جاهای دیدنی استان سمنان | نقطه تلاقی جنگل و کویر

استان سمنان همواره به‌عنوان استانی كویری، با آب‌وهوایی گرم و خشک شناخته می‌شود؛ ولی سرزمینی اعجاب‌انگیز و خطه‌ای پر از شگفتی است که جنگل را به کویر می‌رساند و پوششی گیاهی، جانوری و تاریخی منحصربه‌فردی را در خود جای داده است. استان سمنان در چهارراه ارتباطی شرق به غرب و شمال به جنوب قرارگرفته و این موقعیت خاص، در تمام طول سال، سمنان را به گذرگاهی اصلی در حاشیه دشت کویر و دامنه جنوبی رشته‌کوه البرز تبدیل کرده است. سالانه تا 25 میلیون گردشگر که مقصدشان تهران، خراسان رضوی، استان‌های شمالی و… است از سمنان گذر می‌کنند. همین موضوع باعث شده است تا در این نوشته به برخی از مهم‌ترین جاهای دیدنی استان سمنان بپردازیم. اگر دلتان سفری متفاوت می‌خواهد، همراه ما باشید.

سمنان کجاست؟

سمنان از شمال با استان‌های مازندران، گلستان و خراسان شمالی؛ از شرق با استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی؛ از غرب با استان‌های تهران و قم و از سمت جنوب با استان اصفهان هم‌مرز است. به همین سبب است که سمنان در میان کریدور ارتباطی شرق به غرب و شمال به جنوب کشور قرارگرفته و گذرگاه بسیاری از گردشگران و مسافران محسوب می‌شود.

بهترین زمان سفر به استان سمنان

استان سمنان در دامنه جنوبی رشته‌کوه البرز و حاشیه شمالی دشت کویر قرار دارد و همین موقعیت جغرافیایی است که طبیعتی چهارفصل را برای این استان به ارمغان آورده است. آب‌وهوای گرم و خشک جنوب استان سمنان و آب‌وهوای سرد و معتدل شمال این استان، در همه فصل‌های سال، می‌تواند مقصد مناسبی برای گردشگران با سلیقه‌های مختلف باشد.

جاهای دیدنی شهر سمنان

سمنان از نظر مکان‌های گردشگری بسیار غنی است؛ به‌گونه‌ای که هر سلیقه‌ای را به خود جذب می‌کند. در اینجا به‌صورت اجمالی مهم‌ترین مکان‌های توریستی و جاهای دیدنی شهر سمنان را معرفی می‌کنیم.

• کوچه باغ های کویری سمنان

این کوچه باغ ها در مرکز شهر سمنان قرار دارد و همچون نگینی در دل کویر می‌درخشد. پوشش گیاهی کهن و منحصراً کویری این کوچه باغ ها نظر همگان را جلب می‌کند. درختان انجیر، انار، توت و… از نمونه پوشش طبیعی و قدیمی این منطقه هستند.

• موزه گرمابه پهنه (موزه مردم شناسی سمنان)

گرمابه پهنه یا گرمابه حضرت، بنای اصلی موزه مردم شناسی سمنان است که قدمتی 600ساله دارد. این گرمابه در سال‌های اخیر به یکی از موزه های سمنان تبدیل شده و اشیای ارزشمندی از استان را در خود جای داده است. مهم‌ترین شیء موزه، اسکلت ۴هزارساله زنی باردار با بچه در شکمش است که از تپه حصار دامغان کشف شده و اکنون در معرض دید عموم قرار گرفته است.

• دروازه ارگ سمنان

دروازه ارگ سمنان که رفته‌رفته به نماد شهر سمنان تبدیل شده است، دروازه ارگ حکومتی است که در دوران قاجار، به دست بهاءالدوله فرزند فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده است. این دروازه، تزئیناتی منحصربه‌فرد از کاشی و آجر خاص به تن دارد که جلوه خاصی به آن بخشیده است.

