جاهای دیدنی گلوگاه | راهنمای سفر گلوگاه

زمانی که مازندران به‌عنوان مقصد سفر انتخاب می‌شود، انتخاب بین شهرها و مکان‌های دیدنی و سبز آن کار آسانی نخواهد بود. به‌ویژه اینکه به علت کشیدگی طول استان و وجود تنوع طبیعت جلگه‌ای و ساحلی و کوهستانی انواع جذابیت‌های طبیعی در آن به نمایش گذاشته شده است. از شرقی‌ترین نقطه آن تا غربی‌ترین قسمتش مملو از انتخاب‌هایی است که هر سلیقه‌ای در آن جای خواهد گرفت. ما امروز قرار است رخت سفر برداریم و به گلوگاه برویم. شما هم همراه ما می‌شوید؟

گلوگاه کجاست؟

شاید برای برخی سؤال باشد که گلوگاه کجاست. گلوگاه، شهرستانی در مرز شرقی استان مازندران در شمال ایران با دامغان است. این شهرستان در 5کیلومتری دریا، با تفاوت نژادی و فرهنگی بسیار مردمانش نسبت به قسمت‌های مرکزی و غربی مازندران قرار دارد. در این شهر ترک‌های آذری مهاجر، ساکنان غالب را تشکیل می‌دهند. البته عده کمی ‌از این مردم مازندرانی هستند. زبان غالب این شهرستان ترکی قفقازی یا آذربایجانی است.

گلوگاه را جانشین شهر تاریخی نامیه می‌دانند. این شهر بعد از تمیشه در این منطقه بزرگ‌ترین شهر قرن اول هجری بوده است. این شهر کهن تاریخی در دل خود اسرار فراوانی از گذشتگان دارد. با مشاهده ‌ردپای باقی‌مانده از آن دوران مانند سکه‌ها و خرابه‌ها و نشانه‌های دیگر می‌توان سفری را در زمانی به قدمت 1254 سال پیش آغاز کرد.

در وجه تسمیه این شهر نیز عده‌ای با تشبیه گلوگاه به شهر گلاب معتقدند «گلو» در نام این شهر اشاره به گلاب دارد. عده‌ای هم می‌گویند گلوگاه در زبان فارسی به یک مکان استراتژیک و پر اهمیت گفته می‌شود که کنترل آن در جنگ بسیار مهم بوده است. شهرستان گلوگاه با محصوربودن میان دریا در شمال، جنگل‌های انبوه در جنوب و چشمه‌های متعدد در میان جنگل و بلندی‌های مرتفع جنگلی، دارای چشم‌اندازهای زیبا و طبیعت بکر است که با فرار از دست‌کاری‌های انسان‌ها در طبیعت، به شرق مازندران پناه آورده‌اند. به همین سبب این ناحیه به‌ویژه منطقه ‌محافظت شده ‌میانکاله به زیستگاه چندین گونه ‌جانوری تبدیل شده است.

بهترین زمان سفر به گلوگاه

گلوگاه به‌عنوان شرقی‌ترین شهر استان مازندران و خط مرز گلستان، همچون اکثر شهرهای استان مازندران آب‌وهوای معتدل و مرطوب و بارش‌های فصلی دارد. در بهار این بارش‌ها غیرقابل پیش‌بینی می‌شوند. بهار گلوگاه پرشکوفه است. تابستانش هم در مناطق کوهستانی و ییلاقی برای گذراندن روزهای گرم بسیار دل‌چسب است. پاییز این منطقه با افسون برگ‌ریزان در جنگل‌ها به‌ویژه مسیر جنگلی جاده ‌دامغان گلوگاه، مداد رنگی هزار رنگ است. زمستانش به علت قرارداشتن در جاده ‌کوهستانی و مرتفع، سرد و برفی است. با این توصیف به غیر از زسمتان، در سایر فصل‌های سال می‌توان از طبیعت زیبای گلوگاه لذت برد.

