موزه فرش ایران | جایی پر از نقش و طرح

آوازه هنر فرش‌بافی و فرش‌های دست‌بافت ایران در سراسر جهان پیچیده است. کمتر کسی است که شیفته این هنر اصیل نباشد. فرش‌های پرنقش‌ونگار ایرانی پدیده‌هایی تماشایی هستند که از مرزها فراتر می‌روند و به همه‌جای دنیا سفر می‌کنند؛ البته در حال حاضر نمونه‌های کم‌نظیری از این هنر ارزشمند را در موزه فرش ایران نگهداری می‌کنند. این موزه، گنجینه‌ای گران‌بهاست که نمی‌شود ارزش آن را با واژه‌ها توصیف کرد. این بار قصد داریم به موزه فرش تهران سری بزنیم و در رج‌به‌رج فرش‌ها غرق بشویم.

موزه فرش ایران کجاست؟

این موزه شگفت‌انگیز در دل پایتخت جا خوش کرده است؛ پس برای بازدید از آن باید به استان تهران سفر کنید. به پارک لاله تهران که بروید، در ضلع شمالی آن، موزه را پیدا می‌کنید. بنای موزه فرش روبه‌روی فروشگاه سپه خیابان فاطمی است.

معرفی موزه فرش ایران

کمتر خانه‌ای در ایران است که در آن قالی یا فرشی پهن نباشد. از قدیم هنر فرش‌بافی و قالی‌بافی در این مرزوبوم رواج داشت. به همین خاطر ایرانی‌ها برای تزئین و زیبایی خانه‌هایشان از این کالای چشمگیر استفاده می‌کنند. فرش‌ها در تاریخ و فرهنگ ما ریشه دارند. شاید دانستن این موضوع برایتان جالب باشد که اولین آثار مربوط به هنر فرش‌بافی به عصر مفرغ برمی‌گردد. برای اینکه کمی ملموس‌تر باشد، باید بگویم که از آن دوره حدود 5هزار سال می‌گذرد. از گذشته تا امروز قالی ایرانی یکی از کالاهای ارزشمند برای صادرات به دیگر کشورها است؛ پس اگر می‌خواهید فرش‌های قدیمی و برجسته ایرانی را ببینید، بازدید از موزه فرش تهران را در برنامه‌هایتان بگذارید. این موزه یکی از جذاب‌ترین موزه های ایران است. در موزه فرش، مجموعه‌ فرش‌های کم‌نظیری از دوره‌های مختلف تاریخی را به نمایش گذاشته‌اند.

تاریخچه و سال تأسیس موزه فرش تهران

فرح پهلوی دستور ساخت این موزه را داد؛ البته از سال 1340 هجری شمسی به‌مدت 15 سال در ساخت این مرکز وقفه‌ای ایجاد کردند. بنای نیمه‌کاره موزه هم در آن سال‌ها متروکه ماند. در سال 1355 هجری شمسی با دستور فرح پهلوی دوباره کار ساخت‌وساز را شروع کردند. موزه فرش ایران را یک سال بعد در 22 بهمن 1356 هجری شمسی افتتاح کردند. هدف از ساخت این موزه پژوهش و تحصیل در این شاخه هنری بود. همچنین می‌خواستند نمونه‌هایی تماشایی از فرش‌های باارزش ایرانی را گردآوری کنند.

معماری موزه فرش ایران

بنای موزه را در زمینی به مساحت 12هزار مترمربع ساخته‌اند. معماری چشمگیر بنا توجه همه را به خودش جلب می‌کند. «عبدالعزیز فرمانفرماییان» از بنیان‌گذارهای نظام مهندسی جدید در ایران بود که ساختمان موزه فرش را طراحی کرد. یکی از زیباترین بخش‌های بنا، معماری فضای بیرونی است. عبدالعزیز با خلاقیت و ظرافت، نمایی از دارهای قالی را در اطراف بنا به تصویر کشیده است. همچنین از اصولی در ساخت سازه استفاده کرده است که از تابش مستقیم نور خورشید به داخل موزه جلوگیری می‌کند. فضای داخلی هم حسی آشنا از فرهنگ ایرانی دارد.

