خانه انگورستان ملک اصفهان | خانه افشاری با معماری قجری

اگر برنامه‌تان سفر به اصفهان و دیدن هنر معماری آن است، خانه انگورستان ملک را هم در لیست بلندبالایتان بگذارید. اگر یک بار به این شهر زیبا سفر کنید، این شعر را بارها زیر لب زمزمه می‌کنید: «دلم می‌خواد به اصفهان برگردم/ به همون نصف جهان برگردم/ برم اونجا بشینم در کنار زاینده‌رود/ بخونم از ته دل ترانه و شعر و سرود»؛ اما اگر اولین‌بار است که به این شهر می‌روید، راهنمای سفر اصفهان به کارتان می‌آید. سری هم به آن بزنید.

خانه انگورستان ملک اصفهان کجاست؟

این خانه از خانه های تاریخی اصفهان است که آن را در محله شیخ یوسف و در خیابان ملک ساخته‌اند. از زیبایی‌های هنر اصفهان که باخبر هستید؟ حالا قرار است تلفیق آن را با تاریخ افشاری به چشم ببینید. این خانه وقفی و ثبت ملی است.

معرفی خانه انگورستان ملک اصفهان

• تاریخچه

در زمان نادرشاه، این خانه‌باغ بزرگ مالیاتی بود که به دربار دادند. این مالیات نادری سال‌ها بعد به حاج ابراهیم ملک‌التجار رسید. ملک‌التجار در آن حسینیه‌ای برای عزاداری و تعزیه برپا و در سال 1341 ه.ق هم آن را وقف کرد؛ البته خانه‌ای که امروز به آن سری می‌زنیم، با خانه اصلی تفاوت‌های زیادی دارد؛ مثلاً بنای خانه اصلی 7هزار متر بود. شهرداری در سال 1333 بخش‌های زیادی از این خانه را برای استانداردسازی خیابان‌ها از بین برد؛ اما همه این‌ها دلیل نمی‌شود که زیبایی این خانه را دست کم بگیریم.

• ویژگی‌های معماری و جاذبه‌های خانه انگورستان ملک اصفهان

خانه‌های تاریخی ایران همگی مجموعه‌ای از اتاق‌ها بودند که هرکدامشان کاربرد خاصی داشتند. حیاط خانه انگورستان را سرپوشیده ساختند تا حافظ حریم صاحبانش باشد. این خانه بزرگ، سفره‌خانه و اتاق آرامگاه هم دارد؛ اما فارغ از کاربرد اتاق‌ها، همه آن‌ها را با گچ‌بری، کاشی‌کاری و آینه‌کاری تزیین کرده‌اند. ستون‌های زیبای این خانه با روکش چوبی و سرستون‌های کارشده هم تماشایی است

در زیر سفره‌خانه، زیرزمینی هست که نورگیرهای مشبک، نور آن را از حیاط جنوبی تأمین می‌کنند. حمامی با گنبدی زیبا در جنوب شرقی این مجموعه ساخته‌اند که سکوهایی در اطراف آن قرار دارد. دیدن نقش‌های حجاری‌شده روی آزاره‌های شمالی و شرقی این خانه هم خالی از لطف نیست. آزاره همان سنگ تیشه است که آن را در پای دیوارها نصب می‌کنند.

بخش‌های مختلف خانه

• حیاط‌بیرونی

با اینکه تاریخ این خانه به افشاریه می‌رسد؛ اما شبیه خانه‌های قجری دو حیاط بیرونی و اندرونی دارد. حیاط بیرونی برای نشستن مردان در مراسم یا مهمان‌های مرد غریبه بود.

• حیاط اندرونی خانه انگورستان ملک اصفهان

سال‌های قبل از اینکه این حیاط را حسینیه کنند، حوض و باغچه‌ای زیبا در آن بود. در آن زمان سرتان را که بالا می‌گرفتید، نگاهتان به آسمان می‌رسید و باغچه هم پر از درخت چنار و توت بود. بعدها ملک‌التجار حوض و باغچه را از میان حیاط برداشت. حیاط را هم سرپوشیده کرد تا آنجا را حسینیه کند. بالا را که نگاه کنید، دورتادور طبقه دوم، تراسی است که در معماری به آن غلام‌گرد یا مهتابی می‌گویند. آنجا را برای نشستن خانم‌ها در نظر گرفتند و حیاط اندرونی هم محل نشستن مردها شد. سقف حیاط کاملاً چوبی است و لمبه‌کوبی است. لمبه‌کوبی نوعی تزیین است که ثروتمندان به آن علاقه خاصی داشتند و از آن به جای گچ‌بری استفاده می‌کردند.

