رک‌وراست می‌روم سر اصل مطلب: اگر می‌خواهید چند ساعتی را در یک تابلوی زیبا زندگی کنید، حمام تاریخی چهار فصل اراک را از دست ندهید. در این موزه تاریخی از مجموعه موزه های اراک، می‌توانید هنر را نفس بکشید. اینجا جایی است که می‌شود هنر کاشی کاری اصفهان و کاشی های زیبای یزد را باهم به یاد آورد. اینجا اراک است.
حمام تاریخی چهار فصل اراک | اسلامی برای یهودی
حمام چهار فصل تاریخی اراک یا گرمابه چهار فصل را حاج محمدابراهیم خوانساری در زمان احمدشاه قاجار ساخت، یعنی حدود ۱۰۰ سال پیش. این بنا بین سال‌های ۱۲۹۲ تا ۱۲۹۴ و طی حدود ۳۸ ماه در استان مرکزی احداث شد. یهودی‌ها در دوره ناصری از سنجان و اطراف به غرب ایران، از جمله اراک مهاجرت کرده بودند. همه‌جور امکاناتی هم داشتند، از تأسیسات و امکانات شهری تا مدرسه؛ اما از حمام خبری نبود.
بزرگان این جمع یهودی موضوع را به علمای شهر گفتند. این شد که حاج محمدابراهیم برای ساخت این حمام برای رفاه حال شهروندان اقلیتی پیش‌قدم شد. او این حمام را مقابل قلعه شخصی‌اش ساخت. ناگفته نماند که این حمام برای همه مردم بود؛ اما اقلیت‌ها هم می‌توانستند مناسک خود را در آن به جا بیاورند.
حمام چهار فصل تاریخی اراک | گرمابه‌ای برای تمام فصول
چهارفصلی حمام اراک ارتباطی با فصل‌های استفاده‌اش ندارد. این چهار فصلی از هنر است و ذات رنگارنگ آن. هر چهار گوشه این حمام کاشی‌کاری شده است، هر گوشه به رنگی و هر طرف به ذوقی. شاید این کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر شما را به‌یاد اصفهان زیبایمان بیندازد. از آن هم می‌گوییم؛ اما به‌وقتش!
طرح این کاشی‌ها یادآور هر چهار فصل طبیعت است. چهار فصل کاشی‌هاست که در نام این بنا رسوخ کرده است. البته در طب سنتی ایران چهار مزاج داریم که هرکدام به فصلی برمی‌گردد. در معماری ایرانی، به‌ویژه برای گرمابه‌ها، توجه روی سلامت مزاجی بوده است. بر این اساس، هر حمام ۴ بخش داشت که هوای هر بخش به یکی از فصول سال نزدیک‌تر بود؛ اما نمی‌شود به این دلیل برای نام‌گذاری این حمام اکتفا کرد، چون این یک اصل در معماری بوده است و در ساخت اکثر حمام های تاریخی ایران از این اصل پیروی شده است.
معماری حمام تاریخی چهار فصل | عجایب معماری
آب حمام چهار فصل از قنات تأمین می‌شود. تأمین آب و حفظ حرارت آن خودش مایه شگفتی معماران است. کف حمام حدود ۳ تا ۳٫۵ متر از کف خیابان پایین‌تر است. اختلاف سطح حمام و خیابان باعث حفظ دمای مناسب برای محیط می‌شود. نکته مهم این است که افراد موقع ورود و خروج تغییر ناگهانی دما را حس نمی‌کنند. این تعادل در تغییر دما در بین معماران دست‌مریزاد دارد.
حمام چهار فصل بخش‌های مختلفی دارد:
- دالان ورودی؛
- سربینه مردانه و زنانه و اقلیت‌ها؛
- گرم‌خانه خصوصی و عمومی؛
- هشتیهای ارتباطی؛
- خزینه؛
- آب‌انبار.
