راهنمای سفر سلماس | شهری با طراحی شطرنجی

برای ایران‌گردی بهتر است حتماً سری به استان آذربایجان غربی بزنید. این استان منطقه‌ای زیبا در شمال غرب ایران است. این منطقه کوهستانی در هر وجب خود جاذبه‌ای تماشایی را جای می‌دهد. امروز قصد داریم تا دست در دست هم به یکی از شهرهای مرزی این استان سفر کنیم. با ما همراه باشید تا شهرستان سلماس آذربایجان غربی، شطرنجی‌ترین شهر ایران را بهتر بشناسید.

سلماس کجاست؟

سلماس در  شمال غرب ایران قرار دارد. این شهرستان به‌نوبه خود یکی از جاهای دیدنی آذربایجان غربی محسوب می‌شود. این شهرستان در فاصله 90‌کیلومتری شمال ارومیه قرار دارد. ایران از شمال غرب با کشور ترکیه هم‌مرز است. این شهرستان نیز در فاصله بسیار کمی تا ترکیه قرار دارد. به‌حدی که از سلماس تا مرز ترکیه فقط حدود 3 ساعت فاصله است.

سلماس، شطرنجی‌ترین شهر ایران

سلماس شهری با بیش از 4هزار سال قدمت است. برخی از باستان‌شناسان قدمت آن را تا 10هزار سال نیز تخمین می‌زنند. زمانی که از نمای بالا به این شهرستان نگاه کنید، از نحوه شهرسازی آن متعجب خواهید شد. این شهر از بالا نمایی کاملاً شطرنجی دارد. چنین سبک شهرسازی در دنیا بسیار مشهور است. ساخت شهرهای شطرنجی به یافتن سریع آدرس کمک بسیاری می‌کند. در این نوع طراحی از خیابان‌بندی‌های شطرنجی و مربعی‌شکل استفاده می‌شود.

این شهرستان در گذشته نام‌های دیگری نیز داشته است. زمانی که این شهرستان را با نام دیلمقان می‌شناختند، مردم آن به خشم طبیعت دچار شدند. گاهی انگار پشت مادر طبیعت از این همه سنگینی به درد می‌آید و می‌خواهد کمی خود را سبک کند. با وقوع زلزله، بسیاری از مردم ناامید می‌شوند و با شهر و دیار خود وداع می‌کنند؛ اما مردم غیور دیلمقان چنین نکردند. آن‌ها دست به دست هم دادند و شهرشان را بهتر از روز اول دوباره ساختند. این حادثه در اردیبهشت‌ماه سال 1309 رخ داد.

از آن پس شهر به‌شکلی جدید و ظاهری شطرنجی بنا شد. در آن دوران سلماس، یا همان دیلمقان قدیمی توانست لقب اولین شهر شطرنجی ایران را از آن خود کند. هنوز هم این شهر تنها شهر شطرنجی در استان آذربایجان غربی محسوب می‌شود.

بهترین زمان سفر به سلماس

سلماس شهری نسبتاً کوهستانی است. به همین خاطر شاید سفر به این شهر در طول پاییز و زمستان تصمیمی عاقلانه نباشد. با وجود این سلماس بهار و تابستانی‌ دل‌پذیر و زیبا دارد. در مدت بهار، آب چشمه‌های زیرزمینی به حداکثر مقدار خود می‌رسند. مراتع اطراف سرسبز می‌شوند و شقایق‌های سرخ سر از خاک بیرون می‌آورند. در حقیقت باید گفت که بهترین زمان سفر به این شهر، فصل بهار است. البته می‌توانید در فصل تابستان نیز از گرمای هوا به این شهر پناه ببرید.

جاهای دیدنی سلماس

بازدید از شهری با قدمت طولانی و شهرسازی بسیار زیبا می‌تواند جذابیت خاصی داشته باشد. سلماس وسعت بسیاری ندارد. پس بهتر است یک جفت کفش مناسب به پا کنید و کوچه به کوچه آن را بگردید. در ادامه شما را با جاهای دیدنی این شهرستان بیشتر آشنا خواهیم کرد.

• حمام شیخ

در همسایگی بازار قدیمی سلماس، حمام شیخ به چشم می‌خورد. شاید برخی محلیان این حمام را یادگار روزهای سخت خود بدانند. هم‌زمان با زلزله سال 1309، ساخت این حمام آغاز شد. پس از 3 سال کار مداوم، مراحل ساخت آن در سال 1312 به پایان رسید. محمد تسوجی، بانی این حمام است. او حمام شیخ را با وسعت 860 متر‌مربع بنا کرد. در ساخت این بنا از سبک معماری سنتی ایرانی استفاده شده است.

