راهنمای سفر سردشت | قطب سماق سفید ایران

مقصد گردشگری امروز ما شهرستان سردشت در استان آذربایجان شرقی است. این شهر پر است از مناطق کوهستانی و جنگلی زیبا که در روزهای گرم سال، به دل و جان شما طراوات دیگری می‌بخشند. اگر دوست دارید با جاهای دیدنی سردشت آشنا شوید، همراه ما باشید.

سردشت کجاست؟

از هرکسی بپرسید سردشت کجاست، این آدرس مختصر و مفید را به شما تحویل می‌دهد. سردشت یکی از شهرهای جنوب غربی استان آذربایجان غربی است که با عراق مرز مشترک دارد. اگر به نقشه نگاهی بیندازید، در شمال غرب ایران می‌توانید سردشت را پیدا کنید.

بهترین زمان سفر به سردشت

حتماً با توجه به نقشه دستتان آمده است که سردشت شهری کوهستانی است و زمستان‌های سرد و برفی دارد. البته بهارش هم چندان گرم نیست. اگر اهل باران‌های وقت‌وبی‌وقت باشید، بهار هم گزینه خوبی برای سفر است؛ اما برای آن دسته افراد که نگران خیس‌شدن لباس و گلی‌شدن کفش‌هایشان هستند، اصلاً توصیه نمی‌شود. در میان همه این فصل‌ها، تابستان سردشت، وقت مناسبی برای سفر است. در این فصل سال، هوا معتدل‌تر می‌شود و طبیعت هم با رنگ سبزش دلبری می‌کند.

طبیعت سردشت

به کوهستان‌های سردشت که سربزنید، اجتماعی از  درختان ولیک، زالزالک، بنه، کیکم، گردو، بادام وحشی و سماق می‌بینید. این درختان، دست‌دردست هم جنگل‌های کوچک و زیبای زاگرسی را ایجاد کرده‌اند. البته درختان بلوط بیشتر از بقیه درختان هستند و حکم سلطان جنگل را دارند. البته سردشت در حوزه گیاهان دارویی هم حرف‌هایی برای گفتن دارد. گل گاو زبان، شیرین بیان، گون، کاسنی، ختمی و چندین و چند گیاه معجزه‌آسای دیگر به لطف مادر طبیعت می‌رویند تا مرهمی شوند بر دردهای جسمی و روحی آدمیان.

منطقه حفاظت‌شده میرآباد در نزدیکی شهر سردشت قرار دارد و شاخص‌ترین گونه جانوری‌اش، خرس قهوه‌‌ای است که در ارتفاعات این منطقه زندگی می‌کند. علاوه بر خرس، سنجاب ایرانی، گراز، گرگ، خرگوش، روباه، لک‌لک سفید، کشیمِ بزرگ، شاه‌بوف، قرقی، گونه‌هایی از اردک‌، گونه‌های مختلفی از مارمولک‌ها و… هم در اینجا دیده شده‌اند. سمندر خال‌زرد سردشت، برای اولین‌بار در این منطقه مشاهده شد و در شناسنامه گونه‌های جانوری شهرستان جای گرفت.

جاهای دیدنی سردشت

• چشمه کانی گراوان

حدود ۱۲ کیلومتر که به شمال شرق سردشت بروید، در نزدیکی شهرستان ربط و در کنار روستای گویز، به چشمه آب معدنی گراوان می‌رسید. آب این چشمه بسیار سرد و بسیار شور است. این یعنی اینکه نه می‌توان از آن نوشید و نه در آن شنا کرد؛ اما چه شده که به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی سردشت انتخابش کردیم؟ داستان از این قرار است که املاح معدنی این چشمه در مسیرشان رسوب می‌کنند. با رسوب این املاح، توده‌های مخروطی رنگین زیبایی ایجاد می‌شود. بخش دیدنی‌اش این است که ارتفاع این سازه آهکی به حدود ۲۰ متر می‌رسد. به نظرتان ارزش وقت‌گذاشتن و دیدن ندارد؟

