راهنمای سفر ملایر | شهر ملی مبل و منبت

اگر به دنبال شهری با چندین و چند اثر باستانی، قدمتی به بلندای تاریخ و جاذبه های طبیعی فراوان هستید، شهر ملایر را برای سفر تابستانی انتخاب کنید. ملایر در استان همدان در روزهای گرم سال، با آغوش باز و هوای مطبوع، منتظر مسافران عزیزش است. نظرتان چیست در این نوشته به کندوکاو در بخشی از استان همدان بپردازیم و با جاهای دیدنی ملایر و آثار تاریخی و باستانی‌اش بیشتر آشنا شویم؟

ملایر کجاست؟

ملایر شهری در غرب ایران و دومین شهر بزرگ استان همدان است. از مرکز همدان تا ملایر حدود ۷۰ کیلومتر راه است و از تهران تا ملایر ۳۸۶ کیلومتر.

بهترین زمان سفر به ملایر

استان همدان از استان‌های کوهستانی، مرتفع، سرد و بادخیز کشور است. ملایر، در مرز آب‌وهوای معتدل کوهستانی و نیمه‌بیابانی قرار دارد و دارای طبیعت معتدل کوهستانی، با زمستان‌های سرد و پربرف و تابستان‌های معتدل است. هوا در بهار و پاییز خنک است و از اواخر مهرماه رو به سردی می‌رود. بهار و تابستان بهترین زمان سفر به ملایر است.

طبیعت ملایر

در استان همدان پوشش گیاهی به جنگل‌های تنک و جنگل‌های مخروبه تقسیم می‌شود. جنگل‌های تنک، در گیان و زرین باغ شهرستان نهاوند؛ و جنگل‌های مخروبه در ارتفاعات گروی شهرستان نهاوند و بخشی از آن نیز در شهرستان‌های تویسرکان، ملایر و همدان قرار دارد. از گونه‌های درختی این جنگل‌ها می‌توان به بلوط، کیکم (افرای جنگلی)، داغداغان، گلابی وحشی و زبان گنجشک و از گونه‌های درختچه‌ای به بادام کوهی، ارژن، دافنه و… اشاره کرد.

منطقه حفاظت شده گلپرآباد، در فاصله حدوداً ۴۰کیلومتری جنوب شرقی شهرستان ملایر و منطقه حفاظت شده لشگردر‌، در 20کیلومتری جنوب شرقی ملایر قرار دارند. این مناطق، زیستگاه گونه حمایت شده قوچ و میش ارمنی هستند. به غیر از این گونه، در این مناطق، گرگ، کفتار، شغال، خرگوش، گورکن، تشی، رودک، روباه و… و از انواع پرندگان کبک، تیهو، انواع گنجشک‌سانان، کمرکولی، باقرقره، سار، پری شاهرخ، عقاب طلایی، قرقی، فاخته، چیچک، دلیجه و… و از انواع خزندگان، انواع مار یافت می‌شود.

تالاب فصلی آقگل یا کردخورد، زیستگاه گونه‌های نادر پرستوی دریایی، نوک كاكایی، چوب‌پا و… و همچنین پرندگان مهاجر مثل فلامینگو، قو، غاز خاكستری، تنجه، اردک مرمری، اردک سرسبز، پلیكان، لک‌لک، حواصیل و… به حساب می‌آید.

جاهای دیدنی ملایر

• منطقه حفاظت شده لشگردر

منطقه حفاظت شده لشگردر، در منطقه‌ای کوهستانی و جنگلی قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی زیبا و ییلاقی اطراف ملایر است.

• روستای مانیزان

روستای مانیزان، در 23کیلومتری جنوب شرقی شهر ملایر واقع شده است و به دلیل قرارگرفتن در ناحیه کوهستانی، برخورداری از آب‌وهوای معتدل، طبیعت بکر و زیبا، باغ‌های انگور وسیع و باصفا، جنگل‌‏های طبیعی اطراف روستا، نزدیکی به منطقه حفاظت شده لشگردر، معماری پلکانی و سنگی و بقایای قلعه‏‌ها و خانه‏‌های اربابی متعدد، همواره در مرکز توجه گردشگران بوده است. زبان مردم روستای مانیزان، زبان آذری است.

• پارک کوثر ملایر

بوستان کوثر ملایر در ورودی شهر ملایر احداث شده است.