• خانه های قدیمی سمنان

شهر سمنان هم مانند دیگر شهر‌های حاشیه کویر مرکزی ایران مانند کاشان، یزد، کرمان و… دارای خانه‌هایی کهن با قدمتی بیش از 100 سال است. این خانه‌ها که معمولاً منزل افراد ثروتمند، بانفوذ و صاحب منصب بوده، معماری خاص خانه‌های کویری را به نمایش گذاشته‌اند. از جمله این خانه‌ها می‌توان به خانه طاهریان، خانه رجبیان و… در شهر سمنان اشاره کرد. وجود بادگیر‌ها، حیاط بزرگ مرکزی، هشتی، دالان و اندرونی در این خانه‌ها از ویژگی‌های معماری این نوع بناهاست.

• قلعه های پاچنار سمنان

در محله پاچنار سمنان ۲ قلعه خشتی مربوط به عصر طاهریان وجود دارد که شامل دیواره و بارو و همچنین پلکان دسترسی به باروهاست. متأسفانه در سال‌های اخیر در حریم این قلعه‌ها ساخت‌وساز شده است.

• قلعه های سارو | سمنان

قلعه های باستانی سارو در شمال شرق شهر سمنان و در منطقه کوهستانی سارو قرار دارند. ابهت و استحکام این قلعه ها مثال‌زدنی است. این قلعه‌ها از استحکامات مهم شمال شرقی ایران به حساب می‌آمده‌اند و قدمتی کهن (پیش از اسلام) دارند.

یکی از قلعه‌های سارو را گنج‌یابان و سودجویان تخریب کرده‌اند؛ اما کماکان اسکلت پرابهت آن باقی است. قلعه دیگر تقریباً دست‌نخورده مانده و از اعجاب‌انگیزترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی استان سمنان است.

چشمه‌ای در نزدیکی این قلعه وجود دارد که در سطحی، پایین‌تر از سطح قله‌ای واقع شده که قلعه بر فراز آن ایستاده است. ساکنان کهن قلعه، با معماری منحصربه‌فردشان، این چشمه را به سمت قله راه داده‌اند تا از آب آن استفاده کنند. وجود حمام‌ها، بارو‌ها، بناهای خشتی و سنگی منحصر به مناطق کوهستانی از ویژگی‌های زبانزد قلعه‌های سارو است.

جاهای دیدنی دامغان

• منطقه آهوان | حد فاصل جاده دامغان و سمنان

آهوان منطقه‌ای سردسیری است که در شرق شهر سمنان و غرب دامغان واقع شده است. منطقه آهوان، شامل چند روستای کوهپایه‌ای معروف به کلاته با مراتع، مزرعه‌ها، کشتزار‌ها و استخر‌های آبیاری است که منظره‌هایی چشم‌نواز را در کنار هم رقم زده‌اند.

علاوه بر این مناظر زیبا، وجود ۲ کاروانسرای کهن در منطقه آهوان، زیبایی و ارزش گردشگری این منطقه را دوچندان کرده است.

• کاروانسرای رباط سنگی انوشیروانی | حد فاصل جاده دامغان و سمنان

کاروانسرای رباط سنگی انوشیروانی قدمتی کهن دارد و مربوط به قرن پنجم هجری است. این بنا از بناهای مهم بوده و تماماً از سنگ و ساروج ساخته‌ شده است. البته این روزها به‌جز قسمتی از دیواره این رباط و دالان ورودی آن چیزی باقی نمانده و محل کاوش‌های باستان‌شناسی شده است.

