آرامگاه فردوسی | خان آخری که پدر شعر ایران را به کام مرگ کشاند

حکیم ابوالقاسم فردوسی یکی از مهم‌ترین مشاهیر ایران عزیزمان است. او در طول زندگی خود، خدمات بی‌شائبه‌ای را در حق ادبیات و زبان فارسی انجام داد. حکیم ابوالقاسم فردوسی در سال ۳۲۹ قمری، یعنی حدود ۱۰۰۰ سال پیش دیده به جهان گشود. وی در خانواده‌ای دهقان به دنیا آمد. دهقان‌ها جزو طبقات اجتماعی مرفه جامعه آن روز بودند. فردوسی در سال ۳۹۷، در روستای پاژ مشهد چشم از جهان فروبست. امروزه، پس از گذشت حدود هزار سال، هنوز هم از او و آثارش به‌بزرگی یاد می‌کنند. به همین خاطر، آرامگاهی درخور مقام والای وی در شهر توس مشهد بنا شده است. امروز ما هم قصد داریم درباره آرامگاه فردوسی توس با شما عزیزان صحبت کنیم. با ما همراه باشید تا این آرامگاه را به‌خوبی بشناسید.

آرامگاه فردوسی کجاست؟

آرامگاه فردوسی که یکی از جاهای دیدنی اطراف مشهد محسوب می شود در ۲۸کیلومتری غرب روستای پاژ و در شهر توس قرار دارد. این آرامگاه یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی توس و البته از جاهای دیدنی مشهد محسوب می‌شود. برای بازدید از این آرامگاه، باید ۳۸کیلومتر از شهر مشهد دور شوید. مسیر دسترسی به این آرامگاه از بزرگ‌راه آزادی مشهد آغاز می‌شود. این مسیر بسیار سرراست و ساده است. همچنین ون‌های گردشگری بسیاری مسافران را از مشهد به شهر توس و مقبره فردوسی می‌برند.

تاریخچه آرامگاه مقبره فردوسی | سرگذشتی بسیار پرفرازونشیب 

آرامگاه فردوسی سرگذشتی بسیار پرفرازونشیب را پشت‌سر گذاشته است. جالب است بدانید با اینکه حدود هزار سال از فوت این شاعر گران‌قدر می‌گذرد، بنایی که امروز به‌عنوان آرامگاه فردوسی شاهد آن هستیم، به دوران معاصر تعلق دارد؛ پس باید انتظار تاریخی پرحادثه و همچنین عجیب را از این آرامگاه داشته باشید. تاریخچه این آرامگاه به‌حدی طولانی است که برای روایت آن می‌توان یک مقاله‌ جداگانه تحریر کرد. با وجود این، تا آنجا که در حوصله این مقاله می‌گنجد، شما را با تاریخچه این آرامگاه نیز آشنا خواهیم کرد.

• آرامگاه‌های قبل از دوران معاصر

بر اساس اسناد تاریخی، فردوسی از مذهب شیعه تبعیت می‌کرد. به همین خاطر، پس از مرگ، هیچ قبرستانی پیکر او را نپذیرفت. در نتیجه، به‌ناچار وی را در باغ شخصی خودش به خاک سپردند. برای اولین بار، ارسلان حاذب، یکی از سرداران سلطان مسعود غزنوی، برای فردوسی آرامگاهی ساده بنا کرد. این آرامگاه حدود ۱۰۰ سال پابرجا باقی‌ ماند. در زمان سلطنت گرگوز، یکی از حاکمان مغول، آرامگاه فردوسی به‌صورت کامل نابود شد. حتی از مصالح این آرامگاه برای ساخت قلعه سلطنتی استفاده کردند.

نهایتاً در نیمه سده هشتم هجری قمری، تصمیم بر آن شد تا این آرامگاه دوباره بنا شود. تا اواسط سده هشتم، حدود نیمی از آرامگاه تکمیل شد. متأسفانه، در دوران عبیدالله خان ازبک، یکی از حاکمان شیبانی، این آرامگاه دوباره به‌دست ویرانی سپرده شد. در آن دوران، این قوم به ایران یورش بردند. مردم ازبک دشمنی خاصی با مذهب شیعه داشتند. به همین خاطر، دوباره به آرامگاه فردوسی خسارت وارد کردند.