•  روستای جوراب

یکی از روستای‌های قدیمی ملایر، روستای جوراب ‌است که در آن دژی تاریخی به همین نام قرار دارد.

• تالاب کردخورد

تالاب کردخورد که با نام تالاب آق گل هم شناخته می‌شود، در حدفاصل استان‌های مرکزی و همدان، در 20کیلومتری شمال شرقی ملایر قرار دارد. این تالاب در اواخر زمستان و اوایل بهار دارای چشم‌انداز زیبایی ‌است. پرندگان از نقاط دوردست و بسیار سرد روسیه، قفقاز و کشورهای اسکاندیناوی به این تالاب مهاجرت می‌کنند.

• باغ و مقبره سیف‌الدوله

در شمال شرقی ملایر و در دامنه کوه گرمه، پارک سیفیه ملایر قرار دارد. این باغ را نور‌سلطان محمد میرزای سیف‌الدوله، حکمران این شهر در دوره ناصرالدین شاه، وقف کرد تا تفرجگاهی برای مردم شهر باشد. بعدها به منظور تجلیل از واقف، «سیفیه» نامیده شد.

سازندگان این بوستان، مهندسان ایتالیایی بوده‌اند که این پارک را به شکل صلیبی و بیضی، به تقلید از شیوه باغ‌سازی دوره صفویه در اصفهان (چهارباغ اصفهان) ساخته‌اند. در محوطه این پارک که در گذشته محل سکونت اختصاصی حاج سیف‌الدوله بوده است، آرامگاه وی و مزار امیرالمؤید (نوه سیف‌الدوله) و چند قبر دیگر به چشم می‌خورد.

• بام ملایر

مجموعه تفریحی و توریستی بام ملایر، در شمالی‌ترین نقطه ملایر، به‌عنوان کمربند سبز و دهکده توریستی احداث شده است.

از دیگر جاهای دیدنی اطراف ملایر، می‌توان از غار سرکوه، غار دره فراخ، غار کندلان، غار قجر آب، غار کسب و مناظر اطراف سد کلان ملایر نام برد.

تاریخچه ملایر

این شهر در اصل مل آگر به معنای تپه آتش است. در دشت ملایر هم به نام‌هایی باستانی مانند آورزمان (آگرزمان)،‌ کرتیل آباد (کرتیرآباد)، دهلق، دیریجان (دوریگان) و انوج (انوش) و… برمی‌خوریم که نشان از قدمت مناطق دارد.

بر اساس مطالعات، دشت ملایر حداقل از هزاره ششم پیش از میلاد به بعد محل استقرار بشر بوده است. بر پایه یافته‌های باستان‌شناسان در تپه پری‌، این منطقه در دوره‌ عیلامیان، دارای حکومت مستقل محلی بوده. با توجه به نزدیکی منطقه پری به مقر حکومت پادشاهی سیماشکی (سلسله دوم عیلام، واقع در خرم‌آباد امروزی) روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی بینابین این دو حکومت، محتمل به نظر می‌رسد.

در نوشیجان واقع در 20کیلومتری ملایر، آثار باستانی از دوره‌های تاریخی ماد، هخامنشی و اشکانی پیدا شده است. همچنین در این شهر سکه‌های نقره به اسم «سیکلو» از دوره ماد یافت شده است. فرضیاتی درباره واقع‌شدن پایتخت ماد‌ها در نوشیجان وجود دارد. از دوران ساسانی هم سکه‌های پیدا شده که نام ملایر روی آن‌ها حک شده است.

دشت ملایر، در دوره صفویه، دوباره در مرکز توجه حاکمان صفوی، به‌ویژه شاه عباس صفوی قرار گرفت و چندین اثر در آن ایجاد شد. کریم‌خان زند نیز در دوره زندیه به این دشت توجه ویژه‌ای داشت؛ اما هسته اصلی شهر کنونی، در زمان فتحعلی شاه قاجار بنا نهاده شد.

ملایر و داستان یزدگرد سوم

از حوادث مهم این دوره، مخفی‌شدن یزدگرد سوم، شاه وقت ایران است که پایتختش در شهرستان نهاوند بوده و در قلعه‌ای که در چند کیلومتری شهر کنونی بر کوهی پنهان می‌شود. هنوز این کوه به نام کوه یزدگرد مشهور است. از آنجایی که آخرین نبرد بین ایرانیان و اعراب در نزدیکی دشت ملایر رخ داده است، مکان‌های مختلفی در شهرستان‌های ملایر، نهاوند و تویسرکان وجود دارند که نامشان یادآور نبرد نهاوند است.

