باغ نظر شیراز | موزه چهارفصل شاهزاده

بوی عطر بهارنارنج‌ها و بافت تاریخی این شهر حکایت‌های تلخ و شیرینی برای گفتن دارد. اگر گذرتان به شهر چهارفصل شیراز افتاد، بد نیست سری به موزه پارس شیراز بزنید. باغ نظر شیراز همان جایی است که در هر گوشه‌اش می‌شود بخشی از تاریخ را مرور کرد.

موزه پارس شیراز کجاست؟

باغ نظر از معرووف‌ترین جاهای دیدنی شیراز است؛ پس برای بازدید از آن باید راهی جنوب ایران شوید و به استان فارس بروید. بعد از رسیدن به شهر شیراز، مسیر را تا میدان شهدا ادامه بدهید. باغ نظر شیراز در نزدیکی ارگ کریم خان زند است.

تاریخچه باغ نظر شیراز

در بین موزه های ایران، موزه پارس از دیدنی‌ترین موزه های شیراز است. اگر چیزی از کتاب‌های تاریخ مدرسه یادتان باشد، شیراز حکومت‌های مختلفی را به خودش دیده است. موزه پارس در بخشی از باغ نظر است که قدمتش به دوره زندیه می‌رسد. کریم‌خان زند در زمان حکومتش دستور داد تا عمارتی هشت‌ضلعی در دل باغ نظر بسازند. او در این عمارت باشکوه از مهمان‌ها و سفیرهای خارجی میزبانی می‌کرد.

از سال 1315 کاربرد این عمارت تغییر کرد. با کمک انجمن آثار ملی ایران، عمارت هشت‌ضلعی، اولین موزه استان فارس شد. افرادی مثل علی اصغر حکمت شیرازی، فریدون توللی و علی سامی در تشکیل این مجموعه نقش مهمی داشتند. البته شاید از زبان شیرازی‌ها اسم‌های دیگری برای باغ نظر بشنوید. باغ شاهزاده، عمارت چهارفصل، آرامگاه وکیل، عمارت کلاه ‌فرنگی شیراز و باغ حکومتی اسم‌های دیگر باغ است.

معماری باغ نظر شیراز

باغ نظر از زیباترین باغ‌های شیراز است. حیاطش را به سبک خانه‌باغ‌های ایرانی ساخته‌اند و وسعتی ۷هزار و 700 مترمربعی دارد. درخت‌های سربه‌فلک‌کشیده سرو، مسیر رفت‌وآمد در این باغ را رؤیایی کرده‌اند. بهار که باشد، باغ غرق در عطر بهارنارنج‌ها می‌شود. در کنار درختان نارنج، گل‌کاری‌های حیاط هم حس نشاط و طراوت به باغ می‌بخشد. آب‌نماها، زیبایی‌باغ را چندبرابر می‌کند. از بخش‌های جالب باغ، سیستم آب‌رسانی آن است. باغ نظر شیراز به قنات رکن آباد مرتبط است و با آب این قنات جان می‌گیرد. بخش بیشتری از حیاط سنگ‌فرش است. به‌راحتی می‌توانید در آن قدمی بزنید و هوایی تازه کنید.

بخش‌های مختلف باغ نظر

زیبایی باغ نظر فقط در طبیعتش خلاصه نمی‌شود. هر بخش از باغ یادگاری از گذشته دارد که تماشایش خالی از لطف نیست.

• موزه پارس یا عمارت کلاه فرنگی

عمارت کلاه فرنگی همان عمارت هشت‌ضلعی نامنتظم وسط باغ است که جلوه ویژه‌ای به باغ نظر می‌دهد. اگر کمی از هنر اصیل ایرانی بدانید، محو تماشای نقش‌ونگارهای این بنا می‌شوید.