• ساخت مقبره امروزی فردوسی

در سال ۱۲۹۹ خورشیدی، محمدتقی بهار درباره لزوم ساخت آرامگاه برای فردوسی نوشت. در سال ۱۳۰۱، محمدعلی فروغی در جهت احداث این آرامگاه، تلاش بسیاری کرد. نهایتاً در سال ۱۳۰۵ ساخت این مقبره آغاز شد. کیخسرو شاهرخ، نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی، باغی به وسعت ۲۳هزار متر مربع را به‌عنوان محل ساخت آرامگاه فردوسی انتخاب کرد. حاج میرزا محمد علی، مالک این باغ، آن را به رضاشاه هدیه داده بود. به این ترتیب، تمام موانع از سر راه ساخت آرامگاه فردوسی برداشته شد.

در ابتدا، بنا شد تا نقشه این آرامگاه را فردی آلمانی با نام ارنست امیل هرتسفلد طراحی کند؛ اما انجمن طرح وی را تأیید نکردند. پس از آن، آندره گدار، یک معمار و باستان‌شناس فرانسوی، طرحی را برای آرامگاه فردوسی ارائه کرد. پس از آن، چندین و چند نفر دیگر طرح‌هایی مختلف را برای ساخت این آرامگاه ارائه کردند. هیچ‌کدام از این طرح‌ها، پذیرفته نشدند. در نهایت، مسابقه‌ای بین طراحان برگزار شد. پس از کش‌وقوس‌های فراوان، طرح کریم طاهرزاده بهزاد، در سال ۱۳۱۲ تأیید شد. مقدمات ساخت این مقبره در سال ۱۳۱۲ مهیا شد.

جاهای دیدنی مجموعه آرامگاه فردوسی

• بنای آرامگاه

خود بنای آرامگاه یکی از جذابیت‌های مقبره فردوسی محسوب می‌شود. همان طور که اشاره کردیم، این آرامگاه با وسواس بسیاری از نظر معماری ساخته شد. ظاهر بنای آرامگاه ظاهری بسیار باعظمت است. بی‌تردید تمام گردشگران در اولین برخورد، جذب عظمت این بنای بزرگ می‌شوند.

در بخش میانی این آرامگاه، سنگ‌قبر حکیم ابوالقاسم فردوسی قرار دارد. این سنگ‌قبر ۱٫۵ متر طول و ۱ متر عرض دارد. همچنین، در مرکز آن یک سکوی مرمری به طول نیم متر قرار داده شده است. تالار اصلی این آرامگاه یکی از بخش‌های جذاب آن به شمار می‌آید.

• موزه آرامگاه فردوسی مشهد

موزه فردوسی در سال ۱۳۶۱ در بنای چایخانه قدیم آرامگاه افتتاح شد تا نام آن در میان دیگر موزه های مشهد بدرخشد. در این موزه، می‌توانید شاهد آثار متعددی باشید. در این میان، می‌توان به آثار سنگی دوران پیش از تاریخ اشاره کرد. این آثار همگی در نزدیکی دشت توس کشف شده‌اند. همچنین، آثاری سفالی متعلق به دوران پس از اسلام نیز در این منطقه یافت شده‌ است. این مسئله نشان می‌دهد که از چند هزار سال پیش تا به امروز، دشت توس منطقه‌ای مسکونی و بزرگ بوده است. در میان این آثار می‌توانید از آثار هنری همانند تابلوهای نقاشی نفیس نیز دیدن کنید.

• آرامگاه مهدی اخوان ثالث

مهدی اخوان ثالث یکی از شاعران پرآوازه و از موسیقی‌دانان ایرانی بود. او در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۰۷ در شهر مشهد دیده به جهان گشود. این شاعر گران‌قدر پس از ۶۲ سال، در ۴ شهریور ۱۳۶۹، در تهران دار فانی را وداع گفت. با وجود آنکه این شاعر بزرگ دیگر در میان ما نیست، اشعار او هنوز زنده‌اند و برایمان به یادگار مانده‌اند.

وی چنین وصیت کرده بود که پس از مرگ، پیکر او را در کنار پدر ادبیات فارسی به خاک بسپارند. به همین خاطر، پیکر او را از تهران به مشهد منتقل کردند و در آرامگاه فردوسی به خاک سپردند. بر سر مزار او، سردیسی بسیار زیبا از این استاد قرار داده شده است.

• آرامگاه محمدرضا شجریان

در ۱۹ مهر ۱۳۹۹، شاهد وداع خسرو آواز ایران با دنیای فانی بودیم. وی پس از ۸۰ سال زندگی پربار خود، چنین وصیت کرد تا پیکر او را در جوار پدر شعر و ادبیات فارسی به خاک بسپارند. در حال حاضر، آرامگاه خسرو آواز ایران در محوطه آرامگاه فردوسی مشهد قرار دارد. این مسئله به‌نوبه خود باعث شده تا بسیاری از گردشگران فقط برای ادای احترام به این استاد، عازم شهر توس شوند.

