راهنمای سفر همدان | نخستین پایتخت تمدن باشکوه ایرانیان

نام همدان با نام ستاره درخشان علم و دانش، ابوعلی‌سینا، دانشمند بزرگ جهان گره خورده است و تصویرش با ظروف زیبای سفالی و سرامیک لالجین و غار علیصدر. همه این‌ها یعنی تجلی نبوغ و هنر و موهبت‌های خداوندی در سرزمینی که میلیون‌ها سال قدمت دارد و از بهترین‌های روزگار است. در این سفرنامه از ره بال آسمان، به همدان سفر می‌کنیم تا ضمن بازدید از جاهای دیدنی آن، هوایی تازه کنیم.

همدان کجاست؟

بیشتر شما کمابیش می‌دانید همدان کجاست. استان همدان در غرب ایران و از شمال در همسایگی زنجان و قزوین، از شرق در کنار استان مرکزی و از غرب در مجاورت استان‌های کرمانشاه و کردستان قرار دارد. نام دیگر همدان، هگمتانه است. حتی این روزها نیز اثر این نام در ساختار خیابان‌های این استان به چشم می‌خورد. خیابان‌های گرداگرد مرکز شهر یادآور ساختار باستانی همگتانه است؛ یعنی ۷ قلعه تو در تو.

بهترین فصل سفر به همدان | روزهای گرم سال

در گرم‌ترین ماه‌های سال یعنی تیر و مرداد، دمای همدان 35 درجه و در سردترین ماه‌های سال یعنی دی و بهمن، 24- است. وزش بادهای مرطوب و باران‌زا در فصل‌های بهار و تابستان و بادهای غربی‌شرقی در پاییز آب‌وهوای متنوعی را برای همدان به ارمغان می‌آورد. برای سفر به همدان بهترین زمان، اواخر اردیبهشت تا اواخر مهرماه است.

طبیعت همدان | متنوع و متفاوت

به علت تنوع آب‌وهوا و جنس خاک، گیاهان مختلف و متفاوتی در همدان دیده می‌شود. جنگل‌های استان همدان به دو دسته جنگل‌های تنک و مخروبه تقسیم می‌شوند. در شهر همدان جنگل‌های مخروبه از گونه‌های بلوط، افرا جنگلی و بادام کوهی مشاهده می‌شود. همچنین گونه‌های متنوع از حیوانات در آن مشاهده می‌شود که گونه‌های شاخص آن قوچ، میش ارمنی، کل و بز است.

جاهای دیدنی همدان | موهبت‌های طبیعی استان

• غار علیصدر

وقتی از قدمت دیرینه همدان حرف می‌زنیم، بی‌دلیل نیست. یکی از شواهد این ادعا غار علیصدر است که ۱۹۰میلیون سال قدمت دارد و یکی از غارهای زنده جهان شناخته می‌شود. این غار آبی بیش از ۴۰ کیلومتر امتداد دارد که فقط ۲ کیلومتر از آن قابل بازدید است. برای بازدید از غار علیصدر باید از قایق‌های موجود در مجموعه استفاده کنید. حرف درباره این غار زیاد است که بهتر است در مقاله‌ای مجزا به آن پرداخته شود.

• دریاچه سد اکباتان

همیشه هر جا آب هست، طراوت و زندگی هم هست. دریاچه سد اکباتان هم یکی از جاهای دیدنی همدان است که از این قضیه جدا نیست. این سد زیبا در ۱۱کیلومتری شرق همدان قرار دارد. سد اکباتان یک گزینه خوب برای گردشگری است؛ چون مهمان‌سرا، رستوران و مجموعه‌های تفریحی و امکانات کافی برای قایق رانی و اسکی نیز دارد.

• دشت میشان

دشت میشان از دشت‌های کوه الوند است که تا همین چند سال پیش محل اسکان عشایر در زمان ییلاق بوده است. برای رفتن به این مکان زیبا می‌توانید از تله کابین گنج نامه استفاده کنید. همچنین اگر ورزش‌کار هستید و به کوه‌پیمایی علاقه دارید، می‌توانید از راه کوهستان بروید تا به این مکان چشم‌نواز برسید. امکانات رفاهی و تفریحی مناسب برای گردشگران در این دشت مهیاست و گردش و بازدید خیلی خوبی را برای شما به ارمغان می‌آورد.

