راهنمای سفر سقز | شهری باستانی و زیبا

امروز قصد داریم سری به غرب ایران و استان کردستان بزنیم. لحظاتی را مهمان کردهای مهربان و اصل و مهمان‌نواز شویم و در جاهای دیدنی سقز خودمان را مهمان کنیم. سفرمان یک سفر تابستانه جذاب خواهد شد. همراه ما شوید و دلتان را بدهید به نسیم خنکی که در هوای این شهر می‌وزد. قول می‌دهیم به شما هم خوش بگذرد. منتظر چه هستید؟ بسم الله.

سقز کجاست؟

گفتیم که سقز یکی از شهرستان‌های غرب ایران است که در استان کردستان قرار دارد. در گذشته این منطقه در جنوب شهرستان سقز فعلی و در یک دشت قرار داشت. به مرور زمان شهرستان فعلی سقز در اطراف بازار به وجود آمد و قدیمی‌ترین محله آن که همان محله بازار شهر است، پس از ارتباط با چندین شهر، مانند تبریز و سنندج آباد شد.

سقز در بین ارتفاعات نامنظم رشته‌کوه زاگرس و روی دو ‌تپه طویل بنا شده است که رودخانه سرپوشیده ولی‌خان از میان آن‌ها می‌گذرد. این شهرستان از شمال به شهرستان بوکان‌، از جنوب به شهرستان مریوان‌، از غرب به بانه و از شرق به شهرستان دیوان‌دره منتهی شده است. سقز پس از سنندج به‌عنوان پرجمعیت‌ترین شهرستان استان کردستان معرفی شده است.

بهترین زمان سفر به سقز

سقز آب‌وهوا‌یی بسیار سرد و کوهستانی دارد. غالباً تحمل روزهای یخبندان و سرمای شدید در زمستان‌های این شهرستان برای ساکنان این منطقه هم بسیار دشوار است؛ به همین دلیل با عنوان سردترین شهرستان ایران شناخته می‌شود. با این اوصاف خیلی‌ها فکر می‌کنند که باید دور سفر در این فصل را خط کشید و به جای آن برای فرار از گرمای تابستان به سقز سفر کرد. خبر خوب اینکه همین سرمای هوا و بارش برف باعث شده که پیست اسکی سقز شکل بگیرد. اگر اهل این ورزش پرهیجان هستید، زمستان شال و کلاه کنید و دل به جاده بدهید.

طبیعت سقز

اگر می‌خواهید عصاره‌ای از طبیعت سقز را مشاهده کنید، به زیستگاه‌های جانوری عبدالرزاق و چهل‌چشمه سری بزنید. این دو منطقه از معروف‌ترین و مهم‌ترین زیستگاه‌های این شهر هستند. پرندگانی مثل کبک، قرقی، عقاب طلایی و حیواناتی مانند پلنگ، گربه وحشی، خرس قهوه‌ای، میش، قوچ و… در اینجا دیده می‌شوند.

جاهای دیدنی سقز

• پیست اسکی سقز

در بخش‌های قبلی گفتیم که به لطف بارش برف و سرمای بیش از حد، یک پیست اسکی خوب و مجهز در سقز شکل گرفته است. این پیست در گردنه خان، در بخش شمالی کوه ورزنه و جایی در محور سقز به بانه قرار دارد. اینجا یکی از تفرجگاه‌های محبوب مردم سقز در زمستان است.

• روستای تاریخی ترجان

حدود ۶۰ کیلومتر که از سقز فاصله گیرید، به روستای تاریخی ترجان می‌رسید. این روستا آب و هوای بسیار خنک و مطبوعی دارد که روح و روان هر گردشگری را تازه می‌کند. در این روستای تاریخی، قلعه‌ای قدیمی به نام قلعه تورجان هم وجود دارد. مردم محلی این قلعه را به نام قلعه کهن و قلاکون می‌شناسند. قلاکون همان خلاصه‌شده قلعه کهن است.

• غار کرفتو

غار کرفتو یکی از محصولات مشترک بشر و طبیعت است. شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید حدود ۴ تا ۵هزار سال قبل از تولد حضرت مسیح، مردمی در این منطقه زندگی می‌کردند که برای حفاظت از جان خود، در کوه‌ها حفره‌های عمیق ایجاد کرده بودند. گاهی لازم است به دیدن چنین جاهایی برویم و سبک زندگی آن انسان‌ها را با زندگی مدرن امروزی با همه امکاناش مقایسه کنیم، تا قدری بیشتر شاکر باشیم.

• پارک کوثر

پارک کوثر یا پارک دانشجو، پارکی در حاشیه شهر است که جان می‌دهد برای بردن زیرانداز و یک تفریح خانوادگی و دوستانه. در این پارک امکانات اقامتی و تفریحی تا حد مطلوب فراهم شده است. شما می‌توانید چند ساعتی را با خانواده یا دوستان خود به این پارک بروید و از هوای سالم و طبیعت سرسبزش لذت ببرید.

