حمام خان یزد | حمامی قجری در شهری کویری

در بین شهرهایی که در مرکز ایران قرار دارند، یزد حال‌وهوای دیگری دارد. مردمانی مهربان، شهری آرام و معماری خاص که فقط آن را در همین شهر می‌توانید ببینید. انگار که در یزد زمان آرام‌تر می‌گذرد. انگار خبری از شلوغی شهرهای دیگر همانند تهران در این استان نیست. جاهای دیدنی یزد بسیار زیبا و دوست‌داشتنی هستند. در این میان، حمام خان یزد از آن جمله ابنیه تاریخی خوش‌شانس بوده است. این حمام قجری را امروزه به‌خوبی بازسازی کرده‌اند و به همین خاطر بازدید از آن، تجربه بسیار خاصی خواهد بود. اگر شما هم کنجکاو هستید که این حمام جذاب را بشناسید، با ما در این مقاله باشید.

حمام خان یزد کجاست؟

حمام خان از جمله مهم‌ترین جاهای دیدنی و بهترین رستوران های یزد است. این حمام در خیابان قیام قرار دارد. برای دسترسی و بازدید از این حمام، باید خودتان را از خیابان قیام به میدان خان برسانید. حمام خان یزد درست کنار مسجد ملا اسماعیل قرار دارد.

معرفی مجموعه گردشگری حمام خان یزد

اگر دهه شصتی باشید، حتماً شما هم حمام‌های عمومی را به یاد دارید. البته در دهه شصت اکثر حمام‌ها، حمام‌های نمره شده بودند. اگر از پدران خود بپرسید، حمام‌های عمومی اصلی را به یاد دارند. حمام‌هایی که اتاقک‌های اختصاصی نداشتند. قدمت این نوع حمام به دوران قاجار باز می‌گردد. جالب است بدانید که تا اواسط دوران حکومت پهلوی اول نیز همین حمام در شهرهای مختلف کشور دیده می‌شد. حتی در تهران که پایتخت بود نیز از همین حمام‌ها استفاده می‌کردند. فقط شاهزاده‌ها و افراد بسیار ثروتمند و وابسته به دربار بودند که داخل خانه خود حمام شخصی و اختصاصی می‌ساختند. یعنی در مقیاس گذشته، الآن همه ما یک‌پا خاندان سلطنتی هستیم!

حمام خان یزد نیز از همان حمام‌های عمومی است که درباره آن صحبت کردیم. این حمام که به گرمابه نور نیز شهرت دارد، در سال 1212 هجری قمری بنا شده است. این حمام در زمینی به مساحت 1170 متر واقع شده و 900 مترمربع زیربنا دارد. حدود 12 سال بعد، یعنی در سال 1224، این حمام را از صفر تا صد بازسازی کردند. حمام خان یزد در آن دوران مهم‌ترین حمام در شهر یزد بود. حمام‌ها در آن دوران فقط کاربرد استحمام نداشتند. بلکه برای گذران وقت، گفتگو، رفع خستگی، تبادل نظر، دورهمی دوستان، حل‌و‌فصل مشکلات زندگی و… به حمام مراجعه می‌کردند. به همین خاطر بود که یک حمام ساده، چند ساعتی طول می‌کشید! در حقیقت حمام خان یزد، نوعی مرکز اجتماعات در این شهر نیز بود.

معماری حمام خان یزد

جالب است بدانید که حمام خان یزد، یک حمام عمومی برای مردم معمولی بود. به همین خاطر خبری از تزئینات بسیار زیبا و ظریف در معماری آن نیست. در حقیقت سادگی و زیبایی در معماری حمام خان موج می‌زند. این حمام از نظر فضابندی، شامل ورودی، سربینه، دالان، گرم‌خانه، میان‌در، تون، فرینه، گاورو، فضای پشتیبانی و همچنین طویله می‌شود. دالان فضایی است که ورود و خروج به سربینه از آن انجام می‌شده است. سربینه از مساحت، بزرگ‌تر از فضاهای دیگر است. همچنین از تزئینات معماری بیشتری نیز در آن استفاده کرده‌اند. در سربینه می‌توانید شاهد سکوهایی باشید که برای نشستن و تعویض لباس از آن‌ها استفاده می‌کردند.