• آبشار شلماش

آبشار شلماش در واقع مجموعه‌ای از ۳ آبشار است که با فاصله کمی از هم (حدود ۲۰۰ کیلومتر) قرار دارند. اولی درست در نزدیکی پارکینگ است. آبشارهای بعدی درون دره‌ای عمیق هستند. البته این که می‌گوییم دره عمیق شما را نگران نکند. مسیر خیلی سرراست است. هم پله و هم حصارهای محکم در مسیر ساخته‌اند که خیلی راحت بتوانید این ۲۰۰ متر را با خیال آسوده طی کنید و لذت ببرید.

• رودخانه زاب

همیشه روزگار هر جا آب بوده، آبادی هم بوده است. مسیر حرکت رودخانه زاب هم مصداق همین مثل است. این رودخانه از ارتفاعات قندیل در پیرانشهر مسیرش را آغاز می‌کند و در دشت کلوی در ۶کیلومتری سردشت، از پیچ وخم کوهستان می‌گذرد. در راه چند رود کوچک به نام‌های چم، شلماش و زرگه با آن همراه می‌شوند تا خط مرزی پررنگی بین ایران و عراق ایجاد کنند. در نهایت همگی وارد عراق می‌شوند و دریاچه دوکان را شکل می‌دهند.

روی این رودخانه در ۳ زمان مختلف، ۳ پل درست کرده‌اند که هر کدام زیبایی خاص خود را دارند. در مجموع این رود چیزی حدود ۴۰۰ تا ۴۴۰ کیلومتر طول دارد که همگی‌اش با طبیعت زیبا محاصره شده است. ییلاق دشت وزینه، جنگل‌های گور حسین و خدر آباد، دره گرژال، چشمه آب رسول شیت و چندین و چند جاذبه دیگر، حاصل هنرنمایی این رود در مسیرش است.

• آبشار رزگه

حدود ۱۳ کیلومتر که به سمت جنوب شهرستان بروید، در حاشیه جاده ارتباطی سردشت به رزگه، می توانید شاهد هنرنمایی دیگر طبیعت باشید. آبشار رزگه که یکی دیگر از جاهای دیدنی سردشت را به نام خود کرده است، به‌صورت دو پله از بالای صخره‌ های بسیار بلند به پایین می‌ریزد و شکوه و جلالش، همه را خیره و کیفور می‌کند.

• روستای مرزی بیتوش

یادتان هست که در توضیح سردشت گفتیم که این شهر کوهستانی و سرد است؟ حالا تصورش را بکنید در این اقلیم کوهستانی، روستایی پیدا شود با آب‌وهوای مدیترانه‌ای! هوای روستای مرزی بیتوش آنقدر گرم است که حتی در زمستان می‌توانید سراغ زمین‌های صیفی‌جات را بگیرید! این روستا در مرز ایران و کردستان عراق است و یکی از جاهای دیدنی سردشت محسوب می‌شود.

• روستای زمزیران

به بخش وزینه سردشت که بروید، می‌توانید سراغ روستای زمزیران را را بگیرید. این روستا جنگلی و سرسبز است و هوای پاک و باصفایی دارد. تابستان که عازم این روستا شوید، می توانید خودتان را مهمان انگور سیاه خوشمزه آن کنید.

• روستای مکل آباد

دول رینگان، دشتی ریوز و قلات از جاهای دیدنی روستای مکل‌ آباد هستند. رودخانه قلاته از کوه ترخان سرچشمه می‌گیرد، از این روستا می‌گذرد و به رودخانه زاب می‌ریزد. عبور همین آب زلال، برکت و زیبایی خاصی برای این روستا به ارمغان آورده است.

