سوغات کاشان | خوشمزه‌ها و خوش‌نقش‌ها

فصل بهار که می‌شود، شهر کاشان بوی گل می‌گیرد. گل‌های صورتی زیبای محمدی، دلبرکانی هستند که عاشقانشان را از هر جای ایران به سوی خود می‌خوانند. این مهمانی باشکوه که به میزبانی دشت‌های گل بر پا می‌شود، همیشه ارمغانی هم به دنبال دارد. کیست که به کاشان زیبا سفر کند و سبدش خالی از سوغاتی‌های خوش‌آب‌ورنگ این شهر باشد؟ راستی شما چند تا از سوغات کاشان را می‌شناسید؟ اگر روزی مسافر این شهر باشید، فکر می‌کنید به غیر از گلاب ناب کاشان، سبدتان از چه اقلام دیگری پر می‌شود؟ ما اینجا می‌خواهیم یک لیست پر و پیمان از سوغات کاشان را در اختیارتان قرار دهیم.

گلاب

شاید با خواندن این تیتر با خودتان بگویید: «اوه، چشم بسته غیب می‌گوید». حق هم دارید. همه می‌دانند که گلاب سرآمد سوغات کاشان است؛ اما چند نفرتان می‌دانید که گلاب هم انواع و درصدهای مختلف دارد؟ حتماً به گلاب‌فروشی که بروید با قیمت‌های متفاوت گلاب و اسم‌های متنوعی آشنا شوید که بد نیست قبل از سفر درباره‌شان بدانید تا آنجا گیج نشوید.

انواع گلاب

تا چه حد تفاوت گلاب سبک، سنگین، دو آتشه، سه آتشه و پس‌آب را می‌دانید؟ در یک تعریف مختصر و مفید، گلاب سنگین حدود ۳۵درصد اسانس گلاب دارد و ۶۵درصد آب. این در مقابل گلاب سبک است که ۱۵درصد اسانس دارد و مابقی‌اش آب است. مسلم است که گلاب سنگین، عطر و غلظت بیشتری دارد و برای مصارف بیشتر، بهتر است. برای درست کردن گلاب دو آتشه، روی گلبرگ‌های تازه، به جای آب، گلاب می‌ریزند و مراحل تقطیر را انجام می‌دهند. غلظت این گلاب عالی است و مقدار کمی از آن می‌تواند به نوشیدنی شما عطر دیگری بدهد. حالا تصور کنید که همین گلاب را یک بار دیگر روی گلبرگ‌ها بریزند و یک بار دیگر عملیات تقطیر را انجام دهند. این اتفاق باعث می‌شود گلاب سه‌آتشه تولید شود که غلظتی بسیار عالی دارد و چند قطره از آن یک دیگ شله زرد را عطرآگین می‌کند.

ضعیف‌ترین نوع گلاب هم پس‌آب است. پس‌آب حاصل تقطیر دوباره گلبرگ‌های تقطیر شده است. این گلاب معمولاً عطر و بوی چندانی ندارد و قیمتش هم از همه ارزان‌تر است. البته برخی از برندها، گلاب ۱۲درصد هم دارند که نشان از ۱۲درصد اسانس و ۸۸درصد آب است. خب حالا می‌دانید به مغازه که رفتید، دست روی چه گلابی بگذارید؟ راستی تا یادمان نرفته بگوییم که اگر قصد دارید با خرید بلیط هواپیما کاشان به این شهر سفر کنید، قبلاً از مأموران فرودگاه درباره حمل گلاب تحقیق کنید و میزان مجازش را بپرسید.

عرقیات کاشان

البته که صنعت عصاره‌گیری کاشان فقط منحصر به گلاب نابش نیست. در این شهر انواع گیاهان دارویی، تقطیر می‌شوند. به یکی از مراکر خرید کاشان که بروید، به چشم می‌بینید که انواع و اقسام عرقیات مختلف را برایتان ردیف کرده‌اند و خاصیت هر کدام را نیز برایتان می‌گویند تا مجابتان کنند در کنار سایر سوغات کاشان، یکی دوتا از آن‌ها را هم بخرید. برخی از مغازه‌ها یک پستویی دارند که به حیاطی دلگشا می‌رسد. در آن حیاط دیگی هست و حوضی که فرآیند اسانس‌گیری از گیاهان را انجام می‌دهد. برخی‌شان هم با انواع عرقیجات شربت‌های خنک و گوارا درست می‌کنند و در لیوان‌های کوچک به شما تعارف می‌کنند تا قبل از خرید بدانید که دقیقاً چه محصولی به خانه می‌برید.