• دره مراد بیگ

دره مراد بیگ بزرگ‌ترین دره کوهستان الوند به حساب می‌آید و در جنوب همدان قرار دارد. در غرب این دره آثار یک روستای قدیمی هم مشاهده می‌شود‌. برخلاف سایر دره‌های الوند، این دره در محیطی بسته قرار دارد و تنها راه ارتباطی آن، راه مالروی انتهای دره است. از مناطق زیبا و دل‌نواز اطراف این دره می‌توان به دره بهشت، قلعه سیلدار، سردوش و کندوخانه اشاره کرد. از آب‌شدن برف‌ها و آب چشمه‌ها نیز رود الوسجرد تشکیل شده است که بسیار زیبا و دیدنی است.

تاریخچه | همدان در گذر زمان

همدان نخستین پایتخت برای اولین تمدن و شاهنشاهی ایران یعنی مادها بوده و طبق گفته هردوت، در دوران ماد‌ها به دست دیاکو ساخته شده است. البته در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان هم یکی از چند پایتخت حاکمان ایران بوده است.

مشاهیر همدان | ستارگان آسمان علم و ادب

همدان زادگاه بسیاری از دانشمندان و هنرمندانی همچون باباطاهر عریان، میرزاده عشقی، احسان یارشاطر و هوشنگ ایرانی است.

جاهای تاریخی همدان | ردپای اجداد باستانی

• گنج نامه

گنج نامه به‌عنوان مهم‌ترین اثر تاریخی و باستانی همدان، در ۵کیلومتری غرب شهر و کوه‌های الوند قرار دارد. این منطقه از ۳ ناحیه تفریحی و گردشگری شامل سنگ نبشته، آبشار و مجموعه تفریحی تله کابین تشکیل شده است.

سنگ نبشته

سنگ نبشته های موجود در گنج نامه متعلق به دوران داریوش و خشایارشاه هخامنشی هستند که بر صخره‌های رشته کوه‌های الوند، در انتهای دره عباس آباد، قرار دارند. این سنگ نبشته‌ها از سه کتیبه تشکیل شده‌اند و هر کتیبه ۳ ستون و ۲۰ سطر دارد. ستون سمت چپ به زبان پارسی باستانی است. ستون وسط به زبان ایلامی و ستون سوم به زبان بابلی نو.

نام این مجموعه گنج‌نامه است؛ زیرا تصور عموم مردم در گذشته این بود که این نوشته‌ها راز گنجی را در خود دارند، تا اینکه با بررسی‌های باستان‌شناس فرانسوی، اوژن فلاندن، این باور نقض شد. نام دیگر این مجموعه نیز، جنگ نامه است. این نام هم به علت ذهنیت مردم از جنگ و جنگ‌آوری پادشاهان بود.

آبشار گنج نامه همدان

آبشار گنج نامه همدان از چشمه‌های کوه الوند سرچشمه می‌گیرد و ۱۲ متر ارتفاع دارد. شما با اندکی پیاده‌روی به سمت این چشمه‌ها، می‌توانید به بالای آبشار صعود کنید. همچنین در فصل زمستان به دلیل تشکیل قندیل‌های فراوان، این مکان میزبان یخ‌نوردان و علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی است.

تله کابین

مجموعه تفریحی تله کابین، امکانات فوق‌العاده دیگری هم از قبیل سکوی پرش، کابل پرواز تیرول در ضلع شمالی برای علاقه‌مندان به پرواز فردی، دیواره سنگ‌نوردی، بولینگ، سورتمه و کافی‌شاپ‌ها و رستوران‌ها و سوئیت‌های اقامتی دارد.

همچنین در این محل پیست اسکی تاریک دره هم قرار دارد که در ماه‌های دی، بهمن، اسفند و فروردین میزبان اسکی‌بازان و علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی است. حرکت روی طناب و پیاده‌روی روی پل معلق باعث افزایش تمرکز و تعادل این افراد می‌شود؛ به همین دلیل از این ورزش‌های مفرح در ضلع غربی مجموعه گنج نامه استقبال می‌کنند.