بناهای تاریخی

• تپه نوشیجان

تپه نوشیجان یکی از تپه‌های باستانی مهم ایران است که حدوداً در 20کیلومتری شمال غرب ملایر، در منطقه‌ای به نام شورکات (محل پرستش ایزد سوریاشو) قرار گرفته است. کاوش‌های باستان‌شناسی در این تپه‌، منجر به شناسایی ۳ دوره فرهنگی، در ۳ طبقه مجزا شد که طبقه سوم متعلق به دوره اشکانیان، طبقه دوم مربوط به هخامنشیان و طبقه اول متعلق به مادهاست.

بنای قدیمی جبهه غربی تپه که نخستین آتشگاه است، بقایای یک آتشدان در جبهه جنوبی به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده مراسم نیایش آتش است. اتاق معبد، به‌صورت شمالی‌جنوبی ساخته شده ‌است و در بدنه مخروطی شکل آن، ۳ طاقچه به‌طور نامحسوس دیده می‌شود. در حاشیه جنوبی معبد، بقایای یک سکوی برجسته وجود دارد که احتمالاً شالوده پایه ستون‌های معبد بوده است.

در بخش بعدی، تالار ستون‌داری روی سکویی خشتی، مشابه تالار‌های اورارتویی قرار دارد. بخش دیگر، معبدی به‌صورت نیم چلیپا است و با همان عناصر معماری دژ ساخته شده‌ است. در زاویه شمالی سرسرا، پایه آتشدانی وجود دارد که از سه بخش کاملاً مشخص ساخته شده‌ است. اتاق‌ها و انبارهایی در شرقی‌ترین قسمت تپه قرار گرفته‌اند و دارای حصار، بارو، اتاق‌های مسکونی و انبار ‌هستند. حفره‌ای سردابی‌شکل در بخش شمالی تالار ستون‌دار و در امتداد شرق و غرب کنده شده که در عمق ۳متری به صخره منتهی می‌شود.

• شهر زیرزمینی سامن

شهر زیرزمینی سامن، سکونتگاهی در زیر معابر اصلی و منازل مسکونی در مرکز شهر سامن، قرار گرفته است. باستان‌شناسان، هسته اولیه این شهر را متعلق به قبل از دوره اشکانی می‌دانند که در طول تاریخ به وسعت آن افزوده شده ‌است. موقعیت کنونی شهر، این احتمال را می‌دهد که این خرابه‌ها، همان شهری باشد که از آن به‌عنوان «رامن» در کتاب‌ المسالک و الممالک یاد شده ‌است. این اثر باستانی، تماماً در دل سنگ خارا (گرانیت) کنده شده و شامل معابر و تونل‌های ارتباطی است که به اتاق‌های مختلفی ختم می‌شود. در داخل این اتاق‌ها سکوهای یکپارچه‌ای از سنگ حکاکی شده است که محل قراردادن اجساد، اشیاء یا لوازم زندگی بوده است.

وسعت این شهر بیش از ۳ هکتار برآورد شده و در حال حاضر حدود ۲۵ اتاق این شهر در زیر منطقه‌ای موسوم به «سرقلا» کشف شده‌ است و به علت رطوبت زیاد، بخش عظیمی از این اتاق‌ها هنوز در دل سنگ‌ها پنهان است. این مکان به مرور در دوره‌های تاریخی، وسعت گرفته و اتاق‌ها و راهروهای این شهر، از نظر قدمت‌ متفاوت‌اند. به نظر می‌رسد آنچه در حال حاضر از این مکان کشف شده، تنها بخش کوچکی از این شهر باشد. به احتمال زیاد از این فضا نخستین‌بار به منظور انجام مراسم مذهبی خاصی، مربوط به آئین میترائیسم، استفاده می‌شده است.

• بازار شیخ الملوک

بازار شیخ الملوک در دوره قاجاریه و حکومت شیخ الملوک بر ملایر، ساخته شده است. بازار ملایر مشتمل بر یک بازار اصلی و دو بازار فرعی و تعدادی تیمچه و سرا در بافت قدیمی شهر است. سبک معماری این بازار، اصیل و سنتی است و به‌شدت تحت تأثیر الگوی بازارهای دوره صفویه و زندیه قرار دارد. پوشش سقف همه قسمت‌های بازار، دارای طاق‌های ضربی و گنبدی آجری است و نورگیرهایی در سرتاسر آن و در دو طرف حجره‌ها تعبیه شده است.

