جاهای دیدنی مرند | راهنمای سفر مرند

یکی از شهرهای گردشگری در استان آذربایجان شرقی و نزدیک به شهر تبریز، شهرستان مرند است. این شهر زیبا با طبیعت چشم‌نواز و آثار باستانی زیبا، پذیرای مسافران از شهرهای مختلف کشور است. اگر دوست دارید قبل از سفر به جاهای دیدنی مرند آشنا شوید، این مقاله را تا انتها بخوانید.

مرند کجاست؟

حتماً شما هم دوست دارید قبل از هر چیزی بدانید دقیقاً مرند کجاست. مرند در ۶۵کیلومتری شمال غرب تبریز قرار دارد. این شهر از شمال به رودخانه ارس، از شرق به اهر (ارسباران)، از جنوب به شهرستان شبستر و از غرب به شهرهای خوی و ماکو محدود می‌شود.

بهترین زمان سفر به مرند | بهار و تابستان سبز و خرم

مرند در منطقه‌ای کوهستانی در شمال غرب ایران واقع شده ‌است و آب‌وهوایی سرد و خشک دارد. البته این وضعیت آب‌وهوا نسبتاً برای کشاورزی مساعد است. از اوایل پاییز، تمامی مناطق کوهستانی اطراف این شهر، در برف سنگینی فرو می‌رود. گاهی حتی تا اواخر بهار هم در ارتفاعات مشاهده می‌شود. بهترین زمان سفر به مرند، بهار و تابستان سبز و خرم است.

طبیعت مرند | نیمه‌کوهستانی زیبا

مرند منطقه‌ای نیمه‌کوهستانی است. ناهمواری‌ها بیشتر از دو سوم اراضی آن و سطح مسطح و جلگه‌ای یک سوم آن را تشکیل می‌دهد. به‌طور کلی می‌توان گفت پوشش گیاهی این ناحیه ارسبارانی یا ایرانی‌تورانی است.

این منطقه زیستگاه پستاندارانی مانند گراز، خرس قهوه‌ای، قره قولاغ، گربه جنگلی، سمور سنگی، خرگوش، شغال، روباه معمولی، تشی و خارپشت اروپایی است. همچنین از دوزیستان، تریتون تاج‌دار و انواع قورباغه‌ها در این منطقه زندگی می‌کنند. از ماهی‌های ساکن رودهای این منطقه، انواع متنوع زردک، سیاه‌ماهی، کپور نقره‌ای، گامبوزیا، اسبله، سوف و انواع سگ‌ماهی جویباری را می‌توان نام برد. از خزندگان معروف نیز مار قیطانی، مارمولک چشم ماری، لاسترمای دشتی پشت مشبک و… را می‌توان مثال زد.

از گونه‌های پرندگان بومی جنگل های ارسباران هم خروس سیاه قفقازی، کبک، دراج، قرقاول و انواع پرندگان شکاری و تعداد بی‌شماری پرندگان آبزی و خشکی در این شهر هستند.

جاهای دیدنی مرند | قدیمی‌ترین پیست اسکی ایران

• آبشار پیر بالا

آبشار پیر بالا، در روستایی به همین نام، در ۱۸کیلومتری مرند قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی مرند است. روستایی که آبشار ۱۰متری درون آن قرار دارد، در بین یک دره وسیع و در دهانه دو رودخانه واقع شده و همین از مهم‌ترین دلایلی است که این روستا را به منطقه‌ای زیبا برای گردشگران تبدیل کرده است.

• آبشار عیش آباد

آبشار عیش آباد در قسمت کوهستانی میشوی غربی، در کنار روستای عیش آباد از توابع دهستان میشاب شمالی بخش مرکزی شهرستان مرند قرار دارد که در ۲۰کیلومتری شهرستان مرند واقع شده است. عیش‌آباد در گویش بومی، «ایش اوبا» گفته می‌شود. بخشی از راه دسترسی به آبشار، ماشین‌رو و بخش دیگر کوهستانی است. این آبشار حدود ۳۰۰ مترمربع وسعت دارد و در کنار کوه‌ها و دره‌هایی که آبشار در میان آن‌ها قرار گرفته است، مناظر زیبایی خلق کرده است.

آبشار در دره‌ای به نام گوزل دره (دره زیبا)  واقع شده است. برای رسیدن به این آبشار دو راه وجود دارد. یکی مسیر سطح مسیل رود‌خانه و دیگری گذر از تپه‌های غرب دره و باغ‌های سرسبز و جنگلی. آبشار دو طبقه است؛ اما بیشتر قسمت دوم به چشم می‌خورد. گر‌چه در بیشتر روز‌های سال می‌توان از عیش آباد و آبشار آن دیدن کرد| ولی بهترین زمان برای دیدار از این روستا و آبشار آن، روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه است؛ چرا که از ماه‌ مرداد به بعد، حجم آب کاسته می‌شود.

