اسفراین کجاست؟ | معرفی جاهای دیدنی مهرگان ایران

به خراسان شمالی که بروید، جایی نزدیک به سبزوار و بجنورد، شهری به نام اسفراین جا خوش کرده است. این شهر زیبا با مردم باصفایش یکی از شهرهای دیدنی ایران است. اگر دوست دارید قبل از سفر با جاهای دیدنی اسفراین آشنا شوید، همراه ما باشید. امروز می‌خواهیم راهی این دیار شویم و با جاذبه های گردشگری آن بیشتر انس بگیریم.

اسفراین کجاست؟

شهر اسفراین، مرکز شهرستان اسفراین است که در شمال شرق ایران و در خراسان شمالی واقع شده است. این شهر قدمتی ۵ تا ۶هزارساله‌‌ دارد. این شهر به نام‌های اسپرآیین، مهرگان یا مهرجان هم خوانده می‌شود. اصلی‌ترین ساکنان اسفراین، کردها هستند که به زبان کردی کرمانجی صحبت می‌کنند و در کنار قوم‌های تات، ترک‌ و بربر تنوع قومی ویژه‌ای به این شهر بخشیده‌اند.

شهر اسفراین، با وسعت 45 کیلومترمربع، از جنوب به سبزوار، از شرق به قوچان، از غرب به بجنورد و از شمال به کوه‌های آلاداغ محدود می‌شود. بخش مرکزی این شهرستان شامل دهستان‌های رزق‌آباد، میلانو، آذری، رویین و دامن‌کوه است. صفی‌آباد دیگر شهر این شهرستان است و دهستان‌های بام‌آباد و صفی‌آباد را شامل می‌شود. بسته به اینکه از کدام مسیر به این شهر بروید، فاصله مشهد تا اسفراین بین ۲۹۰ تا ۳۵۰ کیلومتر است.

بهترین زمان سفر به اسفراین

اگر می‌خواهید از طبیعت زیبای اسفراین لذت ببرید، یکی از روزهای فصل بهار یا تابستان را برای سفر به این شهر انتخاب کنید. در این دو فصل اسفراین سرسبز و زیبا می‌شود و طبیعتی چشم‌نواز پیدا می‌کند. همچنین هوای این روزها معتدل‌تر است و گرما یا سرمای آزاردهنده‌ای وجود ندارد.

طبیعت اسفراین

اسفراین، به‌خاطر تنوع زیست‌محیطی گسترده‌اش زیستگاه و البته شکارگاه انواع حیوانات کوهی است. دو پارک از ۸ پارک ملی ایران هم با نام‌های ساریگل و سالوک در اطراف این شهر قرار دارند. کوه‌ها، دشت‌ها، جلگه‌های فراوان و تنوع آب‌وهوایی موجب تنوع در پوشش گیاهی و جانوری این شهرستان شده است. گونه‌ منحصربه‌فرد و حمایت‌شده‌ ارس، از درختان مهم این منطقه است. در ارتفاعات شمال و شمال شرقی اسفراین، جنگل‌های پوشیده از درختانی نظیر پسته، انجیر، گلابی وحشی، انار و… گسترده شده‌اند.

اسفراین حدود ۴۵۰هزار هکتار جنگل و مرتع دارد و پوشش گیاهی غالب آن‌ها را گیاهانی چون درمنه، خارشتر، بارهنگ، اسپند، قارچ، پونه، زرشک، گزنه، کتیرا، گون، بومادران و… تشکیل می‌دهند. حیواناتی مثل شغال، گرگ، کفتار، پلنگ، آهو، روباه، گورکن، بز کوهی و… در مناطقی چون پارک ملی سالوک و ساریگل زندگی می‌کنند.

