جاهای دیدنی دامغان | راهنمای سفر دامغان

شهر دامغان با پسته‌های خندان و خوشمزه‌اش سال‌هاست بر سر زبان‌ها افتاده است. البته شهرت دامغان فقط به پسته‌هایش نیست. چشمه علی، جنگل سیله خانی، غار چاه دیو، چشمه قل قل و چندین جاذبه گردشگری طبیعی و تاریخی دیگر در دامغان وجود دارد که هر سال گردشگران را به سوی خود می‌خواند. برای آشنایی با جاهای دیدنی دامغان و شناختن جاذبه های گردشگری آن، راهنمای سفر به دامغان را از دست ندهید. در این نوشته شما را به چم‌وخم سفر به این شهر زیبا آشنا می‌کنیم.

دامغان کجاست؟

اگر می‌خواهید دقیقاً بدانید دامغان کجاست، بهتر است سری به نقشه ایران بزنید. همان طور که می‌بینید این شهرستان از غرب به شهرستان سمنان از شرق به شاهرود و از شمال به ساری و استان مازندران و از جنوب به اصفهان محدود می‌شود. شهرستان دامغان، در سمنان، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است. جمعیت این شهر حدود ۸۶ هزار نفر است.

بهترین زمان سفر به دامغان | بهار و پاییز دل‌انگیز

آب‌وهوای دامغان در دو ناحیه مختلف، به دو صورت متفاوت بروز کرده است. در شمال دامغان به علت نزدیکی به البرز، هوا خنک‌ و معتدل است؛ در حالی که در جنوب آن شاهد کویر خشک و گرم هستیم. بخش کویری دامغان تا حدودی گرم و خشک است و این موضوع ممکن است در روزهای گرم سال برای مسافران آزاردهنده باشد. به همین دلیل به شما پیشنهاد می‌کنیم اگر قصد سفر به این شهر را دارید، یکی از روزهای بهار یا پاییز را برای سفر خود انتخاب کنید. در زمستان نیز هوا بسیار سرد و خشک است و این موضوع شما را اذیت خواهد کرد.

طبیعت دامغان | متفاوت و زیبا

در دامغان پوشش گیاهی در نواحی مختلف به صورت‌های مختلف جنگلی و بوته‌ای، استپی و کویری وجود دارد. پوشش جنگلی شامل درختانی چون بلوط و ارس است و در پوشش استپی گیاهانی چون جغجغه، سبدک، تاغ و… وجود دارد. در مناطق کویری نیز گیاهان خارشتری و شور سیاه دیده می‌شود.

منطقه‌ سفید کوه آرسک در ۲۰کیلومتری شهر دامغان یک زیستگاه مناسب برای گونه‌های جانوری است. در این منطقه جاندارانی مثل خوک، خرس، شغال، روباه، انواع مار، بزمجه، یوزپلنگ و پلنگ و پرندگانی مانند کبک دری، تیهو، کرکس، سار و هوبره و… زندگی می‌کنند.

جاهای دیدنی دامغان | چشمه‌های باصفا

• آبشار نیزوا

آبشار نیزوا در منطقه ییلاقی و کوهستانی در ۲۰کیلومتری شمال شرقی شهر دیباج در دامغان قرار دارد و یکی از تفرجگاه‌های اصلی این شهرستان به شمار می‌آید. برای دسترسی به این آبشار باید حدود ۹ کیلومتر از جاده دیباج به سمت گلوگاه حرکت کنید. کمی بعد در سمت راست، یک جاده خاکی می‌بینید. باید تقریباً ۱۲ کیلومتر جاده خاکی را ادامه دهید تا به یک دشت سرسبز و رودخانه برسید.

در نهایت در مسیر رودخانه و پس از طی مسافت 4 کیلومتر به سمت شرق به ابتدای تنگه و دره نیزوا می‌رسید. دو آبشار اصلی در تنگه نیزوا وجود دارد که آبشار دوم مرتفع‌‌تر است و حدود ۲۲ متر ارتفاع دارد. البته هر یک از آن‌ها به‌نوبه خود به جذابیت و زیبایی این منطقه ‌‌می‌افزایند و دیدنشان خالی از لطف نخواهد بود.