• سد شهید کاظمی

سد شهید کاظمی روی دریاچه زیرینه رود ایجاد شده است. در اطراف این سد می‌توانید شاهد فضاهای سرسبز و زیبایی باشید که مکانی عالی برای تفریح و پیک‌نیک محسوب می‌شوند. البته روستاهایی مثل قلندر هم دور و بر این سد هستند که بسیار دیدنی‌اند.

سایر جاهای دیدنی سقز

 رودخانه سقز و روستاهای این شهرستان (مولان آباد، ترجان، کسنزان، قلندر، پارسانیان و غیره) از بهترین جاذبه‌های طبیعی این ناحیه هستند. در این مناطق کوه‌های دیدنی بسیاری وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کوه سلطان، عبدالرزاق و ونوشه اشاره کرد.

تاریخچه سقز

در نخستین اتحاد ماد، شهر سقز با نام «ایزیرتا»، نخستین پایتخت ماد‌ها بود. بعد از شکست‌خوردن این حکومت به دست پادشاه آشور، سکاها به تجدید بنای شهر پرداختند و حکومت شهر را بر عهده گرفتند. نام امروز سقز که تغییر یافته سکز است، از این حکومت به یادگار مانده است.

بناهای تاریخی سقز

• حمام حاج صالح

قدمت حمام حاج صالح به دوران صفویه می‌رسد؛ اما بخش‌هایی از آن در دوران زندیه بنا شده و در شهرستان سقز به‌عنوان قدیمی‌ترین حمام شهر شناخته می‌شود. این حمام در دوران پهلوی به زورخانه تبدیل شد. بعد از انقلاب اسلامی، به‌خاطر متروک‌بودن بنا و کهنه‌بودن ساختمان، نوادگان حاج صالح درصدد فروختن آن برآمدند و میراث فرهنگی کردستان، صاحب جدید این فضای تاریخی شد.

این حمام شامل بخش‌هایی مانند خزینه‌، سیستم آبیاری گرم‌خانه و… است و معماری آن از آهک است. نورگیر‌هایی در گنبد‌های حمام تعبیه شده که نور را به داخل حمام می‌رسانند و باعث روشنایی طبیعی این مکان می‌شوند. کسانی که مشغول استحمام می‌شدند کفش‌های چوبی به پا می‌کردند و از حفره‌های حجاری‌شده در سکو‌ها به عنوان جاکفشی استفاده می‌کردند.

• کاروانسرای تاجوانچی

به دیدن حمام که رفتید، در بخش غربی آن می‌توانید کاروانسرای تاجوانچی را مشاهده کنید. البته متأسفانه بخش‌های زیادی از این حمام تخریب شده؛ اما قسمت‌هایی که از آن باقی مانده نشان از هنر و سلیقه در طراحی آن است. این کاروانسرا در بین اهالی سقز به سرای اتحاد معروف است.

• دژ زیویه

زیو در زبان کردی به معنای نقره است؛ این بنا حدود 700 سال قبل از میلاد ساخته و نام‌گذاری شده است. از این دژ مربوط به دوران ماد، اشیائی مانند گردن‌بند‌های طلایی، لوح‌هایی با نقش‌های مختلف چون خدایان، الهه‌های اساطیری، جنگ و شکار و… از جنس نقره، طلا و عاج یافت شده است. از فضا‌های مهم این قلعه می‌توان به دروازه ورودی قلعه، حیاط‌ها و تختگاه‌های گوناگون، تالار ستون‌دار با 16 پایه ستون سنگی و… اشاره کرد. برای کف فضا‌های مختلف این قلعه از خاک‌های کوبیده‌شده استفاده شده و برای سقف این بنا از روش تیرپوش چوبی بهره برده شده است.

اماکن مذهبی سقز

• مسجد دو مناره

این مسجد به‌خاطر دارا بودن دو مناره بلند به مسجد دو مناره شهرت پیدا کرده است. در تزئینات مناره از کاشی‌هایی استفاده شده است که به چهار رنگ سفید، آبی، زرد و سیاه هستند. بنای مربعی‌شکل این مسجد که از مصالحی مثل خشت خام، ملات، گل، سنگ‌های لاشه، چوب و آجر ساخته شده، مربوط به اواخر دوران افشاریه و اوایل دوران زندیه است. ورودی این مسجد در ضلع غربی واقع شده است. بعد از ورودی، دالانی وجود دارد که پس از عبور از این دالان با بالا رفتن از تعداد اندکی پله به پشت‌بام مسجد می‌رسد. از طریق درگاه جداگانه‌ای در دالان می‌توان به شبستان این مسجد راه یافت. قطر دیوار‌های این مسجد، حدود یک متر و 70 سانتی متر است و راز استحکام و پایداری بنا را می‌توان به این دیوارها نسبت داد.

• مسجد شیخ مظهر

مسجد شیخ مظهر در دوره قاجاریه، با معماری سنتی توسط اهالی محله به شکل مربع و با ارتفاعی مشرف به محلات مجاور بنا شده است. نمای اصلی مسجد شامل ایوان و محرابی تابستانی است که از آنجا تمام شهر با مناظری چشم‌نواز دیده می‌شود. محراب مسجد بیش از هر چیز دیگری در داخل این بنا جلب توجه می‌کند؛ چرا که بافت قدیمی خود را که طاقی هلالی‌شکل است، حفظ کرده است. بالای آن جمله «بسم الله الرحمن الرحیم» با گچ حکاکی شده است. تعدادی طاقچه نیز در داخل مسجد ساخته شده که برای نگهداری مصحف‌ها و وسایل دیگر، از آن‌ها استفاده می‌شود.