جاهای دیدنی اسفراین

• پارک ملی سالوک

پارک ملی سالوک در 20کیلومتری اسفراین واقع شده است و وسعت آن به حدود۸هزار هکتار می‌رسد. این در حالی است که وسعت منطقه‌ حفاظت‌شده‌ سالوک ۱۱هزار هکتار است. در سال 1357 این منطقه، به‌عنوان منطقه‌ امن انتخاب شد و در سال 1381 به پارک ملی ارتقا یافت. سالوک زیستگاه گونه‌های متنوعی است که ازجمله‌ آن‌ها می‌توان به آهو، کل، بز، پلنگ، گربه‌ وحشی، سمور، قوچ، میش، خرس و… اشاره کرد.

پرندگانی از قبیل کبوتر چاهی، قمری، جغد، سبز قبا، هدهد، قرقاول، چکاوک، چلچله، پرستو، گنجشک، سهره، لاشخور، بلبل و… نیز در این منطقه دیده‌ شده‌اند. مهم‌ترین تهدید زیست‌محیطی سالوک، چرای بیش از حد دام است که موجب آسیب‌رساندن به پوشش گیاهی منطقه می‌شود.

• پارک ملی ساریگل

پارک ملی ساریگل در فاصله‌ 8کیلومتری شرق شهرستان اسفراین، فاصله‌ 90کیلومتری بجنورد و فاصله‌ 105کیلومتری سبزوار قرار دارد. این منطقه در سال 1353 با نام منطقه‌ حفاظت شده‌ شاه جهان، تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار گرفت. پس از انقلاب اسلامی نام آن به منطقه‌ حفاظت شده‌ ساریگل تغییر کرد و در سال 1381 با تصمیم شورای عالی حفاظت از محیط‌ زیست به پارک ملی ساریگل ارتقا یافت.

پارک ملی ساریگل مناطق مختلفی چون دشت‌ها، تپه‌های ماهور کم‌ارتفاع و ارتفاعات کوهستانی سرد را در بر گرفته است. چشمه‌های فراوانی در این منطقه از اسفراین می‌جوشند که از میان آن‌ها می‌توان به چشمه‌ پولاد، چشمه‌ چهل مرغ، چشمه‌ آلبلاغ، چشمه‌ ترکال، آق چشمه، گاو ارکی، چشمه‌ یاغ، شفالستان، چشمه‌ کلوخی و… اشاره کرد.

آبشار ایزی، رودخانه‌ اردغان، دره‌ اردغان، روستای سرچشمه و سد اسفراین از جمله جاذبه‌های طبیعی پارک ملی ساریگل هستند.

• منطقه‌ نمونه گردشگری میلانو

در روستای پرکانلو، مرکز دهستان میلانو، از توابع بخش مرکزی شهرستان اسفراین و در 9کیلومتری شرق شهر، منطقه نمونه گردشگری میلانو قرار دارد. دهستان میلانو دارای 20 روستا در مناطق کوهستانی و دره‌ای است. از غرب دهستان رویین، از شرق دهستان شاه جهان شهرستان فاروج، از جنوب دهستان بام و صفی آباد و از شمال شرقی دهستان گلیان شهرستان شیروان، میلانو را احاطه کرده‌اند. از جاذبه‌های گردشگری میلانو می‌توان به غار نوشیروان، غار سنجد سرچشمه، کوه‌های شاه جهان و کرکراب، باغ دره‌ها و چشمه‌ها، بافت روستایی، باغ‌های سیب، هلو، زردآلو، گردو و مزارع صیفی‌جات اشاره کرد.

• منطقه‌ نمونه گردشگری بیدواز

منطقه‌ گردشگری بیدواز، در 19کیلومتری شمال شرق اسفراین و در بخش مرکزی این شهرستان قرار دارد. ناحیه نمونه گردشگری بیدواز از شمال به دهستان گلیان، از شرق به دهستان شاه جهان، از جنوب به دهستان بام آباد و صفی آباد و از غرب به دهستان رویین محدود می‌شود. از جاذبه‌های تاریخی، گردشگری و طبیعی بیدواز می‌توان به چشمه‌ علی‌برق، چشمه‌ رشیدالدین بیدوازی، چشمه‌ معبد، رودخانه و سد بیدواز، حمام قدیمی، قلعه بالا، آرامگاه شیخ رشیدالدین بیدوازی و… اشاره کرد.

