایران است. درباره بهار سپیدان هم هرچه بگوییم کم گفته‌ایم. این شهر در بهار با آبشارها و رودهای پرآبش دلبری می‌کند.

طبیعت سپیدان

با توجه به آنچه درباره وضعیت آب و هوای این شهرستان گفته شد، سپیدان پوشش گیاهی انبوه‌تری در مقایشه با سایر نقاط استان فارس دارد. سپیدان در میان دره‌های زاگرس جنوبی قرار گرفته و پوشش گیاهی اطراف این شهرستان از درختان کاج، بلوط و افرا تشکیل شده‌اند. علاوه بر درختان، انواع درختچه‌ها نیز در طبیعت اطراف این شهرستان دیده می‌شوند. گیاهان دارویی مانند کتیرا، گل‌گاوزبان، گون و… و گیاهانی مثل ارس، گلابی وحشی، داغداغان و… در طبیعت این شهرستان پیدا می‌شوند.

منطقه حفاظت شده آبشار مارگون و منطقه حفاظت شده فیروز برم از بهترین زیستگاه‌های جانوری سپیدان هستند. خرس قهوه‌ای، شغال، روباه، کفتار، خارپشت، گرگ، بز و… از جانداران این مناطق هستند.

جاهای دیدنی سپیدان

به جرئت می‌توان گفت جاهای دیدنی سپیدان می‌تواند رقیب خوبی برای مناطق شمال ایران باشد. عاملی که سبب جذب مسافر و گردشگر به شهرستان سپیدان می‌شود طبیعت آن از جمله آبشارها، رودها، پوشش گیاهی متنوع جنگلی و… است.

• رودخانه های سپیدان

رودخانه دائمی توکل آباد یا شش‌ پیر با ۳۵ کیلومتر طول، رودخانه دائمی تیزاب با ۲۵ کیلومتر طول، رودخانه دائمی جوب‌ خاله که از کوه چال‌کلاغ سرچشمه گرفته با ۳۰ کیلومتر طول، رودخانه مارگان که یکی از شاخه‌های رود کر است و چند رود دیگر از رودهای جاری در شهرستان سپیدان هستند.

• آبشار مارگون

آبشار چشمه‌ای مارگون، در ۴۷کیلومتری شهر اردکان سپیدان قرار دارد. مارگون به‌طور مستقیم از هیچ رودی در بالای کوه سرچشمه نمی‌گیرد بلکه رود کهمر از بدنه صخره‌ها و کوه سرازیر شده و چشمه‌های مارگون را تشکیل می‌دهد. این آبشار با بیش از ۱۲۰ متر ارتفاع و حدود ۴۰۰ متر عرض یکی از بزرگ‌ترین آبشارهای چشمه‌ای در جهان است. سرسبزی محیط اطراف آبشار مارگون در فصل بهار جذابیت صدچندانی به این محیط بخشیده است. زمستان‌های این منطقه اغلب پوشیده از برف هستند و همین موضوع، رفت و آمد در این مسیر را سخت می‌کند.

• آبشار چیکان

چیکان یا چیکون، آبشاری در فاصله یک کیلومتری روستای چیکان است. این آبشار کوچک در نزدیکی آبشار مارگون قرار دارد و گردشگران پیش از رسیدن به روستای مارگون می‌توانند آن را ببینند.

• آبشار مورزیان

این آبشار در نزدیکی روستای مورزیان و آبشارهای مارگون و چیکان قرار دارد. فاصله آن با آبگرم رامجرد هم ۸۰ کیلومتر است. همه این آبشارها علاوه بر زیبایی‌ها و سرسبزی‌ها در بهار و تابستان، در فصل زمستان به‌خاطر ایجاد منظره‌ای یخ‌زده زیبا هستند.