• نمای بیرونی موزه پارس

عمارت کلاه فرنگی را روی سکویی به ارتفاع 1.5 متر ساخته‌اند. برای واردشدن به آن باید چندپله‌ای را بالا بروید. سقف عمارت را هم با اِسپَر و لچکی‌ها پوشانده‌اند. درازای چهار ضلع از این عمارت 10 متر و چهار ضلع دیگرش ۵ متر است. ارتفاع کل عمارت به حدود 12 متر می‌رسد. نمای بیرونی عمارت را با کاشی‌های نقاشی‌شده تزیین کرده‌اند. کاشی‌های فیروزه‌ای با گل‌و مرغ‌های رویش ترکیب زیبایی از معماری‌ایرانی است. روی بخشی از کاشی‌ها تصویری از شکارگاه و داستان به‌تخت‌نشستن حضرت سلیمان را طرح کرده‌اند. این نگاره‌ها روایت‌کننده‌ داستان‌های روزگار قدیم این مرزوبوم هستند. هر ضلع کوچک این عمارت، یک در ورودی دارد. در چهار ضلع دیگر، پنجره‌های بزرگ اُرُسی نصب کرده‌اند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در سبک اُرُسی، پنجره‌ها روی پاشنه نمی‌چرخد. باید برای بازشدن، آن‌ها را به طرف بالا کشید. شیشه‌های رنگارنگ ارسی ساختمان عمارت را چشم‌گیرتر می‌کند.

• نمای درونی موزه پارس

به فضای داخلی عمارت کلاه فرنگی که بروید، در مرکز عمارت، حوضی از سنگ مرمر یکپارچه می‌بینید. سرتان را کمی بالا بگیرید. سقف این موزه، دیدن دارد. معماری سقف، تصویر زیبایی از هنر مقرنس‌کاری است. به این سبک معماری «آهوپای» هم می‌گویند. با دیدن این طرح ممکن است به یاد نمایی از سقف مسجد شیخ لطف الله بیفتید. اگر سبک‌های اصیل ایرانی را بشناسید، لایه‌چینی‌ها و قطاربندی‌‌های زیبا توجهتان را جلب می‌کند. در گوشه‌ها، ۴ شاه‌نشین ساخته‌اند که هر کدام با اتاق‌های گوشواره یا زاویه‌ای از یکدیگر جدا شده‌اند.

نمی‌شود از نقاشی‌ها و محراب‌ها چشم برداشت. کریم‌خان زند کار این نقش‌ونگارها را به عهده نقاش‌های معروف آن دوره گذاشت. آقا صادق، نقاش معروف دوره زندیه بود که بیشتر نقش‌های این عمارت کار اوست. میرزا بابا نقاش‌‌باشی و جعفر هم دیگر نقاش‌های معروف آن دوره بودند؛ البته به دستور آقا محمدخان این نقاشی‌ها را تا حدودی تخریب کردند؛ اما استاد محمدباقر جهانمیری بار دیگر آن‌ها را زنده کرد. این استاد با رنگ‌های طبیعی و به سبک زندی نقاشی‌ها را با دقت خاصی بازسازی کرد. بعد از گذشت چند سال نقاشی‌های سقف در شاه‌نشین شمالی هم در حال ازبین‌رفتن بود. در سال‌های 1345 و 1364 سقف شاه‌نشین شمالی را لایه‌برداری کردند تا مثل اولش شود.

• مقبره کریم‌خان زند در موزه پارس

یکی از بخش‌های دیدنی داخل موزه، آرامگاه کریم‌خان زند است. به همین خاطر اسم آرامگاه وکیل را بر این موزه گذاشتند. البته این ماجرا به همین راحتی نبود. بعد از فوت کریم‌خان، او را بر اساس وصیتش در عمارت کلاه فرنگی به خاک سپردند؛ اما آقا محمدخان قاجار حتی بعد از مرگ کریم‌خان دست از کینه‌اش برنداشت. او در سال 1206 خورشیدی، دستور داد تا آرامگاه کریم‌خان را نبش قبر کنند و استخوان‌هایش را به کاخ گلستان بفرستند. بعد از دوره قاجار، رضاشاه دستور داد تا دوباره قبر کریم‌خان را به کلاه فرنگی برگردانند. می‌توانید در حال حاضر آرامگاه کریم‌خان را در شاه‌نشین شرقی پیدا کنید.