• پیست اسکی پیام

پیست اسکی پیام در سال ۱۳۴۸ در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار و ارتفاع ۱۸۰۰متری از سطح دریا، در دامنه ارتفاعات رشته‌كوه ميشو راه‌اندازی شده است. این پیست از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین پیست‌های کشور است. پیست اسکی پیام از همان سال ۱۳۴۸ هر ساله ورزشکاران و گردشگران فراوانی را به خود جذب می‌کند.

امکانات بسیاری در این منطقه از جمله امكانات رفاهی، آب، برق، تلفن، دسترسی به شبکه تلفن همراه، جاده آسفالت و قابل دسترسی، پاركينگ، رستوران، سرويس‌های بهداشتی، دستگاه‌های بالابر برای افراد مبتدی و حرفه‌ای، پل روگذر ورودی پيست، سه دستگاه تلکس مخصوص بانوان، پیست آموزش کودکان و افراد مبتدی، اسنوبرد مارپیچ، برگزاری کلاس‌های آموزشی و همچنین برگزاری مسابقات، برای استفاده ورزشکاران و رفاه گردشگران ایجاد شده است.

تاریخچه مرند

بطلیموس، جغرافی‌دان و منجم یونانی، این شهر را «ماندگار» نامیده و آن را یکی از آبادترین شهرها در تاریخ می‌خواند. بنا بر روایات باستانی ارامنه، حضرت نوح در مرند مدفون شده است. به باور آن‌ها کلمه مرند لغتی ارمنی بوده که مشتق آن به‌معنای تدفین است. البته طبق اعتقاد ارامنه امروزی، نوح بعد از طوفان در نخجوان فرود آمد و در این شهر نیز دفن شد؛ اما قبر همسرش در مرند واقع شده است.

بنا به گفته گروهی دیگر، مرند تغییر یافته کلمه «مادوند» و «مارند»، به‌معنای محل زندگی مادها است. در اسناد اورارتویی، سابقه شهرنشینی در مرند تا اواسط هزاره سوم پیش از میلاد نوشته شده است؛ اما ظروف سفالی و ابزارهایی از هزاره پنجم قبل از میلاد در تپه‌های باستانی «گرگر» مشاهده شده است. آثاری از هزاره چهارم قبل از میلاد نیز در تپه خاکستری (قلعه مرند) کشف شده است.

مرند در زمان حکومت مادها رونق بسیاری داشته و به‌خاطر اهمیت خاصش در ایالت آذربایجان، حکومت مرکزی همیشه به آن توجهی ویژه داشته است. طبق دایرةالمعارف اسلامی، مرند مرکز حکومت اقوامی مهم در دوره«کلده» و«آشور» بوده است.

بناهای تاریخی مرند | یادگار گذشتگان

• کاروانسرای شاه عباسی پیام مرند

کاروانسرای شاه عباسی پیام مرند در 54کیلومتری‌ تبریز واقع شده است و قدمت آن به دوره مغول و صفویه می‌‌رسد. پیام یا یام یکی از روستاهای مرند است که در 13کیلومتری جاده مرند به تبریز قرار دارد. این کاروانسرا یکی از مهم‌ترین تأسیسات بین راهی جاده ابریشم به‌شمار می‌رفت که به‌عنوان بزرگ‌ترین کاروانسرای شمال غرب فلات ایران، از مهم‌ترین ابنیه تاریخی و گردشگری کشور محسوب می‌شود.

کاروانسرای شاه ‌عباسی پیام مرند به علت اهمیت مکانی و مبادلات وسیع کالا در قرون گذشته بر خلاف کاروانسراهای کوهستانی، دارای حیاط مرکزی وسیع و از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی است که از سردر رفیع، گنبدخانه، حیاط مرکزی هشتی شکل، اتاق‌ها و ایوان‌های مشرف به حیاط برای اقامت کاروانیان و… تشکیل می‌شود. ساختمان کاروانسرا به شکل مستطیلی به طول ۶۲ و عرض ۴۸ متر ساخته‌اند که در چهار گوشه آن، ۴ برج مدور به قطر 7 متر قرار دارد.