• آبشار تنگ ابولی

آبشار تنگ ابولی یا آبشار هرایجان، آبشاری ۳۰متری در میان تنگه ابولی در فاصله ۳کیلومتری روستای هرایجان است. پوشش گیاهی انبوه در پایین آبشار و جنگل‌های بلوط اطراف آبشار مناظری زیبا خلق کرده‌اند.

• تنگ تیزاب

تنگ تیزاب که محل گذر یکی از شعبه‌های رودخانه بشار است، در فاصله ۲۰کیلومتری شمال سپیدان قرار دارد. آب جاری در بستر این تنگه شیرین و قابل شرب است و در کشاورزی هم کاربرد دارد. پوشش گیاهی اطراف این تنگه را هم جنگل‌های بلوط، بادام و بید تشکیل داده‌اند.

• تنگ غوره دان

غوره دان نام تنگه‌ای در ۲۰کیلومتری شمال غرب بیضا، در نزدیکی روستای امامزاده اسماعیل است. در این تنگه رودی به طول ۱۰ کیلومتر جریان دارد. پیرامون غور‌ دان و روستا را درختان ارژن، بادام و… پوشانده‌اند. دیواره‌های بلند در بعضی قسمت‌های تنگه، محیط مناسبی را برای صخره‌نوردان به وجود آورده است. فصل بهار، به‌ویژه ماه فروردین، بهترین زمان سفر به این تنگه است.

• تنگ گمبیل

مانند تنگه‌های دیگر، در بستر تنگ گمبیل فارس هم رودی با آبی بسیار سرد جاری است. بازدیدکنندگان برای رسیدن به قعر این تنگه مجبور به پیاده‌روی در آب هستند. این تنگه که در روستای ساران واقع شده در فصل تابستان زیبایی بسیاری دارد.

• تنگ رودشیر

تنگ رودشیر با یک کیلومتر طول در فاصله ۱۰کیلومتری جنوب سپیدان قرار دارد. شیررود یا همان رودشیر نام رودی است که از میان این تنگه عبور می‌کند. وجود ۳ آبشار و چشمه‌های گوناگون در مسیر گذر این رود، زیبایی این منطقه را دوچندان کرده است.

• تنگ بغدیون

بغدیون، تنگه‌ای با بیش از ۱۲ آبشار و تعداد بسیاری چشمه، از دیگر جاهای دیدنی سپیدان است. این تنگه در ۳کیلومتری شمال غرب روستای ریگون، یعنی ۲۹کیلومتری شمال غرب اردکان قرار دارد. درختان کهن‌سال بید، چنار و… پیرامون تنگه را پوشانده‌اند. رسیدن به این تنگه به گذر از ۳ کیلومتر جاده خاکی نیاز دارد.

• دریاچه برم فیروز

دریاچه برم فیروز در ۱۵کیلومتری اردکان قرار دارد. دریاچه برم فیروز حاصل بارش‌های زمستانی است و پس از آب‌شدن یخ و برف‌های ارتفاعات اطراف تشکیل می‌شود. در فصل زمستان تمامی دریاچه پوشیده از یخ است و قابل بازدید نیست. بهترین زمان برای تماشای این جاذبه طبیعی اواخر اردیبهشت‌ماه تا اواخر خردادماه است. البته فراموش نکنید که مسیر دستیابی به این دریاچه یک ساعت پیاده‌روی دارد.

• چشمه شش پیر

در ۸کیلومتری یکی از روستاهای بخش همایجان به نام برشنه، چشمه‌ای از میان صخره‌ها قابل دیده می‌شود که به نام چشمه شش پیر معروف شده است. این چشمه از مهم‌ترین منابع آب سطحی دائمی شهرستان سپیدان است. رودخانه جریان‌یافته از آب چشمه در مسیری کوهستانی به رود اردکان می‌پیوندد. این چشمه و رود حاصل از آن برای افراد بومی تقدس دارد.

• چله گاه

چله گاه تفرجگاهی با غارهای سنگی، رودخانه پرآب و درختان سرسبز در فاصله ۵کیلومتری اردکان است. بهار و تابستان بهترین زمان گشت‌وگذار در این تفرجگاه است.

