راهنمای سفر بجنورد | درنگی در جاده ابریشم

اسم بجنورد با تفرجگاه باباامان، موزیک ترکمنی خاص و آبنبات‌های شیرین و متنوع عجین شده است. این شهر در واقع دروازه ورود و خروج اهالی شمال کشور به مشهد است و با نام باب‌الرضا هم شناخته می‌شود. این شهر نسبتاً کوچک، زیبایی‌های فراوانی دارد. امروز قرار است در جاهای دیدنی بجنورد و مکان‌های تاریخی‌اش قدم بزنیم و حال‌وهوایمان را عوض کنیم.

بجنورد کجاست؟

بجنورد مرکز استان خراسان ‌شمالی است که در همسایگی با شهرستان‌های مانه و سملقان، جاجرم، اسفراین و شیروان در شرق ایران قرار دارد. فاصله بجنورد تا مشهد ۲۵۱ است. این شهر بر سر راه مشهد به گرگان و سایر شهرهای شمالی ایران است.

بهترین زمان سفر به بجنورد

بیشتر مناطق بجنورد کوهستانی و مرتفع است و بادهای محلی فراوانی در زمان‌های مختلف در این ناحیه می‌وزند. آب‌وهوای بجنورد تغییرات زیادی دارد و اغلب زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرمی دارد. به همین دلیل بهترین زمان سفر به بجنورد در فصل بهار است.

طبیعت بجنورد

شهرستان بجنورد مثل بقیه شهرهای خراسان ‌شمالی، به علت موقعیت ویژه جغرافیایی و آب‌وهوایی، از پوشش گیاهی غنی و ارزشمندی برخوردار است. به  شهرستان‌های بجنورد که سفر کنید انواع درخت اُرُس را در کنار سایر گونه‌ها مثل نسترن وحشی و افرا می‌بینید. علاوه بر آن گونه‌های درختچه‌ای متنوعی مانند تاغريال درمنه و یال اسبی و همچنین گیاهان دارویی مثل آویشن و علف هزار چشم در این منطقه پیدا می‌شود.

پوشش گیاهی متنوع هم باعث به‌وجودآمدن زیستگاه‌های متنوعی برای جانوارن شده است. خرگوش و شغال در دشت‌ها، کفتار و پلنگ و گراز در ارتفاعات و لاک‌پشت و قورباغه در پهنه این استان دیده می‌شوند. انواع مارهای سمی و غیرسمی، مارمولک، انواع گنجشک، خفاش و پرستو هم در زیستگاه‌های بجنورد پیدا می‌شوند.

جاهای دیدنی بجنورد

• پارک گردشگری بابا امان

بیشتر مسافران مشهد یا گلستان و شمال ایران، بجنورد را به پارک بابا امان می‌شناسند. بابا امان از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین پارک‌های گردشگری ایران است که آرامگاه شاهزاده اسماعیل فرزند امام موسی کاظم، معروف به بابا امان، در آنجا قرار دارد. در این پارک زیبا ۴۰۰هزار اصله درخت مثل اقاقی، چنار و بوته‌های تمشک وحشی قرار دارد.

این درخت‌ها به همراه چشمه‌هایی که در اطراف و مرکز این پارک می‌جوشند، منظره چشم‌نوازی را برای شما به ارمغان می‌آورند. روی تپه‌ها و بین درختان نیز رستوران‌ها، هتل‌ها و نمایشگاه‌های زیبایی قرار دارد. روی یکی از تپه‌ها نماد بزرگی از قوری و سماور قرار دارد که به محل قوری و سماور معروف است و برای یک استراحت کوتاه و نوشیدن چای انتخاب بسیار مناسبی است. حیات‌وحش پردیسان هم در غرب پارک بابا‌ امان قرار دارد و میزبان علاقه‌مندان به حیوانات است.

• تفرجگاه بش قارداش

یکی دیگر از مناطق سرسبز و زیبای استان خراسان‌شمالی، تفرجگاه بش قارداش است که در ۵کیلومتری بجنورد و در ابتدای جاده‌ بجنورد اسفراین قرار دارد. این مکان پیش از اسلام و در دوره‌ ساسانیان و اشکانیان، محل عبادت زرتشتیان بوده و به علت اقامت چهار فصل مغ، بزرگان دینی زرتشت، به چهار مغان نیز شهرت یافته است.

داستان اسم بش قارداش

نام بش قارداش که ترکیب قار (غار) و داش (سنگ) است نیز از یک داستان تاریخی انتخاب شده است. گویا در گذشته پنج برادر به دلیل مخالفت با ظلم، از دست حاکمان فرار کرده و به این مکان پناه آوردند و در اینجا از خدا طلب کمک کردند. این دعا باعث شده پنج سوراخ در کوه ایجاد شده و از آن آب گوارایی جاری شود و این برادران به آنجا پناه ببرند. قبل از خشکسالی‌های اخیری که دامان کل ایران را گرفت، همه این چشمه‌ها آب گوارایی داشتند.