سایر روستاهای دیدنی سردشت

روستاهای سردشت یکی از دیگری زیباترند. اگر بخواهیم همه را برایتان شرح و بسط کنیم، از حوصله متن خارج می‌شود. اسم‌هایشان را برایتان می نویسیم. اگر فرصت کردید، از روی گوگل‌مپ پیدایشان کنید و سری به آن‌ها هم بزنید. دیدنشان خالی از لطف نیست.

• روستای هند آباد؛
• روستای بریسو؛
• روستای بصره؛
• روستای بناویله؛
• روستای ولیلانه؛
• روستای مزرعه؛
• روستای بیوران علیا؛
• روستای قلعه تاسیان.

• جاده مهاباد سردشت

افرادی که به سفر می‌روند، دو دسته‌اند. یک دسته فقط به هدف رسیدن به مقصد، به تاخت‌وتاز رانندگی می‌کنند. دسته دیگر از مسیر لذت می‌برند. این افراد هر کجا رد آب یا اندکی سرسبزی و طراوت ببینند، ماشین را به کناری می‌زنند و بساط شادمانی را مهیا می‌کنند. دوربین این افراد را نگاه کنید، پر است از عکس‌های کنار جاده‌ای زیبا. جاده مهاباد سردشت جای مناسبی برای این گروه است. مناظر طبیعی بسیار زیبایی در این جاده وجود دارد که هر کسی را به خود جذب می‌کند. البته اگر در این جاده رانندگی کردید، حواستان را خوب جمع کنید. جاده استانداردهای لازم را ندارد و بسیار هم حادثه‌خیز است. احتیاط را شرط عقل قرار بدهید و با اطمینان برانید.

• غار قلاتاسیان

روستای قلعه تاسیان را که به زبان محاوره تلفظ کنید، می‌شود قلاتاسیان. اینجا یکی از روستاهای سردشت است که در چند کیلومتری میر آباد قرار دارد. جالب است که باید حدود ۲۰ متر از سطح زمین پایین‌تر بروید که به ورودی غار برسید. نکته‌ای که باعث شده این غار در فهرست جاهای دیدنی سردشت قرار بگیرد، کشف آثار سفالی از انسان‌های سالیان دور است.

سایر جاهای دیدنی سردشت

آبشار نیوهژ، دشت وزنه، دشت مردواو (مرداب)، دشت باژار، دره خدرآباد، بیوران، گردنه زمزیران و مناطق گسترده جنگلی، دریاچه سد بانه، پارک کوهستانی بانه، غار روستای شوی و پارک پیرمراد از دیگر دیدنی‌های اطراف سردشت هستند که توضیحشان در این متن به درازا می‌کشد.

تاریخچه سردشت

در وجه تسمیه یا همان علت نام‌گذاری سردشت آمده است که این شهر در گذشته زردشت نام داشته است. زردشت همان کردی نام زرتشت است. اهالی این شهر معتقدند پس از حمله اعراب، نام این شهر همراه با دین و آیینشان تغییر کرده است. در آن زمان‌ها مردم شهر همه زرتشتی بودند. حتی مراسم بوکه بارانه یا همان دف‌زدن هنگام تشییع جنازه یکی از آداب زرتشتیان قدیم بوده است. چندین و چند آتشکده هم در سردشت پیدا شده که زمانی جایی برای نیایش و پرستش پروردگار بوده است. البته برخی هم معتقدند که این شهر همان نیزه‌ور قدیم است که در نزدیکی سردشت کنونی وجود داشته است. آنچه واضح است تاریخچه این شهر با تاریخچه ارومیه، یعنی حدود ۵ تا ۷هزار سال قبل از میلاد مسیح پیوند خورده است.