در نزدیکی این بنا، کاروانسرای شاه عباسی قرار دارد که از بناهای مربوط به عصر صفوی است که در راه مشهد بنا شده است. در کتاب مطلع‌الشمس درباره کاروانسرای رباط سنگی انوشیروانی چنین آمده است:

«رباط انوشیروانی بسیار قدیم و به قدمت آن رباطی در ذهاب و ایاب سفر خراسان دیده نشده و بر نهج غریبی آن را ساخته‌اند. تمام این بنا از سنگ و گچ و آجر است. چهار ایوان بلند در چهار سمت دارد…»

• چشمه علی | دامغان

چشمه علی دامغان از نقاط باصفا و دیدنی شهرستان دامغان است. این مکان در شمال شهر دامغان و در جاده دامغان ساری، میان روستاهای کلاته و آستانه قرار گرفته است. این مکان، یکی از مهم‌ترین نقطه‌‌های تفریحی دامغان است که تفرجگاهی مناسب برای فصل تابستان محسوب‌ می‌شود.

در گذشته به‌خاطر وجود چندین مجرای آب در این باغ، به آن هزار چشمه و عالی بولاغ هم می‌گفتند. این مکان به سبب طبیعت منحصربه‌فردش در مرکز توجه شاهان قاجار هم بوده است. برای مثال به فرمان فتحعلی شاه قاجار عمارتی در آن ساخته‌اند که هم‌اکنون نیز برجاست و در معرض بازدید عموم قرار دارد.

در گوشه دیگر این باغ نیز مسجدی مجلل و زیبا قرار داشته که اکنون بر بقایای آن مسجدی نو بنا کرده‌اند. در مسجد قدیمی سنگ نوشته‌هایی وجود داشته که به فرمان فتحعلی شاه قاجار برای وقف آب چشمه نگاشته شده بودند؛ ولی اکنون اثری از آن‌ها یافت نمی‌شود.

عمارت وسط رودخانه، هوای لطیف و طبیعت زیبای چشمه علی و موقعیت آن (که بر سر راه تهران به مشهد قراردارد) همه ساله گردشگران فراوانی را به خود جذب می‌کند.

• چشمه قلقل | دامغان

چشمه قلقل در ۲کیلومتری شمال روستای دشتبو (در دامغان) قرار دارد. این چشمه از چشمه‌های بسیار زلال کشور است و آبی اصطلاحاً آکواریومی دارد. وجود امامزاده میرجبرئیل و آبشاری در منطقه انگورستانی به جذب گردشگر برای این منطقه رونق داده است. پوشش گیاهی تنک و گونه‌های جانوری کوهستانی نیز از دیگر خصوصیات این منطقه است.

• چشمه پیر خوشدر | دامغان

چشمه پیر خوشدر در منطقه شمال غرب کلاته رودبار دامغان قرار دارد و از دل کوه‌های آهکی بیرون می‌جوشد. آب‌وهوای معتدل و وجود پارک‌های مجهز برای اقامت کوتاه مدت مسافران از دیگر ویژگی‌های این منطقه است.

جاهای دیدنی شاهرود

• مقبره بایزید بسطامی | بسطام

شهر بسطام در نزدیکی شاهرود واقع شده‌ و از دیرباز در مرکز توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. دلیل توجه گردشگران، وجود مقبره طاووس‌العارفین، بایزید بسطامی و مقبره شیخ ابوالحسن خرقانی، پیر طریقت، در این شهر است که هر دو از عرفای نامدار سده‌های نخستین هجری بودند.

همچنین گردشگران فراوانی از کشورهای هند و پاکستان و افغانستان برای زیارت این دو تن به این شهر سفر می‌کنند. وجود بارگاه امامزاده محمد نیز در این شهر، از دیگرسو باعث جذب گردشگران مذهبی به این شهر می‌شود.

• جنگل ابر | شاهرود

جنگل ابر نام جنگلی زیباست که در شمال استان سمنان و در 45کیلومتری شهرستان شاهرود قرار دارد. جنگل ابر، در نزدیکی روستای ابر واقع شده و ادامه جنگل‌های هیرکانی شمال کشور است. این جنگل با قدمت حدود 3میلیون و 300هزار سال، کهن‌سال‌ترین موجود زنده روی زمین است. وجود این جنگل زیبا، در استان سمنان که از استان‌های کویری ایران به شمار می‌آید، از عجایب و دیدنی‌های این استان است.