در سمت چپ این کوه، یک عمارت تاریخی قرار دارد که در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده و تعدادی از افراد خاندان شادلو در بجنورد نیز در آن دفن هستند. این ساختمان از آجر و گچ ساخته شده است و دارای ۳ اتاق است. سقف اتاق‌ها هم گچ‌بری‌های زیبایی دارد. در این مکان امکانات تفریحی نظیر استخر وجود دارد که در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.

• روستای حمید

روستای حمید از توابع بخش مرکزی بجنورد است که طبیعت بکر و دست‌نخورده‌ای دارد. آبشار حمید بجنورد که سرچشمه آن روستای آبچور است، پس از طی مسیر کوهستان حمید، در انتهای دره‌ صخره‌ای از میان دو ستون سنگی ۲۵متری پایین می‌ریزد و منظره‌ زیبایی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می‌آورد.

این آبشار به علت ارتفاع زیاد، همیشه در مرکز توجه ورزشکاران بوده است. حد فاصل ۳کیلومتری روستای حمید تا آبشار حمید نیز یکی از مناطق سرسبز و یکی از زیبایی‌های شاخص بجنورد است. در اطراف این آبشار، چشمه‌های جوشان، حوضچه‌های سنگی و درختان برافراشته، جاذبه دوچندانی به این منطقه می‌دهند. خوب است که بدانید این منطقه در میان بجنوردی‌ها به روستای حِمِد و آبشار حِمِد معروف است.

• غار گنج کوه

در شمال ‌غربی بجنورد و در نزدیکی روستاهای جوزک و جغری، غار گنج کوه قرار دارد. پیمودن این غار و تماشای زیبایی‌های طبیعی آن، نیازمند وسایل و تجهیزات فنی است. این غار آهکی (استالاگمیتی)، کوچک بوده و ۲ دالان دارد.

روستای تکله قوز

روستای تکله قوز از روستاهای مرزی در خراسان‌شمالی است که بیشتر ساکنان آن اهل سنت هستند. این روستا آب‌وهوای بسیار عالی و منظره‌ه‌ای چشم‌نواز با خانه‌های پلکانی دارد که دیدن آن برای توریست‌ها و گردشگرها خالی از لطف نیست‌. صنایع دستی مهم و اصیل در این روستا فرش دو روی ابریشمی، فرش تک‌رو، سوزن‌دوزی و خورجین‌بافی است‌. شغل بیشتر ساکنان این روستا دامداری، کشاورزی و فروش صنایع دستی است.

تاریخچه بجنورد

در منابع قدیمی، بجنورد به نام «بیژن‌گُرد» به‌معنای ساخته شده به دست بیژن است و با لهجه‌ زیبای شمال خراسان، بُژنُرد تلفظ می‌شود. این نام بر اساس حکایتی از شاهنامه فردوسی به نام بیژن و منیژه برای این شهرستان انتخاب شده است. در آن حکایت، این شهر مکانی بوده که منیژه، بیژن را از چاه نجات داده است و شهری را با این نام در آن محل ساخته است. شهر بجنورد زادگاه بزرگانی مانند عبدالحسین تیمورتاش، آیت‌الله محمدتقی بجنوردی و موسی ثنایی فرد از محققان در زمینه تاریخ کردهاست.

مکان های تاریخی بجنورد

عمارت آینه خانه مفخم

عمارت آینه خانه مفخم در شمال شهر بجنورد قرار دارد و از آثار عهد ناصری به شمار می‌رود. یکی از قسمت‌های این بنا، کلاه فرنگی بوده که در زلزله بجنورد تخریب شده و الآن فقط آینه خانه و عمارت مفخم باقی‌ مانده است. طراحی نقشه این سازه به دست میرزا مهدی خان شقانی معروف به ممتحن‌الدوله صورت گرفته است.

عمارت آینه خانه چند درِ ورودی دارد که بزرگ‌ترین آن‌ها در شمال و ۲تای دیگر در سمت غرب و شرق عمارت قرار دارند. هر سه اینها هم به یک راهروی شرقی غربی منتهی می‌شوند. تالار آینه‌خانه که محور اصلی این بناست در طبقه دوم قرار دارد و سه در با چوب صندل دارد. بین آینه‌کاری‌های این تالار ۱۷ طرح مختلف در قالب‌های هندسی، گیاهی و… دیده می‌شود.