غنچه گل محمدی

حالا که تا گلاب‌فروشی آمده‌اید، سری بچرخانید، شاید چشمتان به غنچه های گل محمدی بیفتد. این غنچه‌ها علاوه بر عطر و بوی خوبی که دارند، پایه خوبی هم برای تزئین سفره‌های شما محسوب می‌شوند. تصورش را بکنید، شله زردی پخته‌اید که با گلاب کاشان و عرق هل، طعم‌دار شده است. رویش را هم با غنچه‌های زیبای گل محمدی تزئین کرده‌اید. چه کسی است که دست رد به این دسر خوشمزه بزند؟ با این توضیح، تردید نکنید و این غنچه‌های معطر زیبا را نیز در سبد سوغات کاشان بگنجانید.

کلوچه

اسم کلوچه که می‌آید خیلی‌ها یاد سوغات رشت و کلوچه‌های فومن و لاهیجان می‌افتند. البته این خیلی‌ها هنوز کلوچه های خوشمزه کاشان را نچشیده‌اند و نمی‌دانند که می‌توانند در این شهر نیز شیرینی‌های محشری را به‌عنوان سوغات با خود ببرند. اگر به‌تازگی ساکن کاشان شده‌اید، هرازچندگاهی این کلوچه را برای خودتان بخرید و تازه‌تازه میل کنید. اگر هم مسافر هستید، به اندازه مصرف چند روزتان تهیه کنید. کلوچه کاشان چیزی کم از کلوچه‌های معروف شمال ندارد.

باقلوای کاشان

می‌دانستید که اکثر شهرهای ایران و حتی جهان شیرینی باقلوایی دارند که هر کدام هم دستور پختش با دیگری فرق می‌کند. برای مثال مشهدی‌ها یک نوع کیک دارند که وقتی هنوز کمی داغ است رویش شهد داغ و خوش‌عطری می‌ریزند و عصرها کنار چای میل می‌کنند. باقلوای استانبول هم به برکت اینستاگرام، معرف خاص و عام شده. این بین، کاشان هم باقلوای مخصوص و خوشمزه‌ای دارد که به‌لحاظ شکل ظاهر و طعم تا حد زیادی شبیه باقلوای یزد است. اگر دوست دارید باقلوای یزد را ببینید، سری به نوشته سوغات یزد بزنید، آن وقت متوجه منظورم می‌شوید. معمولاً در بهترین رستوران‌های کاشان، این باقلوای خوشمره را پس از صرف ناهار، با چای داغ تازه سرو می‌کنند.

پشمک

نام سوغات یزد آمد، به دو اشتراک دیگر سوغات کاشان و یزد اشاره می‌کنیم. قبل از اینکه پشمک‌های صنعتی و زرورق‌پیچ‌شده حاج عبداله همه بازار ایران را پرکند، کاشانی‌ها در کارگاه هایشان به‌صورت سنتی، پشمک‌های ناب تولید می‌کردند. این پشمک‌ها به‌لحاظ خوشمزگی و لطافت با پشمک‌های یزد پهلو می‌زنند. بافت ظریف و طعم لذیذ پشمک کاشان آن را به سوغات ارزشمند و به‌یادماندنی تبدیل کرده است.

حاجی بادام

شیرینی کوچکی که اندازه یک فندق درشت است، چقدر محبوب بوده که لقب حاجی شیرینی‌های سنتی را گرفته است. این شیرینی وزن خاصی ندارد و یک کیلو از آن تعداد بسیار زیادی گردی‌های یک‌دست و یک‌شکل را شامل می‌شود. خیلی از قدیمی‌ها برای چاشت روزانه خود این شیرینی را در جیبشان می‌ریختند و سر کار یکی‌یکی به دهان می‌گذاشتند. بافت بیسکوییتی حاجی بادام کمک می‌کند که هم زود و راحت خورده شود و هم تا یکی دو ساعت جلوی گرسنگی شما را بگیرد. اگر دلتان خواست، جاجی بادام را هم به لیست سوغات کاشان اضافه کنید.

نان عباسعلی

اسم نان عباسعلی را که در گوگل جست‌وجو کنید، نانی شبیه تصویر بالا به شما نشان می‌دهد. این نان اندازه یک بشقاب برنج‌خوری است و ضخامتش به نان بربری می‌رسد. ماندگاری نان عباسعلی زیاد است؛ زیرا معمولاً خمیرش کاملاً استراحت کرده یا به قول اصفهانی‌ها «ور آمده» است. این نان بر خلاف ظاهر ضخیمش، خیلی زود و راحت هضم می‌شود. نان داغ و تازه را بگیرید و یک صبح خنک بهاری با پنیر یا کره و مربا میل کنید.