• طاق و قلعه هلاکو

طاق و قلعه هلاکو مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان مرند، سه راهی روستای هرزند عتیق واقع شده است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ به‌‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در مسیر مرند به سمت جلفا، در ۲۷کیلومتری مرند، بقایای یک بنای آجری عهد مغول در سمت شمالی جاده جلب نظر می‌کند. این بنای تاریخی که نزد اهالی محل به «کاخ هلاکو» معروف است، در دشت بسیار وسیعی به نام «دشت هلاکو» یا «الاکی» واقع شده است. بدنه طاق به سبک دیگر بناهای آجری عهد ایلخانی مغول و روی پایه‌ای سنگی بنا شده است.

آنچه فعلاً مشهود است، این قلعه چیزی حدود ۶ متر ارتفاع دارد. در حاشیه آن اثری از کتیبه کوفی مزین با آجر و کاشی فیروزه‌ای‌رنگ دیده می‌شود که دورتادور طاق سردر بنا را پوشانده بود؛ ولی اکنون مقدار محدود و کمی از کتیبه و تزئینات آن باقی مانده است. قطر بدنه طاق نیم متر در یک متر است و در جبهه شرقی آن قسمتی از بقایای دیوار ساختمان از آجر هنوز باقی است.

• قلعه مانداگارانا مرند

قلعه مانداگارانا مرند در قسمت شرقی شهر مرند واقع شده است و آثار به‌جامانده از آن نشان می‌دهد که در هزاره چهارم قبل از میلاد، یعنی ۶هزار سال پیش بنا شده است. ولادیمیر مینورسکی این قلعه را از نوع قلعه‌های خشتی می‌داند که در حمله سارگون دوم، پادشاه آشور، تخریب شده است.

ویلیاطرجکسون آمریکایی نیز قلعه مانداگارانای مرند را بازمانده یکی از آتشکده‌های دوره ساسانی می‌داند و می‌گوید که مرند، روزگاری در عهد ساسانیان پایتخت شهرستان (واسپورگان) بوده است. واژه گول‌تپه که به این قلعه اطلاق می‌شود، شکل پهلوی و آذری گل فارسی است که معنای آتش یا اخگر آتش یا شعله آتش می‌دهد. همچنین واژه کول، در ترکی به معنی خاکستر و در کردی به معنی آتش است.

• قلعه سن سارود

قلعه سن سارود، يكی از آثار تاريخی و كهن دهستان هرزندات است. بقایای قلعه سن سارود مربوط به سده‌های میانی دوره‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان مرند، بخش مرکزی، روستای هرزند جدید واقع شده است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ به‌‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. آثار و علائم نشان می‌دهد كه آخرین آثار معماری انجام‌یافته روی این قلعه، مربوط به قرون اوليه اسلامی است و معماری آن نيز مطابق با معماری دوره اسلامی است. این موضوع از گچ‌كاری‌های داخل قلعه كه در اثر كنده‌كاری‌ها نمايان‌شده كاملاً مشهود است.

بناهای مذهبی | جایی برای نیایش

• مسجد پیر بالا (مسجد بازار)

مسجد پیر بالا (مسجد بازار) یکی از بناهای تاریخی در شهرستان مرند است که گفته می‌شود پس از طوفان نوح (ع)، مدفن همسر حضرت نوح (ع) بوده است. البته بنای ۶۰۰متری و امروزی مسجد، نسبت‌به بنای نخستین آن تغییراتی اساسی کرده است.

با توجه به ۳ عدد کتیبه متعلق به این اثر تاریخی که یکی از آن‌ها در بالای محراب و دو کتیبه دیگر در بالای سردر ورودی اصلی مسجد قرار دارد، ساختمان کنونی مسجد در سال ۱۲۶۸ هجری قمری روی بقعه همسر حضرت نوح (ع)، ساخته شده و تا به امروز تعمیرات و بازسازی‌های متعددی روی آن انجام شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این مسجد به خواست مردم محلی به نام مسجد امام خمینی، تغییر یافت.

• کلیسای هوانس مقدس

کلیسای هوانس مقدس در فاصله ۱۳کیلومتری از مسیر تبریز به مرند، درون روستای سهرل یا سهرقه قرار دارد. این بنای تاریخی دارای قدمتی حدود ۲ قرن است و در سال ۱۸۴۰ میلادی به همت معماران روس و فردی به نام سردار سامسون، روی خرابه‌های کلیسای دیگری ساخته شده که متعلق به قرن ۵ تا ۶ میلادی بوده است. برج ناقوس‌خانه، گنبد رگ هرمی با روکش شیروانی در سردر ورودی و محراب، از دیگر بخش‌های این کلیسای تاریخی است.