بخش های مختلف موزه فرش تهران

ساختمان موزه فرش ایران مساحتی به‌اندازه 3400 مترمربع دارد. این سازه از بخش‌های مختلف دائمی، نمایشگاهی، کارگاه، کتابخانه، غرفه و… تشکیل می‌شود. در هر بخش آثار متفاوتی انتظارتان را می‌کشد تا از آن‌ها دیدن کنید.

طبقه همکف (سالن اصلی موزه)

طبقه همکف، بخش دائمی موزه فرش تهران است. اگر دلتان می‌خواهد قدیمی‌ترین فرش‌های ایران را ببینید، چند دقیقه‌ای در این طبقه بمانید. برجسته‌ترین فرش‌های ایران از قرن نهم هجری تا دوره معاصر را در طبقه همکف به نمایش گذاشته‌اند. تعداد این فرش‌ها و قالی‌ها 150 تخته است. حدود 135 تخته از کل این آثار به شهرهای اصفهان، تبریز، کاشان، کرمان، خراسان و کردستان تعلق دارد. رنگ‌بندی، طراحی، نقش و بافت هرکدام از این قالی‌ها متفاوت و چشمگیر است و شما را متحیر می‌کند. می‌شود ساعت‌ها در بین این فرش‌ها چرخید و رج‌به‌رج قالی‌ها را تا گذشته دنبال کرد.

طبقه اول (تالار نمایشگاه های موقت)

در طبقه اول موزه نمایشگاه‌های موقتی، فصلی و بین‌المللی را برگزار می‌کنند. جمعیت زیادی از ایرانی‌ها و خارجی‌ها برای بازدید از آثار نمایشگاه به موزه فرش ایران می‌روند. مهم‌ترین برنامه‌های موزه در این چند سال شامل چند نمایشگاه‌ مهم است؛ مثلاً نمایشگاه طرح بته در دی 1365 هجری شمسی، رونمایی از سجاده‌ها و قالی‌های طرح محراب از قرن دهم تا چهاردهم هجری قمری، نمایشگاهی از دست‌بافت‌های ارامنه ایران. همچنین نمایشگاه قالی‌های گل‌برجسته از قرن هشتم هجری تا دوره معاصر که آن را در 12 بهمن  1364 برگزار کردند.

سالن نمایش در موزه فرش ایران

اگر دوست دارید کمی بیشتر با این هنر قدیمی آشنا بشوید، به سالن نمایش بروید. در سالن نمایش موزه فرش، فیلم‌ها و اسلایدهایی درباره هنر فرش‌بافی را به نمایش می‌گذارند. شاید بد نباشد کمی بیشتر درباره تاریخ و نحوه بافت فرش‌هایی بدانیم که زینت‌بخش خانه‌هایمان هستند.

کتابخانه موزه فرش تهران

در دل این موزه کتابخانه‌ای تخصصی درباره فرش و قالی هست که در آن از 3.500 جلد کتاب نگهداری می‌کنند. کتاب‌ها به زبان‌های مختلف فارسی، عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی موجود هستند. در این کتابخانه می‌توانید نشریات و تحقیقاتی درباره فرش‌های ایران و قالی‌های مشرق‌زمین پیدا کنید. کتاب‌هایی درباره مذهب، هنر و ادبیات ایران هم در آنجا هست. این کتابخانه پاتوق پژوهشگرهایی است که در این رشته فعالیت می‌کنند و به این هنر علاقه دارند.

غرفه نمایشگاهی

کنار کتابخانه موزه فرش تهران، غرفه‌ای برپا کرده‌اند که خوب است به آنجا هم سری بزنید. در این غرفه محصولات فرهنگی مرتبط به فرش‌بافی را می‌فروشند. کتاب‌های جالبی هم درباره این شاخه هنری دارند که می‌توانید خریداری کنید.