اگر چندتایی از بخش‌های بالا برای شما ناشناس است، نگران نباشید. این اصطلاحات برای حمام‌های قدیمی است و طبیعی است که ندانید. توضیحشان می‌دهیم.
-
سربینه مردانه
سردخانه، رختکن، سربینه یا بینه محلی است که در آن، برای ورود به گرم‌خانه یا خروج از حمام آماده می‌شوند. هوای سربینه کاملاً سرد و خشک است و در طب سنتی ایران معادل فصل پاییز شناخته می‌شود.
-
خزینه
خزینه بخشی است که افراد بعد از حمام‌کردن خودشان را در آن آب‌کشی می‌کردند.
مشخصات حمام تاریخی چهار فصل | زیبا و منحصربه‌فرد
حمام چهار فصل اراک ۱۶۰۰ متر مربع مساحت دارد و بزرگ‌ترین حمام ایران است؛ پس حالاحالاها حرف برای توصیفش داریم. کمی در سربینه بایستید و سر خود را بالا بگیرید و به سقف حمام نگاهی بیندازید. این بخش با کاشی های هفت رنگ و کاشی معرق و کاشی معقلی تزیین شده است. وقتی به این اثر هنری نگاه می‌کنید، به خاطر داشته باشید که کاشی‌کاری از هنرهای اصیل ایران است. شما در میان یک اصالت هنری ایستاده‌اید.
راستش را بخواهید، برای من سؤال پیش آمد که کاشی معقلی چه‌جور کاشی‌ای است. این کاشی‌ها با نوعی از خطوط کوفی تزیین می‌شوند. چون از آن‌ها در بنا استفاده می‌شود، به آن‌ها کاشی خط بنایی هم می‌گویند. اگر جایی خط کوفی بنایی هم شنیدید، همین کاشی‌ها هستند.
کاشی‌های دیگر گرمابه چهار فصل نقاشی شده‌اند. آن‌ها نقش‌ونگار زیبای انسانی، حیوانی و گیاهی دارند. کاشی‌ها خشتی و قالبی و فتیله‌ای هستند، با نقوش گیاهی اسلیمی و ختایی و نقوش هندسی. احتمالاً طرح‌های هنری کاشی‌ها هم می‌شناسید: پیچک‌ها، گل و بوته، غنچه و برگ و برگچه؛ سربازهایی با لباس‌های قجری هم روی این کاشی نقش شده‌اند. هنر است و رنگ و لعابش! رنگ این کاشی‌ها بیشتر زرد، لاجوردی، فیروزه‌ای، سفید، سبز، خاکستری، قرمز و نارنجی است.
به اطرافتان که نگاه‌کنید، حوضی صلیبی در کف سربینه است. افرادی که از حمام گرم بیرون می‌آمدند، در این حوض که از سنگ سیاه ساخته شده است، پایی در آب می‌گذاشتند. پاشویی بعد از حمام گرم، دمای بدن را با محیط متعادل می‌کند. نگاهی به زیر پاهایتان کنید. در کف‌سازی حمام هم سنگ‌های سیاه، ملات آهک و ساروج استفاده شده است.
موزه در حمام چهارفصل | گذر تاریخی چهار فصل
اگر به تاریخ علاقه‌مندید، جای درستی آمده‌اید. در موزه چهارفصل با اشیای باستانی مختلف روبه‌رو می‌شوید، چه از دوران پیش و چه پس از اسلام. سکه‌های دوره‌های مختلف تاریخی، عقدنامه‌های دوره قاجار، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی، ظروف مسی و قلم‌زنی، خمره‌های سفالی، لوازم ریسندگی، اسباب قدیمی حمام، ده‌ها پیکره مردم‌شناسی، انواع تنگ‌های سفالی، کاسه، خمره، قدح، پیمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سنگ‌نوشته و ابزار آلات کشاورزی و دفاعی از جمله آن اشیای باستانی هستند.