• هگمتانه

هگمتانه نخستین پایتخت ایران بوده است که شما اکنون در تپه‌های آن می‌توانید محل کاخ‌های باشکوه آن دوره را مشاهده کنید. نکته جالب توجه در شهر تاریخی هگمتانه، شبکه آب‌رسانی منظمی است که به چشم می‌خورد. در ضلع شرقی این مکان دیدنی موزه اشیا کشف‌شده از هگمتاته قرار دارد؛ اشیایی مانند پایه ستون‌های کاخ‌های هخامنشی و مهرهای استامپی و سنگی قبل از اسلام. شما همه روزه می‌توانید از ساعت ۹ صبح تا ۷:۳۰ عصر از تپه هگمتانه، این مکان زیبا و هیجان‌انگیز بازدید کنید.

• آرامگاه باباطاهر عریان

آرامگاه باباطاهر عریان، عارف و شاعر قرن ۴ و ۵ و دو بیتی‌سرای ایرانی، در همدان و در میدان باباطاهر قرار دارد که در سال ۷۶ در لیست آثار ملی ایران ثبت شده است. در داخل آرامگاه کاشی‌کاری‌های چشم‌نوازی دیده می‌شود.

همچنین ۲۴ دوبیتی از اشعار باباطاهر روی ۲۴ سنگ، نوشته شده و در قسمت پایین نصب شده است. در اطراف آرامگاه، موزه صنایع دستی و همچنین آرامگاه عارف قزوینی، شاعر و تصنیف‌ساز ایرانی نیز قرار دارد. شما همه روزه می‌توانید از ساعت ۹ صبح تا ۸ شب، از این مکان دیدنی و تاریخی بازدید کنید.

• آرامگاه ابن سینا

آرامگاه ابن سینا، طبیب و شاعر و عارف ایرانی نیز در میان میدانی بیضوی شکل با درختان چنار و آب‌نما‌های زیبا، در استان همدان واقع شده است. طرح و نقشه این اثر باستانی از روی قدیمی‌ترین بنای تاریخی اسلامی که برجی در شهر گنبدکاووس است، اقتباس شده است. در تالار جنوبی این آرامگاه موزه‌ای برای سکه و سفال و اشیای کشف‌شده و در تالار شمالی موزه‌ای برای کتاب‌های خطی و آثار ابن سینا قرار دارد.

• مجسمه شیر سنگی

در انتهای خیابان سنگ شیر همدان و در وسط میدانی مربعی شکل، مجسمه شیر سنگی قرار دارد که روی تپه‌ای باستانی قرار گرفته است. این مجسمه چند بار تخریب و حتی جابه‌جا شد تا چند سال پیش به همت معمار آرامگاه بوعلی سینا، سر جای اولی خود برگشت. در گذشته معتقد بودند این شیر طلسمی بر شهر است که آن را از بیماری محافظت می‌کند.

• گنبد علویان

گنبد علویان در چهار باغ علویان و در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله قرار دارد که یکی از شاهکارهای معماری و گچ‌بری در بین سازه‌های ایرانی است و در سال ۱۳۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ثبت شده است. این گنبد در اواخر دوره سلجوقیان به دست خاندان علویان ساخته شده است.

در ابتدا از این مکان به‌عنوان مسجد استفاده می‌شده است و پس از ایجاد سرداب در ناحیه زیر زمین، تبدیل به مقبره خاندان علویان شده است. این اثر تاریخی تا به امروز چندین‌بار مرمت شده و سالانه میزبان بازدیدکنندگان فراوانی است.

• حمام تاریخی قلعه

حمام تاریخی قلعه به حمام حاج محمدسعید نیز معروف است. احتمالاً در اواخر دوره قاجار ساخته شده و اکنون در محله قدیمی قلعه یا همان قاشق‌تراشان در خیابان شریعتی واقع شده است. در این بنای تاریخی، ۴ ستون سنگی و سقف طاق نماهای زیبایی به چشم می‌خورد و در سرتاسر آن، معماری ایرانی و اسلامی دیده می‌شود. نکته جالب توجه و زیبای این بنا، وجود مجسمه‌های بسیار طبیعی و زیباست که فضای یک حمام را برای بازدیدکننده تداعی می‌کند.