• پیست اسکی پولادکف

سپیدان برای علاقه‌مندان به ورزش و تفریحات هیجان‌انگیز زمستانی محل مناسبی است.  پیست اسکی پولادکف سپیدان در ۱۵کیلومتری اردکان، دومین پیست بین‌المللی ایران است. در این پیست علاوه بر تفریحات زمستانی مجموعه‌ای رفاهی شامل رستوران، هتل، کافی‌شاپ و… هم وجود دارند.

• پیست اسکی تربیت بدنی

پیست اسکی تربیت بدنی در ۹کیلومتری پیست پولادکف قرار دارد و محل مناسبی برای علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی است.

• کوه برم فیروز و کوه رنج

کوه برم فیروز و کوه رنج بلندترین قله‌های شهرستان سپیدان هستند. این دو کوه با حدود ۴هزار متر ارتفاع، همواره مقصد کوه‌نوردان بسیاری از سراسر کشور بوده‌اند.

تاریخچه سپیدان

سر اورل اشتین، باستان‌شناس آمریکایی، قدمت سپیدان را چیزی حدود ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده است. منابعی هم هستند که سپیدان را آخرین اقامتگاه اسکندر مقدونی پیش از حمله به تخت‌جمشید می‌دانند. طبق گفته این منابع، سپیدان از زمان هخامنشیان، سکونتگاهی مهم بوده است.

بناهای تاریخی سپیدان

پررنگ‌ترین ویژگی سپیدان که سبب جذب گردشگر به این شهرستان می‌شود، طبیعت آن است. البته سپیدان هم مانند بسیاری از شهرهای ایران، جاذبه‌های تاریخی و مذهبی دارد که متأسفانه اکثر آن‌ها تخریب شده یا در آستانه تخریب قرار دارند.

• محوطه باستانی ملیان

محوطه باستانی ملیان که در آن بارها کاوش‌های باستان‌شناسی رخ داده، ۲۰۰ هکتار وسعت دارد و در بخش بیضای سپیدان واقع شده است. فاصله ملیان با تخت جمشید ۴۶ کیلومتر است. قدمت تپه ملیان به دوران پیش از اسلام می‌رسد. دیوار خشتی به‌دست‌آمده در این محوطه که قطری حدود ۵ متر دارد، نشان‌دهنده اهمیت دفاعی این تپه است.

• قلعه رنج

قلعه رنج دومین قلعه بلند استان فارس است. این قلعه در ارتفاع ۳۹۶۰ متر از سطح دریا قرار دارد.

• برج رکن الدین

بقایای در حال تخریب برج رکن الدین باقی‌مانده از عصر صفوی در روستای خلار بخش همایجان قرار دارد. این اثر تاریخی هم مانند بسیاری از آثار دیگر مخروبه است.

• برج خلار

برج خلار مربوط به عصر صفوی است و در بخش همایجان، مشرف بر روستای خلار واقع شده. این بنا که پس از حمله افغان‌ها ساخته شده ۴ متر ارتفاع، ۳ طبقه و کاربرد نظامی دارد.

لازم به ذکر است آسیاب‌ها، حمام‌ها، تل‌ها و آثار تاریخی بسیاری در شهرستان سپیدان وجود داشته است که متأسفانه به دلیل تخریب زیاد تقریباً قابل بازدید نیستند.

بناهای مذهبی سپیدان

مرقد امامزاده سید نورالدین از نوادگان امام علی (ع) در مرکز شهر اردکان قرار دارد. بر سنگ‌نوشته ورودی آن سال ۴۵۶ هجری قمری حک شده که نشان می دهد مربوط به دوره دیلمیان است. ساختمان قدیمی آن هم مربوط به دوره صفوی و از آثار ملی ـ مذهبی به‌ثبت‌رسیده است.