• منطقه‌ شکار ممنوع شاه جهان

شاه جهان، در شمال روستای بام و با بیش از ۳هزار متر ارتفاع، مرتفع‌ترین قله‌ رشته‌کوه‌هایی است که امتداد رشته‌کوه‌های البرز محسوب می‌شوند. اهالی محلی، هر قسمتی از شاه جهان را با نام خاصی می‌شناسند از قبیل خروس یا کرکسرو، تخته میرزا، کورکی یا کورکان یا گبرکان و… . دره‌های اطراف این ارتفاعات در اسفراین به‌خاطر برف فراوانی که در زمستان می‌بارد، بسیار سرسبزند.

ارتفاعات شاه جهان مملو از صخره‌ها و طاقدیس‌های فراوان است و دامنه‌ آن‌ها از سنگ‌های ریز و درشت پوشیده شده است. این ارتفاعات با جنگل‌های پراکنده‌ ارس پوشیده شده است و درختانی چون پسته، انار، سماق، انجیر، گلابی وحشی و گیاهانی چون پیاز کوهی، اسپند، قارچ، پونه، درمنه و… و حیواناتی چون شغال، آهو، گرگ، گورکن، روباه، خرگوش، پلنگ، خوک، کفتار و… در خود جای داده‌اند.

• آبشار جم

آبشار جم یا همان آبشار سالوک، در دامنه‌ قله‌ سالوک واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریا به ۲هزار و 400 متر می‌رسد. این آبشار در فصل زمستان یخ می‌زند و علاقه‌مندان به یخ‌نوردی را به خود جذب می‌کند. آبشار سالوک در پارک ملی سالوک اسفراین قرار دارد که تحت حفاظت سازمان محیط زیست است.

این آبشار در حدفاصل روستاهای حصار حسین و رختیان قرار دارد و برای رسیدن به آن باید مسیری تقریباً یک‌ساعته را به سمت جنوب ارتفاعات اسفراین، بپیمایید که شیب نسبتاً زیادی هم دارد. در ادامه راه به منطقه‌ نسبتاً همواری به نام سنگ‌دوقلو می‌رسید. سپس از سنگ‌دوقلو با یک کوه‌پیمایی تقریباً 3 ساعته در مسیری یخ‌زده و با شیبی تند به پناهگاه می‌رسید. از پناهگاه تا آبشار سالوک هم حدود یک ساعت راه است.

تاریخچه

به گفته‌ مورخان و طبق شواهد تاریخی، اسفراین از قدیمی‌ترین شهرهای ایران و از نخستین اقامتگاه‌های قوم آریایی است. در گذشته آن را استوئن یا آستئین می‌نامیدند که از اولین خاستگاه‌های اشکانیان در شمال شرقی ایران بود، برخی هم معتقدند دژ صعلوک در ارتفاعات سالوک، همان آستئین دوران اشکانی است.

پارت‌ها که اشکانیان از میان آن‌ها برخاستند، از ایل‌های وابسته به امپراطوری هخامنشی بودند و بنا بر روایت بسیاری از کتاب‌های تاریخی، پارت قدیم شامل شهرهایی از قبیل دامغان، نیشابور، سبزوار، قوچان و اسفراین بود. اسفراین در سال 782 هـ.ق شاهد جنگ، درگیری و کشتار خیل عظیمی از مردمش در شورش سلطان محمدبن‌بایسنقر علیه جدش شاهرخ بود. در دوره‌های دیگر تاریخی، مانند دوره‌ صفویه، این شهر بارها غارت و در سال 1731 میلادی به دست افغان‌ها ویران شد.