طبیعت گلوگاه

پوشش گیاهی غالب این منطقه، درختان توسکا هستند. این درختان عضوی از مادر جنگل‌های دنیا، جنگل‌های هیرکانی (خزری) هستند. قدمت این جنگل‌ها به حدود 40 میلیون سال می‌رسد. یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای طبیعت مازندران، ازدست‌رفتن این جنگل‌های بسیار مهم به علت بهره‌وری بیش از حد و استفاده از چوب و جنگل‌خواری است. این جنگل‌ها به علت قدمتی همپای قدمت زمین از ارزشمندترین جنگل‌ها به شمار می‌روند. به همین دلیل هم هست که توان بازسازی دوباره با کاشت درخت را ندارند. تنها امید بقای این جنگل‌ها، مراقبت از آن‌ها و سپردن چرخه حیاتشان به دست خود جنگل است.

جاهای دیدنی گلوگاه

آنچه گلوگاه را جذاب و مقصد سفری به‌یادماندنی می‌کند، طبیعت حاشیه‌ای و کوهستانی و جنگلی اطرف آن است. درست است که همه جای مازندران سبز و دیدنی است؛ اما می‌توان از ممتازترین دیدنی‌های موجود در این منطقه به گزینه‌های زیر اشاره کرد:

• جاده ‌جنگلی گلوگاه دامغان

جاده ‌جنگلی گلوگاه دامغان به جز مسیر زیبایی که در خود دارد، شاهراه رسیدن به مجموعه ‌اسرار طبیعی و تاریخی و دیدنی گلوگاه محسوب می‌شود. این مسیر پر از چشمه‌های طبیعی همچون توسکا چشمه، افرا چشمه، حسن چشمه، ریگ چشمه و یخچالسر است.

• توسکا چشمه گلوگاه

منطقه ‌نمونه ‌گردشگری توسکا چشمه در قسمت جنوبی این شهر، به واسطه ‌برکت حضور توسکا چشمه با درختان انبوه و آبی زلال و سرد همچون دستان زمستان، در کیلومتر 1 تا 24 جاده گلوگاه– دامغان خودنمایی می‌کند. این پارک جنگلی در منطقه ‌بالادست شهرستان گلوگاه و در مسیر ییلاقات و جاده‌های جنگلی و کوهستانی قرار گرفته است. امکاناتی از جمله پارکینگ، سرویس بهداشتی، نمازخانه و آب در این منطقه پیدا می‌شود.

رقص برگ‌های درختان انبوه توسکا با ریشه‌های قوی در حاشیه ‌این چشمه، دلیل نام‌گذاری این منطقه است. این منطقه ‌توریستی و دیدنی به دليل حضور چشمه با آبی حدود صفر درجه، وجود يخچال‌های طبيعی و خنک‌بودن منطقه در ایام تابستان، دائماً میزبان مهمانان فراوانی از استان‌های گلستان و خراسان‌های شمالی، رضوی و جنوبی است.

• جاده شاه عباسی گلوگاه

در گلوگاه می‌توان از بقایای جاده ‌سنگ ‌فرش قدیمی‌ به نام جاده شاه عباسی در قسمت جنوبی گلوگاه نام برد. برای لذت از زیبایی‌های اینجا باید با پای پیاده وکوله‌ای بر دوش قدم در دل جنگل رنگارنگ نهاد. شنیدن تاریخ جاده‌های شاه عباسی بسیار جالب است است. در دوره ‌صفوی به دستور شاه عباس برای آسایش و دسترسی راحت‌تر کاروانیان، جاده‌هایی به‌طور معمول احداث شد. این جاده‌ها با عرض سه متر در سراسر ممالک تحت امر شاه احیا شدند. البته در اثر گذشت زمان، بخش وسیعی از این جاده‌ها از بین رفت. بقایای جاده شاه عباسی از مسیر جنگل‌های سرسبز، چشمه‌ها، آبشارها و آب‌های معدنی قابل توجه می‌گذرد. از حیث تاریخی این جاده یکی از جاهای دیدنی گلوگاه محسوب می‌شود.