جریان آب سرد و قطرات ریز آب در قسمت پایین آبشار و خنکای آن در گرمای تابستان علاقه‌مندان به طبیعت و گردشگری را به سمت خود ‌‌می‌کشاند و به جرئت ‌‌می‌توان گفت که این مکان یکی از بهترین جاهای دیدنی دامغان و بهترین نقاط برای گذران اوقات فراغت و کوه‌نوردی و پیاده‌روی ‌‌است.

• چشمه قل قل

چشمه دیدنی و زلال قل قل در ۶۰کیلومتری شمال غرب شهر دامغان قرار گرفته است. برای رفتن به این چشمه باید از چند منطقه کوهستانی با نام‌های تویه، دروار و دهخدا عبور کنید و در نهایت در کنار مرکز مخابرات روستای دهخدا وارد مسیر ورودی به چشمه قل قل شوید. پس از طی حدود ۵ کیلومتر به سمت شمال غربی، به این چشمه می‌رسید. چشمه قل قل در بین دو صخره بزرگ و در داخل شکافی با ارتفاع ۷ متر قرار دارد.

از آنجایی که چشمه در تنگه‌ای کوچک و سرسبز و از درون شکاف صخره‌ها ‌‌می‌جوشد و قل قل ‌‌می‌کند، اهالی این ناحیه نام این چشمه را چشمه قل قل گذاشته‌اند. با وجود کم‌آبی و خشک‌سالی شدید در این منطقه، هنوز هم چشمه قل قل یکی از چشمه‌های پرآب دامغان و یکی از جاهای دیدنی این شهر به حساب می‌آید. این چشمه با حجم آب‌دهی ۴۵ لیتر در ثانیه بسیاری از باغات و درختان تویه و دروار را هم سیراب می‌کند.

جاذبه‌های چشمه قل قل

به دیدن چشمه قل قل که بروید متوجه می‌شوید که آب این چشمه چقدر مطبوع و شفاف است. حتی در گذشته‌ای نه‌چندان دور، اکثر بومیان آب آشامیدنی خود را از همین چشمه تأمین ‌‌می‌کردند. همچنین در قسمت‌های عمیق‌‌تر مسیر عبور آب، شرایط برای آب‌تنی و استفاده عموم مردم از آب چشمه مهیاست.

چشمه قل قل در بالاترین نقطه روستا و در ارتفاعات کوهستانی واقع شده و درختان کهنسال و زیبای بید و زرشک و نسترن وحشی و سبزه زارهای متعدد در پایین دست آن قرار گرفته‌اند. همه این ویژگی‌های مثبت، این ناحیه را به منطقه‌ای منحصربه‌فرد طبیعی همراه با مناظری زیبا برای علاقه‌مندان به عکاسی و محیطی مناسب برای گذران اوقات گردشگران تبدیل کرده است.

• چشمه علی

یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی دامغان و جاذبه طبیعی آن، چشمه علی است. این چشمه زیبا در ۳۰کیلومتری این شهر قرار دارد. به دیدن چشمه علی که بروید، عمارت کلاه فرنگی را نیز می‌بینید. این بنا یادگار دوره قاجار در این منطقه است. در اطراف این چشمه دو دریاچه وجود دارد. از آنجایی که فتحعلی شاه قاجار به این مکان علاقه خاصی داشت، عمارت و مسجدی در این چشمه بنا کرد. یکی از این عمارت‌ها با پایه‌های محکم در دل آب بنا شده است که بازدید از آن خالی از لطف نیست.

علاوه بر زیبایی ظاهری چشمه علی، اعتقادات مذهبی جالبی هم پشت نامش نهفته است. برخی معتقدند که این چشمه زمانی پدید آمده است که سم اسب حضرت علی (ع) به زمین خورده. همین اعتقادات باعث شده که مردم از راه‌های دور و نزدیک به دیدن چشمه بروند. حتی برخی افراد به ریشه‌های درخت کهنسال این مکان دخیل می‌بندند و معتقدند که آرزویشان برآورده می‌شود.