از دیگر جنگل‌های استان سمنان باید به جنگل اولنگ (در شمال شاهرود)، جنگل دشت‌شاد (در شمال شرق شاهرود) و جنگل و آبشار‌های نام نیک (در آبریز شمالی استان سمنان) اشاره کرد.

• شهر مجن |‌ شاهرود

در غرب شاهرود، بر سر راه بسطام، شهری کوچک در دل کوه‌ها قراردارد که به نام مجن معروف است. شهر مجن از زیبایی‌های بخش شاهرود استان سمنان به حساب می‌آید. پس از خارج‌شدن از جاده شاهرود بسطام، به جاده‌ای بن بست وارد می‌شوید که به قعر کوه‌ها می‌رود. در انتهای این جاده، شهر سرسبز و تاریخی مجن قرار دارد.

مجن در منطقه‌ای سردسیر واقع شده که پاییز و زمستانی سخت و بهار و تابستانی معتدل و خنک را داراست. شهر، دورتادور تپه‌ای در دامنه کوه قرار گرفته و از دو طرف با رودخانه‌های پی حصار و پیش ده محصور شده است.

وجود قلعه‌ها و آثار باستانی سفالی و درختان کمیاب و کهن‌سال ارس که در منطقه، به نام سور شناخته می‌شوند، از ویژگی‌ها و جلوه‌های این شهر است. شهر مجن به دلیل قرارگرفتن در دامنه جنوبی البرز و بافت شیب‌دارش، به ماسوله کویر شهرت گرفته است. برخی نیز به آن، نگین سرخ‌فام دامنه‌های البرز شرقی می‌گویند؛ چرا که خاک آن منطقه سرخ است. هر سال، مردم مجن، نمای بیرونی خانه‌هایشان را با دوغابی از خاک سرخ، آذین می‌کنند.

• تنگه داستان و آبشار زیبای مجن |‌ مجن

چیزی که بیش از همه مسافران را به سمت این منطقه می‌کشاند وجود تنگه داستان و آبشار تنگه داستان مجن در آن است. برای دسترسی به این منطقه، باید جاده‌ای خاکی و ناهموار به طول 10 کیلومتر را پیمود. در این جاده زیبا در دل دره مجن، درختان سپیداری که به آسمان سر کشیده‌اند و طنین پرندگان از دل مزارع سرسبز، گردشگران را همراهی کرده و کلبه‌های کاه‌گلی و سنتی منطقه، زیبایی دره را دوچندان می‌کند.

در انتهای این جاده، وارد صخره‌ای عظیم و غارمانندی می‌شویم که صدای بهت‌انگیز آبشار مجن، در آن طنین‌انداز شده است. برای رسیدن به این آبشار باید چند قدمی پیاده‌روی در آب زلال و سرد را آزمود؛ پس توصیه می‌شود گردشگران این منطقه حتماً لباس مخصوص برای ورود به آب داشته باشند.

• رضا آباد خوار توران | شاهرود

روستای رضا آباد، یک روستای عشایرنشین است که در 250کیلومتری جنوب دامغان قرار گرفته است. رضا آباد در دل کویر، آرام گرفته و در بین تپه‌های رملی محصور شده است. وجود فرهنگ خاص عشایر کویرنشین، غذاها و گلیم‌های دستباف ایل ساکن روستا و طبیعت بکر کویری اطراف روستا، زبانزد کویرنوردان و علاقه‌مندان به طبیعت خاص کویری است.

تور‌های کویرگردی و رصد ستارگان در شب، بازی‌ها و ورزش‌های کویری و… از دیگر جاذبه‌های این منطقه است. همچنین جنگل‌های طاق در دل کویر و پوشش جانوری خاص کویر که با بکربودن بسیار هم به زندگی انسانی نزدیک‌اند، از دیگر جاذبه‌های این روستا برای گردشگران است.