• تپه بالا

تپه بالا مربوط به سده‌های اولیه و میانه دوره‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان ملایر، بخش مرکزی، دهستان حرم رود علیا، روستای توچغاز واقع شده است.

• تپه رضوانکده

تپه رضوانکده مربوط به عصر مس و سنگ (عصر مفرغ) و دوره اشکانیان است و در شهرستان ملایر، بخش مرکزی، دهستان موزاران، روستای رضوانکده واقع شده است.

• تپه کوچک بابا کمال

تپه کوچک باباکمال مربوط به عصر آهن دوم است و در شهرستان تویسرکان، بخش قلقل رود، روستای بابا کمال قرار دارد.

• موزه ملایر

موزه ملایر از مكان‌های تاریخی و دیدنی شهرستان ملایر و در عمارت زیبای لطفعلی خان قرار دارد. در این موزه 40 اثر تاریخی مفرغی، مربوط به هزاره نخست پیش از میلاد، 30 ظرف و پیکره سفالی و ادوات كشاورزی دوره‌های مختلف تاریخی‌، اشیا و لوازم مردم‌شناسی و بخش معرفی مراحل تهیه شیره انگور به تماشا گذاشته شده است.

• موزه لطفعلیان ملایر

خانه تاریخی لطفعلیان‌، بخشی از یک مجموعه مسکونی به‌یادگارمانده از دوره قاجار است. بخش‌های سه‌گانه این مجموعه عبارت‌اند از اندرونی، حسینیه، خانه و اصطبل. زیباترین بخش بنا، حوض‌خانه است که با طاق‌نماهای زیبای آجری به شیوه چهاربخشی پوشیده شده است.

جریان آب قنات و 2 حوض سنگی که در کف قرار دارند، هوا و فضای بسیار خنک و فرح‌بخشی را برای گذر از گرمای تابستان برای ساکنان ایجاد می‌کرده است. از دیگر ویژگی‌های این بنا می‌توان به تزئینات لمبه‌کوبی چوبی در سقف طبقه اول و وجود درهای ارسی با شیشه‌های الوان اشاره کرد.

• قلعه گوراب

قلعه گوراب بنایی مرتفع در جوار روستای گوراب (جوراب) است و در 5کیلومتری جاده ملایر به اراک قرار دارد. این قلعه متعلق به دوره ساسانیان و دارای ارزش تاریخی ‌است.

• قلعه پری ملایر

قلعه پری محوطه‌ای باستانی در روستای پری (پیروز، محل تولد کریم‌خان زند) در نزدیکی شهرستان ملایر است. در این منطقه، حدود ۱۵۰ قبر با سنگ قبرهایی از جنس سنگ آذرین و ساختاری مستطیلی وجود دارد. روی قبرهای زنان زندیه، معمولاً نقش مهر و تسبیح، شانه دوطرفه، آئینه و جانماز حک شده و روی قبرهای مردان مهر و تسبیح، قلیان، خنجر، تفنگ برنو و گاهی اسب نقش شده ‌است. همچنین سیستم آب‌رسانی‌ با لوله‌هایی سفالی کشف شده که مربوط به دوره زندیه است و اطراف آن با ساروج و نخاله‌های خشت پخته پوشانده شده است.

در ۱۳۴۹ قبور مربوط به هزاره اول میلادی کشف شد. قرارگرفتن اسكلت در درون قبر به این شكل بود كه مرده روی بازوی چپ یا راست (بسته به زمان دفن مرده) قرار داده می‌شد، به‌طوری كه زانوها خم می‌شد و دست‌ها روی سینه قرار می‌گرفت. قراین و شواهد نشان می‌دهد كه طرز تدفین مرده‌ها ارتباط مستقیمی با سمت استقرار خورشید در آسمان داشت و سعی بر این بود كه صورت جسد رو به خورشید قرار گیرد. در این دوره ظروف و تزئیناتی از قبیل دست‌بند، گردن‌بند و انگشتر شخصی فرد را همراه جسد دفن می‌كردند.

• قلعه انوج

قلعه باستانی انوج، در 35کیلومتری جنوب غرب ملایر، با قدمتی ۸هزار ساله، از خشت و گل ساخته شده است. گرداگرد آن تونل‌ها و غار‌هایی طولانی وجود دارد که گویا به‌عنوان یک نوع راه مخفی برای زمان‌های اضطرار حفر شده است.