بناهای تاریخی سردشت

• پل قلاتاسیان

درباره روستای قلعه تاسیان قبلاً صحبت کردیم. در این منطقه پل و قلعه‌ای هم وجود دارد که با نام تاسیان شناخته می‌شود. این پل در دوره ساسانی ساخته شده است و یکی از جاهای دیدنی سردشت و بناهای تاریخی آن است. پل قلاتاسیان ۵ پایه دارد که برخی از لاشه سنگ و ملات ساروج ساخته شده‌اند و بعضی دیگر از تکه سنگ های طبیعی رودخانه.

• گرمابه بیستون

گرمابه بیستون یکی از یادگاری‌های دوره قاجار در شهر است. این حمام به دستور عزیزخان مکری ساخته شده بود.

• تپه قلای ربط

در شهر ربط و در ۱۴کیلومتری سردشت، ۵ محوطه باستانی قرار دارد. این‌ها که به تپه قلای ربط شناخته می‌شوند، یکی از مکان‌های محبوب باستان‌شناسان و علاقه‌مندان به تاریخ است. قدمت این تپه ها به هزاره اول قبل از میلاد و اقوام مانایی برمی‌گردد. از این تپه‌های باستانی آجر‌های رنگی لعاب‌دار با نقش حیوانات و الهه‌های اساطیری بال‌دار، چندین درخت زندگی با گل‌های نیلوفر متعدد، گل‌میخ‌های سنگی با نقش‌های متنوع، سفالینه‌های متعدد، کتیبه‌هایی به خط میخی و آشوری و سنگ‌فرش‌های منحصربه‌فرد در طرح‌های لوزی و دایره به دست آمده است.

فرهنگ و هنر

فرهنگی فخیم و ریشه‌دار از چنین شهری با چنین پیشینه تاریخی، بی‌شک دور از انتظار نیست. در ادامه با نشانه‌هایی از هنر و تمدن در سردشت آشنا می‌شوید.

• مشاهیر سردشت

از افراد پرآوازه و سرشناس سردشت می توان ابن‌الحاج، ملا خلیل میرآبادی، منگور، شیخ رئوف نقش‌بندی را نام برد.

• زبان و گویش سردشت

مردم سردشت، کردی سورانی را با لهجه مکریانی صحبت می‌کنند که شاخه‌ای از کردی کرمانجی شمالی است. ایل‌های مختلفی هم در این منطقه زندگی می کنند که معروف‌ترینشان ایل کلاس در ربط، ایل گورک در پاراستان، ایل نعلین منگور در آلواتان و شهر میرآباد، ایل نعلین گورک در اطراف پاراستان، ایل ملکاری در ملاشیخ، ایل آلان در روستاهای بیتوش و بیژوه، ایل باسک کولسه، ایل بریاجی و ملکاری در نزدیک مرز عراق از هومل تا نزدیک میرآباد هستند.

• لباس و پوشش مردم سردشت

لباس کردی یکی از لباس‌های زیبای ایرانی است که سال‌هاست طبق آب‌وهوای منطقه طراحی شده است. در طراحی این لباس فکر همه جا را کرده‌اند. از شیب‌های تند کوهستان گرفته تا هوای سرد زمستانش، در نوع لباس اثر گذاشته‌اند. مردان کرد سردشت کروا می‌پوشند که همات کت‌وشلوار است. پانتول یا شلوار کردی هم که آوازه‌اش تا آن سوی مرزها رفته و پشتبند یا همان کمربند، از لباس‌های مخصوص مردان کرد است. زنان نیر سیخمه یا کولیجه، کراس و کمربند می‌پوشند.

• موسیقی محلی سردشت

شاید شما هم مثل ما بار اول است که نام ساز شمشال را می‌شنوید. اگر در گوگل جست‌وجو کنید، انواع مختلف این ساز را پیدا می‌کنید. این ساز همان طور که در تصویر می‌بینید، چیزی شبیه نی، اما متفاوت با آن است.

