جاهای دیدنی خلخال | راهنمای سفر خلخال

اگر به دنبال تابلویی باشکوه از طبیعت می‌گردید که مشاهده جلال و عظمتش به شما حتی اجازه پلک‌زدن هم ندهد، بی‌درنگ خلخال را در فهرست گردشگری خود قرار دهید. این شهر زیبا با جاهای دیدنی متنوع و منحصربه‌فردش همواره خاطرات شیرین و به‌یادماندنی برای مسافران خود خلق می‌کند. دوربینتان را بردارید و با یک چمدان از وسایل شخصی، به قصد سفر به خلخال راهی جاده شوید. تردید نکنید که در طول سفر آرزو می‌کنید ثانیه‌ها به پهنای ساعت‌ها طولانی‌شوند تا بیشتر و بیشتر از سفرتان لذت ببرید.

خلخال کجاست

خلخال، یکی از شهرهای باستانی استان اردبیل است. این شهر به دلیل قدمتی ۴هزار ساله، تاریخچه‌ا‌ی با ارزش و طبیعتی تماشایی و بی‌نظیر همواره در مرکز توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته ‌است. فاصله خلخال تا اردبیل ۱۲۰ کیلومتر است.‌ خلخال که از مناطق کوهستانی که در شمال غرب ایران است، به دلیل جاهای دیدنی فوق‌العاده و هوای مطبوعش در بیشتر ایام سال، پذیرای مسافرانی است که از نقاط مختلف ایران و جهان پا به این خطه زیبا گذاشته‌اند.

بهترین زمان سفر به خلخال | بهار و تابستان

خلخال به دلیل کوهستانی بودنِ منطقه‌اش، در تابستان‌ها، هوایی معتدل و در زمستان‌ها هوایی بسیار سرد دارد. فصل بهار و تابستان به‌خاطر طبیعت زیبای این شهر، بهترین فصل‌ها برای سفر به خلخال هستند. در این فصل‌ها اوج شکوه و عظمت طبیعت به رخ انسان‌ها کشیده می‌شود.

طبیعت خلخال

• پوشش گیاهی

پوشش گیاهی در نقاط مختلف خلخال، به دلیل تفاوت در ارتفاع آن متنوع است. در دامنه شرقی رشته‌کوه تالش که در شرق خلخال از شمال به جنوب کشیده شده است، پوشش گیاهی متراکم و انبوه دیده می‌شود. این در حالی است که در دامنه‌های غربی آن به دلیل کاهش بارندگی و خشکی هوا پوشش گیاهی چشم‌گیری دیده نمی‌شود.

گیاه خار مریم، شقایق وحشی و 600 گونه گیاهی دیگر که مصرف دارویی هم دارند، از جمله گیاهانی هستند که به‌صورت خود‌رو، در دشت‌های خلخال می‌رویند. همچنین چچم، شبدر، علف پشمکی، گل‌گاوزبان، آویشن، خاکشیر، جو، علف گندمی، دم روباه و پونه از جمله گونه‌های مرتعی هستند که در این منطقه دیده می‌شوند.

• پوشش جانوری

این نقطه از ایران به دلیل داشتن اقلیمی کوهستانی و آب‌وهوایی متنوع، همواره محل زندگی جانوران مختلف است. پازن، آهوی گواتردار ایرانی، جوجه‌تیغی، پلنگ، کل و بز، تشی، رودک، سیاه‌گوش، روباه معمولی، راسو، گراز، شغال و خرگوش از مهم‌ترین گونه‌هایی هستند که این منطقه را برای زندگی انتخاب کرده‌اند و با این شرایط محیطی سازگاری دارند.

پیغو، قرقی، کرکس، عقاب طلایی به زبان محلی قارا گوش داشی، طرلان، دال سیاه، دارکوب، هدهد، انواع چلچله، انواع چکاوک، جغد جنگلی، سبزقبا، زنبورخوار، پرستو، بلدرچین، کبک معمولی، کبک چیل و انواع زاغ پرندگان این زیستگاه طبیعی هستند. سوسمارها، مارمولک‌ها، مارها (زنگی، آتشی، افعی، گرزه مار، یله مار، مار پلنگی) و لاکپشت‌ها به ویژه لاکپشت مهمیزدار هم در خلخال زندگی می‌کنند.