بناهای تاریخی

• مجموعه‌ شهر تاریخی بلقیس

شهر تاریخی بلقیس یا همان اسفراین کهن، با وسعتی بیش از 180 هکتار در 3کیلومتری جنوب غربی شهرستان اسفراین قرار گرفته است. قدمت این مجموعه به بیش از ۴هزار سال پیش می‌رسد. بنیان‌گذار آن را شخصیت اسطوره‌ای شاهنامه، اسفندیار، پسر گرشاسب می‌دانند. این شهر در سال 31 هـ.ق به تصرف اعراب درآمد و تا اواخر حکومت قاجار زندگی در آن جریان داشت.

این مجموعه‌ تاریخی شامل آب‌انبار، کاروانسرا، منطقه‌ صنعتی، گورستان، ارگ، خندق، مقبره‌ شیخ آذری، تپه منار یا همان مسجد جامع و شارستان است. شهر تاریخی بلقیس دومین بنای عظیم خشتی و گلی ایران پس از ارگ بزرگ بم است. این بنا در فهرست آثار ملی ثبت و در سال 1388 به‌عنوان پایگاه میراث فرهنگی اسفراین انتخاب شد.

• ارگ تاریخی بلقیس

ارک تاریخی بلقیس به نارین قلعه هم معروف است و از مهم‌ترین آثار این مجموعه با هزار و ۲۰۰ سال قدمت است. این بنا از خشت و گل، بر اساس معماری ساسانی ساخته شده است. ارگ بلقیس 29 برج دارد که اطرافشان خندق حفر شده است و ارتفاع هرکدام از برج‌ها به 11 متر می‌رسد. حفاران غیرقانونی در اسفراین همواره به این شهر دستبرد زده‌اند و فضای داخلی آن به‌دلیل همین حفاری‌ها کاملاً تخریب شده است.

• آرامگاه شیخ فخرالدین

آرامگاه شیخ فخرالدین حمزه‌ طوسی اسفراینی بیهقی متخلص به آذری از دیگر آثار مهم این مجموعه است که در فهرست آثار ملی هم به ثبت رسیده. بنای بقعه از ۲ فضای معماری ساخته شده است که در یک قسمت مدفن و آرامگاه شیخ آذری قرار دارد و در قسمت دیگر نمازخانه.

• بقعه‌ شیخ رشیدالدین

شیخ رشیدالدین از عارفان و شاعران بنام دیار خراسان، نوه‌ شیخ همام و نبیره‌ شیخ احمد غزالی برادر امام محمد غزالی است که آرامگاهش در 32کیلومتری شمال شرق اسفراین و در نزدیکی روستای بیدواز قرار گرفته است. ساختمان این بقعه یک حجم هشت‌ضلعی است که گنبدی روی آن استوار شده است. آرامگاه شیخ رشیدالدین در این بقعه و در ضریح چوبی باارزشی متعلق به قرن نهم و از جنس چوب ارس قرار دارد. این ضریح هم سال‌ها پیش، از تعرض سارقان در امان نبوده است. خوشبختانه این دستبرد ناکام ماند و صندوق باارزشی که روی ضریح قرار داشت اکنون در موزه‌ آیینه‌خانه‌ بجنورد نگهداری می‌شود.

بناهای مذهبی

• امامزاده احمد‌بن‌علی موسی

امامزاده احمدبن‌علی موسی در 7کیلومتری روستای کوران، از توابع بخش مرکزی شهرستان اسفراین قرار دارد. احتمالاً این بقعه، مربوط به برادر امام رضاست. ساختمان امامزاده از آثار دوره‌ صفوی است. این بنا پلان مستطیلی‌شکلی دارد که در هر چهار طرف آن ایوان‌های بزرگی ساخته شده و در هر ایوان، اتاقک‌های کوچکی برای استراحت مسافران و متولیان تعبیه شده است. این امامزاده در فهرست آثار ملی هم ثبت شده است.

