موزه شه لافتی مشهد | یادگاری تماشایی از پهلوان‌های خراسانی

موزه شه لافتی مشهد از آن دسته جاهای دیدنی این شهر است که گردشگران همیشه با احترام از آن یاد می‌کنند. این موزه که به آن موزه آیین های پهلوانی مشهد نیز گفته می‌شود، توسط پهلوا‌ن‌های خراسانی ساخته‌شده تا آینه‌ای تمام‌نما از آیین‌‌ های پهلوانی را پیش روی علاقه‌مندان قرار دهد. موزه شه لافتی در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت‌ رسیده تا به لحاظ بین‌المللی نیز یکی از مکان‌های ارزشمندِ خراسان باشد. موزه‌ای که از آن صحبت می‌‌کنیم در یکی از روستاهای اطراف مشهد قرار دارد. به لطف این شرایط می‌توانید در کنار گشت‌و‌گذار در یکی از بهترین موزه های پهلوانی ایران، سیاحتی جانانه در اطراف مشهد داشته باشید. اگر به فرهنگ پهلوانی علاقه دارید و می‌خواهید از آیین های پهلوان‌های خراسانی بیشتر بدانید، در انتخاب موزه شه لافتی شک نکنید. به شما قول می‌دهیم با مطالعه این مطلب، گردشگری خاطر‌سازی را در موزه شه لافتی مشهد تجربه کنید.

موزه شه لافتی مشهد کجاست؟

در فاصله‌ای حدود ۳۰ کیلومتر دورتر از مشهد، روستایی زیبا با مردمانی باصفا با نام چهار برج قرار دارد. این روستا با حدود ۱۵۰۰ خانوار، یکی از روستاهای پررونقِ اطراف مشهد است. روستا چهار برج در دهستان توس، واقع شده است. به همین دلیل فاصله چندانی با آرامگاه فردوسی، یکی از دیدنی‌ ترین جاهای استان خراسان رضوی ندارد. حضور در موزه شه لافتی روحیه پهلوانی را در گردشگران تقویت می‌کند؛ در نتیجه پس از اینکه در موزه حسابی گشت‌گذار کردید و سر کِیف آمدید، می‌توانید راهی آرامگاه فردوسی شوید و مقبره حماسه‌سرای خراسان را از نزدیک ببینید.

شجریان‌دوست‌ها در جریان هستند که خسرو آواز ایران، محمدرضا شجریان، در آرامگاه فردوسی دفن شده است. جمع استادان سخن در آرامگاه فردوسی جمع است و مهدی اخوان ثالث، شاعر محبوب خراسانی نیز در این مقبره آرمیده. گشت‌و‌گذار در موزه شه لافتی و سیاحت در آرامگاه فردوسی، گردشگران را به روزهای خوش قدیم می‌برد و پنجره‌ای تماشایی از آیین‌های پهلوانی و ادب ایرانیان قدیم را به روی علاقه‌مندان باز می‌کند. موزه شه لافتی جاده‌ای خوش‌مسیر دارد که می‌ارزد فاصله ۳۰‌کیلومتری این موزه تا مشهد را به جان بخرید و سری به دیار پهلوانان بزنید. در پایان این مطلب درباره مسیر دسترسی به موزه شه لافتی بیشتر صحبت می‌کنیم.

معرفی موزه آییین‌ های پهلوانی مشهد

موزه شه لافتی مشهد داستان جالبی دارد که شنیدن آن خالی از لطف نیست. ماجرا از این قرار است که سال‌ها پیش، مرشدی وارسته با نام مرشد علی‌ اکبر قاسمی برای ساخت موزه‌ای مخصوص پهلوان‌های خراسانی آستین بالا زد. این مرشد خراسانی که به وی پهلوان رستم هم می‌گویند، پس از پیگیری‌های زیاد در ۱۳۸۴، کلنگ ساخت موزه شه لافتی را زمین زد. علی اکبر خانِ قاسمی شبانه‌روز برای ساخت موزه زحمت کشید تا اینکه در نهایت زحمت‌هایش حدود دو سال بعد به بار نشست.