-
موزه باستان شناسی حمام چهارفصل
بخش باستان شناسی موزه حمام چهار فصل در گرم خانه مردانه و تون و هشتیهای ارتباطی است. در این بخش، می‌توانید آثاری از مناطق مختلف استان مرکزی ببینید. یکی از آن‌ها محراب تاریخی و ارزشمند مسجد جامع ساوه با معماری خاص و گچ بری زمان سلجوقیان است. اشیای به‌دست‌آمده از منطقه باستانی زلف آباد فراهان هم همین‌جاست.
-
موزه مردم شناسی حمام چهارفصل
پیکره های مردم شناسی در این بخش است. پیکره‌ها، مجسم های مومی از زن‌ها و مردها هستند که طبیعی و زنده به نظر می‌رسند. لباس آن‌ها شیوه لباس‌پوشیدن مردم در دوره قاجار را نشان می‌دهد. لوازم و آداب‌ورسوم گذشتگان هم می‌توانید ببینید.
جاهای دیدنی اراک
جاهای دیدنی اراک به حمام چهار فصل محدود نمی‌شود. اسم چند تایش را برایتان می‌گذاریم، گردش و اکتشافش با شما:
- تالاب میقان اراک؛
- غار سفید خانی (عین هو)؛
- روستای تاریخی انجدان؛
- منطقه حفاظت‌شده هفتاد قلم؛
- مقبره‌شاه غریب؛
- امامزاده ابراهیم؛
- روستای هزاوه اراک؛
- مجموعه تاریخی بازار اراک؛
- مدرسه سپهداری؛
- مقبره آقا نورالدین عراقی؛
- کلیسای مسروپ مقدس؛
- مقبره‌شاه قلندر؛
- کاروان سرای شاه عباسی؛
- برج شیشه (ارگ حکومتی اراک)؛
- پیست اسکی پاکل شازند؛
- باغ‌وحش و پارک جنگلی شهید باهنر اراک.
باقی‌اش را هم شما در دیدگاه‌ها بنویسید.
یادتان نرود که چند کلیسای مسروپ مقدس در ایران داریم. اگر می‌خواهید درباره این یکی اطلاعاتی به دست بیاورید، حتماً کلیسای سورپ مسروپ اراک را گوگل کنید. همچنین، کاروان‌سرای اراک یگانه کاروان سرای شاه عباسی ایران نیست؛ نرسیده به رشت هم یکی هست. اگر هم اهل خرید و پاساژ گردی هستید، اراک مجتمع تجاری و بازار معروف کم ندارد.
جاهای دیدنی استان مرکزی
اگر به دیدن اراک علاقمندید، دیدن جاهای دیدنی استان مرکزی را از قلم نیندازید:
- آرامگاه دکتر حسابی؛
- آبشار قطره باران؛
- روستای گردشگری سامان؛
- دهکده گل و گیاهان زینتی محلات؛
- رودخانه آب کمر؛
- دریاچه مصنوعی ساوه؛
- و… .
مسیر دسترسی حمام چهار فصل
| هزینه ورودی | 4000 تومان |
| ساعت بازدید | 9صبح تا 7شب |
| شماره تماس | 08634031176 |
| آدرس | استان مرکزی، اراک، ضلع شرقی خیابان دکتر بهشتی، حد فاصل میدان هفت تیر و میدان شهدا. |
باهم چرخی در حمام چهار فصل اراک زدیم. امیدواریم که لذت برده باشید. اگر دلتان خواست این سفر را تجربه کنید، ره بال آسمان هم‌سفر خوبی است. خوش‌حال می‌شویم همراهتان باشیم.
استان مرکزی، اراک، ضلع شرقی خیابان دکتر بهشتی، حد فاصل میدان هفت تیر و میدان شهدا.
موزه مردم شناسی، موزه تاریخ باستان، حمام و بخش‌های مختلف آن.
۱ تا ۲ ساعت.
بله، ۰۸۶۳۴۰۳۱۱۷۶.
بله. ۴هزار تومان.