جاهای دیدنی اهر | راهنمای سفر اهر

اهر یکی از شهرهای مهم شمالی آذربایجان شرقی است. این شهر به‌خاطر قدمت تاریخی و اهمیت اقتصادی و صنعتی‌اش، مهم‌ترین شهر منطقه قره‌داغ آذربایجان برشمرده می‌شود. این شهرستان به‌خاطر نزدیکی به مناطق جنگلی استان آذربایجان شرقی، باغ‌ها و مزارع متعدد و مناظر زیبای مراتع در کنار جاده‌هایش، به‌عنوان یکی از خوش‌آب‌وهواترین و سرسبزترین شهرهای منطقه آذربایجان شناخته می‌شود. جاذبه‌های متعدد تاریخی و فرهنگی، اهر را به مقصدی محبوب برای گردشگران تبدیل کرده است.

اهر کجاست؟

اهر یکی از شهرهای مهم آذربایجان شرقی است که در شمال شرق آن قرار دارد. در واقع این شهر در مسیر سه شهر تبریز، باکو و قفقاز قرار دارد. به عبارتی بین اهر و تبریز ۹۰ کیلومتر و بین این شهر و مشگین شهر ۶۵ کیلومتر فاصله است.

بهترین زمان سفر به اهر | بهار و پاییز زیبا

نزدیک‌بودن اهر به جنگل های ارسباران و مناطق گردشگری مشگین شهر و هوراند موقعیتی منحصربه‌فرد برای این شهر پدید آورده است. این شهر در منطقه کوهستانی واقع شده است. همین امر تابستان‌هایی معتدل با حداکثر دمای 35 درجه و زمستان‌هایی بسیار سرد و خشک، با دمایی تا 30- درجه را برای این شهر رقم زده است. در زمستان، یخبندان‌های طولانی در این شهر اتفاق می‌افتد برای تردد در جاده‌های آن حتماً نیاز به استفاده از زنجیر چرخ است. در فصل‌های بهار و پاییز اهر در زیباترین حالت طبیعی خود قرار دارد، پیشنهاد ما برای سفر به این شهرستان هم این دو فصل است.

طبیعت اهر | زیبا و سرسبز

اگر در مسیر تبریز به اهر حرکت کنید؛ پس از گذر از کوه‌های رنگی بخش خواجه، پوشش گیاهی کم‌کم نمایان می‌شود. خاک در اطراف جاده تبریز ـ اهر نسبتاً شور است و رشد گونه‌های گیاهی محدود به صیفی‌جات به‌ویژه هندوانه دیمی است. تغییرات در پوشش گیاهی از کیلومتر 40 به بعد مسیر اهر به تبریز احساس می‌شود. این گستره‌، پوشیده از مراتع سرسبز است و در بهار گل‌های خودروی رنگارنگ سراسر دشت را پر می‌کنند. در فصل بهار، در ارتفاعات منطقه گیاهان دارویی متعددی، به‌ویژه ریواس، می‌رویند. در ارتفاعات قوشاداغ در فصل بهار می‌توان به وفور کاکوتی، یا به زبان محلی کهلیک‌اوتی یافت.

سد ستارخان زیستگاه ماهی سوف و میزبان پرندگان مهاجر در فصل تابستان است، لک‌لک‌ها و مرغان ماهی‌خوار در فصل مهاجرت، دریاچه این سد را برای استراحت خود انتخاب می‌کنند. رودخانه‌های متعدد شهر به سد ستارخان می‌ریزند و آب شرب منطقه را تأمین می‌کنند. وجود این سد در کنار بارش مناسب و خاک حاصلخیز موجب رونق کشاورزی در منطقه شده است.

جاهای دیدنی اهر | کوه و در و دشت

• گردنه گویجه بیل

اولین منطقه‌ای که تغییرات پوشش گیاهی را در آن به شکل محسوس حس می‌کنید، گردنه گویجه بیل است، نام این گردنه را در زبان فارسی می‌توان معادل «کمربند سبز» گرفت.