• حسینیه جاجرمی

در مرکز شهر بجنورد و در محله جاجرمی‌ها، حسینیه جاجرمی قرار دارد و از بناهای اواخر دوره‌ی قاجار است که محمدامین و مهدی رضایی ساخته‌اند.  سبک معماری این حسینیه، تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و سبک گوتیک است. این حسینیه ۲ طبقه و یک حیاط مرکزی دارد. اتاق‌ها دور تا دور آن قرار دارند و همه درها و پنجره‌ها به سبک معماری دورن‌گرا، رو به حیاط باز می‌شوند.

بخش‌های مختلف این سازه با گچ‌بری، مقرنس‌کاری و آیینه‌کاری تزئین شده است. قسمت بالایی دیوار ایوان شرقی نیز با یک کتیبه از شعر معروف محتشم کاشانی در رثای شهدای کربلا زینت داده شده است.

• قبر شهدا

مقبره کشته‌شدگان واقعه لهاک خان از بناهای دوره‌ی قاجار است. این مکان در شمال بجنورد، در داخل محوطه باغ وسیعی قرار دارد که در گذشته به «قبر شهدا» معروف بوده است. در این مقبره کشته‌شدگان نظامی شورش لهاک خان دفن شده‌اند.

• آتشکده اسپاخو

در غرب بجنورد و در جنوب روستای اسپاخو، روی تپه‌ای مرتفع در دامنه جنگل‌های کاج و سرو، آتشکده اسپاخو قرار دارد و یکی از قدیمی‌ترین بناهای استان خراسان ‌شمالی است. این بنا متعلق به دوره ساسانیان است و مردم منطقه، آن را به نام کلیسا می‌شناسند!

معماری خاص این بنا مثلاً شکل دایره‌ای محراب، وجود آتش‌‌دان و سوراخ‌هایی در سقف گنبد برای خروج دود آتش و غیره نشان‌دهنده ساخت این بنا به دست زرتشتیان باستان است. واژه اسپاخو از واژه پهلوی «اسب» مشتق شده و حاکی از آن است که در گذشته این بنا محل نگه‌داری و پرورش اسب بوده است.

• امامزاده سلطان سید عباس

بارگاه امامزاده سلطان سید عباس با گنبدی فیروزه‌ای رنگ در جنوب شهر بجنورد و در دامنه تپه ماهور قرار دارد. این بنا ۲ ایوان و ۲ شبستان دارد و در ۲ سوی ایوان، ۲ برج هست. مردم محلی به این امامزاده «معصوم‌زاده» می‌گویند و اموات خود را در جوار وی دفن می‌کنند. این مقبره یک‌ بار در زمان حمله مغول ویران شده و در زمان فتحعلی شاه قاجار بازسازی شده است.

فرهنگ و هنر

• زبان

خراسان شمالی استانی است با بافت‌های قومی متنوع که با وجود تفاوت در رنگ و مذهب و فرهنگ با یکدیگر در صلح و صفا زندگی می‌کنند. به علت همین تنوع قوم‌ها و قبیله‌ها، زبان‌ها و گویش‌های مختلفی از قبیل ترکی، فارسی، تاتی، بلوچی و کردی در همه شهرستان‌های این استان مانند بجنورد، به چشم می‌خورد.

• لباس محلی

اگر در کوچه‌پس‌کوچه‌های روستاهای بجنورد قدم بزنید، رنگ‌ها و طرح‌های لباس‌های محلی قطعاً شما را به وجد می‌آورد. رنگ‌های شادی که در لباس‌های محلی مردم استفاده می‌شود علاوه بر زیبایی، باعث آرامش روحی و روانی نیز می‌شود. زنان و دختران، لباس‌های اصیل خود را حفظ کرده‌اند که نشانه فرهنگ و هویت اصیل آن‌هاست. شهرنشین‌ها کمتر به پوشیدن لباس محلی مقید هستند.

مردان و زنان عشایر نیز لباس‌های رنگارنگ و چشم‌نوازی دارند که در نمایش‌ها و جشن‌ها جلوه‌گری می‌کنند. این لباس‌ها از جنس ابریشم و پشم با رنگ‌های شاد و نقش‌های برگرفته از بهار که در عین تنوع زیاد، پوششی کاملاً اسلامی و ایرانی را برای اهالی بجنورد به ارمغان می‌آورد. زنان ترکمنی، اصالت خود را با پوشیدن لباس‌های دارایی نشان می‌دهند. دارایی‌ها انواع مختلفی دارند، مثل دارایی یالق، دارایی کونیک و دارایی چاوک. دارایی‌ها بیشترین پوشش زنان در مراسم‌های عروسی است.