در فضای داخلی این حمام از طاق‌های قوسی‌شکل به‌خوبی استفاده شده است. حمام شیخ نیز همانند سایر حمام‌های سنتی ایرانی، بخش‌های مختلفی همانند سربینه و گرم‌خانه دارد. چند سالی می‌شود که این حمام تغییر کاربری پیدا کرده است. در حال حاضر از این حمام به‌عنوان موزه مردم‌شناسی استفاده می‌کنند. این حمام نشان‌دهنده امید به زندگی در یک قوم است. قومی که همانند ققنوس پس از سوختن، جان دوباره پیدا کردند. با دیدن این شهرستان به یاد جوانه‌ای می‌افتید که از دل سنگ بیرون می‌زند و به امید آسمان سر از خاک بیرون می‌کشد.

• کلیسای گئورگ مقدس هفتوان

 

کلیسای گئورگ مقدس هفتوان یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی سلماس محسوب می‌شود. البته باید بدانید این کلیسا در روستای هفتوان قرار دارد. هفتوان از توابع این شهرستان محسوب می‌شود. البته نگران نباشید، فاصله روستای هفتوان تا خود سلماس فقط 3‌کیلومتر است. قدمت این کلیسا به دوران صفویه و قرن 13 میلادی باز می‌گردد. در ساخت این کلیسا از سنگ‌های سیاه‌رنگ آذرین استفاده شده است. ساخت این کلیسا در دوران صفویه دلالت بر فرهنگ ایرانیان دارد. در آن دوران همه مردم ایران مسلمان بودند. با وجود این به اقلیت‌های مذهبی نیز اهمیت داده می‌شد. هنوز هم پس از حدود 800 سال، این کلیسا به‌خوبی نگهداری شده است. متأسفانه کلیسای گئورگ نیز از گزند زلزله سال 1309 در امان نماند. البته مردم سلماس با اتحاد خود خرابی‌های این کلیسا را نیز مرمت کردند.

• قلعه چهریق سلماس

زمانی که به سراغ قلعه چهریق می‌روید، تصور می‌کنید مسیر را اشتباه آمده‌اید. در حقیقت از این قلعه تاریخی جز بقایایی از‌بین‌رفته باقی نمانده است. تشخیص پیکربندی اصلی قلعه در میان کوهستان کار بسیار دشواری است. قدمت این قلعه به هزاره اول پیش از میلاد باز می‌گردد. برای بازدید از این قلعه خرابه، باید حدود 25‌کیلومتر از سلماس دور شوید. بر اساس اسناد تاریخی، اورارتوها اولین ساکنان این قلعه بودند. در طول تاریخ این قلعه بارها و بارها آسیب دیده و مرمت شده است؛ اما گاهی باید تسلیم روند زوال طبیعت شد. حتی بزرگ‌ترین ابنیه تاریخی نیز تسلیم زوال می‌شوند و جز خاطره‌ای از آن‌ها باقی نمی‌ماند. حضور این قلعه در منطقه دلالت بر قدمت تاریخی آن دارد. در این منطقه حین حفاری‌های متعدد، آثار تاریخی مختلفی یافت شده است.

• کلیسای قره باغ

 

در فاصله 75‌کیلومتری شمال‌شرق ارومیه و 35‌کیلومتری جنوب‌شرق سلماس، روستایی با نام قره باغ قرار دارد. این روستا مرکز دهستان انزل شمالی است. قره باغ با 1480 متر ارتفاع از سطح دریا، یکی از روستاهای کوهستانی منطقه به حساب می‌آید. این روستا در گذشته محل زندگی ارمنیان بوده است. به همین خاطر شاهد حضور قبرستان مخصوص ارامنه و البته کلیسایی سنگی و تاریخی در آن هستیم.

کلیسای قره باغ یکی از جاهای دیدنی سلماس محسوب می‌شود. متأسفانه اطلاعاتی درباره تاریخ دقیق ساخت این کلیسا در دست نیست. با وجود این سنگ‌نوشته‌ای بر روی دیوار غربی وجود دارد که باعث شده قدمت آن را به سال 1655 میلادی نسبت دهند. بر این اساس، کلیسای قره باغ هم‌زمان با سلطنت شاه عباس دوم صفوی بنا شده است. البته از نظر ظاهری می‌توان گفت که عمر این کلیسا به قبل از دوران صفویه می‌رسد. کلیسای قره باغ عمدتاً از جنس سنگ ساخته شده است. به همین خاطر ظاهری بسیار زیبا دارد. با تماشای این کلیسا احساس می‌کنید در کشورهای حوزه اسکاندیناوی حضور دارید.