• دریای آرام گلوگاه

امتداد سواحل میانکاله، خلیج گرگان، دریای آرام گلوگاه. این نام‌ها نشان از ماهیتی مشترک دارند که از سواحل گلوگاه برمی‌خیزد. این اثر طبیعی تنها کرانه ‌ساحلی مازندران است. امواج این دریای آرام بر خلاف ذات طغیان‌گر دریای مازندران، هیچگونه خطری برای شناگران ندارد.

این ناحیه به علت خلیج‌گونه‌شدن و جداماندن از مساحت اصلی دریای مازندران، مناظری جذاب دارد. تماشای افق خورشید به هنگامه غروب و طلوع بر بستر دریایی بدون موج و رام همچون تماشای کودکی در خواب، بسیار زیبا و تماشایی است. مجموعه اقامتی توریستی دریای آرام گلوگاه نیز در زمینی به وسعت یک صد هکتار در 5کیلومتری شهر گلوگاه قرار دارد. از این اقامتگاه، چشم‌انداز‌های جنگل‌های هیرکانی قابل رؤیت هستند.

تاریخچه گلوگاه

گلوگاه سقوط و صعود قدرت‌ها را به بازی روزگار دیده است. این شهر اگر می‌توانست زبان باز کند، از پیروزی‌ها و شکست‌های بسیاری خبر می‌داد. با استناد به نوشته ملگونوف روسی، از نکات مهم تاریخی در این منطقه، کوچ ایل عمرانلو از قراباغ و قراداغ آذربایجان، به گلوگاه است. این کار به دستور آغامحمدخان قاجار صورت گرفت. بعدها نیز این اتفاق زمینه‌ساز اتفاقات مهم تاریخی و انقراض سلسله زندیه شد.

درواقع کریم خان زند در سال 1171 با شکست محمدحسن قاجار، در نزدیکی گراودین تپه، دولت مستقل زندیه را تأسیس کرد. پس از فوت کریم خان، اتحاد خاندان قاجار زیر فرمان آغامحمدخان، باعث تسلط آن‌ها بر سراسر مازندران، گیلان، آذربایجان و قفقاز شد. تسلط آن‌ها بر منطقه منجر به این شد که در سال ۱۱۹۵ هجری قمری بتوانند ایل عمرانلو را از قره باغ و قره داغ در گلوگاه فعلی سکونت دهند. در واقع این‌ها باید از خندق کلباد و منطقه گلوگاه در هنگامه جنگ با سپاه زندیه حفاظت کنند.

از آنجایی که جوانان ایل عمرانلو در برهه‌های حساس علیه دشمنان منطقه‌ای و کشوری جنگاوری کردند، آغامحمدخان اراضی فعلی و آب چشمه اوان را به‌صورت رایگان به افراد این ایل هدیه کرد. بنابراین اولین جایی که دست زندیه از آن کوتاه شد و مقدمات تأسیس رسمی ‌سلسله قاجاریه در سال ۱۱۹۹ هجری قمری فراهم آمد، در پای تپه گراودین بود.

بناهای تاریخی گلوگاه

گلوگاه شهری است که اتفاقات تاریخی فراوانی به خود دیده است. هر کدام از این اتفاقات، نشانی بر تاریخ آن برجای گذاشته‌اند. تعداد بسیار زیادی جاذبه تاریخی، آیینه تمام‌نمای تاریخ این شهر هستند. در ادامه به جاذبه‌های مهم این شهر اشاره می‌کنیم.