جاهای دیدنی خلخال | تابلوی نقاشی بی‌مانند

• جاده اسالم به خلخال

شاید به جرئت بتوان گفت که نیمی از زیبایی شهر خلخال مدیون جاده گردشگری زیبایی است که اسالم در گیلان را به خلخال در اردبیل متصل می‌کند. این جاده پر پیچ‌وخم و زیبا درست شبیه تابلوی نقاشی بی‌نظیری است که در هر گوشه‌اش تصویری شگرف و بی‌نظیر وجود دارد. گویا جاده خلخال جادوگر چیره‌دستی است که برای هر ثانیه و هر لحظه سفر، یک تردستی جذاب و مهیج رو می‌کند.

• ییلاق دشته

در جاده جادویی اسالم که رانندگی کنید، گذرتان به ییلاق دشته هم می‌خورد. این منطقه سبز و زیبا یکی از جاهای دیدنی خلخال است که در گرم‌ترین روزهای سال نیز هوایی خنک و مطبوع به مسافران هدیه می‌کند. از این ییلاق تا شهر زیبای ماسال نیز را چندانی نیست و برخی آن را متعلق به گیلان می‌دانند.

• دریاچه نئور

حدود ۴۸ کیلومتر که از اردبیل به سمت خلخال رانندگی کنید، جایی در مرز استان گیلان و جنوب شرقی اردبیل، دریاچه نئور قرار دارد. این دریاچه زیبا حاصل به هم پیوستن دو دریاچه کوچک و بزرگ دیگر است. تصاویر سبز و چشم‌نواز فراوان اطراف دریاچه، یکی از جاهای دیدنی زیبا را پدید آورده است.

• آبشار نره گر

آبشار نره گر و مناظر اطراف آن که به یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری خلخال تبدیل شده‌، در شمال روستای اسبو و حدوداً 37 کیلومتری جنوب‌شرقی خلخال قرار گرفته ‌است. آب این آبشار از ذوب‌شدن برف کوه‌هایی تأمین می‌شود که اطراف آن قرار گرفته است‌.

این منطقه به دلیل طبیعت خاص، هوای مطبوع، پوشش گیاهی متنوع و رودخانه پرآبی که در این منطقه جاری است و آب زلال و خنک آبشار که از ارتفاعات به پایین می‌ریزد، مکان مناسبی برای طبیعت‌گردی و تفریحاتی از جمله کوه‌پیمایی و صخره‌نوردی است.

• غار یخگان

غار یخگان در 77کیلومتری شهر خلخال و در دامنه غربی کوهی به نام یخگان داغی یا به قول محلی‌ها بوزخانه داغی واقع شده ‌است. آن چیزی که این غار را به‌عنوان یک جاذبه گردشگری معروف کرده، وجود خاصیت یخچالی در بخشی از غار است به‌ طوری که شرایطی معکوس با طبیعت را ایجاد می‌کند. جالب است بدانید در مواقعی که هوای بیرون از غار گرم است، درون غار انجماد صورت می‌گیرد و با سرد شدن هوای خارج، درون آن نه‌تنها یخ تشکیل نمی‌شود، بلکه یخ‌های موجود نیز به تدریج ذوب می‌شوند و هوای گرم‌تر از محیط اطراف در آن ایجاد می‌شود.

غار یخگان دارای دو دهانه است که با اختلاف ارتفاع حدود 25 کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته‌اند. حوضچه آبی نیز، به عمق 20 سانتی‌متر، در کف این غار تشکیل شده است. این آب‌ها در اثر برخورد بخارِ آب با دیواره سرد تشکیل و جمع شده‌اند. علاوه بر این ویژگی‌ها، در هیچ جای غار، کمبود اکسیژن دیده نمی‌شود. دلیل این امر وجود دودکشی است که به بیرون غار راه دارد و هوای داخل غار را تهویه می‌کند.

• رودخانه قزل اوزون

برخلاف سایر نقاط خلخال که دارای اقلیمی کوهستانی و هوایی سرد هستند، اطراف رودخانه قزل اوزون آب‌وهوایی گرم و مرطوب دارد. قزل اوزون از ارتفاعات کردستان سرچشمه می‌گیرد، به حوزه خلخال وارد می‌شود و در نهایت به دریای خزر می‌ریزد. این رود، معروف‌ترین و پر آب‌ترین رودخانه شهر است که در قسمت غربی این شهرستان و در بخش خورش رستم از شمال به جنوب در جریان است.