• سنگ نگاره ساسانی خان تختی

در 15‌کیلومتری جاده سلماس به‌سمت ارومیه، روستایی با نام روستای خان تختی وجود دارد. این روستا یکی از تاریخی‌ترین جاهای دیدنی منطقه را در خود جای داده است. در این روستا سنگ‌نگاره‌ای تاریخی وجود دارد که قدمت آن به دوران ساسانی باز می‌گردد. به‌صورت دقیق قدمت این سنگ‌نگاره به سال 238 میلادی می‌رسد. در این سنگ‌نگاره شما می‌توانید تصویر دو فرد را مشاهده کنید. بر اساس اسناد تاریخی، فرد سواره سمت چپ، «اردشیر بابکان» و شخص سواره سمت راست «شاپور یکم» است. در دوران ساسانی، منطقه سلماس امروزی در مرز بین ایران و امپراتوری روم قرار داشت. به همین خاطر از موقعیت استراتژیک خاصی برخوردار بود. از‌این‌رو شاهد چنین سنگ‌نگاره زیبایی در این منطقه هستیم.

• کلیسای آخته خانه

کلیسای آخته خانه در روستایی با همین نام قرار دارد. این روستا در نزدیکی روستای سلماس واقع شده است. همان طور که اشاره کردیم، در گذشته ارامنه بسیاری در این منطقه زندگی می‌کردند. از‌این‌رو در هر روستا می‌توانید شاهد یک کلیسای تاریخی باشید. کلیسای آخته خانه نیز یکی از کلیساهای تاریخی و قدیمی این منطقه محسوب می‌شود. قدمت این کلیسا به سال 1890 باز می‌گردد. این کلیسا پلانی مستطیل شکل دارد و برای ساخت آن از 4 ستون اصلی استفاده شده است. متأسفانه این کلیسا در طول تاریخ آسیب بسیاری دیده و به یک خرابه تبدیل شده است. با وجود این هنوز هم بازدید از آن جذابیت خاصی خواهد داشت.

• آبشار خورخوره

 

سفر بدون تماشای جاهای دیدنی طبیعی هیچ لطفی ندارد. در نزدیکی شهرستان سلماس، حدفاصل بین روستاهای سرگل و مکان، آبشاری تماشایی با نام آبشار خورخوره وجود دارد. آب در این آبشار از ارتفاع 35 متری سقوط آزاد می‌کند و مناظری خیره‌کننده را به وجود می‌آورد. آبشار خورخوره یکی از زیباترین جاهای دیدنی منطقه به حساب می‌آید. دسترسی به این آبشار شاید کمی دشوار باشد؛ اما هیچ گنجی بدون تلاش به دست نمی‌آید.

• چشمه آب‌گرم ایستی سو

در حدفاصل بین ارومیه و سلماس، در دل روستایی محلی، یک چشمه آب‌گرم از دل خاک بیرون می‌جوشد. این چشمه آب‌گرم دارای املاح بسیاری است. به همین خاطر می‌تواند برای رفع دردهای مزمن استخوانی مفید باشد. دمای آب این چشمه به حدود 17 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. به همین خاطر در تمام طول سال می‌توانید از آن استفاده کنید.

• تالاب آق زیارت

این تالاب در 20‌کیلومتری شهر سلماس قرار دارد. وسعت این تالاب به 10‌هکتار می‌رسد. جالب است بدانید هیچ رودخانه دائمی به این تالاب منتهی نمی‌شود. با وجود این با طغیان رودخانه زولاچای یا منابع آب سطحی، تالاب آق زیارت همیشه پرآب است. دورتادور این تالاب، نیزارها مکانی امن برای زندگی پرندگان به وجود آورده‌اند. حضور پرندگان مختلف در این منطقه باعث شده تا گردشگران برای پرنده نگری از این تالاب دیدن کنند. در طول بهار، بسیاری از پرندگان به این منطقه مهاجرت می‌کنند. پس می‌توانید از تماشای پرندگان مختلف لذت ببرید.