• مسجد شیخ حسن مولانا

به روستای مولان آباد بروید و در کنار بهره‌بردن از فضای زیبا و دوست‌داشتنی‌اش، سراغ مسجد شیخ حسن مولانا را بگیرید. شاید ظاهر ساده و کوچکی بنای مسجد شما را شگفت‌زده کند؛ اما آنچه باعث شهرت مسجد شده است، قرآن خطی نفیسی است که از دوران نادرشاه افشار باقی مانده است. این قرآن به خط زیبای شیخ حسن مولانا و روی کاغذهای ویژه کتابت شده است. به همین دلیل هم هست که هنوز سالم مانده و خدشه‌ای به آن وارد نشده است.

فرهنگ و هنر در سقز

• مشاهیر

شهرستان سقز همانند سایر مناطق، مشاهیر پرافتخاری را در کارنامه خود به ثبت رسانده است که از میان بی‌شماری از آن‌ها می‌توان به ملا محمود باکی، فقیه، حکاک، عارف و نویسنده؛ ملا کریم صائب زاری شاعر غزل‌سرا؛ علی عابدی موسیقی‌دان و آهنگساز و قاضی ملا محمدکریم که از مشروطه‌خواهان و روشن‌فکران بود، اشاره کرد.

• زبان و گویش

مردمان سقز به گویش کردی سورانی با لهجه موکریانی صحبت می‌کنند.

• موسیقی

مردمان بافرهنگ شهرستان سقز، استعداد خاصی در زمینه‌های فرهنگی و هنری دارند. یکی از علایق ساکنان این منطقه موسیقی کردی است. هر ساله در این شهر جشنواره‌های موسیقی برگزار می‌شود و گروه بسیاری از این رویداد استقبال می‌کنند.

• غذاهای محلی سقز

عدسی با رشته یکی از غذاهای محلی شهرستان سقز در کردستان است. این غذا با مواد ساده‌ای مثل عدسی آشی، رشته آشی، پیاز خرد شده و ادویه‌های مختلف پخته می‌شود و بین ساکنان این منطقه و گردشگران بسیار پرطرفدار است.

اقامت در سقز

در این شهرستان اقامتگاه بوم‌گردی وجود ندارد؛ اما برخی از هتل‌ها مانند هتل ماد سقز، در دو طبقه با تمامی امکانات رفاهی که شامل کافی‌شاپ، رستوران، اینترنت و… است، برای رفاه گردشگران و مسافران تدارک دیده شده‌اند.

سوغات سقز

این شهر کهن، صنایع دستی بی‌شماری مانند فرش‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب‌بافی، معرق‌کاری و… دارد. زنان و مردان با استعداد علاقه بسیاری برای ‌ترویج این هنر‌های دستی دارند.

مراکز خرید سقز

بازار سقز در مرکز شهر قرار دارد و متأسفانه بافت اصلی و قدیمی آن به‌خاطر گذر زمان از بین رفته است؛ اما آثار باقی مانده مکان‌هایی همچون کاروانسرای تاجوانشیر، نشان‌دهنده اهمیت و قدمت این بازار است و محبوبیت خود را در میان مردم حفظ کرده است.

مراکز خرید دیگری همچون مجتمع تجاری کوثر، نگین، الماس غرب، زیتون و… در این شهر وجود دارد که با معماری مدرن بنا شده و هرساله پذیرای مهمان‌های بی‌شماری است.

مسیرهای دسترسی

مسیر زمینی شهرستان سقز چهار مسیر ارتباطی مهم با مناطق اطراف دارد؛ به همین دلیل خرید بلیط اتوبوس سقز یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای سفر به این شهر است. در بین این مسیر‌ها سه راه اصلی و یک راه فرعی وجود دارد. یکی از راه‌های اصلی (جاده شماره21) به سمت شمال و شهرستان بوکان و استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، دیگری به سمت شهرستان بانه (جاده سقز ـ بانه)‌ و آخرین مسیر اصلی به سمت شهرستان دیوان‌دره و سنندج (امتداد جاده 21) می‌رود. تنها راه فرعی این منطقه به طرف مرز بسطام و شهرستان مریوان است.

متأسفانه هیچ کدام از خط آهن‌های سراسری کشور از شهرستان سقز عبور نمی‌کند و هیچ فرودگاه فعالی هم ندارد.

سفر به شهر سقز و تماشای جاهای دیدنی آن در این بخش به پایان رسید. این شهر یکی از چندین و چند جاذبه گردشگری کردستان است. اگر دوست دارید با سایر جاهای دیدنی این استان آشنا شوید، مجله گردشگری ره بال آسمان را دنبال کنید. راستی شما به کدام شهر این استان سفر کرده‌اید؟ خاطره یا تجربه‌ای دارید که برای ما بنویسید؟