• برج خانقلی (سامن)

برج خانقلی مربوط به دوره ایلخانی و با بیش از 700 سال قدمت است و در شهرستان ملایر، بخش سامر واقع شده است. قطر پایه‌های این برج، حدوداً ۱۵ متر ‌و ارتفاع آن در ابتدا ۴ طبقه بوده است. این بنا یکی از چهار برج دیده‌بانی و دفاعی شهر سامن بوده است که در فواصل مختلف در اطراف شهر ساخته شده بود. در زمان جنگ جهانی اول، طبقه بالایی آن در حمله روس‌ها با توپ، تخریب شده است.

• قلعه دامون (قلعه بهرام چوبین)

در جنوب ملایر قلعه دامون یا همان قلعه بهرام چوبین قرار دارد که یکی از پایگاه‌های نظامی بهرام چوبین، سردار نامی و شورشی خسرو پرویز ساسانی بوده است.

• یخچال میرفتاح

در ملایر، در بلوار پانزده خرداد، یخچال میرفتاح واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است. این بنا به شکل گنبد است و دو ورودی دارد. یکی از ورودی‌ها به شکل دهلیز است که مخصوص ریزش و تخلیه یخ بوده. ورودی دیگر که محل رفت و آمد بوده، با پلکانی به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شده است. تنها تزئین بنا، دو ردیف آجرکاری است که به شکل کمربندی و به ضخامت ۲۲۰ سانتی متر، داخل بنا را پوشانده است.

اماکن مذهبی ملایر

• مسجد جامع شیخ الملوک

مسجد جامع شیخ الملوک در محدوده بازار ملایر واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است. سردر ورودی از سمت بازار شیخ الملوک، دارای کتیبه‌ای تاریخی است. سردر ورودی از جانب جنوب شرقی مسجد، به واسطه یک هشتی به مسجد راه دارد و روی آن، ۲ مناره کوچک آجری تعبیه شده‌ است. سردر اصلی، مقرنس‌کاری است و در اطراف آن، ۲ طاقچه با پوشش مقرنس‌کاری دیده می‌شود.

• مسجد روستای ننج

مسجد روستای ننج متعلق به دوره قاجار است و در جاده ملایر به همدان و در نزدیکی جوکار ملایر قرارد دارد. این مسجد همچون مساجد تاریخی ملایر از خشت، آجر، سنگ، گچ، گل و چوب بنا شده و از لحاظ معماری، شباهت فراوان با دیگر مساجد ملایر دارد.

• مسجد عاشورای ملایر

مسجد عاشورای ملایر در خیابانی به همین نام در محدوده مرکزی ملایر با قرار دارد و قدمتی بیش‌ از ۱۵۰ سال دارد.

فرهنگ و هنر

• مشاهیر

کریم‌خان زند، مؤسس سلسله زندیه معروف به وکیل‌الرعایا، معروف‌ترین چهره ملایر و زاده روستای پری در حوالی ملایر است. از دیگر چهره‌های نامی این خطه، می‌توان از دکتر محمدمهدی ملایری (زبان شناس)، دکتر سعید شاملو (بنیان‌گذار روانشناسی بالینی در ایران) و دکتر باستان (جراح قلب)‌ نام برد.

• زبان محلی

گویش ملایری گویشی است که مردم شهرستان ملایر در استان همدان با آن صحبت می‌کنند. زبان اهالی شهرستان ملایر، آمیزه‌ای از لری، لکی، کردی و فارسی با لهجه لری و لکی است. نوع گویش لری ملایر از زیرشاخه‌های گویش‌های لری شمالی است که اندکی از گویش همدانی و لهجه اراکی تأثیر گرفته‌ است.

• لباس محلی

با وجود این که محورهای فرهنگی فارس، ترک، لر و کرد در استان همدان قابل تمایز هستند؛ اما انواع و شیوه‌های پوشاک زنان و مردان مشابه است و شامل تن‌پوش، سرپوش و پای‌افزار است.

پوشاک زنان شامل سرپوش، روبند و عرقچین است. پوشاک مردان شامل سرپوش، تن‌پوش و پاپوش است. پاپوش محلی ملایر‌، گیوه‌های دست‌باف شهرستان ملایر است که «آجیده» نامیده می‌شوند.