اگر سر بچرخانید، دورتادور این حیاط پر از اشعار پرشور محتشم کاشانی است. اشعاری مثل «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» در همه‌جا به چشم می‌خورد. در سمت شرق و غرب حیاط اندرونی اتاق‌های سه‌دری وجود دارند که سرستون‌های مقرنس‌کاری‌شان تماشایی است. این‌ها نمادی از سی‌وسه پل اصفهان هستند و رنگ سبزآبی آن‌ها هم یادآور زاینده‌رود است. جلوی درها هم چراغ‌هایی هست که به آن‌ها لنتر می‌گویند. لنترها چراغ‌های روغنی هستند که با فیتیله روشن می‌شوند. گاهی هم در آن‌ها ماهی می‌انداختند و کاربردی شبیه آکواریومی کوچک داشت.

• شاه نشین تابستانه خانه انگورستان ملک اصفهان

این بخش، عمارتی تماشایی در وسط باغ بود که به آن تالار هم می‌گفتند. از ویژگی‌های آن ارسی‌های جذاب است. ارسی‌ها پنجره‌هایی هستند که آن‌ها را با گره چینی و بدون میخ و چسب می‌سازند. ارسی‌ها معمولاً رو به بالا باز می‌شوند. اگر این پنجره مشبک را با شیشه‌های رنگی تزیین کنند، نمای آن چشمگیر می‌شود. نمونه تماشایی این پنجره‌ها در مسجد نصیرالملک شیراز هم هست.

در بالای این بخش چهار اتاق بودند که در معماری به آن‌ها گوشواره می‌گویند. وقتی آقایی مهمان خانه می‌شد، خانم‌ها به این اتاق‌ها می‌رفتند. در قدیم به دو اتاق دیگر اتاق عروس و داماد می‌گفتند. ملک‌التجار برای افراد بی‌بضاعت جشن عروسی می‌گرفت و عروس و داماد را در این اتاق‌ها آرایش و پیرایش می‌کردند. میز و صندلی‌های اتاق مهمان را از فرانسه و لوسترها را از ایتالیا آورده‌اند. روی مبل‌ها می‌توانید نماد شیر و خورشید را ببینید که نشان می‌دهد کاملاً سفارشی ساخته شده‌اند. مانع چوبی کوچکی در این اتاق هست که گویا برای یادآوری تعظیم به خدمتکاران بوده است. بعضی‌ها هم معتقدند این مانع صرفاً برای جداکردن مهمان‌های غریبه از عوام به‌ کار می‌رفته است. نقاشی‌های دیوارکوب این اتاق هم سفارش‌های ملک‌التجار به نقاش‌ها بود تا عکس‌هایی را که از فرنگ می‌آورد، بازآفرینی کنند.

• شاه نشین زمستانه

این اتاق پنج‌دری که آن را در سمت شمالی حیاط اندرونی ساخته‌اند، حالا دیگر اتاق آرامگاه است. در قدیم رسم بود که ثروتمندان متدین را در نجف و کربلا دفن کنند؛ اما ملک‌التجار وصیت کرد که او را در خانه انگورستان ملک دفن کنند. همسر او هم در کنار خودش دفن است؛ اما قبر او را صاف کرده‌اند.

• اتاق پس‌درونی (حوض‌خانه) خانه انگورستان ملک اصفهان

در گوشه خانه، اتاقی هست که با سه پله به سمت پایین، از خانه جدا می‌شود و در آن حوضی زیبا وجود دارد. این اتاق مخصوص غریبه‌ها و مهمانان ویژه بود. در قدیم، حریم خانه را از اتاق مهمان‌ها جدا می‌کردند؛ به همین خاطر این اتاق به حیاط بیرونی راه دارد. مهمان‌ها بدون ورود به حریم اصلی خانه، وارد این اتاق می‌شدند.

• اتاق زهرا خانم

زهرا خانم دختر ملک‌التجار بود که با پسرعمویش ازدواج کرد؛ اما این ازدواج عمر درازی نداشت. زهرا خانم بعد از طلاق تا سال‌ها در این اتاق زندگی می‌کرد و بعد از آن به قم رفت. او تا پایان عمر خادم حرم حضرت معصومه(س) بود.