متأسفانه به‌خاطر پایین‌بودن مسیر جریان این رودخانه از سطح روستاهای اطرافش، امکان استفاده از آب آن برای روستاییان فراهم نیست. گردشگران می‌توانند از روی پلی که در محله آتاش چمی در محلِ تلاقی رودخانه فیروزآباد و قزل‌اوزن احداث شده و 5 کیلومتر بالاتر از پل فلزی قدیمی ‌است، به تماشای طبیعت و جنگل‌های این منطقه بپردازند.

• آبگرم معدنی خلخال سویی

چشمه آبگرم معدنی خلخال سویی یکی از مشهور‌ترین جاهای دیدنی و جاذبه‌های گردشگری خلخال است که در 5‌کیلومتری شهر گیوی قرار گرفته. این چشمه با نام محلی ایستی سو، در میان اهالی این منطقه شناخته می‌شود. آبگرم معدنی خلخال خواصِ درمانی ویژه‌ای مثل بهبود درد مفاصل و گرفتگی عضلات بدن و درد کمر دارد.

هر سال گردشگران مختلفی از سراسر جهان برای استفاده از خواصِ درمانی آبگرم معدنی، به این نقطه سفر می‌کنند. در محوطه این چشمه نیز امکاناتی از قبیل استخر بهداشتی، اقامتگاه‌های مناسب و فروشگاه‌های موادِ غذایی وجود دارد.

تاریخچه | خلخال در گذر زمان

خلخال از شهرهای باستانی ایران و از توابع استان آذربایجان است که در کتب تاریخی بارها نام‌های مختلفی برای آن ذکر شده و تا سال1358 «هرو‌آباد» نامیده می‌شد. قدمت این شهر به نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد می‌رسد. اشاراتی که در نوشته‌های تاریخی به این شهر شده‌ حاکی از این است که خلخال در دوره‌های مختلف تاریخی، یک منطقه نظامی بوده و در حکومت‌های مختلف، پادشاهان به آن توجه ویژه‌ای داشته‌اند.

در حقیقت خلخال در زمان حکومت ساسانیان محلِ آموزش و گذراندن دوره‌های نظامی برای نظامیان و افسران ساسانی بود. این نظامیان با پیمودن مسیرها و صخره‌های تند آذنو در 5کیلومتری خلخال، آزموده می‌شدند. در دوران صفوی، خلخال محلِ اقامت سلاطین صفوی بود که نیروهای نظامی خود را در این شهر متوقف می‌کردند و به اردبیل می‌رفتند تا در صورت لزوم به تجهیزات جنگی دسترسی داشته باشند.

در زمان سلطنت افشاریه و خاندان زند و قاجار نیز به این شهر بارها حمله شد. در زمان حمله مغول به ایران، مردمان شهر‌های اطراف، از جمله اردبیل و قزوین که در فاصله کمی از این شهر بودند، به این شهر صعب‌العبور گریختند.

بناهای تاریخی خلخال

• پل تاریخی پردیس

پل تاریخی پردیس که یکی از بناهای تاریخی خلخال است و ساخت آن به دوران صفوی بر می‌گردد، روی رودخانه قزل اوزون ساخته شده‌ و در 4کیلومتری روستای افشار قرار گرفته ‌است. پل پردیس، در حال حاضر با همکاری میراث فرهنگی و صنعت گردشگری در حال بازسازی است.

• محوطه باستانی گیلوان

یکی از اماکن تاریخی شهر خلخال، محوطه باستانی گیلوان است که در روستایی به همین نام و در 65کیلومتری جنوب شرقی خلخال واقع شده ‌است. بر اساس شواهدی از قلعه‌های تاریخی در این روستا، قدمت آن را حدود ۴هزار سال پیش تخمین زده‌اند. از دیگر ویژگی‌های این منطقه، گورستان‌های باستانی آن است که شیوه‌های مختلف خاکسپاری مردگان در آن‌ها، تاریخ کهن این منطقه را بازگو می‌کنند.