کارگاه مرمت موزه فرش ایران

همان طور که از اسمش پیداست، در این کارگاه فرش‌ها و قالی‌های آسیب‌دیده را مرمت می‌کنند. متخصص‌های حوزه فرش در این کارگاه روش‌ها و راهکارهایی برای جلوگیری از فرسودگی دیگر فرش‌ها دارند. آن‌ها از این روش‌ها برای حفاظت از فرش‌های نفیس موزه استفاده می‌کنند.

مخزن موزه فرش

مخزن موزه یکی از هیجان‌انگیزترین بخش‌ها است. نادرترین فرش‌ها را در مخزن موزه نگهداری می‌کنند. برای جلوگیری از آسیب‌هایی مثل آتش‌سوزی، آفت و رطوبت، آن‌ها را در استوانه‌های فولادی گذاشته‌اند. سامان‌دهی اسناد مربوط به فرش‌ها و تهیه شناسنامه قالی‌ها از دیگر کارهایی است که در بخش مخزن انجام می‌دهند.

کلاس های آموزشی

شاید بعد از تماشای این هنر اصیل و ماندگار دلتان بخواهد خودتان تاروپودها را گره بزنید و فرشی ببافید. از بهترین برنامه‌های موزه فرش برگزاری کلاس‌های آموزشی فرش‌بافی است. این کلاس‌ها در دو سطح مقدماتی و تخصصی هستند و اساتید مجربی هنر قالی‌بافی را آموزش می‌دهند. در این کلاس‌ها به هنرجوها مدارک پایان دوره می‌دهند تا بتوانند در این شاخه فعالیت کنند. وجود کلاس‌های آموزشی، هنر فرش‌بافی را در ایران زنده نگه داشته است و آن را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کند.

فرش های معروف در موزه فرش ایران

در هر ردیف و هر گره از فرش‌های موزه، قصه‌ای شنیدنی نهفته است. انگار بافنده افکارش را در تاروپود فرش گره می‌زند و آن را به تصویر می‌کشد. باید در نقش‌ونگار هر قالی به دنبال داستانی شگفت‌انگیز بود. در موزه فرش تهران نسخه‌های متعددی از قالی‌ها و فرش‌های دست‌بافت از سراسر ایران وجود دارد. اسم معروف‌ترین قالی‌ها را برایتان می‌گذارم.

قالی میرزا کوچک خان

یکی از نفیس‌ترین آن‌ها، قالیچه دست‌بافتی است که آن را به قالیچه میرزا کوچک خان جنگلی می‌شناسند. این قالی زیبا را فرش‌بافان کاشانی بافته‌اند. اندازه این اثر 130 در 220 سانتی‌متر است. روی این قالیچه تصویر میرزا کوچک خان با لباس نظامی، تفنگ و اسلحه کمری را حک کرده‌اند. اگر به بالای قالی نگاهی بیندازید، کتیبه‌ای می‌بینید که رویش اسم کارخانه ملا محمود را نوشته‌اند. کارشناس‌ها براساس این کتیبه احتمال می‌دهند که بافت قالی میرزا کوچک خان به اواخر دوره قاجار برمی‌گردد.

ریزبافت‌ترین قالی در موزه فرش ایران

ریزبافت‌ترین فرشی که در این موزه به نمایش گذاشته‌اند به دوره پهلوی برمی‌گردد. این فرش را در کارگاه «عمو اغلی» بافته‌اند. 120 رج دارد و طرحی افشان روی آن خودنمایی می‌کند. امروزه بخش زیادی از فرش‌های بافته‌شده از کارگاه عمو اغلی در کاخ‌های سعدآباد و نیاوران است.

فرش‌های متعلق به مناطق پنج‌گانه کردستان

بخشی از قالی‌های موزه فرش به مناطق پنج‌گانه کردستان تعلق دارد. شهرهای سنندج، بیجار، کاکابر و سنقر جزء این مناطق هستند. قالی‌های دوپوده این منطقه، بافتی سنگین دارند و نقش‌ورنگ آن‌ها تماشایی است. فرش «ترنج‌دار توسباغه» نمونه‌ای خوش‌نقش‌ونگار از این فرش‌ها است. بافت این اثر باشکوه به اواخر قرن سیزدهم هجری برمی‌گردد. فرش ترج‌دار را با تاروپود پنبه‌ای و پرز پشمی در سنه بافته‌اند. به همین خاطر در نوع خودش کم‌نظیر است.