• سد ستارخان

سد ستارخان که روی رودخانه اهرچای احداث شده، حدود 15 کیلومتر با شهر فاصله و در شمال غرب ایران قرار دارد. این سد علاوه بر زیستگاه آبزیان و پرندگان متنوع، به یکی از جاذبه‌‌های گردشگری این شهر تبدیل شده است.

• ارتفاعات قوشاداغ

اهر در میان کوه‌های قره داغ و قوشاداغ قرارگرفته است. چمنزارهای سرسبز و پوشیده از گل، فضای مناسب برای احداث کمپ و شیب مناسب، قوشاداغ را به تفرجگاهی مناسب برای طبیعت‌گردان تبدیل کرده است.

• تالاب قوچ گولی

کوه‌نوردان و گردشگرانی که صعود به قله قوشاداغ را ادامه می‌دهند، فرصت می‌یابند تا در کنار تالاب کوچک قوچ‌گولی استراحت کنند. این تالاب در ارتفاع ۲هزار و ۵۰۰متری قرار گرفته است؛ اما راه‌سازی‌های اخیر حیات تالاب را تهدید می‌کنند. آب گوارای این تالاب را عشایر منطقه استفاده می‌کنند.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی اهر می‌توان به تالاب یوسفلو، تالاب دیبسیز، کوه شیورداغی، رودخانه‌های کیچیک‌چای، اهرچای، علیرضاچای و رنگول چای اشاره کرد.

تاریخچه اهر | گذر زمان بر شهر

اهر از دیرباز شهری پرآوازه در منطقه قره داغ و ارسباران بوده و همواره دارای اهمیت اقتصادی بوده است. کتیبه اورارتویی روستای سقین دل از توابع اهر، قدمتی بالغ بر ۲هزار و 500 سال دارد و گواه قدمت تاریخی این منطقه است. این شهر پیش از اسلام به میمد شهرت داشته و بعد از اسلام در متون تاریخی با نام‌های اهریچ و اهر نامیده شده است. آثاری مربوط به عصر ساسانیان در کو‌ه‌های اطراف شهر یافت شده که نشان می‌دهد این شهر روزگاری در محدوده قلمرو تحت سلطه بابک خرمدین، قهرمان افسانه‌ای آذربایجان بوده است.

در زمان ایلخانان هم اهر به‌عنوان استراحتگاه تابستانی پادشاهان انتخاب شده بود. در تمام ادوار تاریخ، این شهر علی‌رغم وسعت کمش، اهمیت اقتصادی بسیاری داشته و مرکز دادوستد منطقه قره داغ شناخته می‌شده است. در دوره‌ صفویه هم این شهر به واسطه حضور مقبره شیخ شهاب‌الدین اهری از مریدان شیخ صفی‌الدین اردبیلی، اهمیت ویژه‌ای یافت. در دوره پادشاهی قاجار نیز اهر توسط شاهزاده‌ها اداره می‌شد. عباس میرزا در طول جنگ ایران و روسیه اهر را به‌عنوان پایگاه نظامی انتخاب کرد. این شهر در دوران مشروطه هم یکی از مؤثرترین شهرهای آذربایجان محسوب می‌شد.

بناهای تاریخی | آینه خاطرات دوران

• بقعه شیخ شهاب الدین اهری

این مکان، محل خانقاه و بقعه شیخ شهاب الدین اهری است که قدمت آن به اوایل دوره صفوی می‌رسد. در ضلع شرقی صحن بقعه، مسجد شیخ شهاب الدین محمد ساخته شده است. در تزیینات این مسجد کتیبه‌هایی به خط شیخ بهایی، شاه عباس سوم و ابوالقاسم به چشم می‌خورد. خانقاه این مجموعه در سال 1374 به موزه ادب و عرفان تبدیل شد. مجموعه بقعه در زلزله ورزقان آسیب دیده و در حال بازسازی است.