• گورستان تاریخی سفید چاه

در امتداد مسیر توسکا چشمه با فاصله 43 کیلومتر واقع در منطقه‌ای کوهستانی عجیب‌ترین قبرستان ایران قابل مشاهده است. این قبرستان با عمر بالغ بر 1200 سال و با سنگ‌های عمودی خاکستری و حکاکی‌های عجیب‌وغریب، عنوان اولین قبرستان مسلمانان ایران را با خود یدک می‌کشد. این نقوش از نماد‌های بسیاری تشکیل شده که مفاهیم پیچیده زندگی و مرگ و رستاخیز را نمایش می‌دهد.

گویا در روستای سپیدچاه رسم بوده است که سنگ قبر مردگان را بر اساس شغل آن‌ها حکاکی می‌کردند. به عبارتی نقوشی از شغل مردگان نیز بر سنگ‌ها حک شده است. با مرگ آخرین بازمانده‌ سنگ‌تراشان و حکاکان آن سنت دیرین، سنت حکاکی نیز به پایان رسید. این روزها درگذشتگان جدید روستا با شمایل امروزی به خاک سپرده می‌شوند.

• جر کلباد یا خندق کلباد گلوگاه

در ابتدا یادآوری این نکته لازم است که جر در زبان فارسی به معنی دریده و کنده است. طبق اسناد تاریخی، در دوره صفویه طایفه ترکمان از جانب گرگان (استرآباد) به بهشهر یا همان اشرف قدیم حمله می‌کردند و به قتل و غارت می‌پرداختند. شاه عباس صفوی فرمان داد که از حد فاصل کوه تا دریا خندقی حفر شود. طول این خندق ۴ فرسخ (22 کیلومتر) و عمق آن ۱۰ متر بود. البته به مرور زمان در آن خندق یا جَر آکنده از درخت شد و عبور سوار از آن به‌سختی ممکن بود.

البته بنا به نظر برخی پژوهشگران این جر اولین‌بار در دوران انوشیروان احداث شد. این گروه معتقدند این مکان آخرین‌بار در زمان صفویه مرمت شده است. در زمان حاضر نیز آثار و بقایای این خندق در مرز ایالت مازندران و گلستان در فاصله حدودی ۲ کیلومتری شرق گلوگاه، قابل رؤیت است. این منطقه در کناره روستایی در غرب استان گلستان به نام کهنه کلباد قرار گرفته است.

• تپه تاریخی گراودین

در کنار جاذبه‌هایی که نام بردیم، به این مکان‌ها نیز می‌توان اشاره کرد:

• بقعه ‌متبرکه ‌اما‌مزاده قاسم ریحان‌آباد و ولمازو در کیلومتر12جاده ‌گلوگاه بهشهر؛
• خانه ‌رسولی در روستای تیله نو؛
• بقعه ‌امامزاده ‌هاشم تیرتاش در کیلومتر 7 جاده گلوگاه بهشهر؛
• بنای قدیمی‌حمام در روستای ریحان‌آباد و … .

• غذاهای محلی گلوگاه

بعید است که تا کنون نام اکبر جوجه در مازندران به گوشتان نخورده باشد. خوراک اکبر جوجه متعلق به اکبر کلبادی که در سراسر کشور شهرت یافت، معروف‌ترین خوراک این شهر است. جوجه محلی با رب انار محلی در شعبه مرکزی رستوران اکبر جوجه که در گلوگاه قرار دارد، هر مسافری را به سمت خویش جلب می‌کند. همه مشتریان از این مکان خاطرات خوشمزه‌ای دارند.

آش ترشی این منطقه نیز با رب انار و سبزی محلی طبخ می‌شود. آش گوجه هم از گوجه‌های ریز و گیاهان محلی تشکیل شده است. این دو از آش‌های بومی ‌این منطقه هستند.