گلیم حضرت عیسی و حواریون

این فرش شاهکاری از هنر دست فرش‌باف‌های کردستان است. بخش اصلی فرش زمینه‌ای طلایی دارد و در آن تصویری از حضرت عیسی (ع) و سه حوا را بافته‌اند. نقش‌های دیگر، اطراف تصویر اصلی پیداست که جذابیت فرش را دوچندان کرده است.

قالیچه‌های دوره بایسُنقُری

قالیچه‌ها و فرش‌های تصویری جایگاه مهمی در بین فرش‌های ایرانی دارند. اولین قالی‌های تصویری ایرانی را در اواخر سده نهم هجری بافته‌اند. خیلی از این تصاویر به ادبیات کهن ایران، اسطوره‌ها، مذهب و فرهنگ ما اشاره می‌کنند. قالیچه‌های دوره بایسنقری نمونه‌ای بی‌نظیر از قالیچه‌های تصویری ایران هستند. هرکدام از این قالی‌ها تصویری از کتاب شاهنامه بایسنقری را به نمایش گذاشته‌اند. فرش‌‌ها بایسنقری را در کارگاه قالی‌بافی «استاد موسوی سیرت» بافته‌اند. این هنرمند بزرگ و نامدار با کمک از علم کامپیوتر زیباترین تابلوفرش‌ها را خلق کرده است.

قالی ماهی درهم

قالی «هراتی» یا «ماهی درهم» از دیگر فرش‌های دیدنی در موزه است. در این قالی واقعی‌ترین تصویر از ماهی را نشان می‌دهند. معمولاً در دیگر قالی‌های هراتی ماهی‌ها را مثل برگ کنگر، کوچک و خمیده می‌بافتند. نقش ماهی در فرش‌های ایران به آیین مهرپرستی اشاره می‌کند. قبل از رواج‌یافتن دین زرتشت، مهرپرست‌ها باور جالبی داشتند. آن‌ها معتقد بودند زرتشت روی نیلوفری نشسته است و چهار ماهی آن را به سطح آب هدایت می‌کنند.

کوچک‌ترین فرش موزه

کوچک‌ترین فرش موزه قدمتی 80ساله دارد و اندازه‌اش 17 در 17.5 سانتی‌متر است. روی این قطعه تصویری از «نورعلیشاه» پیداست.

امکانات رفاهی نزدیک به موزه فرش تهران

موزه فرش تهران تا پارک لاله فاصله کمی دارد. به همین خاطر می‌توانید از سرویس‌های بهداشتی پارک استفاده کنید. همچنین ایستگاه مترو، تاکسی و اتوبوس هم در همان نزدیکی است. اگر با خودروی شخصی به موزه رفته‌اید، نگران نباشید. می‌توانید خودرو را هم در پارکینگ‌های نزدیک به بوستان لاله، پارک کنید.

سایر موزه های فرش در ایران

چیزی که هنر فرش‌بافی را در ایران ارزشمند می‌کند، گستردگی نقش‌ها و مختص‌بودن آن به هر نقطه از کشور است. بی‌تردید اسم قالی‌های کرمان، تبریز و مشهد را زیاد شنیده‌اید. به همین خاطر در دیگر استان‌ها هم موزه‌هایی برپاست که این هنر برجسته را به نمایش می‌گذارد. مثلاً موزه فرش آستان قدس رضوی یکی از برجسته‌ترین موزه‌های فرش در ایران است.

در این موزه آثار نفیسی از فرش‌های مربوط به دوره صفوی را نگهداری می‌کنند. این فرش‌ها را به قالی‌های ایران و هند می‌شناسند. در دیگر بخش‌های موزه هم قالی‌‌هایی متعلق به شمال غربی، نواحی مرکزی و شرقی ایران وجود دارد.