• سنگ‌های تاریخی داخل محوطه

چند اثر سنگی معروف در حیاط باغ نظر شیراز انتظارتان را می‌کشد تا از آن‌ها دیدن کنید. سنگ آزاره کاخ خورشید، از زیباترین سنگ‌نوشته‌های زمان قاجار است. روی این سنگ طرح دو شیر با تاجی در دست را حکاکی کرده‌اند. دو حفره هشت‌ضلعی هم توجه همه را به خودش جلب می‌کند. به بخش غربی باغ که سر بزنید، لوح‌های سنگی دیگری به‌شکل استوانه و دایره می‌بینید. این سنگ‌نوشته‌به سال 590 هجری قمری برمی‌گردد و مربوط به تاریخ رامگرد است. رامگرد یا همان رامجرد بخش بزرگی از مرودشت بود. این سنگ استوانه‌ای سال‌ها در نزدیکی رود کر بود و کسی به آن توجهی نمی‌کرد؛ مردم اسم آن را «میل» گاشته بودند. در سال 1345 میل را از کنار رودخانه برداشتند و آن را به موزه پارس بردند. در بررسی‌ها متوجه شدند که این سنگ‌نوشته شباهت زیادی به سنگ‌های تخت جمشید دارد. به همین خاطر محقق‌ها احتمال می‌دهند که میل یادگاری از دوره هخامنشیان باشد.

روی این سنگ استوانه‌ای می‌شود کتیبه‌های مختلفی را دید. کتیبه اول ناخواناتر از بقیه است و فقط قسمتی از حروف برجسته‌اش باقی مانده است. این کتیبه به دوره اتابکان فارس برمی‌گردد. کتیبه دوم برای زمان صفویان و کتیبه سوم مربوط به زمان ناصرالدین شاه و دوره قاجار است. در کتیبه مربوط به قاجار اطلاعات جالبی را از سد رامگرد فهمیده‌اند. این نوشته نشان می‌دهد هخامنشیان سد رامگرد را ساختند. مسیر را تا انتهای باغ نظر ادامه بدهید تا بزرگ‌ترین کتیبه سنگی باغ را ببینید. این کتیبه از سنگ آزاره کاخ خورشید و از یادگاری‌های دوره قاجار است. بخشی از نبردهای شاهنامه را روی این کتیبه تصویرسازی کرده‌اند.

• حوض‌های باغ نظر

حوض‌های آب‌نما در چهارطرف عمارت کلاه فرنگی تصویر باغ نظر را چشم‌نواز کرده است؛ البته دیگر خبری از آب‌نمای شمالی نیست. به خاطر ساخت خیابان زند، مجبور شدند تا این آب‌نما را خراب کنند. بعد از تخریب، سنگ‌های این آب‌نما را به باغ آرامگاه حافظ بردند.

• درختان کهن باغ

ممکن است در زمان گردش در حیاط باغ، درخت‌های کهن را ببینید. این درخت‌ها، قدمتی چندین ساله دارند و آن‌ها را ثبت ملی کرده‌اند.

• عمارت خورشید باغ نظر شیراز

در عصر قاجار، حسین علی میرزای فرمانفرما دستور داد تا عمارت دیگری به اسم خورشید در باغ نظر بسازند. بد نیست به آن هم سری بزنید.

آثار مهم موزه پارس شیراز

می‌شود در هر بخش از موزه پارس آثار تاریخی و ماندگاری را از زمان گذشته تماشا کرد. اگر به دیدن این آثار علاقه‌مند هستید، به این بخش‌ها سری بزنید. شمشیر کریم خان زند، اشیای فلزی و سفالی، سکه‌های قدیمی را در محفظه‌های شیشه‌ای به نمایش گذاشته‌اند. جعبه‌های لاکی نقاشی‌شده‌ای در موزه است که احتمال می‌دهند جعبه جواهرات باشد. طلسمی به خط ابجد در یکی از تابلوهای روی دیوار است. اعدادی با اندازه خیلی کوچک به‌طور منظم روی این تابلو است که آدم را شگفت‌زد می‌کند.

موزه پارس آثارهای تاریخی دیگر شهرهای ایران را هم در خود دارد. کاشی کوچک هشت‌گوشی در ویترین موزه است که آن را در قم پیدا کرده‌اند. می‌توانید از تعدادی اشیای مفرغی که در لرستان کشف کرده‌اند، دیدن کنید. قدمت آن‌ها به هزاره اول قبل از میلاد می‌رسد. کاسه‌ای سفالی از نیشابور و مجسمه‌ای از فارس را در این موزه برای نمایش گذاشته‌اند.