• موسیقی ملایر

پیشینه موسیقی در ملایر به دوره قاجار و حدود 100 سال پیش می‌رسد؛ اما فاقد موسیقی بومی‌ شناخته‌شده و معینی ‌است.

• غذا

از غذاهای محلی ملایر می‌توان از انواع آش مثل آش ترخینه، آش ورکواز، آش جو و گندم، آش رشته ترش، آش بادمجان، آش دوغ و غذاهای دیگر مثل کوفته، آبگوشت کشک، پلته پلو و انواع دلمه را نام برد.

• صنایع دستی

به دلیل فراوانی درختان گردو، صنعت مبل و منبت در شهرستان ملایر رونق فراوانی دارد. یکی دیگر از صنایع دستی رایج در شهر ملایر، گیوه‌بافی است. گیوه، نوعی کفش نرم، مقاوم، سبک و خنک است که رویه آن از نخ پنبه‌ای تابیده شده و زیر آن از چرم یا آجیده ساخته می‌شود. همچنین قالی‌بافی در ملایر، از زمان‌های قدیم رایج بوده است و اکثر قالی‌ها در قطعات زرع و نیم زرع و دو زرعی و قالیچه بافته می‌شوند.

رستوران های ملایر

رستوران‌های ملایر شامل رستوران‌های سنتی دربند و کوهپایه، شقایق، ژابیز، ریحون، داریوش، مجلل، آلماس و قصر طلایی و انواع فست فود می‌شود.

اقامت در ملایر

برای اقامت در ملایر می‌توان هتل کریم‌خان زند، مهمان‌پذیر کارون، هتل‌سوئیت باران و خانه معلم را برگزید. همچنین امکان کرایه سوئیت در این شهر وجود دارد.

بازار ملایر

بازار سنتی ملایر، سرپوشیده و یادگار دوران قاجار است و انواع مایحتاج از جمله سوغات و شیرینی‌های ملایر در آن یافت می‌شود. از دیگر مراکز خرید ملایر از میلاد نور در خیابان خیام، تندیس در خیابان برق و… می‌توان نام برد.

سوغات ملایر

انگور، محبوب‌ترین سوغاتی ملایر است و در رتبه اول در کشور و در رتبه ششم جهان قرار دارد. شیره ملایر هم به نوعی با نام این شهرستان عجین شده است. مهم‌ترین مرکز تولید شیره انگور ملایر، روستای مانیزان در ۳۵کیلومتری جنوب شرقی ملایر است. باسلوق، کلوچه سنتی ملایر به نام کالوا، کشمش و سایه خشک، انگشت پیچ، گردو‌، خشکبار و عسل از سوغات ملایر هستند.

مسیرهای دسترسی

• مسیر زمینی

برای سفر به ملایر از سمت پایتخت و شهرهای شمالی، باید از آزادراه تهران قم به سمت اراک رفت و سپس از جاده شماره 56 راهی ملایر شد. مسیر دیگر، آزادراه ساوه همدان است و سپس دنبال‌کردن جاده شماره 37 از همدان تا ملایر.

از سمت غرب می‌توان با گذر از صحنه، کنگاور و نهاوند، از طریق جاده 52 به ملایر رسید. بروجرد در جنوب ملایر قرار دارد و سر راه سفر از شهرهای جنوبی است. از سمت جنوب، با استفاده از جاده شماره 37 که همدان را به بروجرد متصل می‌کند، می‌شود راهی ملایر شد.

• راه آهن

راه آهن شهر ملایر، بخشی از راه آهن غرب است. در سال ۱۳۹۱ مسیر اراک ملایر تکمیل و بهره‌برداری شد. این خط ملایر را به کرمانشاه و مرز خسروی متصل می‌کند. از ملایر برای مسیر‌های تهران، مشهد و کرمانشاه قطار هست.

• مسیر هوایی

فرودگاه ملایر در دست احداث است و فعلاً نزدیک‌ترین فرودگاه در شهر همدان است.

به پایان سفر به ملایر، شهری پر از آثار تاریخی و باستانی رسیدیم. امیدواریم از قدم‌زدن در جاهای دیدنی ملایر و شگفتی‌های باستانی آن لذت برده باشید و شیرینی کشمش و شیره انگور آن کام شما را نیز شیرین کرده باشد. شما قبلاً به ملایر رفته‌اید؟ از این شهر چه خاطره یا تجربه‌ای دارید؟ برای ما در بخش نظرات بنویسید تا با نام خودتان در بلاگ ره بال آسمان منتشر کنیم.