فرش کاشان

نام فرش کاشان نامی آشنا در سراسر ایران است. شما به هر فرش‌فروشی معتبری که مراجعه کنید و بخواهید بهترین محصولش را به شما معرفی کند، حتماً در کنار فرش یزد و تبریز و مشهد، اسمی هم از فرش کاشان می‌آورد. برای همین هم هست که لازم نیست برای خرید این سوغات گران‌بها، حتماُ به کاشان سفر کنید. ضمن اینکه این روزها فروش اینترنتی فرش هم کار را راحت کرده است. شما به یکی از نمایندگی‌های فرش کاشان سفارش می‌دهید و چند روز بعد محصول را دم در منزل تحویل می‌گیرید. چه چیز بهتر از این؟

گلیم و جاجیم

هر جا که سخن از فرش به میان باشد، نام خواهر و برادرش، یعنی گلیم و جاجیم هم می‌آید. قبول داریم که اکثر شهرهای ایران منبعی برای تولید گلیم و جاجیم هستند؛ اما به قول معروف، هر گلی بویی دارد. طرح و نقش گلیم کاشان هم با گلیم شهرهای دیگر فرق می‌کند. دلیلش هم می‌تواند اثر غیرمستقیم روان‌شناسی رنگ و طرح در مناطق مختلف ایران باشد. برای مثال در شهرهای سردسیر از بافته‌های به رنگ قرمز و قهوه‌ای بیشتر استفاده می‌شود؛ چون جاذب گرما هستند و به خانه‌های سرد اهالی، گرمای بیشتری می‌بخشند. خوبی خرید بلیط قطار کاشان این است که می‌توانید این سوغاتی ارزشمند را به‌راحتی با خودتان به شهرتان ببرید.

زیلوبافی

زیلو هم نوعی بافت برای زیرانداز است. این بافته‌ها هم ارزش معنوی بسیاری دارند؛ زیرا برای آماده‌شدنشان، تلاش‌های بسیاری می‌شود. از سویی این روزها  طرح‌های زیبایی از زیلو در بازار وجود دارد که برخی تا حد یک سجاده نماز کوچکند و برخی به‌اندازه کف‌پوش یک اتاق، بزرگ. برای تهیه این سوغات ارزشمند کاشان هم می‌توانید سری به بازار سنتی و تاریخی کاشان بزنید.

شعربافی

دستمال یزدی‌هایی که لوطی‌های فیلم‌های قدیمی دور دستشان می‌بستند را یادتان هست؟ این‌ها تار و پود بسیار ظریفی داشتند و عموماً نیز برای قشر مرفه از جنس ابریشم بافته می‌شدند. تار و پودر این دستمال‌ها انقدر ظریف بود که به باریکی مو می‌رسید. مو در زبانی دیگر، شَعر تلفظ می‌شود. شعربافی کنایه خوبی است از بسیار نازک بودن نخ این دستمال. این دستمال‌ها را فقط در چند شهر کویری مثل یزد و کاشان می‌بافند؛ پس می‌توانید به‌عنوان سوغات کاشان از این پارچه های ظریف و زیبا هم با خودتان ببرید.

گیوه بافی

گیوه پاپوشی است که قرن‌ها قدمت دارد و هنوز هم طنازانه گوشه لوکس‌ترین ویترین‌های شهر می‌نشیند. روند گیوه‌بافی نیز در هر اقلیمی بر اساس همان اقلیم صورت می‌گیرد. بی‌شک نوع گره‌های گیوه و جنس آن در سرزمین‌های بیابانی با شهرهای کوهستانی فرق می‌کند. کاشان نیز گیوه های زیبایی دارد که شهری و روستایی طالب آن هستند. سری به برخی بازارهای سنتی بزنید و اگر دلتان خواست یک جیفت گیوه خاص برای خودتان یا محبوبتان بخرید.

سفالگری

با اینکه سال‌ها از آمدن چینی و اوپال و مس و هزار نوع ظرف دیگر گذشته است؛ اما ظرف‌های سفالی هنوز هم که هنوز است جای خودشان را در دل مردم ایران حفظ کرده‌اند. گلدان‌ها و ظروفی که از جنس خاک رس ساخته می‌شود، اعجازی دارند که هر فردی را محسور خود می‌کنند و به دام عشقشان می‌کشانند. در کاشان نیز به‌سان خیلی شهرهای دیگر، سفالگری یکی از صنایع دستی مرسوم است که خاطرخواهان فراوانی هم دارد. راستی اگر قصدتان خرید بلیط اتوبوس کاشان است، سفال‌ها را خوب بسته‌بندی کنید که در بین راه آسیب نبیند.