جالب است بدانید بیشتر کارهای طراحی، آهنگری، تزئینات، جمع‌آوری اشیا و همچنین معماری موزه شه لافتی را پهلوان رستم به‌تنهایی انجام داده است. انصافاً باید برای تلاشی که علی اکبر قاسمی به‌خرج داده به این پهلوان خراسانی دست‌مریزاد گفت. به‌لطف زحمت‌های پهلوان رستم، موزه شه لافتی به یکی از بهترین موزه‌های پهلوانی در سرتاسر ایران تبدیل شده است. در این موزه عتیقه‌هایی وجود دارد که نظیر آن‌ها را در هیچ‌کدام از موزه‌های ایران سراغ نداریم.

بخش های مختلف موزه شه لافتی مشهد

آشنایی با بخش‌های مختلف موزه آیین های پهلوانی مشهد را با ورودی زورخانه این موزه آغاز می‌کنیم. در سردرِ این ورودیِ نسبتاً کوچک، نوشته‌ای با خط زیبا خودنمایی می‌کند. شعری با این مضمون بالای درِ ورودی موزه شه لافتی نوشته شده است:

سر تعظیم فرود آور به هنگام ورود                                        چون که جای ادب و رسم جوانمردان است

ورودی موزه شه لافتی با زورخانه آغاز می‌شود. در کنار زورخانه، قسمت‌های دیگری مانند لنگری و مطبخ‌خانه نیز در موزه شه لافتی وجود دارد. منظور از لنگری، مکانی است که پهلوانان پس از زورآزمایی به این محل می‌رفتند و استراحت می‌کردند. در لنگری از پهلوانان با دمنو‌ش‌های خوش‌رایحه و آرام‌بخش پذیرایی می‌شد. مطبخ‌خانه نیز مکانی بود که در آن غذاها و نوشیدنی برای پهلوانان درست می‌کردند.

مکان خلوتی از زورخانه شه لافتی به عیارخانه اختصاص دارد. عیارخانه شبیه به لمکده‌های امروزی است. عیارخا‌نه‌ای که از آن صحبت می‌کنیم به هشت قسمت تقسیم می‌شود. دو قسمت در این عیارخانه مخصوص سادات رضوی و علوی بود. جایگاه‌های دیگر عیارخانه نیز به جوانان و مرشدان اختصاص داشت. پهلوانان در قسمت وسط عیارخانه تمرین می‌کردند و زورِ بازوی خود را به رخ دیگران می‌کشیدند. گاهی اوقات نیز نقال‌ها با وصف داستان‌هایی از شاهنامه، پهلوانان و حضار را سرگرم می‌کردند. جالب است بدانید عیارخانه در زورخانه‌های قدیم جایگاه ویژه‌ای داشت. در این مکان در کنار قدرت‌نمایی زور و بازو، معرفت و سخاوتمندی پهلوانها نیز امتحان می‌شد. به گفته مرشد علی اکبر قاسمی، هر از گاهی در عیارخانه مراسم گلریزان به راه می‌افتاد. در این مراسم برای نیازمندان پول جمع می‌شد و پهلوانان برای حل مشکلات مردم آستین بالا می‌زدند.

اشیای موجود در موزه آیین های پهلوانی مشهد

علاقه‌مندان به گردشگری در موزه‌ها بهتر از ما می‌دانند که اشیای هر موزه، محکی برای ارزشمندبودن آن موزه است. موزه شه لافتی مشهد در این زمینه حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. از آنجایی که با یکی از موزه های مشهد روبه‌رو هستیم که به پهلوانی و زورخانه اختصاص دارد، در موزه آیین های پهلوانی انواع لوازم زورخانه‌‌ای نگهداری می‌شود. مرشد علی اکبر قاسمی، میل‌ و کباده‌های پهلوان‌های سرشناسی مانند حاج حسن لواسانی و حاج فخار کوره پز را به یادگار در این موزه نگهداشته است. اگر یادتان باشد سال‌ها پیش سریالی با نام «پهلوانان نمی‌میرند» از صداوسیما پخش شد. در این سریال بزرگانی مانند جمشید مشایخی، فخری خوروش و فریماه فرجامی حضور داشتند. این سریال مد‌ت‌ها پیش‌ پخش شده و چه بسا که آن را ندیده باشید. با این حال نام پهلوانان نمی‌میرند، بهانه‌ای است برای اشاره به گالری عکس‌های پهلوانان ایران قدیم در موزه آیین های پهلوانی مشهد.