• شهر دیباج

شهر دیباج یکی دیگر از جاهای دیدنی دامغان است که در فاصله‌ای حدوداً ۵۰‌کیلومتری، در شمال شرق دامغان، در مسیر جاده دامغان گلوگاه قرار دارد. این شهر به دلیل داشتن آب‌‌وهوایی معتدل و خاک حاصلخیز، به داشتن باغ‌های زیبا و پرثمر و محصولات کشاورزی باکیفیت معروف است. بیشتر مردم دیباج به شغل کشاورزی و باغداری مشغولند. عمده‌‌ترین محصولات این شهر، گردو، زردآلو، گلابی و گیلاس است البته دامداری و تولید فرآورده‌های گوشتی و لبنی هم در دیباج رواج بسیاری دارد. آستان مقدس امامزاده محمد فرزند امام جعفرصادق (ع) هم در شهر دیباج قراردارد، بنای بارگاه این امامزاده، قدمتی حدود ۸۰۰ سال دارد و در اوقات مختلف سال میزبان زائران ‌‌است.

• غار چاه دیو

غار چاه دیو، در مزرعه فرح‌زاد، در فاصله ۱۰کیلومتری شهر دامغان قرار دارد. این غار منحصربه‌فرد بر خلاف دیگر غارها که در کوه هستند، در یک دشت وسیع و داخل یک چاه واقع شده است. در واقع ورودی غار و دهانه آن در داخل یک چاه قرار دارد. قدمت این غار بسیار زیاد است. وجه تسمیه نام این غار، آن است که به باور اهالی این منطقه، در این چاه، دیو وجود دارد و حتی این چاه و غار به دست همان دیو کنده شده است.

از گذشته تا کنون این نام و افسانه‌های مختلفی درباره این غار به گوش گردشگران و علاقه‌مندان به ماجراجویی رسیده است. مثلاً به عقیده بعضی از مورخان این غار با هدف اتصال دو روستای تاریخی طاق و جزن حفر شده است. برخی هم می‌گویند این راهرو ساخته شده که سربازان در زمان جنگ یا غارت دشمنان، جای امنی داشته باشند و به آن فرار کنند. البته عده‌ای دیگر عقیده دارند این غار در مسیر قنات‌های کهن قرار دارد و جریان آب طی سال‌ها باعث پدیدآمدن چنین غاری درون زمین شده است.

فارغ از هر نظر یا فلسفه‌ای، دیدن این غار را به گردشگران توصیه می‌کنیم و امیدواریم که سازمان میراث فرهنگی جدیت و تلاش بیشتری برای حفاظت از این غار تاریخی و افسانه‌ای به خرج دهد و از تخریب و آسیب این غار به دست افراد سودجو جلوگیری کند.

• جنگل سیاه خانی

جنگل سیاه خانی در بخش‌های شمالی شهرستان دامغان و در محدوده مسیر دیباج به گلوگاه قرار گرفته است. برای دسترسی به جنگل سیاه خانی باید از مسیر اصلی خارج شوید و به سمت مسیر فرعی در سمت راست جاده حرکت کنید. بعد از پیمودن مسافتی ۲کیلومتری چشمه سیاه خانی دیده می‌شود. این چشمه در دره‌ای سرسبز و پوشیده از درختان بلوط و سنجد قرار گرفته و اطراف آن را سرتاسر، کوه‌های بلند احاطه کرده‌اند.

به‌خاطر نامطلوب‌بودن وضعیت جاده و آب‌وهوای خاص این منطقه، حتماً باید با ماشین‌های مجهز و راهنمای آشنا به منطقه، به این جنگل سفر کرد. ضمناً برای ماجراجویی در این نواحی باید وسایلی مانند قطب‌نما، چادر مسافرتی، چاقو، مواد غذایی و آب کافی به همراه داشته باشید؛ زیرا در محدوده جنگل سیاه خانی ممکن است تلفن هوشمند، جی‌پی‌اس و اینترنت از کار بیفتد و در پیداکردن راه و مسیریابی دچار مشکل شوید. همچنین سعی کنید حتماً به اندازه کافی لباس گرم با خود ببرید؛ زیرا در این منطقه، حتی در تابستان هم در بسیاری از اوقات با مه شدید و بارندگی روبه‌رو خواهید شد.