طبق خبرها در حال حاضر در استان‌هایی مثل تبریز، کرمان و کردستان هم برنامه‌هایی برای ساخت موزه فرش دارند.

جاهای دیدنی نزدیک به موزه فرش تهران

برای گشت‌وگذار در پایتخت باید سفری چندروزه را برنامه‌ریزی کنید. جاهای دیدنی تهران بی‌شمار است و هرکدام زیبایی خودش دارد. پیشنهاد ما این است که قبل از بازدید از جاهای دیدنی، چند مکان نزدیک به همدیگر را پیدا کنید. با این کار یک تیرو و دو نشان می‌زنید و از فرصتی که دارید به بهترین شکل استفاده می‌کنید. اسم چند مکان دیدنی نزدیک به موزه فرش را برایتان می‌گذارم. شاید به کارتان بیاید.

موزه هنرهای معاصر

در همه روزهای سال، موزه های تهران از جذاب‌ترین جاهایی است که می‌توانید در اوقات فراغتتان به آنجا سری بزنید. موزه هنر معاصر از مکان‌هایی است که با موزه فرش ایران فاصله چندانی ندارد. این مکان از آثار دوره پهلوی است که فرح پهلوی دستور ساخت آن را داد. در این موزه گنجینه‌هایی از هنرهای مدرن خارج از اروپا و مربوط به آمریکای شمالی را به نمایش گذاشته‌اند. کافی است کمی از هنرهای انتزاعی، پاپ آرت، مینیمالیسم و فوتورئالیسم سر در بیاورید تا شیفته این موزه بشوید. در این موزه مجموعه‌‌هایی ارزشمند از هنرهای تجسمی وجود دارد که هر هنرمندی را شگفت‌زده می‌کند. آثار گران‌بهایی از گوگَن، رُنورا، پیکاسو، ماگریت، ارنست، پولاک، وارهول و جاکومتی در موزه هنرهای معاصر به یادگار مانده است. «کامران دیبا» در ساخت بنای موزه از معماری بادگیرهای کویری الهام گرفته است.

کلیسا سرکیس مقدس

کلیسا سرکیس مقدس بزرگ‌ترین کلیسای تهران است. ساخت این بنا به دوره پهلوی برمی‌گردد. با زیادشدن تعداد مسیحی‌ها و ارامنه در پایتخت، فضای کافی برای گردهمایی آن‌ها وجود نداشت. به همین خاطر شخص خیری به اسم مارکام سرکیسیان زمینی را برای ساخت کلیسایی جدید خرید و وقف کرد. این بنا معماری چشمگیری دارد. فضای بیرونی آن را با سنگ‌های مرمر سفید تزئین کرده‌اند. در فضای داخل هم از المان‌های زیبایی استفاده کرده‌اند. کلیسا سرکیس مقدس همه‌روزه از ساعت 13 تا 16 برای بازدید باز است. یادتان نرود که بازدید از کلیسا آداب خاصی دارد که باید آن‌ها را رعایت کنید.

پارک لاله

پارک‌گردی و تفریح در فضای دل‌انگیز آن سفرتان به تهران را به‌یادماندنی‌تر می‌کند. پارک لاله تهران یکی از پارک‌های تماشایی پایتخت است. دستور ساخت این پارک را فرح پهلوی داد و قبل از انقلاب آن را به همین اسم می‌شناختند؛ اما بعد از سال 1375 هجری شمسی اسم آن را به پارک لاله تغییر دادند. این مجموعه فضایی سرسبز و دیدنی دارد. استخر آب و فواره‌هایش هم حس‌وحال پارک را جذاب‌تر کرد‌اند. پارک لاله از بهترین جاهای دیدنی تهران در پاییز است؛ زیرا می‌توانید در این پارک ساعت‌ها در هوای بارانی پاییز قدم بزنید و از صدای خش‌خش برگ‌ها لذت ببرید.