• امامزاده شاه زید تور

امامزاده شاه زید تور در فاصله‌ 300متری روستای تور، از توابع بخش مرکزی شهرستان اسفراین قرار دارد. ساختمان امامزاده مربوط به سده‌های میانی اسلامی است و پلان آن از یک هشت‌ضلعی تشکیل شده است که طی سالیان زیاد در اثر مرمت‌های انجام شده به شکل یک چند وجهی نامنظم در آمده است. مصالح اصلی به‌کاررفته در ساختمان بنا خشت و گل است و بعدها نمای آن آجرکاری شده است. این اثر هم در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

فرهنگ و هنر

• زبان و گویش

با توجه به تنوع قومی وسیع اسفراین، زبان‌ها و گویش‌های متفاوتی در اسفراین رواج دارند که اصلی‌ترین آن‌ها کردی کرمانجی، ترکی و فارسی است.

• مشاهیر

دیار خراسان، همواره مردمانی فرهنگ‌دوست و هنرپروری را در دامان خود پرورش داده و خاستگاه شاعران، نویسندگان و مشاهیر بنامی بوده است. شاعرانی چون شیخ عزالدین حسن اوغلوی اسفراینی، فرید احول، آذری اسفراینی، امیر همایون، اسماعیل سالکی، عبدالله طیبی، غلامرضا ادریسیان، فریبا شرافتی‌نژاد و نویسندگانی چون سعدالدین اسفراینی، عصام‌الدین اسفراینی، ملا عصام عبدالملک اسفراینی، ابوالمظفر اسفراینی، صدرالدین اسفراینی و… از مشاهیر تاریخ اسفراین هستند. فقهایی چون شیخ نورالدین علی لالا، ابواسحاق اسفراینی، ابومنصور بغدادی، ابوالعباس اسفراینی وزیر دربارسامانی و… از دیگر مردان دین و سیاست این خطه بوده‌اند.

• آداب و رسوم

اسفراین به‌خاطر قدمت و پیشینه‌ کهنش فرهنگی غنی دارد و آداب و رسوم ویژه‌ای به دست مردم این دیار انجام می‌شود. عید نوروز، بزرگ‌ترین عید ایرانی، برای مردم این شهر ارزشی خاص دارد و مردم عقاید جالبی درباره‌ این عید دارند، به‌عنوان مثال در اسفراین مردم معتقدند کسی که در لحظه‌ تحویل سال سنجد بخورد تا پایان سال از هر خطری مصون است!

بزرگ‌ترین اتفاق فرهنگی‌ورزشی اسفراین، کشتی سنتی و باستانی باچوخه است که هر سال یک روز بعد از سیزده‌بدر، در گود چشمه‌ زینل‌خان در شمال اسفراین برگزار می‌شود و تماشاگران فراوانی را از نقاط مختلف خراسان و ایران به این شهر می‌کشاند. نام کشتی باچوخه برگرفته از لباس محلی است که ورزشکاران در روز مسابقه به تن می‌کنند. این لباس از شنلی کوتاه تشکیل شده است که با شالی سفید رنگ به کمر بسته می‌شود.

• غذای محلی

از غذاهای محلی اسفراین می‌توان قورتو خورشت یا آب کشک را نام برد که برای تهیه‌ آن کشک، ماست، مغز گردو، پیاز، نعنا و شیرین‌بیان نیاز است. همین‌طور غذاهایی مثل دلمه، نخودترشی، شله و اشکنه از غذاهای محلی این دیار است.

• لباس و پوشش

لباس محلی اسفراین لباسی زیبا با حجابی کامل است که در دیگر مناطق خراسان هم از آن استفاده می‌شود و منحصر به اسفراین نیست. این لباس مانند لباس‌های محلی دیگر نقاط ایران در رنگ‌های مختلف و عموماً شاد تولید می‌شود.

لباس زنان شامل شلوار، دامن، کراس و چارقد است و مردان دون و اچمک می‌پوشند و چاروق‌هایی از چرم طبیعی به پاهای خود می‌بندد. در بین لباس‌های محلی خراسان شمالی برخی لباس‌ها مثل چلپی، چاوک، کولته و یلک، بین مردان و زنان مشترک است.