• اقامت در لوگاه

برای اقامت در شهرستان گلوگاه مانند هر شهر دیگری مسافرخانه و هتل موجود است. شما می‌توانید به دل‌خواه از هرکدام  از آن‌ها برای خواب و استراحت استفاده کنید. مثلاً به فاصله 15کیلومتری گلوگاه به طرف بهشهر، اقامتگاه بومگردی کومه قرار دارد. این اقامتگاه می‌تواند با اسکان مسافران در کلبه‌های چوبی و سنگی و فراهم‌کردن امکانات محلی، اقامتی دل‌چسب در کنار طبیعت فراهم آورد. ضمن اینکه با اقامت در این محل، مسافران با فرهنگ منطقه هزار جریب و گلوگاه آشنا می‌شوند.

اقامتگاه نگین هزار جریب بهشهر نیز به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین خانه بومگردی مازندران است. این اقامتگاه با ظرفیت 150 نفر، در نزدیکی بهشهر و با فاصله بیشتری از گلوگاه قرار دارد.در روستاهای دیدنی اطراف گلوگاه نیز می‌توانید با کرایه‌کردن خانه‌های روستایی، نگرانی خود را از بابت اقامتبرطرف کنید. معمولاً این خانه‌ها در فصل‌های پر گردشگر برای مهمانان در نظر گرفته شده‌اند.

• سوغات گلوگاه

کاشت انجیر از مشاغل اصلی مردم گلوگاه است. انجیر از معروف‌ترین خوردنی‌های این شهر محسوب می‌شود که شهرتی مثال‌زدنی دارد. به تبع آن، محصولات انجیر مانند شیره ‌لذیذ انجیر و مربای انجیر نیز بسیار فراگیر است. در کنار انجیر میوه‌هایی همچون انار و انگور نیز از قدیم در این شهر کاشت می‌شده است.

به جز کشت میوه در این دیار، هنر بافتن نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. انواع بافته‌ها مثل گلیمچه، متکازین، جاجیم بافی، چادرشب بافی، گلیم، سازهای سنتی و قالی از صنایع دستی این شهرستان محسوب می‌شود. مانند بافته‌های هر کدام از شهر‌ها و روستاهای مازندران، طرح‌های این قالی‌ها نیز نشان از سنت و تاریخ همان منطقه دارد.

مسیرهای دسترسی به گلوگاه

• مسیر زمینی

از سمت مازندران و گلستان، این شهر در 70کیلومتری شرق ساری قرار دارد. پس از عبور از بهشهر، در فاصله ‌50 کیلومتر از گرگان، به گلوگاه می‌رسید. از سمت سمنان، گلوگاه از مسیر جاده جنگلی دامغان- گلوگاه و با حدود 150 کیلومتر فاصله از دامغان قرار دارد. وجه تمایز این جاده که باعث می‌شود همگان توصیه بسیار بر بازدید از آن داشته باشند، طبیعت بی‌نظیر و مکان‌های طبیعی و دیدنی زیبایی است که در این مسیر قرار گرفته‌اند. طبیعت زیبا، این جاده را به شاهراه رسیدن به نقاط دیدنی گلوگاه تبدیل کرده است. هر فصل گلوگاه شاهد گردشگران فراوانی است که برای سفر در این جاده ره می‌سپارند.

• راه آهن

در مسیر راه آهن شمال یا راه آهن تهران-گرگان، ایستگاه گلوگاه در قسمت شمال شهر قرار دارد. این ایستگاه علاوه بر دارابودن مزایای حمل‌ونقل عمومی، مسیر بسیار زیبایی دارد که خود یک جاذبه برای دیدن است.

گاهی جعبه مداد رنگی آفرینش، بر طبیعت و درختان منطقه‌ای تصاویر اعجازگون می‌کشد. جاهای دیدنی گلوگاه نمونه‌ای از قدرت آفرینش برای تسخیر روح و جان آدمی است. با سفر به گلوگاه می‌توانید چشم جسم و جان خود را از زیبایی‌های منحصربه‌فرد سیراب کنید. قبل از سفر دوربینتان را با خودتان بردارید. برای خودتان عکس بگیرید و برای ما در ره بال آسمان از خاطراتتان بنویسید.