• موزه ادب و عرفان

این موزه تخصصی در سال 1374 در سرسرای اصلی خانقاه شیخ شهاب الدین تأسیس شد؛ اما در زلزله سال 1391 ورزقان آسیب دید و فعالیتش به مدت 2 سال متوقف شد. این موزه هم‌اکنون با دربرداشتن نسخه‌های خطی، کتب نفیس و قرآن‌های خطی، دست‌نوشته‌های ادبا و عرفای منطقه آذربایجان پذیرای گردشگران علاقه‌مند است.

• بازار تاریخی اهر

بازار تاریخی اهر از دیرباز اهمیت اقتصادی فراوانی داشته و از راسته‌های مسگران (مسگرخانه)، بازار کلاه‌دوزان، راسته آهنگران، میدان دوآب، میدان تره‌بار، کفاشان و جعفرقلی خان تشکیل شده است. بنای بازار تاریخی در بعضی بخش‌ها دارای تزیینات گچ‌بری است که در کمتر بازاری در ایران مشاهده می‌شود. این بازار به نام نصیر بیگ نیز شهرت دارد.

• خانه دکتر قاسمخان اهری

بنای تاریخی خانه قاسمخان اهری، اولین چشم‌پزشک ایرانی، از دوره قاجار باقی مانده است و همچون کوشکی در وسط باغ و حیاط خانه قرار گرفته است. این خانه از یک سرسرا، اتاق‌های متعدد، طنبی (ایوان) و پنجره‌های ارسی تشکیل شده است. نکته جالب توجه در معماری این بنا، تعبیه دو در ورودی به‌صورت قرینه در دو سمت ساختمان است.

• خانه بشیر آمر

بشیر آمر از نوادگان پسری عباس میرزا بوده است و خانه وی یکی از بناهای تاریخی شهر اهر است. این خانه شامل اتاق‌ها، اندرونی، زیرزمین، یخچال و سرسرا می‌شود و مساحتی حدود هزار و ۲۰۰ مترمربع دارد. قدمت این بنا به 110 سال پیش باز می‌گردد. این خانه هم‌اکنون تحت تملک فرزندان وی است.

• کاروانسرای شاه عباسی گویجه بیل

قدمت این بنا متعلق به دوران صفویه است. این کاروانسرا جمعاً از 10 سالن تشکیل شده و دارای معماری معمول کاروانسراهای شاه عباسی در مناطق کوهستانی است. از ویژگی‌های کاروانسراهای کوهستانی می‌توان به پلان مستطیل‌شکل، سقف آجری، گنبدهای عرقچین و عدم وجود حیاط مرکزی اشاره کرد. این نوع کاروانسراها در دوران صفویه برای استراحت و استفاده مسافران در مناطق سردسیر و پربرف ساخته شده‌اند.

• کتیبه سقیندل

این کتیبه در دل کوهی در روستایی به همین نام در بخش ورزقان قرار دارد. این کتیبه اورارتویی قدمتی بیش از ۲هزار و ۵۰۰ سال دارد و متعلق به ساردوی دوم است که در 10 سطر فرمانی را نقل کرده است. این کتیبه توسط دکتر جواد مشکور کشف و خوانده شده و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آثار مذهبی اهر | جایی برای نیایش

• مسجد جامع اهر

مسجد جامع اهر در کوچه جمعه شهر اهر واقع شده و قدمتش منتسب به دوره سلجوقیان است. این مسجد دارای 21 گنبد است که در دوره‌های مختلف به بنای مسجد اضافه شده‌اند. این مسجد از نظر معماری یکی از زیباترین مساجد آذربایجان محسوب می‌شود. در کتیبه سردر مسجد نام بانی و تاریخ ساخت مسجد نیز حک شده است.

فرهنگ و هنر | تجلی تمدن در شهر

• مشاهیر

یکی از شناخته‌شده‌ترین مفاخر این شهر، ستارخان، سردار ملی است. او از سرداران نهضت ملی مشروطه است که در مقابل نیروهای حکومتی ضدمشروطه در تبریز مقاومت کرد، ستارخان متولد منطقه قره‌داغ است. از دیگر مفاخر این منطقه می‌توان به عارف بزرگ و نامی آذربایجان، شیخ شهاب‌الدین اهری اشاره کرد که شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از مریدان وی بود. دو پزشک نامی ایرانی دكتر قاسمخان اهری و دکتر حسن اهری، اولین چشم‌پزشک ایرانی و بنیان‌گذار اولین مرکزی طبی کودکان نیز زاده این شهر هستند. علامه محمدتقی جعفری هم در یکی از روستاهای ورزقان چشم به جهان گشود و کلنل محمدتقی پسیان، اولین خلبان ایرانی نیز از مفاخر این منطقه است.