بهترین زمان بازدید

سفر به تهران در هر چهارفصل هیجان‌انگیز است؛ پس لازم نیست خودتان را به زمان خاصی محدود کنید؛ البته در تعطیلات نوروز میزان ترافیک در خیابان‌های تهران کم و هوا هم بهاری و دل‌انگیز است. اگر طاقت گرمای تابستان را ندارید، بهتر است در این فصل به تهران سفر نکنید. در هر زمان که به پایتخت بروید، می‌توانید از موزه فرش ایران دیدن کنید.

اطلاعات بازدید از موزه فرش تهران

آدرس	استان تهران، تهران، خیابان ضلع شمالی پارک لاله، روبه‌روی فروشگاه سپه خیابان فاطمی.
شماره تماس	02188962093
ساعات بازدید	همه‌روزه به‌جز دوشنبه‌ها و ایام سوگواری  از ساعت 9 صبح تا 18
هزینه ورودی	هزینه بلیط موزه در سال 1400 برای هر گردشگر ایرانی 5هزار تومان و برای هر گردشگر خارجی 50هزار تومان بود. برای اطلاع دقیق از هزینه ورودی می‌توانید با موزه فرش ایران تماس بگیرید.

مسیرهای دسترسی به موزه فرش

مسیر دسترسی با ماشین شخصی

برای بازدید از موزه فرش ایران باید به پایتخت بروید. این موزه در ضلع شمالی پارک لاله است. برای رسیدن به این پارک باید از خیابان کارگر شمالی بگذرید. اگر قصد دارید با خودروی شخصی‌تان به این مکان بروید، بهتر است مقصد را در گوگل‌مپ جست‌وجو کنید. با کمک از دیگر برنامه‌های مکان‌یاب هم می‌توانید از کوتاه‌ترین مسیر به موزه برسید؛ البته اگر حوصله رانندگی در ترافیک را ندارید، بهتر است از وسیله نقلیه عمومی استفاده کنید.

دسترسی با وسایل نقلیه عمومی

مسیر اول: با استفاده از خطوط مترو بی‌دردسر به مقصد می‌رسید و لازم نیست ساعت‌ها در ترافیک بمانید. کافی است در ایستگاه مترو انقلاب در خط چهار مترو پیاده بشوید. بعد از آن سوار تاکسی‌های شهری در خیابان کارگر شمالی بشوید. این تاکسی‌ها شما را به تقاطع خیابان دکتر فاطمی می‌رسانند. ورودی موزه فرش هم در همان جاست.

مسیر دوم: اگر جابه‌جایی با اتوبوس و تاکسی برایتان راحت‌تر است، به یکی از میدان‌های ولیعصر، هفت تیر و دکتر فاطمی بروید. تاکسی و اتوبوس‌های پارک‌شده در این میدان‌ها مسافرها را به خیابان کارگر و پارک لاله می‌رسانند.

مسیر سوم: استفاده از بی‌آرتی یکی از سریع‌ترین روش‌ها برای رفتن به موزه فرش تهران است. سوار خط (BRT) بزرگ‌راه شهید چمران در ایستگاه باقرخان بشوید و به‌راحتی به آنجا بروید.

مسیر چهارم: خط (BRT) دیگری هم هست که شما را به مقصد می‌رساند. در تقاطع انقلاب، سوار خط بی‌آرتی آزادی بشوید و به‌سمت خیابان کارگر شمالی و تقاطع فاطمی بروید.

همان طور که دیدید، موزه فرش ایران از جذاب‌ترین جاهای دیدنی تهران است که برای اهل هنر ارزش بسیاری دارد. در این نوشته سعی کردیم هر آنچه از این موزه در چنته داریم، برایتان بازگو کنیم. امیدواریم از این سفر مجازی با ره بال آسمان لذت برده باشید. اگر در سفرهای قبل به پایتخت، به این موزه رفته‌اید، از تجربه‌هایتان بگویید. برای خواندن آن‌ها مشتاق هستیم.