گوشه‌و‌کنار این موزه عکس‌هایی از پهلوان‌های استان خراسان رضوی و دیگر قسمت‌های ایران به دیوار کوبیده شده است. در این عکس‌ها پهلوان‌های معروف ایران مانند پهلوان مفرد اصفهانی، پهلوان رمضان آهنگر، پهلوان دامدار، پهلوان جاوید توسی، پهلوان توالی، و پهلوان شعبان‌ بی‌مخ حضور دارند. در بین پهلوان‌هایی که به آن‌ها اشاره کردیم، به احتمال زیاد نام شعبان بی‌مخ را شنیده‌اید. زنده‌یاد محمدعلی کشاورز در سریال جاودانه هزاردستان، نقش‌آفرینی ماندگاری از شعبان‌ بی‌مخ به یادگار گذاشت.

در قسمتی از این موزه میل‌های پهلوان رستم خودنمایی می‌کند. میل‌هایی که از آن‌ها صحبت می‌کنیم هرکدام ۷۵ کیلو وزن دارند. پهلوان محمدعلی ادیبی، یکی دیگر از پهلوان‌های معروف ایرانی است که کفش‌های جالبی به پا می‌کرد. این کفش‌ها به شاخ گاوی مشهور هستند و در موزه آیین های پهلوانی مشهد نگهداری می‌شوند. جالب است بدانید پهلوان‌های خراسانی به اندازه‌ای قدرتمند بودند که برای شکستن شاخ گاو از آن‌ها در کشتارگاه‌ها کمک گرفته می‌شد.

اشیای خاطره‌انگیزی که در موزه شه لافتی مشهد وجود دارد

تمامی چیزهای موزه شه لافتی عتیقه و خاطره‌انگیز است. با این حال بعضی از این اشیا ربطی به پهلوانی و زورخانه ندارند؛ اما پهلوان رستم آن‌ها را از شهرهای گوشه‌و‌کنار ایران مانند سبزوار، نیشابور، تربت‌حیدریه، کلات، سرخس، خوزستان، تهران و سمنان جمع‌آوری کرده است. برای نمونه می‌توان به لوازم اصلاح مردان قدیم، سازهای کهن، لوازم سراجی، کفاشی، اسب‌سواری، گلیم، سفالینه‌های تاریخی، ترازو، پوست حیوانات، گاوآهن، چرخ ریسندگی، سماور نفتی و کمان سپر اشاره کرد. در قسمتی از موزه آیین های پهلوانی مشهد، موتوری قدیمی وجود دارد. پهلوان رستم مدعی است، دکتر شیخ، پزشک انسان‌دوست مشهدی با این موتور به دیدار بیماران می‌شتافت. تنبک جیگی‌جیگی ننه‌خانم نیز یکی دیگر از عتیقه‌های موزه شه لافتی است که ربطی به پهلوانی و زورخانه ندارد؛ اما یاد روزگار خوش خراسانی‌های قدیم را در ذهن گردشگران زنده می‌کند.