• غذاهای محلی سردشت

از غذای روح که بگذریم، به غذای جسم می‌رسیم. در سردشت غذاهای محلی متناسب با مزاج و ذائقه افراد بومی این منطقه پخته می‌شود.  برای مثال به ربه سیل غذایی مرکب از لپه، گوشت، سبزی و ماست است. همچنین که لانه نوعی نان است که با پیازچه پخته می‌شود. این نان مخصوص را با روغن حیوانی و دوغ می‌خورند. ترخینه، یتیمچه و آش دوغ هم از غذاهای سنتی سردشت هستند.

اقامت در سردشت

برای ماندن در شهر زیبای سردشت، چند گزینه خوب پیش روی شماست. اگر از کارمندان آموزش‌وپروش هستید و کارت خانه معلم دارید، می‌توانید از خدمات این مرکز استفاده کنید. اگر هم دوست دارید اقامتگاه‌های بومگردی را تجربه کنید، به کردبوم کاشانه در روستای لیلانه کرد سری بزنید. هتل مروارید سردشت هم انتخاب افرادی است که یک شب اقامت شیک و بی‌هیاهو را انتخاب کرده‌اند.

سوغات سردشت

می‌دانستید که سردشت قطب تولید سماق ایران نام گرفته است؟ یا اینکه این شهر بزرگ ترین صادرکننده سماق سفید به ترکیه است؟ سماق سفید، مهم‌ترین و معروف‌ترین سوغات سردشت است. البته سوغات این شهر به این چاشنی ترش‌مزه عالی خلاصه نمی‌شود. انگور سیاه، گلابی وحشی، زالزالک، سیب، گردو، انجیر و انار هم در این شهر به‌فراوانی پیدا می‌شوند. به غیر از این‌ها عسل سردشت هم در نوع خودش بی‌نظیر است.

بازار سردشت

اگر قصد خرید از سردشت را دارید، گزینه خوبی را انتخاب کرده‌اید. این شهر مبدأ صدور کالا به بازارها و پاساژهای بانه، پیرانشهر و ارومیه است. این یعنی اینکه انبار اصلی اجناس خارجی اینجاست.

برای خرید سه بازارچه مرزی کیله (رسمی)، قاسم‌رش و اشکان (موقت) در منطقه آلان وجود دارند. بازارچه مشترک مرزی سردشت در 21کیلومتری شهرستان سردشت واقع شده و فاصله آن تا شهر قلادزه (عراق) 18 کیلومتر است. این بازارچه به دلایل امنیتی کلاً در سمت ایران احداث شده و نماینده‌ای از بازرگانی گمرک، فرمانداری، نیروهای امنیتی و نظامی در آن حضور دارند.

مسیر دسترسی به سردشت

شما هم ماشین شخصی دارید و می‌خواهید دل به جاده بزنید؟ خبر خوب اینکه مسیرهای مختلفی پیش روی شماست. این شهر با شهرهای بوکان، ارومیه، بانه، مهاباد و پیرانشهر همسایه است. جاده شماره ۱۱ از ارومیه می‌گذرد و بعد از عبور از سردشت به بانه می‌رسد. سمت غرب این شهر هم مرز ایران و عراق است.

اگر هم حوصله رانندگی ندارید، یکی از گزینه‌های قطار یا اتوبوس را انتخاب کنید. سردشت فرودگاه ندارد. البته نزدیک‌ترین ایستگاه قطار به این شهر هم در شهر میاندواب است که در ۱۷۵کیلومتری سردشت قرار دارد. انتخاب نهایی با شما؛ ولی ما اگر باشیم، یک سفر دوستانه با ماشین شخصی را ترجیح می‌دهیم.

سفر به سردشت چطور بود؟ شما از کدام یک از جاهای دیدنی سردشت بیشتر خوشتان آمد؟ اگر روزی به این شهر بروید، کدام جاذبه‌ را در اولویت خود قرار می‌دهید؟ برای ما در بخش نظرات بنویسید تا سایر همراهان ره بال آسمان هم از نظرات و تجربیاتتان استفاده کنند.