در بالای سقف سربینه، نورگیر بسیار عالی وجود دارد. این نورگیر به شکلی عالی و مهندسی‌ساز ساخته شده است. به همین خاطر در تمام طول روز، نور داخل سربینه را تأمین می‌کند. همچنین در سقف سربینه، آثار نقاشی مختلفی به چشم می‌خورد که بسیار زیبا هستند. البته متأسفانه بخشی از این نقاشی‌های از بین رفته‌اند و فقط بخشی از آن‌ها را می‌توانید مشاهده کنید. بعد از سربینه، گرم‌خانه قرار دارد. گرم‌خانه همان جایی است که مردم خودشان را می‌شستند. برای دسترسی به گرم‌خانه، باید از میان‌در عبور کرد. در گرم‌خانه چهار ستون در وسط سالن وجود دارد. ستون‌ها یک سقف گنبدی شکل را نگه می‌دارند.

بعد گرم‌خانه، استخر قرار دارد. استخر در فضایی بزرگ واقع شده است. شست‌وشوی اصلی و استحمام در این مکان انجام می‌شد. گرم‌خانه و استخر، به‌وسیله بخشی با نام شاه‌نشین به‌ هم متصل می‌شوند. روی دیوارهای شاه‌نشین حمام خان یزد، می‌توانید نقاشی‌هایی را ببینید که راوی داستان‌هایی از شاهنامه هستند. خزینه که همیشه پر از آب گرم است، تون و گرم‌خانه را به‌ هم متصل می‌کند. در نهایت نیز گاورو وجود دارد. گاورو یک فضای باریک است. از گاو در این مکان برای کشیدن آب از چاه استفاده می‌کردند.

تاریخچه حمام خان یزد

حمام خان یزد به دستور فردی با نام محمدتقی خان بافقی، حاکم وقت یزد ساخته شد. محمدتقی خان بافقی، سرسلسله خاندانی بسیار معروف در یزد بود. این سلسله را در یزد با نام خوانین می‌شناختند. سلسله خوانین در سال 1161 هجری قمری به حکمرانی رسید. حمام یزد در سال 1212 هجری قمری بنا شد. 12 سال بعد، در همان دوران قاجار، این حمام را برای اولین بار بازسازی کردند. طی این بازسازی، بخش‌هایی از حمام را مرمت و بخش‌هایی جدید به آن اضافه کردند. برای مثال بخشی از نقاشی روی دیوارها، طی بازسازی به حمام اضافه شد. خوشبختانه این حمام زیبا در طول تاریخ،  آسیب کمی را به جان خریده است. نهایتاً در سال 1378 هجری شمسی، حمام خان یزد با شماره 2406 به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.

جاذبه های حمام خان یزد

اگر تجربه استفاده از حمام‌های عمومی که دارای خزینه و گرم‌خانه بودند را داشته‌اید، بازدید از حمام خان برای شما یک نوستالژی بسیار عالی خواهد بود. حتی جوانانی که فقط از حمام‌های شخصی داخل خانه استفاده کردند نیز با کمک این حمام می‌توانند سبک زندگی قدیم را بهتر از قبل بشناسند. با بازدید از حمام خان یزد، می‌توانید به‌صورت کامل با معماری سبک قجری در شهرهای کویری ایران آشنا شوید. جالب است ببینید که در آن دوران با حداقل تجهیزات، چطور چنین بنای بزرگی را ساخته بودند.

حدود 200 سال پیش، با حداقل ابزار و علم مهندسی، آب به این حمام می‌رسید، گرم می‌شد و در تمام روز، حمام نورگیری عالی داشت. همین موضوع از نظر علم مهندسی ارزش بسیاری دارد. جالب است بدانید که این بنا را از نظر ارتفاع، کمی پایین‌تر از بناهای دیگر قرار داده‌اند تا آب به‌خوبی به آن برسد. سبک عایق‌کردن دیوارها و همچنین استفاده از تزئینات خاص و ساده نیز در این حمام دیدنی هستند. در حال حاضر هم که حمام خان به رستورانی سنتی حمام خان یزد تبدیل شده است؛ پس می‌توانید یک تیر و دو نشان بزنید.