• غذاهای محلی اهر

در منوی رستوران‌های این شهر به‌ندرت می‌توان خوراک محلی پیدا کرد؛ اما آشنایی با غذاهای محلی آن خالی از لطف نیست. یکی از این غذاها خوراک «سوغان سوی» است که با نان سرو می‌شود و ترکیبی از پیاز، روغن، رشته، تخم‌مرغ و آب است. «خیتاب» نیز نوعی پیراشکی سبزیجات است که با سبزی کوهی منطقه قره‌داغ طبخ می‌شود و طعم منحصربه‌فردی دارد. «اریشته» خوراک رایج مردمان آذربایجان، به‌ویژه ساکنان اهر است، اریشته یا همان رشته پلویی دست‌ساز را در کمی روغن تفت می‌دهند و در غذاهای مختلف استفاده می‌کنند. استفاده از اریشته به دلیل عدم رواج استفاده از برنج رونق داشته و می‌توان آن را ماکارونی سنتی آذربایجان نامید!

اقامت در اهر | جایی برای شب‌مانی

همیشه برای اقامت در شهرهای ایران می‌توان خانه‌های مردم بومی را انتخاب کرد. در بسیاری از شهرهای ایران، در موسم سفر، می‌توان طبقه یا اتاقی از منزل مردم محلی را برای اقامت شبانه اجاره کرد. در نزدیکی اهر ویلاهای متعددی نیز وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را برای اقامت خود انتخاب کرد؛ اما همواره هتل گزینه بهتری است، هتل رضوی در مرکز شهر و در نزدیکی جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌تواند گزینه مناسبی برای اقامت در این شهر باشد. هتل‌های متعددی نیز در منطقه کلیبر وجود دارد که با فاصله‌ کمی از شهر اهر قرار دارند و می‌توانند گزینه‌ای مناسب برای اقامت باشند.

سوغات اهر | رهاورد سفر

اهر تنوع بی‌نظیری در سوغات دارد. از صنایع دستی این شهر که شهرت جهانی پیدا کرده است می‌توان به «ورنی» اشاره کرد. ورنی نوعی گلیم بدون پرز است که در انواع پشمی و ابریشمی بافته می‌شود و در نوع بافت با گلیم تفاوت‌هایی دارد. نقوش ورنی این شهر مختص منطقه قره داغ است و اهر نیز پایتخت ورنی کشور نام گرفته است.

تاکنون 8 دوره جشنواره ملی ورنی در این شهر برگزار شده است که گواهی بر اصالت و کیفیت عالی این صنعت دست ارزشمند در شهر اهر دارد. از دیگر سوغات شهر این شهر می‌توان به شیرینی اهری، نان یتی قات، نان یوخا، رشته پلویی و سیب قرمز اشاره کرد.

مسیر‌های دسترسی | پیش به سوی سفر

• مسیر زمینی

جاده 27 اهر را از شمال به شهر خمارلو در مرز جمهوری آذربایجان می‌رساند. جاده 14 نیز این شهر را از جنوب به تبریز و از شرق به اردبیل متصل می‌کند.

• مسیر هوایی

اگر تمایل دارید با سفر هوایی به این شهر سفر کنید، باید از فرودگاه تبریز در فاصله 90کیلومتری اهر استفاده کنید.

به پایان گشت‌وگذار در جاهای دیدنی اهر رسیدیم. امیدواریم این سفر مجازی، مقدمه خوبی برای سفر حقیقی به این شهر زیبا باشد. شما هم اگر تجربه سفر به این شهر را دارید با دوستانتان در ره بال آسمان در میان بگذارید.