سوغات اسفراین

بهترین سوغاتی‌هایی که می‌توان از اسفراین تهیه کرد گلیم، چاروق، گیوه، جاجیم، شکرپنیر و آب‌نبات است. مهم‌ترین محصولات زراعی اسفراین هم انگور، پنبه و زیره است.

اقامت

اقامتگاه بومگردی وصال رویان اسفراین، در 31کیلومتری این شهر و در روستای رویین قرار دارد. این اقامتگاه از قدیمی‌ترین اقامتگاه‌های این شهر است که قدمتی حدوداً 100ساله دارد و در سال 1395 مرمت و بازسازی شد.

مسیر دسترسی به اسفراین

• مسیر زمینی

بسته به اینکه از کدام منطقه از کشور به اسفراین سفر کنید، مسیرهای مختلفی پیش روی شماست. اگر از مشهد به اسفراین سفر کنید باید اابتدا به سمت سبزوار بروید و از آنجا به اسفراین برسید. مسیر تهران به اسفراین نیز از شاهرود و گرمسار می‌گذرد و به سبزوار و سپس اسفراین می‌رسد. اگر هم مبدأ سفر شما شهرهای سمالی مثل گرگان باشد، بهتر است از مسیر بجنورد به قوچان استفاده کرده و سپس وارد اسفراین شوید.

• راه آهن

اگر از تهران با قطار عازم اسفراین هستید، باید در ایستگاه جاجرم یا اسفراین از قطار پیداه شوید. از ایستگاه اسفراین تا خود شهر حدود ۴۰ دقیقه رانندگی لازم دارید.

اسفراین فاقد فرودگاه است.

به پایان سفر به اسفراین رسیدیم. امیدواریم از این سفر لذت برده باشید. در پایان به ما بگویید کدام یکی از جاهای دیدنی اسفراین برایتان جذابیت بیشتری داشت؟ به کدام بخش علاقه بیشتری داشتید؟ دوست دارید درباره کدام مکان بیشتر برایتان بنویسیم؟ در مقالات دیگر ره بال آسمان درباره تک‌تک این مکان‌های زیبا به‌تفصیل صحبت خواهیم کرد.

{“@context”:”https://schema.org”,”@type”:”FAQPage”,”mainEntity”:[{“@type”:”Question”,”name”:”اسفراین کجاست؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”شهر اسفراین، مرکز شهرستان اسفراین است که در شمال شرق ایران و در خراسان شمالی واقع شده است.”}},{“@type”:”Question”,”name”:”بهترین زمان سفر به اسفراین چه فصلی است؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”اگر می‌خواهید از طبیعت زیبای اسفراین لذت ببرید، یکی از روزهای فصل بهار یا تابستان را برای سفر به این شهر انتخاب کنید.”}},{“@type”:”Question”,”name”:”سوغات اسفراین چیست؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”بهترین سوغاتی‌هایی که می‌توان از اسفراین تهیه کرد گلیم، چاروق، گیوه، جاجیم، شکرپنیر و آب‌نبات است. مهم‌ترین محصولات زراعی اسفراین هم انگور، پنبه و زیره است.”}},{“@type”:”Question”,”name”:”برای اقامت در اسفراین به کجا برویم؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”اقامتگاه بومگردی وصال رویان اسفراین، در 31کیلومتری این شهر و در روستای رویین قرار دارد.”}},{“@type”:”Question”,”name”:”جاهای دیدنی اسفراین کدامند؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”پارک ملی سالوک، پارک ملی ساریگل، منطقه‌ نمونه گردشگری میلانو، منطقه‌ نمونه گردشگری بیدواز، منطقه‌ شکار ممنوع شاه جهان، آبشار جم، مجموعه‌ شهر تاریخی بلقیس، امامزاده احمد‌بن‌علی موسی و غیره.”}}]}