کاربری امروزی مجموعه گردشگری حمام خان یزد

در سال 1373، این حمام تغییر کاربری پیدا کرد. از آن پس، حمام خان دیگر جای برای استحمام یا یک موزه نبود. بلکه آن را به یک کافه رستوران سنتی تبدیل کردند که حالا از زیباترین کافه های یزد به شما می‌آید. این رستوران گنجایش 120 نفر مهمان را دارد. در حال حاضر حدود 30 سال است که این رستوران به فعالیت خود ادامه می‌دهد. طی دهه‌های اخیر، بارها و بارها مدیریت رستوران، این حمام را بازسازی کرده است. هم‌اکنون فضای داخلی این حمام، همانند دوران قاجار می‌درخشد و زیبایی دارد. این رستوران در سه وعده صبحانه، نهار و شام، پذیرای مهمانان و مسافران یزد است. رستوران حمام خان از جمله مهم‌ترین و بهترین رستوران های یزد نیز به حساب می‌آید. در منابع راهنمای سفر یزد همواره گردشگران را به بازدید از این رستوران تشویق می‌کنند.

اگر به‌دنبال چشیدن طعم غذاهای سنتی یزد هستید، رستوران حمام خان یزد برای شما بهترین گزینه خواهد بود. در این رستوران انواع غذاهای خاص همانند قیمه یزدی، شولی، دیزی یزدی، آش سنی، کشک بادمجان و انواع غذاهای محبوب دیگر همانند چلوکباب و دیزی سرو می‌شود. همچنین بعد غذا، به‌عنوان دسر برای شما شیرینی یزدی همراه با چای تازه‌دم سرو می‌کنند. به این ترتیب می‌توانید یک تیر و دو نشان بزنید. هم از معماری و تزئینات داخلی یک حمام قجری دیدن خواهید کرد و هم دلی از عزا درمی‌آورید!

جاهای دیدنی نزدیک حمام خان یزد

حمام خان در نزدیکی بازار خان قرار دارد. پس اگر قصد خرید سوغات یزد یا بازدید از بهترین مراکز خرید یزد را دارید، می‌توانید قبل یا بعد بازدید از حمام یزد، به سراغ بازار سنتی بروید. البته بسیاری از مسافران ترجیح می‌دهند تا از ساعات ابتدایی صبح در بازار گشت‌و‌گذار کنند. سپس در هنگام ظهر سری به این حمام بزنند و در رستوران سنتی، طعم غذاهای عالی یزدی را بچشند. بعد تجدید قوا و کمی استراحت، دوباره مسیر بازدید خود را ادامه دهند. از این حمام تا مسجد جامع یزد و میدان امیر چخماق یزد نیز فاصله چندانی نیست.

اطلاعات بازدید

مسیر دسترسی

مسیر دسترسی به رستوران سنتی حمام خان یزد بسیار سرراست است. این حمام در مرکز شهر یزد قرار دارد. از هر کجای شهر که بخواهید تاکسی بگیرید، می‌توانید بگویید میدان خان و دور میدان از ماشین پیاده شوید. همچنین ایستگاه اتوبوس سید مصطفی خمینی هم در فاصله بسیار کمی از این حمام قرار دارد. پس با کمک اتوبوس هم می‌توانید خودتان را به حمام خان برسانید. در ضمن باید بدانید که بسیاری از هتل های سنتی یزد در نزدیکی همین محدوده قرار دارند. پس با اقامت در این محدوده، می‌توانید به‌سادگی به حمام خان دسترسی پیدا کنید.

خب دوستان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره مجموعه حمام خان یزد چیست؟ به نظرتان تبدیل‌شدن این مجموعه به یک رستوران سنتی کار درستی است؟ به نظرتان این کار به بافت تاریخی حمام آسیب می‌رساند؟ یا اینکه باعث می‌شود مردم با حضور در رستوران، بیشتر با ابنیه تاریخی یزد آشنا شوند؟ نظرات خود را با ما و سایر دوستان به اشتراک بگذارید.