• کلیسای گریگوری

کلیسای گریگوری استفان یک یاز معروف‌ترین کلیساهای ایران، در شرق هگمتانه و در محله قدیمی ارامنه، متعلق به مسیحیان پروتستان است که در سال ۱۶۷۶ ساخته شده است.

موسیقی در همدان | غذای روح و جان

یکی از هنرهای مردم شهر همدان، ساختن سازهای اصیل ایرانی است. هنر ساختن ساز، هنری سنتی و ترکیبی از هنرهایی مثل معرق و درودگری است که با چوب‌های مخصوص انجام می‌شود. در شهر همدان موسیقی ترکی رایج است که به علت استفاده از لحن‌های مخصوص با موسیقی عاشیق‌های آذربایجانی تفاوت‌هایی دارد. موسیقی ترکی غالباً با ساز چگور و گاهی نیز با ساز بادی بالابان، نواخته می‌شود.

اقامت در همدان | تجربه شبی متفاوت

پس از ورود به شهر باستانی همدان، اگر دوست و آشنایی نداشته باشید تا چند روزی را در منزل آن‌ها سپری کنید، قطعاً دغدغه شما پیداکردن یک هتل مناسب در میان هتل های همدان است. در اینجا ما برای شما چند پیشنهاد داریم:

هتل آپارتمان خاتم، در میدان فلسطین واقع قرار دارد. از آنجا به‌راحتی می‌توانید به تپه هگمتانه و آرامگاه باباطاهر بروید. هتل بین المللی باباطاهر هم در مرکز شهر و در ضلع شرقی میدان باباطاهر قرار دارد و با آرامگاه ابن سینا و تپه گنبد علویان فاصله کمی دارد. همین طور فاصله‌اش تا فرودگاه فقط ۱۰ کیلومتر است.

هتل پارسیان بوعلی، در خیابان بوعلی و در نزدیکی آرامگاه بوعلی قرار دارد و می‌تواند برای شما گزینه مناسبی باشد. هتل پارسیان آزادی در بلوار ارم و در دامنه‌های کوه الوند قرار دارد. این هتل نزدیک به تپه‌های عباس‌آباد، گنج نامه، تله کابین و پیست اسکی است و برای علاقه‌مندان به تفریحات هیجان‌انگیز انتخاب بسیار خوبی است.

غذاهای همدان | لذت چشیدن مزه

پس از یک سفر طولانی و پیداکردن یک هتل برای اقامت، مرحله بعد پیداکردن رستوران های همدان است. اکثر مسافران و شهروندان از کیفیت غذا و قیمت رستوران سنتی گنج‌نامه، رستوران داریوش و رستوران کاکتوس راضی بوده‌اند. البته اگر از طرفداران پروپاقرص دیزی و آبگوشت هستید، رستوران آریاییان در خیابان بوعلی جنوبی و رستوران‌های مجموعه حمام تاریخی قلعه بهترین پیشنهادها برای شما هستند. اگر هم دلتان هوس آش محلی خوشمزه و مخصوص همدان کرده، ما به شما رستوران بهارستان را پیشنهاد می‌کنیم.

همدان شهری سرشار از سبزی‌های تازه و متنوع است و این علاقه به سبزیجات در بین مردم این استان، باعث شده تا از این سبزی‌ها انواع و اقسام آش‌های مختلف را تهیه کرده و در سفره خود قرار بدهند. پس شما هم در سفر خود به همدان حتما آش‌هایی نظیر آش برنج، آش بادمجان و آش آماج را امتحان کنید.

سوغاتی همدان | یادگار سفر

• صنایع دستی

شهر لالجین که در ۲۵کیلومتری شهر همدان واقع شده، پایتخت سفال ایران است و قطعاً سفال و سرامیک این شهر، انتخاب خوبی برای سوغاتی است. از دیگر صنایع دستی این استان هم می‌شود به گلیم و گیوه اشاره کرد. همچنین به علت فراوانی درخت گردو در این استان سرسبز و زیبا، صنایع چوبی مثل منبت‌کاری و خراطی هدیه خوبی از تویسرکان و ملایر است. در شهر ملایر صنعت مرواربافی یا سبدبافی هم رونق دارد. می‌توانید سبدهای زیبایی را از آنجا برای خود یا دوستانتان تهیه کنید.