• مسجد جامع مرند

مسجد جامع مرند یک بنای تاریخی و ارزشمند است که ماجراهای فراوانی در دل خود دارد. بنا بر بررسى‌هاى انجام‌شده، این بنا در روزگار ساسانی، آتشکده معروفی بوده که با سکونت ارامنه در این منطقه به کلیسا تبدیل شده و پس از پیروزى اعراب بر بابک در قرن سوم هجرى و هم‌زمان با اسلام‌آوردن مردم آذربایجان به مسجد تبدیل شده است.

امروزه کف مسجد به اندازه 3 پله از سطح کوچه مجاور پایین‌تر است و دالانی به طول ۱۲ متر با ۳ طاق گنبدی، ورودی را به شبستان‌ها متصل می‌کند. در سمت چپ این دالان، شبستان جنوبی با گنبدی کم‌خیز واقع شده ‌است.

لباس محلی مردم مرند | متفاوت و جذاب

ایل‌های شاهسون و ارسباران آذربایجان شرقی و بعضی از روستاهای این استان زنانی دارد که هنور از پوشاک محلی استفاده می‌کنند. مردم روستای دویجان شهرستان مرند هنوز پوشش محلی خود را حفظ کرده‌اند.

سرپوش، چارقد گل‌دار، پیشانی‌بند، پیراهن و روپوش چاک‌دار، پوشش محلی زنان در آذربایجان شرقی است. زنان عشایر استان از شیوه پوشش قدیم که شامل پیراهن بلند، دامن چین‌دار بلند و چارقد (روسری بزرگ) است، بهره می‌برند. رنگ‌هایی با زمینه روشن و گل‌دار در پوشاک سنتی زنان این استان به کار برده می‌شوند.

دوزملی آرغالیخ (لباس چین‌دار) نیم‌تنه بوده و از کمر به پایین، شبیه دامن است که لباس مردان را تشکیل می‌دهد. این لباس اغلب در روستاها و بعضاً در شهرها استفاده می‌شود. شلوار مردان نیز ساقی تنگ دارد و قسمت فوقانی شلوار گشاد است. (پاپاخ، دری بورکی، سرداری، پهلوی و قزاقی) نیز نام کلاه‌های مردان است.

غذاهای محلی مرند | خوشمزه های مقوی

• سوزی شورباسی (شوربای تره)

شوربای تره که در گویش زیبای مردم آذربایجان به سوزی شورباسی شهرت دارد، یکی از این غذاهای سنتی و بومی استان آذربایجان است که تقریباً طبخ آن رو به فراموشی است. این غذای بسیار مغذی، سالم و بسیار لذیذ، به‌خاطر وجود سبزی تره و تخم‌مرغ، منبع ارزشمندی از کلسیم و پروتئین به حساب می‌آید.

• کوکوی لوبیا سبز

تنوعی جالب و دوست‌داشتنی از انواع کوکو در رژیم غذایی مناطق مختلف کشور وجود دارد که هر کدام با توجه به مواد اولیه در دسترس و ذائقه غذایی مردم آن ناحیه، تهیه و مصرف می‌شود. کوکوی لوبیا سبز، یکی دیگر از غذاهای اصیل استان آذربایجان شرقی است که به دلیل طعم، عطر و خاصیت غذایی ارزشمند آن، در سطح وسیعی تهیه و میل می‌شود.

• کوفته تبریزی

کوفته تبریزی به لحاظ طعم و نیز شیوه پخت و شکل آن به یکی از دل‌چسب‌ترین خوردنی‌های ایران و آذربایجان تبدیل شده است. کوفته، اکنون به برند غذاهای آذربایجان معروف شده است.

• نان اسکو

خوردنی‌های استان آذربایجان فقط به خوردنی‌های تبریز محدود نمی‌شود. هر یک از شهرستان‌های این استان هم برای خود در این حیطه اسم و رسمی دارند. اسکو هم از جمله این شهرستان‌هاست که نان مخصوص و خوش‌عطر و بویش معروف است. گندم حاصل شده از مزارع این شهرستان و نحوه پخت آن سبب شده تا نان حاصل از آن نیز ویژگی منحصربه‌فردی داشته باشد.

• نان اهری

نان اهری نوعی نان روغنی کوچک است که از حضور قدرتمندانه‌اش در مرکز استان چند ده سالی نمی‌گذرد. حتی اگر قدمت آن در شهرش هم طولانی باشد، تا این اندازه در سفره‌های غذایی مردم آذربایجان جا باز نکرده بود. اما حالا طعم ترد و ماندگاری‌اش سبب شده تا این نوع خوراکی سبک و درعین‌حال مقوی به پای ثابت تمامی سفره‌های افطار و مراسم مذهبی و نذورات آذربایجانی‌ها و حتی آذربایجانی‌های مقیم سایر شهرها تبدیل شود.