•  قلعه خشتی گیلوان

قلعه خشتی گیلوان یکی از بناهای تاریخی خلخال است که در 50کیلومتری جنوب این شهر و در روستای گیلوان واقع شده ‌است. این بنا در گذر زمان تخریب شده و برج‌های آن که در فاصله‌های مختلف از همدیگر ساخته شده‌اند، متأسفانه رو به ویرانی گذاشته‌اند. خشت و سنگ، مصالحی هستند که در ساخت قلعه خشتی گیلوان، استفاده شده‌اند.

• حمام تاریخی نصر خلخال

حمام تاریخی نصر خلخال یکی از بناهای تاریخی شهر است که ساخت آن به دوره قاجار برمی‌گردد و سبک معماری آن مانند دیگر حمام‌های تاریخی ایران است. گرمخانه این حمام به فرم هشت‌ضلعی ساخته شده‌ و سربینه آن با نقاشی‌ها و طرح‌هایی تزئین شده ‌است. بعد از مرمت این بنا در سال 1386، از حمام نصر به‌عنوان موزه خلخال استفاده شد. در این مکان با به نمایش گذاشتن اشیای تاریخی، به معرفی بخشی از تاریخ و فرهنگ این منطقه پرداخته می‌شود.

اماکن مذهبی

• امامزاده حضرت سید دانیال

بقعه این امامزاده که برادر ناتنی امام رضا (ع) است، در روستاى خانقاه سادات و در 5کیلومتری شمال شهرستان خلخال واقع شده ‌است. این مکان در مراسم‌های مذهبی از جمله مراسم 28 صفر، 21 رمضان، عید قربان و غیره شاهد حضور انبوه مسافرانی است که به زیارت این مرقد می‌آیند. این بنا در ابتدا بسیار کوچک بود و بعد از مرمت و بازسازی آن در زمان‌های مختلف، دو ساختمان جدید به آن اضافه شد. ضریح طلاکاری‌شده این امامزاده در ساختمان قدیمی آن قرار گرفته ‌است و یک در چوبى مشبک، زائرین را به این سمت هدایت می‌کند.

• امامزاده سید حمزه (ع)

زیارتگاه امامزاده سید حمزه (ع) که از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است، دیگر مکان مذهبی شهر خلخال است و مانند دیگر اماکن مذهبی این شهر، به قطب فرهنگی تبدیل شده و در قسمت شرق شهرستان خلخال، بین شهر کلور و روستای اسبو قرار گرفته ‌است. قرار گرفتن زیارتگاه این امامزاده، در میان طبیعتی سرسبز، درختان بلند و رودخانه کم‌آبی که از کنار بنا می‌گذرد، از دیگر ویژگی‌های این بقعه است.

فرهنگ و هنر | تجلی تمدن شهر

• مشاهیر

جهانشاه خدیوی از شاعران و روزنامه‌نگاران خلخال است که در سال 1310 شمسی، در یکی از روستاهای این شهر به نام کرندق، دیده به جهان گشود. محمدقلی نوروزی (بسیج خلخالی) نیز شاعر، محقق و نویسنده‌ای است که در سال 1297 خورشیدی در هروآباد خلخال به دنیا آمد.

• لباس محلی

استفاده از لباس محلی، با گرایش فرهنگ و نوع زندگی به سبک زندگی شهری روزبه‌روز، رو به فراموشی است و مردم بیشتر لباس‌های معمولی شهرهای بزرگ را به تن می‌کنند و خانه لباس‌های سنتی بیشتر روستاها شده‌اند. آنچه به‌عنوان لباس محلی توسط مردان اصیل شهر خلخال استفاده می‌شود، کلاه کپی (کلاه ترک داری شبیه به کلاه مردان گیلان) است که بر سر می‌گذارند و معمولاً کت و شلوار به تن دارند.

لباس زنان این دیار، از پارچه‌هایی به رنگ‌های متنوع و شاد دوخته می‌شود. آن‌ها لباس‌های بلندی دارند که از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده ‌است. تنبانی که مانند تنبان زنان بختیاری و گیلانی است، چارقد گل‌داری که مانند روسری بر سر می‌اندازند و جلیقه‌ای که با سکه‌های طلایی و نقره‌ای آن را تزئین کرده‌اند، از بخش‌های مختلف لباس محلی زنان خلخالی است. نوع تزئین و تعداد سکه‌های این لباس نشان‌دهنده اعیانی‌بودن و ثروت خانواده است.