بی‌تردید با فوت استاد محمدرضا شجریان، ضربه‌ای جبران‌نشدنی به موسیقی ایران وارد شد.

بهترین زمان بازدید از آرامگاه فردوسی توس | بهار و پاییز

مشهد تابستان‌هایی گرم و زمستان‌هایی سرد دارد. آرامگاه فردوسی نیز در زمینی وسیع واقع شده است. به همین خاطر، اگر زمستان را برای بازدید از این آرامگاه انتخاب کنید، قطعاً سرما شما را آزار می‌دهد. در فصل تابستان نیز تابش مستقیم نور آفتاب می‌تواند آزاردهنده باشد.

به همین خاطر، فصل بهار و پاییز را می‌توان بهترین زمان بازدید از آرامگاه فردوسی دانست. البته در فصل بهار و مخصوصاً ایام تعطیلات عید نوروز، گردشگران بسیاری در این آرامگاه حضور دارند. اگر به‌دنبال زمانی خلوت برای بازدید از این آرامگاه هستید، ما فصل پاییز را به شما معرفی می‌کنیم.

اقامتی راحت و آسوده

آرامگاه فردوسی در فاصله ۳۸کیلومتری از مشهد قرار دارد. به همین خاطر، اکثر گردشگران بعد بازدید از آرامگاه، به‌سمت مشهد بازمی‌گردند. می‌توان گفت بهترین محل اقامت در نزدیکی آرامگاه فردوسی شهر مشهد است. البته هتل‌های متعددی در منطقه توس مشهد قرار دارند. این هتل‌ها معمولاً ارزان‌قیمت‌اند. همچنین خدمات کمتری را در مقایسه با هتل‌های لوکس مشهد به مسافران ارائه می‌دهند.

جاهای دیدنی شهر توس | تماشایی و گردشگرپذیر

• گنبد هارونیه | در فاصله حدود ۱کیلومتری؛
• مقبره امام محمد غزالی | در فاصله حدود ۱٫۸کیلومتری؛
• شاندیز | در فاصله حدود ۳۰کیلومتری؛
• اخلمد | در فاصله حدود ۶۰کیلومتری.

مسیر دسترسی به مقبره فردوسی

بهترین مسیر دسترسی به مقبره فردوسی از مشهد از بزرگ‌راه کلانتری آغاز می‌شود. باید این بزرگ‌راه را مستقیم ادامه دهید. در انتهای بزرگ‌راه کلانتری، بزرگ‌راه آزادی آغاز می‌شود. مسیر را مستقیم به‌سمت شمال‌ غرب ادامه دهید. همین طور که پیش می‌روید، به یک چهارراه خواهید رسید. این چهارراه، تقاطع بزرگ‌راه آزادی و بلوار شاهنامه است. چهارراه را به‌سمت راست بپیچید. مسیر را مستقیم ادامه دهید تا در پایان این بلوار، به آرامگاه فردوسی برسید.

همچنین، برای دسترسی به این آرامگاه، می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی نیز استفاده کنید. برای این کار فقط کافی است به پایانه فردوسی مشهد بروید. در این پایانه، سوار اتوبوس خط ۲۰۲ شوید. این اتوبوس‌ها در عرض کمتر از ۴۵ دقیقه، شما را به آرامگاه فردوسی توس می‌رسانند. در ضمن، از همین پایانه، می‌توانید سوار بر تاکسی یا ون‌های مخصوص آرامگاه فردوسی شوید. این ون‌ها سرعت بیشتری دارند و در مقایسه با اتوبوس، باید هزینه بیشتری را بابت آن بپردازید.

خب دوستان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره جاهای دیدنی خراسان رضوی چیست؟ به‌نظرتان کدام‌یک از شهرهای شمال شرق ایران همانند مشهد جاهای دیدنی متعددی دارند؟ آن‌ها را به ما معرفی کنید. همچنین، به ما بگویید که آیا تاکنون از آرامگاه فردوسی مشهد دیدن کرده‌اید؟ به‌نظر شما، دلیل اینکه استاد شجریان وصیت کرد پیکر او را در این مکان به خاک بسپارند چیست؟ نظراتتان را با ما و سایر همراهان در میان بگذارید.