مردم سلماس را بهتر بشناسید

بر طبق آخرین سرشماری انجام‌شده در سال 1395، حدود 92هزار نفر در این شهر زندگی می‌کنند. اکثر مردم این شهرستان، ترک زبان هستند. البته در بخش کوهسار، عده‌ای به زبان کردی کرمانجی نیز صحبت می‌کنند. مردم منطقه کوهسار کردانی هستند که در زمان رضاخان به این منطقه فرستاده شدند. کردها مردمانی غیور، جنگنده و قدرتمند هستند. در آن دوران وضعیت مرزهای ایران بسیار بی‌ثبات بود. به همین خاطر رضاخان تصمیم گرفت تا برخی از خانواده‌های کرد زبان را به مناطق مرزی بفرستد. به این ترتیب از وضعیت مرزهای ایران آسوده‌خاطر شد. مردمان کرمانج، همان کردانی هستند که در آن دوران به مناطق مرزی فرستاده شدند.

جالب است بدانید در سده بیستم، گروهی از یهودیان در این منطقه زندگی می‌کردند. حتی از حدود قرن 14 یا 15 میلادی نیز گروهی از ارامنه و مسیحیان ساکن منطقه بودند. به همین خاطر شاهد کلیساهای متعددی در این حوالی هستیم. در حال حاضر اکثر مردم سلماس، مسلمان هستند. البته هنوز هم می‌توانیم شاهد حضور چند خانواده آشوری مسیحی در این شهر باشیم.

مردم سلماس از طریق مشاغل مختلفی گذران زندگی می‌کنند. گروهی از آن‌ها هنوز هم کشاورز هستند و برخی دیگر به دامداری می‌پردازند. همچنین زنبورداری نیز یکی از مشاغل مهم این منطقه محسوب می‌شود. بسیاری از خانم‌های روستایی به مشاغلی همانند ساخت صنایع‌دستی یا تولید کره محلی، دوغ یا خامه مشغول هستند. خوشبختانه گسترش گردشگری در این شهرستان، به ایجاد مشاغل روستایی کمک شایان توجهی کرده است.

بازارهای سنتی سلماس

تمام شهرهای ایران، دارای بازاری سنتی هستند. با حضور در بازار سنتی هر شهر، می‌توانید با فرهنگ و پیشینه مردم آنجا بیشتر آشنا شوید. بازارچه سنتی سلماس، در کنار حمام شیخ قرار دارد. این بازار یکی از زیباترین بخش‌های سلماس محسوب می‌شود . با حضور در این بازار می‌توانید شاهد زندگی اصیل مردم این شهر باشید. بسیاری از اهالی این بازار، کسبه قدیمی سلماس هستند. در این بازار مشاغل متعددی به چشم می‌خورد. اگر قصد خرید سوغات در این شهر را دارید، بهتر است سری به بازار سنتی سلماس بزنید.

سوغات سلماس

• پنیر کوزه‌ای؛
• حلوای اوماج؛
• داش حلواسی یا همان حلوای شیره خرما؛
• سیب؛
• هویج؛
• انگور؛
• بادام؛
• صنایع‌دستی.

روستاهای سلماس که باید از آن‌ها دیدن کنید

• روستای کلشان؛
• روستای جاندار؛
• روستای قلعه؛
• روستای عیان؛
• روستای دوستان؛
• روستای اوربان.

مسیر دسترسی

دسترسی به سلماس از شمال و جنوب شهر امکان‌پذیر است. برای دسترسی به این شهر از جنوب، باید ارومیه را مبدأ حرکت قرار دهید. این شهر تا ارومیه 91‌ کیلومتر فاصله دارد. پس اگر با سرعت مجاز حرکت کنید، پس از یک ساعت و نیم رانندگی به سلماس خواهید رسید. این جاده مسیری کاملاً صاف و مستقیم دارد. شما بدون آنکه بخواهید وارد جاده‌های فرعی شوید، به‌صورت مستقیم به سلماس خواهید رسید.

همچنین امکان دسترسی به این شهر از جلفا نیز وجود دارد. از جلفا تا سلماس حدود 127‌کیلومتر فاصله است. در طول مسیر ابتدا به شهر خوی خواهید رسید. از شهر خوی مسیر را ادامه دهید تا نهایتاً به سلماس برسید.

خب دوستان و همراهان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره محدوده شهر سلماس چیست؟ آیا تاکنون از این شهر دیدن کرده‌اید؟ آیا سفر به سلماس می‌تواند یک سفر مستقل باشد؟ یا اینکه بهتر است هم‌زمان سری به جاهای دیدنی ارومیه هم بزنیم؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید. فراموش نکنید بی‌صبرانه منتظر دیدن نظرات شما عزیزان هستیم.