• قرآن‌های دست‌نویس

قرآن زیبایی در این موزه است که در قرن هشتم هجری قمری آن را نوشته‌اند. ملکه تاش خاتون دستور داد تا استاد یحیی جمال الصوفی کتاب قرآنی را به خطی شیوا بنویسد. استاد هم این کتاب را به خط ثلث طلاریزی کرد. بعدها ملکه تاش خاتون این قرآن را به شاه چراغ هدیه داد. شاید دیدن قرآن‌های دست‌نویس به خط امام‌علی(ع)، امام حسن(ع) و امام صادق(ع) برایتان جالب باشد. بعضی‌ها را هم جمعی از یارهای پیامبر نوشته‌اند. این کتاب‌های ارزشمند قبلاً در مسجد عتیق شیراز بود. کتاب قرآن دیگری در موزه پارس شیراز است که به خط عثمان خلیفه سوم بود. زمانی که عثمان خلیفه را کشتند، قرآن در دستش بود. هنوز هم جای لکه‌های خون روی کتاب باقی مانده است.

• قرآن هفده من

سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری از خطاط‌های معروف زمان تیموریان بود که به زیبایی به ثلث و محقق می‌نوشت. سلطان ابراهیم کتاب قرآنی را در آن زمان به خط محقق و با قلم سه دانگ نوشت. قرآن هفده من یادگاری از اوایل سده نهم هجری قمری است. این کتاب را قبلاً در سردر دروازه قرآن نگهداری می‌کردند؛ اما از سال 1316 هجری شمسی آن را به موزه پارس منتقل کردند. قرآن هفده من معجزه‌ای هم دارد. عده‌ای می‌گویند هر برگ این قرآن وزنی به‌اندازه 17 من دارد. از طرفی وزن کلی قرآن هم 17 من است که همه را شگفت‌زده می‌کند. در کناره‌های کتاب می‌توانید مهر و نوشته‌های از دوره‌های مختلف را ببینید.

• آثار خطاطی ملاصدرا

اگر چرخی در موزه بزنید، دست‌نوشه‌های ملاصدرا را می‌بینید. ملاصدرا بخشی از شعرهای منتخب مثنوی معنوی را نوشته بود که 13 برگه‌اش در این موزه هست. قدمت این نوشته‌ها به دوره صفویه می‌رسد. شاید عجیب باشد؛ اما قباله ازدواج میرزا حسن مستوفی الممالک هم در این موزه است. میرزا حسن از وزاری مشهور بود.

• تابلوهای نقاشی

موزه پارس دست کمی از گالری نقاشی ندارد. تابلوهای نقاشی‌شده مختلفی از دیوارهایش آویزان است که هرکدام دیدن دارد. بعضی از آن‌ها را لطفعلی صورتگر به سبک آبرنگ کشیده است. با دیدن این تابلوها می‌شود قدمی در تاریخ زد و جنگ نادرشاه افشار و شاه هندی را تماشا کرد. صحنه درس‌دادن سعدی به فرزندهای اتابک، تصویر یوسف و زلیخا و نقاشی رقاص‌‌ها از تابلوهای معروف موزه است. در تابلوی دیگر جعفر نقاش، تصویر کریم خان زند را با قلیانی در دست کشیده‌ است؛ البته این تابلو بیشتر شبیه عکسی از شاه و درباری‌هایش است. می‌شود در آن عده‌ای از درباری‌ها مثل صادق‌خان، زکی‌خان، لطفعلی‌خان زند و شیخ علی‌خان را دید. داستان شیخ صنعان و دختر ترسا و صحنه‌ای از یک مکتب‌خانه دیگر نقاشی‌های زیبای این مجموعه هستند. بعضی از تابلوها اثر صدرالدین شایسته شیرازی و میر مصور است که از شاگردهای کمال‌الملک بودند.

دیگر آثار تماشایی این موزه را برایتان می‌گذارم.

• شمشیر دودم فولادی؛
• سپر فلزی؛
• کلاه‌خود؛
• قلیا‌ن‌های نقره ‌قلم‌زنی؛
• قلیان طلاکوب؛
• ظرف برنجی؛
• تنگ سفالی لاجوردی؛
• کاسه سفالی لعاب‌دار.

جاهای دیدنی نزدیک به موزه پارس شیراز

بهتر است سفر یک‌روزه به شیراز را فراموش کنید. باید چند روزی در این شهر تاریخی ماند و از گوشه به گوشه‌اش دیدن کرد. شیراز جاهای دیدنی بسیاری دارد.

• ارگ کریم خان زند

از دیدنی‌ترین بناهای تاریخی در شهر شیراز، ارگ کریم‌خان زند است که تا موزه پارس فاصله‌ای ندارد. از هر طرف که به این بنای تاریخی نگاه کنید، محو عظمت و معماری بی‌نظیرش می‌شوید. ارگ کریم خان زند در شب زیبایی چشم‌گیری دارد. این بنا محل فرمانروایی کریم‌‌خان بود. می‌توانید مجسمه‌ای بزرگ از آن را در جلوی ارگ ببینید.