مرقدهای متبرکه دیگری نیز در روستاهای سپیدان وجود دارد از جمله امامزاده سید محمد و سید جمال، امامزاده فخرالدین (ع) در محله ملا، امامزاده پیرمراد، امامزاده سلطان شهباز در روستای رودبال و امامزاده سید میراحمد در محله پس‌آس.

مساجد ولی‌عصر، حاج علم ترابی، حاج ایاز نیازی و مسجد جامع سپیدان هم از بناهای مذهبی این شهرستان هستند.

غذاهای محلی سپیدان

آش بنه: همان طور که از نام این آش مشخص است ماده اصلی آن را دانه‌های بنه تشکیل می‌دهد. دانه‌های بنه را پس از خردکردن، در آب قراردادن و جداکردن قسمت چوبی باید با آب و برنج و ادویه پخت.

آش دوغ: آش دوغ غذای محلی بسیاری از شهرهای کشور است. در سپیدان نیز این غذا پخته می‌شود. برنج، دوغ، پونه و پیاز، مواد اصلی این آش را تشکیل می‌دهند.

آش ماش: این آش که بیشتر در فصل زمستان خورده می‌شود از ماش و برنج تشکیل می‌شود.

آش کارده: این آش با کارده که نوعی گیاه پهن‌برگ است درست می‌شود. کارده ترش‌شده به کمک آب‌لیمو، برنج و گندم، ماده اصلی این آش هستند.

پلو هکل: هکل نوعی قارچ است که پس از نرم‌شدن در آب با برنج و بن‌سرخ ترکیب می‌شود تا دم بکشد.

آب پیازک: این غذا در زمان‌های قدیم ویژه قشر فرودست جامعه بوده؛ اما امروزه به‌عنوان غذای محلی محبوب در بین همه افراد است.

نان کلک یا بلوط: ویژگی اصلی این نان بسیار قدیمی و محلی سپیدان استفاده از عصاره بلوط در دستور طبخ آن است.

اقامت در سپیدان

هتل آپارتمان آرتاکن سپیدان و هتل پولادکف از هتل‌های گران و لوکس سپیدان هستند. خانه مسافر سپیدان هم از اقامتگاه‌های ارزان‌تر این شهرستان به شمار می‌آید. خانه بوم‌گردی کهکران هم بهترین انتخاب برای کسانی است که به تجربه زندگی بومی در این مناطق علاقه دارند.

مسیر‌های دسترسی به سپیدان

• مسیر جاده‌ای

فاصله سپیدان تا پایتخت 889 کیلومتر برابر با 10 ساعت و ۱۵ دقیقه رانندگی با خودروی شخصی است. مسیر دسترسی به این شهرستان از طرف پایتخت همان مسیر شیراز، یعنی آزادراه خلیج‌فارس و بزرگ‌راه تهران ـ قم است. پس از آن آزادراه کاشان ـ نطنز، آزادراه نطنز _ اصفهان، بزرگراه اصفهان _ شهرضا، بزرگراه شهرضا _ آباده و بزرگراه آباده _ صفاشهر مسیر پایتخت تا شیراز است. جاده شماره 67 از شمال شیراز به سپیدان می‌رسد و امتداد آن از جنوب، یاسوج را به این شهرستان متصل می‌کند.

سپیدان فاقد فرودگاه و ایستگاه راه‌آهن است؛ اما ایستگاه راه‌آهن شیراز در ابتدای شهرک صدرا، به سمت پلیس‌راه سپیدان قرار دارد. فرودگاه شیراز نیز نزدیک‌ترین فرودگاه به این شهرستان است.

در این نوشته به جاهای دیدنی سپیدان سفر کردیم. از طبیعت زیبای این شهر و آثار تاریخی‌اش گفتیم و با جاذبه‌های متنوعش آشنا شدیم. اکنون نوبت شماست که برای ما از تجربه‌هایتان از سفر به این شهر بگویید. ره بال آسمان مشتاقانه منتظر دیدن نوشته‌های شما در بخش نظرات مقاله است.