• موسیقی

بجنورد هم مثل همه شهر‌های ایران، از فرهنگ و هنر غنی است. از ساز‌های بومی و رایج این شهر می‌توان به تار، سه‌تار، کمانچه و قشمه اشاره کرد. قشمه از سازهای اصیلی است که ۷بند در بالا و یک بند در زیر دارد و بدنه آن از چوب گردو، افرا و توت است.

بافت غالب موسیقی این استان‌ را موسیقی کردی و ترکی تشکیل می‌دهد. ترکمن‌های ساکن بجنورد نیز با اقتباس از شعرهای شاعر معروف ترکمن، مخدوم قلی، در موسیقی سنتی این استان نقش مهمی دارند.

• غذاهای سنتی

غذاهایی نظیر آش جوشواره، آش دوغ و فطیر از خوردنی‌های مخصوص بجنورد است که در بین مردم سایر نقاط ایران نیز طرفداران فروان دارد. کچه از دیگر غذاهایی است که در روزهای برفی و سرد پخته می‌شود. این غذا که در اصل نوعی هلیم بدون گوشت به حساب می‌آید، با برنج یا بلغور گندم تهیه می‌شود. آش یارمه هم از آش‌های معروف خراسان‌ شمالی و بجنورد است که از نوعی سبزی کوهی به نام چریش تهیه می‌شود که در فصل بهار می‌روید.

آش دنی که به‌عنوان آش دندانی و به مناسبت در آمدن دندان‌های نوزادان طبخ می‌شود هم از غذاهای محلی است که با گندم کامل تهیه می‌شود. دیمه دنی یا امام آشه هم در روز عاشورا و از گندم نیم‌کوب پوست کنده پخته می‌شود. قابلی نیز یکی از غذاهای مخصوص بجنورد است که بیشتر در فصل سرما تهیه می‌شود. احتمالاً برخی از رستوران های بجنورد این آش را نیز طبخ کنند.

اقامت در بجنورد

اگر به بجنورد سفر می‌کنید، پیشنهاد ما به شما هتل ۳ستاره‌ نگین بجنورد است. این هتل بزرگ‌ترین هتل استان است که در میدان امام رضا واقع شده است. هتل داریوش هم از دیگر هتل های بجنورد است که در ۳کیلومتری جاده بجنورد مشهد و در روستای کلاغ آشیان قرار دارد و میزبان مسافران و گردشگران است. اقامتگاه بومگردی عمو دردی نیز در روستای باغچق از توابع بجنورد واقع شده که با بافت تاریخی خود حال‌و‌هوای سنتی و لذت‌بخشی دارد.

سوغات بجنورد

انگور کلاه‌داری بجنورد که بسیار شیرین و خوشمزه است، از سوغات‌ها و خوراکی‌های معروف خراسان شمالی است. از دیگر سوغاتی‌هایی که می‌توانید در سبد خوراکی خود قرار دهید، می‌توان به قره قورت یا همان کشک سیاه اشاره کرد که از شیر تهیه می‌شود. آبنبات بجنورد که به شکر پنیر معروف است، معروف‌ترین سوغات بجنورد است که در طعم‌های مختلف وجود دارد. این آبنبات خوشمزه را می‌توانید در بهترین مراکز خرید بجنورد پیدا کنید.

سفره کردی و قالیچه‌‌های ترکمنی از صنایع‌دستی قابل توجه بجنورد هستند. رودوزی سنتی از صنایع‌دستی زنان بجنورد است که هنر آراستن پارچه‌های ساده با نخ‌های رنگی و سوزن و قلاب است. این حرفه اوج هنر و نشان‌دهنده صبر و شکیبایی زنان این استان است.

مسیرهای دسترسی به بجنورد

• پرواز بجنورد

فرودگاه بجنورد در سال 94 در شمال شرق تا شمال غرب شهر بجنورد ساخته شده است و هم‌اکنون سه شرکت هواپیمایی ماهان، آسمان و ایران ایر در این فرودگاه پرواز دارند. در حال حاضر بلیط هواپیما بجنورد را می‌توانید از تهران و بالعکس خرید.

• سفر زمینی

اگر با خرید بلیط اتوبوس بجنورد به این شهر سفر می‌کنید، پایانه بجنورد در کمربندی 42متری و نرسیده به میدان دفاع مقدس آماده خدمت‌رسانی به شما خواهد بود.

بجنورد با اینکه وسعت چندانی ندارد، پر از جاهای دیدنی و جاذبه‌های گردشگری است. اگر در مسیر مشهد به گرگان یا برعکس آن به این شهر سفر کردید، خرید آبنبات‌های شیرین و متنوعش را فراموش نکنید. نظر شما درباره این شهر چیست؟ برای ره بال آسمان بنویسید.