• بازار وکیل

بازار وکیل شیراز از قدیمی‌ترین بازارهای این شهر است. نمی‌شود تا شیراز بروید و سری به این بازار نزنید. حجره‌ها و معماری داخلی بازار شما را به چند سال قبل می‌برد. صنایع دستی و فرش‌های دست‌بافت با نقش‌ونگارهای زیبا، از جمله ارزشمندترین سوغات شیراز هستند.

• حافظیه

شیراز را به حافظیه‌اش می‌شناسند. در کنار آرامگاه حافظ، فال حافظ بخوانید. حافظ‌خوانی دسته‌جمعی هم صفای خودش را دارد.

• مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک را به مسجد صورتی هم می‌شناسند که به دوره قاجار می‌رسد. کاشی‌کاری‌ها و شیشه‌کاری‌های رنگارنگش شاهکاری از آن زمان است. اگر شما هم می‌خواهید در نورهای رنگارنگ مسجد عکسی بگیرید، در روزهای آفتابی به بازدید از این مسجد بروید.

دیگر جاهای دیدنی شیراز را برایتان می‌گذارم.

• حمام وکیل شیراز؛
• عمارت شاپوری؛
• باغ ارم شیراز؛
• موزه خاتم؛
• مسجد مشیر؛
• آرامگاه سعدی؛
• باغ دلگشا؛
• آرامگاه خواجوی کرمانی.

بهترین زمان سفر

شیراز به چهارفصل‌بودنش معروف است؛ اما این شهر آب‌وهوای خشک و کوهستانی دارد. بهارش معتدل و دوست‌داشتنی است. اردیبهشتش شما را غرق در عطر بهارنارنج‌ها می‌کند؛ اما در تابستان روزهای گرمی دارد. پاییز هوا معتدل‌تر و هزاررنگ می‌شود و زمستانش رو به سردی می‌رود. در هر فصلی به شیراز بروید، زیبایی‌اش را حس می‌کنید.

اقامتگاه‌های نزدیک به موزه پارس شیراز

خیالتان بابت اقامتگاه راحت باشد. شیراز شهری توریستی است. می‌توانید در هتل‌ها، اقامتگاه‌ها و مهمان‌پذیرهای این شهر ساکن شوید. اسم چند اقامتگاه را برایتان می‌گذارم.

• هتل زندیه شیراز؛
• هتل چمران؛
• هتل کریم خان زند؛
• هتل شیرازیس شیراز؛
• هتل مجتمع جهانگردی شیراز؛
• هتل صدرا شیراز؛
• اقامتگاه بوم‌گردی عمارت هفت رنگ شیراز؛
• اقامتگاه بوم‌گردی خانه باغ ایرانی شیراز.

مسیر دسترسی

برای دیدن باغ نظر به شیراز سفر کنید. این باغ تقریباً در مرکز اصلی شهر است. بعد از رسیدن به میدان شهدای شیراز، به طرف خیابان زند بروید. می‌توانید در روبه‌روی ارگ کریم خان زند این باغ را ببینید. اگر خودروی شخصی هم ندارید، مشکلی نیست. در 500متری باغ نظر ایستگاه مترو زندیه است. با اتوبوس هم می‌توانید تا میدان شهدا برسید و باقی مسیر را پیاده‌بروید.

هزینه ورودی	گردشگرهای داخلی 4000 تومان گردشگرهای خارجی 40000 تومان
ساعت بازدید	بهار و تابستان از ساعت 9 صبح تا 17 عصر، در پاییز و زمستان از ساعت 8 صبح تا 17 عصر
شماره تماس	07132224151
آدرس	استان فارس، شهر شیراز، میدان شهدا، خیابان زند

باغ نظر شیراز، موزه پارس را در دل خود جا داده است. این باغ فضایی دلنشین و تماشایی دارد. هرچه از این موزه می‌دانستیم برایتان گفتیم. تلاش کردیم تا در این سفر مجازی با ره بال آسمان مشتاق دیدن این باغ بشوید. اگر در سفرهای قبل از آن دیدن کردید، تجربه‌هایتان باید خواندنی باشد. برایمان در کامنت‌ها بنویسید.