• سد شهید شاهچراغی

سد شهید شاهچراغی در نواحی شمالی و فاصله 12کیلومتری از دامغان، روی رودخانه منشعب‌شده از چشمه علی دامغان، با هدف تأمین آب کشاورزی و آشامیدنی نواحی جنوبی این شهر احداث شده است. احداث این سد، باعث مهار آب‌های سطحی و آبادانی مزارع اطراف و از همه مهم‌تر ایجاد محیطی مفرح برای گذراندن اوقات فراغت و بستری مناسب برای جذب توریست و تفریحاتی مانند ماهیگیری و قایق‌رانی شده است. اگر به شهر دامغان سفر کردید ‌‌می‌توانید از جاذبه‌های این منطقه بهره ببرید.

• تنگه زندان

تنگه زندان یکی از جاذبه‌های گردشگری و کوهستانی شهرستان دامغان است که در میان اهالی سفر و گشت‌وگذار هم نام‌آشناست. در بهار و تابستان افراد فراوانی برای تفریح و طبیعت‌گردی به این تنگه سفر ‌‌می‌کنند. شاید یکی از دلایل این استقبال، مسیر دسترسی آسان و قطعاً دلیل مهم‌‌تر آن زیبایی و شکوه تنگه زندان و آبشار آن است.

دیواره‌های صخره‌ای، سنگ‌های بزرگ، آب‌وهوای خنک و دشت‌های سرسبز از ویژگی‌های بارز این منطقه است. آب گوارا و خنک و وجود گیاهان دارویی و سبزی‌های کوهی و معطر و دیگر جاذبه‌های طبیعی از جمله عواملی هستند که گردشگران بی‌شماری را به این منطقه جذب می‌کنند. برای رفتن به تنگه زندان باید ۱۷ کیلومتر از شهر دیباج به سمت شرق بروید. با یک برنامه‌ریزی خوب، ‌‌می‌توانید بازدید از تنگه زندان را همراه با جنگل سیاه‌خانی و شهر دیباج، در زمانی کوتاه انجام دهید؛ چرا که هر سه ناحیه در یک مسیر و در فاصله کمی ‌از هم قرار دارند.

• روستای دروار

روستای توریستی و کهن ‌دروار، در نواحی غربی دامغان و در فاصله ۴۵کیلومتری از این شهر قرار دارد. نشانه‌هایی همچون معبد چهل دختر و حمام قدیمی و آبراه‌های کهن که آب شهر صد دروازه را تأمین ‌‌می‌کردند و گورستان باستانی زرتشتیان با نام رمه، حاکی از قدمت زیاد و پیشینه تاریخی دروار است. روستای دروار در گذشته محلی برای شکار پادشاهان اشکانی بوده و در کتاب‌های تاریخی از این منطقه به‌عنوان دروازه خزر یاد شده است.

از دیگر نشانه‌های تاریخ کهن روستای دروار، وجود قلعه اسماعیلیان در منطقه گیو و دیگر قلعه‌ها و دیواره‌های سنگی عظیم ناحیه شمشیربر، چاه‌دیو و… ‌‌است. دروار آب‌وهوایی معتدل دارد و در منطقه‌ای کوهستانی و سرسبز قرار گرفته است. بهره‌مندی از تنوع آب‌وهوایی باعث تنوع زیست محیطی و پدیدآمدن شکارگاه‌های طبیعی در این منطقه شده است. وجود گونه‌های خاص جانوری مانند یوزپلنگ آسیایی در این منطقه، توجه فعالان محیط زیست و دوست‌داران طبیعت را نسبت به این روستا برانگیخته است.

تاریخچه | دامغان در گذر زمان

دامغان یکی از مشهور‌‌ترین شهرهای ایران با قدمتی طولانی است که در گذشته مرکز ایالت قومس بوده است. بنا بر عقیده مورخان، با اینکه اطلاعات زیاد و دقیقی در دست نیست، قدمت این شهر حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده شده است. دامغان در زمان هخامنشیان نیز وجود داشت؛ اما در آن دوران ناشناخته بود. گفته ‌‌می‌شود اسکندر مقدونی در مسیر خود به سمت هیرکانیا (گرگان) از منطقه‌ای خوش آب‌وهوا عبور کرده است که دارای چشمه‌های جوشان از دل صخره بوده است. این منطقه را امروز به نام چشمه علی می‌شناسیم.