رستوران در مرند | جایی برای شکم گردی

از رستوران‌های شهر مرند می‌توان به رستوران سنتی کندو، کنار دانشگاه آزاد اسلامی مرند، تالار و رستوران شهریار واقع در خیابان باهنر در میدان شهریار و رستوران ستاره (اولدوز) واقع در میدان شهید فهمیده، ۲۴متری پرورش اشاره کرد.

اقامت در مرند | شبی متفاوت در مرند

از مراکز اقامتی مرند می‌توان به مهمانسرای جهانگردی مرند اشاره کرد. این هتل در کیلومتر چهار جاده قدیم مرند به تبریز، در بلوار عباسی (بالاتر از ایران خودرو) روبه‌روی ملایوسف واقع شده است. این هتل رستوران مجزا هم دارد. همچنین کاروانسرای یام در منطقه‌ای ییلاقی و خوش‌آب‌وهوا با چشم‌اندازی زیبا و خیره‌کننده در دامنه کوه‌های میشوی مرند، به‌عنوان بزرگ‌ترین کاروانسرای شمال غرب کشور و یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی و گردشگری کشور قرار دارد.

این کاروانسرا در 50کیلومتری جاده ترانزیتی تبریز به مرند و بازرگان قرار گرفته است. قدمت کاروانسرای یام به دوره مغول و صفویه می‌رسد که پس از مرمت هم‌اکنون به‌عنوان یکی از ۹۹۹ کاروانسرای موسوم به شاه عباسی امکان ارائه سرویس و پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی در آن فراهم شده است.

سوغاتی مرند | یادگاری از سفر

شرایط طبیعی در مرند، شهر را مستعد دامداری، کشاورزی و باغ‌داری کرده است. این شهر در تولید غلات (گندم و جو) توانسته در بالاترین رده، در میان شهرهای استان قرار گیرد. زردآلو و انگور‌ از محصولات باغی مرند است که به‌عنوان خشکبار نیز صادر می‌شوند. زعفران در دهستان بناب که در شرق مرند واقع شده است، کشت می‌شود و بسیار مرغوب و معروف است.

قالی‌بافی، سبدبافی، فانوسکابافی، سفال‌گری و سرامیک‌سازی، از صنایع دستی این شهر هستند. زغال‌اخته، قیسی، زردآلو، آلبالو و پسته نیز از دیگر سوغات آن ‌است.

بازارهای مرند | لذت خرید سوغاتی

از بازار‌ها و مراکز خرید مرند می‌توان به مجتمع مشاهیر آذربایجان، مجتمع ‌هایپر اسکار، مجتمع برلیان، مجتمع ارسباران و غیره اشاره کرد.

مسیرهای دسترسی | پیش به سوی سفر

• راه آهن

شهر مرند در مسیر راه آهن برقی تبریز به جمهوری آذربایجان قرار دارد. بلیط قطار مرند را می‌توانید سه بار در هفته از تهران و تبریز بخرید.

شهر مرند فاقد فرودگاه است و برای سفر هوایی باید از فرودگاه تبریز استفاده کرد.

• مسیر زمینی

شهر مرند، به دلیل قرارگرفتن در شاهراه ارتباطی ایران ـ اروپا، از موقعیت بی‌نظیری برخوردار است؛ به همین دلیل خرید بلیط اتوبوس مرند طرفداران بی‌شماری دارد. بزرگراه تبریز ـ مرند، جاده مرند ـ بازرگان و جاده مرند ـ جلفا از مهم‌ترین راه‌های ارتباطی این شهر است.

این شهر دارای دو کمربندی برون‌شهری با نام‌های آزادراه نوح (سه راهی پلیس‌راه ـ میدان بزرگ ارتش) و کمربندی شمالی (میدان بزرگ ارتش ـ سه راهی شهرک صنعتی) هم هست.

همچنین جاده مرند ـ تسوج که در سال‌های اخیر یکی از اصلی‌ترین نیازمندی‌های ساکنان شهر مرند بوده اکنون در حال ساخت ‌است. با احداث این جاده‌، مسافت حدود یک و نیم ساعته مرند ـ صوفیان ـ شبستر ـ تسوج به مسافت حدوداً نیم ساعته مرند ـ تسوج کاهش خواهد یافت.

در سفر به استان آذربایجان شرقی، شهرهای زیبای فراوانی را می‌توانید ببینید که هر کدام دنیایی از حرف در دل خود دارند. جاهای دیدنی مرند هم جای پررنگی در بین جاذبه‌های گردشگری این شهر دارند. شما از مرند چقدر می‌دانید؟ در بخش نظرات ره بال آسمان برای ما بنویسید.