• آداب و رسوم

مراسم شب یلدا

اهالی خلخال، از چند روز مانده به زمستان و در روزهای پایانی پاییز، تدارکات لازم برای این جشن باستانی را مهیا می‌کنند و خوراکی‌هایی از قبیل ازگیل، هندوانه، انار و… و آجیل‌های متنوعی مانند گندم برشته، برنج برشته با مغز گردو را برای پذیرایی مراسم شب یلدا آماده می‌کنند.

رسم جالبی که در این شب برگزار می‌شود، این است که نوعروسان از پدر و مادر همسر خود هدیه می‌گیرند. خانواده عروس، سینی‌هایی را به سبکی سنتی و مطابق با فرهنگ بومی خلخال، تزئین می‌کنند و میوه‌های متنوعی را به همراه آجیل و لباس‌های گرمی مثل گیوه‌های پاپوش و… را در آن قرار می‌دهند. این سینی و محتویات چیده‌شده در آن را به‌عنوان هدیه برای نوعروسان می‌فرستند.

تکم و تکم‌گردانی

تکم و تکم‌گردانی رسم جالبی است که در دو یا یک هفته قبل از عید نوروز در شهر خلخال و به‌ویژه در روستاهای آن دیده می‌شود. در این رسم، عروسک‌گردان ضمن بازی‌دادن عروسکی به نام تکم، اشعاری را می‌خواند که آمدن بهار و نوروز را نوید می‌دهند.

• زبان و گویش

ترکی آذربایجانی، زبانی است که در بین اهالی شهر خلخال و روستاهای آن رواج دارد، علاوه بر ترکی آذربایجانی، زبان تاتی نیز در بخش شاهرود و خورش رستم، از توابع شهرخلخال و برخی از روستاهای خلخال مانند روستای شال، دیز، لرد، کرین، کرنق، اسبو و اسکستان، استفاده می‌شود. همچنین، زبان کُردی کرمانجی نیز در برخی از روستاها و دهستان‌های اطراف خلخال میان مردمان این دیار دیده می‌شود.

اهالی خلخال علاوه بر زبان محلی خودشان که بیشتر ترکی آذربایجانی است، به زبان فارسی هم تسلط کامل دارند. ضرب‌المثل‌های متعددی به زبان تاتی نیز در بین مردم شهر خلخال رایج است.

• موسیقی

جشنواره «‌خلخال هوالاری» برای معرفی بهترین موسیقی‌های محلی، آذری و سنتی در روستای برندق خلخال، هر سال در دهمین روز از بهار برگزار می‌شود. در این جشنواره عاشیقلارهای محلی با همکاری اهالی روستا، موسیقی زنده اجرا می‌کنند. آوازهای سنتی با عنوان‌های شیروان، شکسته، پاییزا، دوبیت، ولی جانی، آوازهایی هستند که در بین اهالی این شهر، شهرت بیشتری دارند. اجرای زنده این آهنگ‌های محلی دلیل ماندگارماندن این آوازها در میان مردم است و توانسته به نوعی این هویت فرهنگی در حوزه موسیقی را به نسل‌های بعد انتقال دهد.

• غذای محلی

آیران آشی (آش دوغ)، اوماج آشی، باسدرما پلو، آش کشک، حورره، اریشته پلو، قاراقاتیق، خشیل، اریشته مرجی و ترشی لی خورش از جمله غذاهای محلی و معروف این شهر هستند.

اقامت در خلخال| جایی برای شب‌مانی

هتل سه ستاره فلور خلخال در 5 کیلومتری شهر خلخال قرار دارد. مهمانسرای جهانگردی خلخال نیز یکی از هتل‌های اردبیل است که در جاده خوجین، کنار دانشگاه پیام‌نور قرار گرفته. یکی از ویژگی‌های آن، این است که ساختمانش در میان جاده‌های کوهستانی و درختان راش با دیدنی‌های فراوان واقع شده است. هتل پرنیان خلخال هم در جاده اسالم به خلخال و در روستای خمس واقع شده‌ است. هتل پرنیان به دلیل قرارگرفتن در دل طبیعت این امکان را فراهم می‌کند که مسافران از فضای اطراف هم بیشترین استفاده را ببرند.