• زیستگاه توران | شاهرود

زیستگاه توران در جنوب جاده تهران مشهد و شمال شرقی دشت کویر قرار گرفته است و دومین منطقه بزرگ حفاظت شده کشور است. زیستگاه توران از گونه‌های مختلف و نادر گیاهی مملو است و بافت چشمگیری از نظر پوشش گیاهی دارد.

این زیستگاه، از نظر پوشش جانوری که در خود جای داده است بسیار حائز اهمیت است. یوزپلنگ آسیایی، گورخر ایرانی، زاغ بور و هوبره که از گونه‌های نادر و در خطر انقراض جهانی هستند، در این زیست‌بوم زندگی می‌کنند.

• چشمه هفت رنگ | شاهرود

چشمه هفت رنگ در منطقه فرحزاد شاهرود قرار دارد و از چشمه‌سارهای معروف استان سمنان است. آب این چشمه از چند سرچشمه مختلف تأمین می‌شود. به دلیل وجود مواد معدنی در هرکدام از سرچشمه‌ها، آب هر سرچشمه به رنگی است و چشمه هفت رنگ از به‌هم‌پیوستن همین سرچشمه‌ها به یکدیگر ایجاد می‌شود.

آب چشمه هفت رنگ به‌صورت رنگین‌کمانی است و به‌خاطر وجود مواد معدنی در آن، از گذشته در مرکز توجه مردم محلی بوده است. گرداگرد این چشمه پر از باغ‌های پربار و مراتع سرسبز و دل‌فریب است.

• دشت های آفتابگردان و شقایق | کالپوش

در منطقه سرسبز و معتدل کالپوش در نزدیکی شاهرود، همه ساله از بیستم اردیبهشت‌ماه تا اواخر خرداد‌‌ماه، دشت‌های پوشیده از شقایق، خودنمایی کرده و زیبایی منطقه را دوچندان می‌کنند. هر سال به همین مناسبت در دشت کالپوش سمنان جشنواره شقایق‌ها و کُشتی محلی برگزار می‌شود.

همچنین در اواخر مردادماه تا اواخر شهریورماه، در مناطق دشت دانیال تا ارتفاعات روستای کرنگ، گل‌های آفتابگردان وحشی از زمین سر می‌زنند و زیبایی زردگونی به منطقه می‌بخشند. بهار و تابستان، گردشگران فراوانی برای بهره‌بردن از این مناظر دل‌نشین و جادویی راهی این مناطق می‌شوند.

جاهای دیدنی گرمسار

• پارک ملی کویر | گرمسار

پارک ملی کویر و منطقه سیاه‌کوه از قدیمی‌ترین مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران است. این پارک ملی که در حدفاصل کویر مرکزی ایران و دریاچه نمک قم قرار دارد، یکی از خاص‌ترین زیستگاه‌های ایران است.

پارک ملی کویر دارای دوگونه جاذبه تاریخی و طبیعی است؛ جاذبه‌های طبیعی آن وجود گونه‌های نادر جانوری از یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی گرفته تا قوچ و دیگر جانوران صحرایی است و طبیعت منحصربه‌فرد کویری آن که همه ساله مقصد گروه‌های کویرنوردی بوده و هست.

اما جاذبه‌های تاریخی پارک ملی کویر در تمام جهان زبانزد ایران‌گردان است. وجود بقایای سنگ‌فرشی جاده کهن ابریشم که از دل این کویر بی‌پایان می‌گذرد از مهم‌ترین نقاط تاریخی این خطه است. در قدیم کاروان‌ها را حتی از میان شوره‌زار‌ها و باتلاق‌های حاشیه دشت کویر عبور می‌داده است.