کاشی سازی

اسم کاشی که می‌اید آدم ناخودآگاه یاد مسجدها و تکایا می‌افتد. انگار که این بناها را با رنگ آبی و فیروزه‌ای و لاجوردی کاشی‌هایش می‌شناسیم. هنر کاشی‌سازی تلفیق و ترکیب چند هنر خطاطی، طراحی، نقاشی، سفالگری و غیره است که باید به‌دقت و ظرافت خاصی انجام شود. هر کسی از پس این هنر زیبا برنمی‌آید و اینکه هنر کاشی‌سازی در زمره صنایع دستی کاشان می‌آید، یعنی اینکه هنرمندانی خوش‌ذوق در این شهر ساکنند که هنری ماندگار را خلق می‌کنند.

مسگری

از قرن‌ها پیش که بشر مس را شناخت و ظروف مسی را سر سفره‌اش آورد، تاکنون هر بار این فلز گران‌قدر در بازی زمانه پنهان و پیدا شده است. هر بار که صنعتی نو به میدان پا گذاشته، مس به گوشه‌ای رفته و اندکی آسوده و بعد نیز دوباره زیباتر و شکیل‌تر از قبل با طرح‌های جذاب‌تر پا به عرصه رقابت گذاشته است. جالب است که این همراه چند هزار ساله بشر، هر بار که بازگشته، گران‌قیمت‌تر و طنازتر بوده است. مسگری هنری است که مردم کاشان نیز دستی در آن دارند و با آن نان بر سر سفره خانواده می‌آورند.

زری بافی

هنر زری بافی هم از آن هنرهایی است که برق به چشم خانم‌ها می‌اندازد و خانه و کاشانه‌شان را زینت و زیوری دیگر می‌دهد. پارچه‌هایی که با پودهای طلایی بافته می شوند، در نهایت درخششی دارند که دل از هر بیننده‌ای می‌برند. این هنر نیز بسیار ظزیف است و ماحصلش هم بسیار ارزشمند و گران‌قیمت. با این توضیح هر چقدر که پای خریدش پول بدهید، به جهانی می‌ارزد. به نظر ما اگر قصد خرید سوغات کاشان را دارید، بخشی از بودجه‌تان را به خرید پارچه‌های زری‌بافی‌شده اختصاص دهید و تا سال‌ها از حضورش در خانه‌تان لذت ببرید.

مراکز خرید مهم کاشان

کاشان شهر محبوبی است که همه روزهای سال طالب و خواهان خودش را دارد. بهار که بشود، مردم به قصد شرکت در جشنواره گلاب گیری کاشان عازم این شهر می‌شوند. هوا که گرم‌تر شود، آبشار نیاسر مأمن طبیعت‌گردان و مسافران می‌شود. در پاییز مراسم قالی‌شویی شهرستان مشهد اردهال پای خیلی از افراد را به کاشان باز می‌کند و در هوای سرد زمستان خانه های تاریخی کاشان مثل خانه طباطبایی ها یا خانه عباسیان است که آغوشش را به روی مهمانانش باز می‌کند. برای همین هم هست که مراکز خرید سوغات کاشان در بخش‌های مختلف شهر و حتی در جاده بین‌راهی برپا شده تا مسافران با دست پر و لبخندی بر لب کاشان را به مقصد دیارشان ترک کنند.

درواقع شما به دیدن هر جاذبه‌ای اعم از حمام فین کاشان یا آتشکده یا آبشار که بروید، اطرافتان غرفه‌ها و مغازه‌های بسیاری می‌بینید که هر کدامشان انواع محصولات کاشان را دارند. به غیر از این‌ها، کاشان دو تا مرکز خرید سنتی بسیار زیبا دارد که خرید کردن از آن هم فال است و هم تماشا. یکی از این‌ها بازار سنتی کاشان است که بخش وسیعی را به خودش اختصاص داده و تماشایش ممکن است حتی یک روز شما را بگیرد. یکی دیگری هم بازار صفویه است. این بازار هم دو طبقه دارد و بعد از بازار سنتی و تاریخی شهر، دومین بازار محبوب کاشانی‌هاست. برای دیدن بازار تاریخی باید به سمت تقاطع خیابان بابا افضل و میدان کمال الملک بروید. اینجا از ۱۰ صبح تا ۱۰ شب، یکسره باز است. بازار صفویه هم در خیابان شهید رجایی است. ساعات کارش هم 9:30 صبح تا 13:30 و 17 تا 23 است.

سخن پایانی

در این نوشته پا به پای هم به کاشان رفتیم. با سوغاتش آشنا شدیم و سری به مراکز خریدش زدیم. امیدواریم از این همسفری با ما لذت برده باشید. ره بال آسمان دوست دارد بداند که این مطلب چقدر برایتان مفید بوده و چقدر به دلتان نشسته است. اگر دوست داشتید، نظرتان را برایمان بنویسید. راستی برایمان بگوییم که کدام یک از سوغات کاشان برایتان جذاب‌تر بود؟ من که عاشق باقلوای این شهر شدم، شما چطور؟