سوغات خلخال | یادگاری‌های سفر

محصولات باغ‌های این شهر از جمله سیب، گلابی، آلبالو، گردو، زرد‌آلو، هلو، انواع آلو، انگور، توت، خیار، کمبزه (خیرچا)، شاتوت، ریواس (اوشقون) و گیلاس و همچنین عسل خلخال، سرشیر، کره، پنیر، ماست محلی، انواع خشکبار، انواع شیرینی‌ها و نان‌های روغنی از جمله نزیک، چای چورگی و تل‌تل، گزینه‌هایی هستند که به‌عنوان بهترین سوغاتی‌های این شهر معرفی می‌شوند.

جاجیم خلخال نیز از مهم‌ترین صنایع دستی این شهر است که شهرت جهانی دارد. گلیم، شال، قالیچه و جوراب‌های پشمی دستباف نیز از دیگر صنایع دستی این شهر هستد. این صنایع دستی که به دست هنرمندان این نقطه از ایران ساخته می‌شوند بهترین گزینه برای تهیه سوغاتی از این شهر هستند.

خرید در خلخال | بازارگردی

مسافران می‌توانند از جمعه‌بازار روستای خوجین خلخال مایحتاج روزانه خود را تهیه کنند. اقلام موجود در این بازار محلی به‌دلیل اینکه بدون واسطه و مستقیم از محلِ تولید به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد، بسیار ارزان‌تر و به‌صرفه‌تر از بازارهای دیگر است. همین امر موجب شده که مردم شهر خلخال و روستاهای مجاور، میوه و صیفی‌جات و دیگر نیازمندی‌های روزانه خود را از این بازار خریداری کنند.

رستوران‌های خلخال | چشیدن طعم‌های جدید

رستوران معین به دلیل قرار گرفتن در کنار جاده اسالم به خلخال، بهترین انتخاب برای مسافرانی است که در در حال عبور از این مسیر هستند. رستوران گلستان هم سبکی کاملاً ایرانی دارد. این رستوران در بلوار سی متری، بعد از خیابان خلخال قرار گرفته ‌است و غذاهای ایرانی را با بهترین کیفیت ارائه می‌دهد. رستوران تای سیز هم در خیابان امام خمینی (ره)، سه‌راه بیمارستان، خیابان مظفر عزیزی، جنب آزمایشگاه دکتر نیکی‌بخش قرار گرفته ‌است.

مسیرهای دسترسی | پیش به سوی سفر

• مسیر زمینی

جاده اسالم به خلخال، بهترین مسیر انتخابی برای سفر به این شهر است که شهرهای شمالی ایران را به خلخال متصل می‌کند. این مسیر جنگلی و پردرخت، در شرق این شهر، معروف‌ترین جاده‌ای است که از گیلان شروع و به خلخال ختم شده و از جمله جاهای دیدنی این منطقه هم محسوب می‌شود. راه دیگری که می‌توان برای سفر به این شهر انتخاب کرد، از سمت جنوب و مسیر جاده‌ای زنجان به خلخال است. البته می‌توان از مسیر جاده‌ای غربی که شهرستان میانه را به خلخال وصل می‌کند هم برای سفر به این شهر استفاده کرد.

• راه آهن

این شهر، هنوز به خطوط ریلی کشور متصل نشده‌ است و فاقد راه آهن است.

• فرودگاه

خلخال فرودگاه ندارد؛ اما برای سفر به این شهر، می‌توان از طریق فرودگاه‌ اردبیل اقدام کرد. مسیر جاده‌ای میان اردبیل تا خلخال حدود یک ساعت است.

سخن پایانی

اگر از ما بپرسید کدام شهرها نمادی از بهشت روی زمین هستند، بی‌شک خلخال یکی از گزینه‌های ما در پاسخ خواهد بود. تردید نکنید که بازدید از جاهای دیدنی خلخال و جاذبه‌های تاریخی و  گردشگری آن، بهترین لحظات زندگی شما خواهد بود و ناب‌ترین خاطرات را برای شما ثبت خواهند کرد. رسالت ما در این نوشته، معرفی اجمالی این جاذبه‌ها بود. در بخش‌های دیگر مجله گردشگری ره بال آسمان می‌توانید به تفصیل با این شگفتی‌های بی‌پایان آشنا شوید. شما خلخال را چقدر می‌شناسید؟ برای ما از این شهر بنویسید.