دامغان را شهر صد دروازه ‌‌می‌نامیدند و عظمت آن منطقه سبب شد که اشک سوم، از پادشاهان اشکانی، آن را پایتخت خود قرار دهد. دامغان در بسیاری از سلسله‌ها، مانند امویان، عباسیان، سامانیان، سربه‌داران و سلجوقیان، موقعیتی قابل‌توجه داشته است.

بناهای تاریخی | یادگاری از تمدن بشر

• برج طغرل

برج طغرل که در روستای مهماندوست شهرستان دامغان بنا شده است، یک بنای آجری است که مهارت عجیبی در معماری آن به کار رفته است. گفته ‌‌می‌شود این برج متعلق به دوران سلطان سنجر سلجوقی است که در سال ۴۹۰ هجری ساخته شده است. اکنون پس از گذشت حدود ۸۰۰ سال با توجه به وقوع زمین لرزه‌های شدید در این ناحیه این برج همواره مستحکم و پابرجا باقی مانده است.

• مسجد تاریخانه

مسجد تاریخانه در جنوب شرقی دامغان واقع شده است و یکی از آثار کم‌نظیر پس از اسلام است. بخش‌هایی از این مسجد قدمتی حدوداً ۱۳۰۰ ساله دارند. به گفته باستان‌شناسان، بنای نخستین این مسجد، ابتدا آتشکده‌ای متعلق به دوران ساسانیان بوده است و پس از گسترش اسلام در ایران، به مسجد تغییر یافته است.

• مسجد جامع دامغان

مسجد جامع دامغان یکی از بناهای بی‌نظیر در این شهر است که متعلق به دوره سلجوقیان است و ساخت آن به اواسط قرن چهارم هجری باز می‌گردد. این مسجد که در طول زمان، بارها مرمت شده و دارای ۳۰ متر طول و ۱۸ متر عرض است. مسجد جامع دامغان در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.

• بقعه امامزاده جعفر

بقعه امامزاده جعفر در وسط شهر دامغان قرار دارد. طبق منابع معتبر ایشان از نسل امام زین العابدین (ع) هستند. این امامزاده در نزد اهالی دامغان بسیار محترم است. بنای ساختمانش نیز متعلق به دوران سلجوقی است. گنبد این بقعه دارای ۱۲ متر ارتفاع است و معماری هنرمندانه‌اش در عین سادگی آن را از سایر آثار متمایز کرده است.

فرهنگ و هنر | نمادی از اصالت مردمان

• مشاهیر

منوچهری دامغانی از معروف‎‌ترین شعرای قرن پنجم هجری قمری است. منوچهری شاعر دربار سلطان محمود و سلطان مسعود غزنوی بود. دیوان اشعار او شامل غزل، قصیده، قطعه، مسمط و دوبیتی است. وی در سال 432 هجری قمری در حالی که 34 سال داشت از دنیا رفت.

• زبان بو‌‌می مردم دامغان

گویش مردم در نقاط مختلف دامغان متفاوت است. در مناطق شمالی این شهر، گویش مردم، تفاوت اندکی با زبان طبری دارد. در مناطق شرقی دامغان، به دلیل نزدیکی با شاهرود، گویشی مشابه به آن منطقه غالب است. بسیاری از افعال و عبارات در گویش اصلی این منطقه قاعده خاصی ندارند. برای مثال افتیدم معادل افتادم یا روغان معادل روغن است. در پایان برخی اسم‌ها هم «و» اضافه می‌شود؛ مثلاً غلامو به معنی غلام و کوچو به معنی کوچه.

• لباس محلی

لباس‌های محلی نشانه‌ای از فرهنگ و هویت هر شهر است. پوشاک مردم سمنان و شهر دامغان نیز نمونه‌ای از پوشش‌های اصیل اسلامی است که با پارچه‌هایی با رنگ‌های شاد و زیبا و طرح‌های ظریف پوشش کاملی را به وجود آورده است. لباس مردان شامل کت چقا، سرپوش، شلوار کمری و گیوه و در زنان شامل کژین (شال ابریشمی)، سرگیرا (چادر تن پوش)، کژین شوی (لباس ابریشمی بلند) است که نمادی از پیشینه کهن این سرزمین است.