• اتاق نظارت خانه انگورستان ملک

در این قسمت اتاقی چهاردری است که از یک در به شاه‌نشین راه داشت و یکی به محل زندگی خدمتکاران می‌رسید. یکی از درها رو به پس‌درونی بود و در دیگری به اتاق دیگر راه داشت.

• زیرزمین و پشت بام خانه انگورستان ملک اصفهان

این زیرزمین به‌خاطر نوع معماری همیشه خنک بود و به جای یخچال از آن استفاده می‌کردند. پشت بام خانه هم جزو بخش‌هایی از عمارت است که برای برگزاری مراسم تعزیه و عزاداری از آن استفاده می‌کردند.

جاهای دیدنی نزدیک به خانه انگورستان ملک

جاهای دیدنی اصفهان کم نیست؛ پس بهتر است بیشتر از یک روز در این شهر بمانید. نزدیک‌ترین جاهای دیدنی به این عمارت افشاری خانه ملاباشی اصفهان است که با قدم‌زدن در همان خیابان به آن می‌رسید. میدان نقش جهان اصفهان در فاصله 1.3کیلومتری است. سردر قیصریه هم فقط 1.5 کیلومتر با عمارت فاصله دارد. تا منار ساربان هم 2.9 کیلومتر راه در پیش دارید. اگر دلتان می‌خواهد چرخی در بازار بزرگ اصفهان بزنید، این بازار در 3.3کیلومتری خانه انگورستان است. کمی آن‌طرف‌تر در 3.5کیلومتری عمارت هم می‌توانید به زاینده‌رود سری بزنید. حمام تاریخی علی قلی آقا هم در 4کیلومتری خانه است.

رستوران ها و غذاخوری های نزدیک خانه انگورستان ملک اصفهان

در اطراف این خانه رستوران‌های زیادی وجود دارد که نزدیک‌ترین آن‌ها رستوران سنتی خان است. این رستوران 600 متر با خانه انگورستان فاصله دارد. باقی رستوران های اصفهان هم دور نیستند. برای مثال رستوران شمال شهر، رستوران گیاهی زیما، رستوران نقش جهان، کافه رستوران نمکدان، رستوران شهرزاد در همان اطراف هستند. از اینجا تا بهترین بریانی های اصفهان هم راه چندانی نیست. می‌توانید آدرسشان را در مقاله خودش ببینید.

هتل های نزدیک به خانه انگورستان ملک

اصفهان شهری توریستی است؛ پس اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی، هتل های سنتی و مهمان‌پذیرهای زیادی دارد. شاید هم دلتان بخواهد به هتل های اصفهان سری بزنید. نزدیک‌ترین هتل به خانه ملک، هتل ملک است که فقط 500متر از آن فاصله دارد. هتل‌های دیگر هم چندان دور نیستند؛ مثلاً هتل زنده رود؛، هتل سپاهان اصفهان، هتل ستاره، هتل شروین و هتل آوین در همین نزدیکی‌ها هستند.

اطلاعات بازدید

آدرس	اصفهان، خیابان شهید واقفی، خیابان ملک، محله شیخ یوسف
شماره تماس	03132722033
قیمت بلیط	برای ایرانی‌ها 5هزار تومان و برای گردشگران خارجی 20هزار تومان
زمان بازدید	9 صبح تا 2 بعدازظهر

بهترین زمان بازدید

بهترین زمان بازدید از خانه انگورستان ملک اصفهان بهار و تابستان است. در 6ماهه اول سال می‌توانید رقص زیبای نور را ببینید که از پنجره‌های ارسی داخل می‌شود.

مسیر دسترسی

رفتن تا اصفهان را به خودتان می‌سپاریم. از آنجا باید به خیابان ملک در محله شیخ یوسف بروید. در این محله قدیمی پیداکردن جای پارک برایتان سخت می‌شود؛ پس شاید تاکسی گزینه بهتری برای شما باشد.

با هم در خانه انگورستان ملک چرخی زدیم؛ اما خواندن کی بود مانند دیدن؟ این بار شما دست‌دردست ره بال آسمان به این خانه سری بزنید و تجربیاتتان را در کامنت‌ها برایمان بنویسید.