• بناهای تاریخی پارک ملی کویر |‌ گرمسار

پارک ملی کویر بناهای تاریخی بسیاری را در خود جای داده‌است، از جمله کاروانسرای مشهور قصر بهرام که در واقع یک کاروانسرای شاه عباسی است. همچنین کاروانسرای عین الرشید، کاروانسرای سفید آب و لکاب در گذشته در مسیر جاده ابریشم قرارداشته‌اند. همچنین بناهای آبراه سنگی سیه‌کوه که آب قصر بهرام را تأمین می‌کرد، آب‌انبار قیلوله و ساختمان حرمسرا از دیگر بناهای تاریخی پارک ملی ‌کویر است.

جاهای دیدنی مهدی شهر

• چشمه آبگرم | مهدی شهر

چشمه آبگرم در 18کیلومتری غرب مهدی شهر قرار دارد که از قدیم برای درمان مرض‌های استخوانی و پوستی استفاده می‌شد. اکنون نیز حول این چشمه سایت‌های توریستی برای پذیرایی از گردشگران و استخر‌های کوچک آب درمانی روی آن‌ها ایجاد شده است.

• شهمیرزاد

سمنان یکی از گرم‌ترین استان‌های کشور است و مرکز سمنان جوی کویری دارد. جالب اینجاست که پس از طی حدود ۲۰ کیلومتر از شهر سمنان به سمت شهمیرزاد، آب‌وهوا چنان تفاوتی می‌کند که هر گردشگری، تعجب‌زده می‌شود. شهمیرزاد در شمال شهرستان مهدی شهر (سنگسر)، شمال شهر سمنان، واقع شده است و یکی از نقاط جذب گردشگر استان سمنان است.

شهمیرزاد دارای آب‌وهوایی معتدل و خنک است و باغ‌ها و جنگل‌های سرسبز، این شهر را احاطه کرده‌اند. فضای کوهستانی و خیابان‌های شیب‌دار و پوشیده‌ازدرخت شهمیرزاد، مناظری چشم‌نواز را برای استقبال از مسافران و گردشگران مهیا کرده‌اند. هوای مطبوع کوهستان و جنگل چنان بر فضای شهمیرزاد حاکم است که انگارنه‌انگار کمی آن‌سوتر بر حاشیه سمنان بیابانی خشک و بی‌آب جاخوش کرده است!

شهمیرزاد از نظر دسترسی به استان مازندران نیز حائز اهمیت است. جاده شهمیرزاد-کیاسر-ساری از جاده‌های پر گردشگر و زیبا و منحصربه‌فرد کشور است. چشمه‌های زلال آب معدنی که از دل کوه‌های ستبر البرز بیرون می‌جوشد، هوای مطبوع و جنگل‌ها و باغ‌های بسیار در چند قدمی کویر بزرگ ایران، به این شهر، لقب بهشت کویر را داده است.

بی‌شک استان سمنان بیش از این حرف‌ها جاهای دیدنی و جاذبه گردشگری دارد و ما فقط به برخی نقاط مهم‌تر آن اشاره کردیم. این استان با آب‌وهوایی کاملاً متفاوت در نقطه‌نقطه‌اش و نزدیکی به پایتخت و شهرهای بزرگی مثل اصفهان، مشهد و تهران، قابلیت بسیاری در جذب توریست مخصوصاً در تعطیلات آخر هفته دارد؛ اما متأسفانه جاهای دیدنی استان سمنان در بین بسیاری از مردم ایران ناشناخته است. البته ناشناخته‌ماندن این شهر، باعث شده بیشتر نقاط منحصربه‌فردش، خلوت و عاری از شلوغی و هجوم جمعیت باشد؛ پس اگر برای سفر خود دنبال شهرهای خلوت و آرام می‌گردید، به سمنان سفر کنید. پس از سفر فراموش نکنید که تجربه‌هایتان را برای دوستانتان در ره بال آسمان به ارمغان بیاورید.