• صنایع دستی

«چلنگری» یکی از هنرهایی است که امروزه در حال فراموشی است. این حرفه که هنر شکل‌دادن به فلز است، بیشتر در مناطق کویری ایران نظیر سمنان و یزد کاربرد دارد. در دامغان نیز این هنر در حال کم‌رنگ‌شدن است. در این حرفه با ابزارآلاتی ساده اشیایی مانند میخ طویله، منقل آهنی، جوالدوز و… را ‌‌می‌سازند.

• غذا‌های محلی

مانی‌پلو یکی از غذاهای پرطرفدار در این منطقه است این غذا را همراه با گوشت یا بدون آن هم می‌توان پخت. مواد اولیه آن شامل برنج، لپه، کشمش، زرشک، گوشت گوسفندی، رشته پلویی، زعفران و سایر ادویه‌جات است. این غذا در عین سادگی بسیار مقوی و پرانرژی است.

خورشت کدو و گردو با مواد اولیه‌ای چون گردو، گوشت ران گوسفندی، پیاز، کدوی حلوایی، رب انار به همراه ادویه‌جات از غذاهای محلی در دامغان است که تقریباً در تمام خانه‌های دامغان محبوب است و طرز تهیه آن بسیار ساده است.

رستوران های دامغان | جایی برای شکم‌گردی

رستوران زیتون، واقع در میدان امام حسین از گزینه‌های عالی برای مسافران و رهگذران در این شهر است این رستوران، با داشتن محیطی دل‌نشین، انواع غذا‌های خوشمزه و با کیفیت را با قیمتی مناسب برای مشتریان عرضه ‌‌می‌کند. علاوه بر این رستوران قاجاریه، رستوران شب چره برای غذاهای سنتی و پیتزا پارت بوف و فست فود رابو برای غذاهای فست فودی مناسب هستند.

اقامت در دامغان | زدودن رنج سفر

هتل جهانگردی در دامغان با حال‌وهوایی سنتی می‌تواند جزو بهترین انتخاب‌ها برای اقامت در این شهر باشد. این هتل در کنار پارک شهرداری واقع شده و با قیمتی مناسب همراه با امکانات کامل ‌ لحظات خوشی از اقامت در این شهر را برای گردشگران می‌سازد.

سوغات دامغان | خوشمزه و مقوی

پسته‌های لب خندان در دامغان جزو اولین سوغات‌هایی است که در تک‌تک حجره‌های این شهرستان خودنمایی ‌‌می‌کند. پسته دامغان که به آن طلای سبز ‌‌می‌گویند، معروف‌ترین سوغات این شهر است. تولید پسته در این شهر دارای قدمتی بیش از ۷۰۰ سال است و این پسته مرغوب جزو بهترین محصولات صادراتی ایران است.

مسیرهای دسترسی به دامغان

• مسیر زمینی

دامغان در مسیر ارتباطی شرق به غرب و جنوب به شمال قرار دارد. به اصطلاح دیگر از مسیر‌های اصلی شمال به جنوب و شرق به غرب کشور می‌توان از این شهرستان گذر کرد. فاصله تهران تا دامغان ۳۴۰ کیلومتر و فاصله مشهد تا دامغان ۵۵۴ کیلومتر است.

• راه آهن

راه‌آهن دامغان در مسیر پرتردد تهران مشهد قرار دارد که امکان دیدن از این شهرستان را برای مسافران فراهم کرده است. با این حال مدیر کل راه آهن شمال شرق ایران خبر از عبور قطار ۱۷ استان از دامغان را داده است. این قطارها از غرب، جنوب و جنوب غربی کشور از دامغان عبور می‌کنند و عازم مشهد می‌شوند.

• مسیر هوایی

شهرستان دامغان خطوط هوایی ندارد؛ ولی در ۶۰کیلومتری دامغان، شهرستان شاهرود به تهران پرواز دارد. خط هوایی شاهرود به مشهد هم در حال افتتاح است.

امیدواریم از این سفر مجازی که ره بال آسمان برایتان تدارکدیده بود، لذت برده باشید. حتماً شما هم با خواندن متن و دیدن تصاویر به این نتیجه رسیده‌اید که سفر به جاهای دیدنی دامغان یقیناً می‌تواند تجربه شیرینی در زندگی شما باشد. شما به این شهر سفر کرده‌اید؟ نظرتان درباره شهر و مردمانش چیست؟ برای ما در بخش نظرات بنویسید.