اطلاعات بازدید از موزه آیین های پهلوانی مشهد

برای شما گفتیم که مرشد علی اکبر قاسمی، موزه آیین‌ های پهلوانی را ساخته است. خوشبختانه این پهلوان قدیمی هنوز در سلامت کامل قرار دارد و موزه را شخصاً اداره می‌کند؛ در نتیجه در کنار بازدید از این موزه، می‌توانید پای صحبت یکی از پهلوان‌های شمال شرق ایران بنشینید و خاطره‌های زورآزمایی‌ این پهلوان کهنه‌کار را بشنوید. موزه شه لافتی در تمامی روزهای هفته باز نیست. به همین دلیل بهتر است قبل از اینکه راهی شوید، از باز بودن آن مطلع شوید. پهلوان رستم، قسمتی از این موزه را به کافه اختصاص داده است. جالب است بدانید مرشد علی به شغل آشپزی مشغول بوده و دیزی‌های بسیار خوشمزه‌ای می‌پزد. پیشنهاد می‌کنیم در کنار گشت‌و‌گذار در موزه شه لافتی، دیزی جانانه به بدن بزنید.

جاهای دیدنی نزدیک به موزه شه لافتی مشهد

همان‌گونه که اشاره کردیم، آرامگاه فردوسی، مهم‌ترین جای دیدنی است که فاصله کمی با موزه شه لافتی دارد. با این حال از‌ آنجایی که وقت در سفر تنگ است، پیشنهاد می‌کنیم در کنار آرامگاه فردوسی، سری به یخدان طبیعی و خانه اربابی بزنید.

خانه اربابی، یکی دیگر از جاهای دیدنی مشهد با قدمتی بیشتر از یک سده است. زمان ساخت این خانه به اواخر دوران قاجار باز می‌گردد. خانه‌ای که از آن صحبت می‌کنیم حدود ۴ هزار مترمربع مساحت دارد و جلوه‌ای زیبا از زندگی مردمان خراسان قدیم را پیش روی گردشگران قرار می‌دهد. یخدان طبیعی نیز بنایی با حدود ۱۰ متر طول و ۱۲ متر ارتفاع است. مردمان توس قدیم در این یخدان، آب و یخ نگهداری‌کردند.

بهترین زمان بازدید از موزه آیین های پهلوانی مشهد

مشهد و مناطق اطراف آن در بهار از همیشه خوش‌ آب‌و‌هواتر هستند. انصافاً باید گفت تابستان‌های مشهد گرم است. با این حال از آنجایی که موزه شه لافتی در مکانی سرپوشیده قرار دارد، گشت‌و‌گذار تابستانی در آن خوش می‌گذرد. به پاییز که رسیدید، از گرمای هوا کاسته و شرایط برای سیاحت در موزه شه لافتی فراهم می‌شود. پهلوان رستم با فرارسیدن زمستان، درهای موزه را می‌بندد تا بهار دیگری فرا رسد و داستانی دیگر.

مسیر دسترسی به موزه شه لافتی مشهد

برای رسیدن به موزه شه لافتی باید در هر کجای ایران که هستید، راهی مشهد شوید. سپس مسیر جاده شاهنامه را در پیش بگیرید. این جاده به آرامگاه فردوسی می‌رسد. قبل از رسیدن به این آرامگاه روستایی با نام چهار برج قرار دارد. این روستا در سمت چپ جاده آرامگاه فردوسی واقع شده است. مسیر روستا چهارباغ را ادامه دهید تا به تابلویی برسید که گردشگران را به موزه شه لافتی هدایت می‌‌کند.

موزه شه لافتی مشهد مکانی است برای تماشای شکوه دوران پهلوانی. گردشگری در این موزه نه‌تنها برای علاقه‌مندان زورخانه‌های ایران جذاب است، بلکه فرصتی در اختیار جوانان قرار می‌دهد تا با آیین‌‌های پهلوانان ایران باستان آشنا شوند. امیدواریم اطلاعاتی که از موزه شه لافتی برایتان آماده کردیم، گردشگری خاطره‌سازی را در این موزه برای شما به ارمغان بیاورد. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم اطلاعات سودمند و خاطره‌های خوشی از گردشگری در جاهای دیدنی مشهد دارید، خواهشمندیم این اطلاعات مفید و خاطره‌های شیرین را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر خواننده‌ها به اشتراک بگذارید.