• خوراکی

اگر شما جزو افرادی هستید که به شیرینی علاقه دارند، شیرینی‌های متنوع همدان قطعاً برایتان طعم جالبی خواهند داشت. شیرینی کماج که اصلی‌ترین شیرینی این استان است و بهترین و مرغوب‌ترین انواع آن را می‌توانید از شیرینی فروشی‌های خیابان‌های بوعلی و ۶۰۰ دستگاه خریداری کنید. انگشت پیچ، حلوا زرده، باسلوق و نان نارگیلی هم شیرینی‌های دیگر همدان هستند.

فراموش نکنید که همدان به علت موقعیت جغرافیایی و کشاورزی خاصی که دارد، از تولیدکنندگان اصلی گیاهان بومی است؛ پس در سفر خود به همدان حتماً ترشی‌ها و مرباهای بی‌نظیر این شهر را امتحان کنید و در سبد خرید خود قرار بدهید.

مراکز خرید همدان | لذت بازارگردی

پس از گشت‌و‌گذار در شهر، اگر هدف شما خرید سوغاتی و بازدید از مراکز خرید همدان و بازار‌های این شهر تاریخی و توریستی است، باید به حوالی خیابان‌های بوعلی، اکباتان و شهدا بروید تا به بازارهایی معروف این شهر برسید.

مسیرهای دسترسی به همدان | سفر به دل تاریخ شکوهمند ایران

• مسیر هوایی

فرودگاه استان همدان در ۵کیلومتری شهر همدان واقع شده است. بلیط هواپیما همدان به‌صورت رفت و برگشت از کیش، تهران و مشهد وجود دارد که به ترتیب شرکت‌های کیش‌ایر، ایران‌ایر و آتا مسئولیت فروششان را برعهده دارند.

• راه آهن

شهر همدان ایستگاه راه آهن ندارد. تنها ایستگاه قطار در استان همدان، ایستگاه راه آهن ملایر است.

• مسیر زمینی

سفر با اتوموبیل شخصی

در صورتی که با وسیله شخصی به شهر همدان سفر می‌کنید؛ مسیر عبوری شما از سمت شرق، شهر ملایر، از سمت غرب، شهرهای سنندج و کرمانشاه و از سمت شمال، شهرهای ساوه و زنجان است. از مهم‌ترین آزادراه‌های این مسیر، می‌توان به آزاد راه ساوه همدان اشاره کرد که بار سنگینی از ترافیک را در زمان‌های پرتردد به دوش می‌کشد. این آزادراه مهم که به جاده کربلا نیز شناخته می‌شود، شرق و مرکز ایران را به مرز ایران با عراق می‌رساند.

البته اگر با وسیله شخصی به همدان رفتید، اصلاً نگران ترافیک سنگین داخل شهر نباشید. خیابان‌های این شهر همیشه خلوت است.

سفر با اتوبوس

اگر برای سفر به همدان، اتوبوس انتخاب شماست، پایانه‌های بزرگ همدان، پایانه اکباتان و سفید آبی آماده خدمت‌رسانی به شما هستند. شما می‌توانید از بسیاری از شهرهای ایران به‌صورت مستقیم بلیط اتوبوس همدان را بخرید. تاکسی‌ها و اتوبوس‌های داخل شهری هم گزینه‌های ارزان و خوبی برای گشت‌وگذار در شهر هستند.

جاهای دیدنی همدان آنقدر زیبا و پر ماجراست که حتی دیدن عکس‌هایش نیز شما را به وجد می‌آورد. امیدواریم به‌زودی مسافر واقعی این شهر باشید. به ما قول بدهید که پس از سفر، یافته‌ها و خاطراتتان را در بخش نظرات بلاگ ره بال آسمان با ما به اشتراک بگذارید.