جاهای دیدنی شوشتر | راهنمای سفر شوشتر

شوشتر یکی از شهرهای خوزستان است که تمدن آن از زمان هخامنشیان برای ما به یادگار مانده. آثار باستانی، آب‌وهوای خوب در فصل زمستان و جاذبه‌های دیگر باعث شده مسافران زیادی به این شهر زیبا سفر کنند. اگر شما هم دوست دارید قبل از سفر با جاهای دیدنی شوشتر آشنا شوید، با ره بال آسمان همراه باشید تا به این شهر زیبا سفر کنیم.

شوشتر کجاست؟

شوشتر، از شهرهای دیدنی و تاریخی استان خوزستان، در جنوب غرب ایران قرار دارد. اگر دقیق‌تر بخواهید بدانید شوشتر کجاست باید به مرکز استان خوزستان بروید. این شهر زیبا بین دامنه‌های پایانی رشته‌کوه زاگرس و رود دز قرار دارد. به عبارت دیگر شوشتر از اطراف با شهرهای اهواز، دزفول، گتوند، هفتکل، مسجد سلیمان و شوش همسایه است.

آب و هوای شوشتر

تابستان و پاییز شوشتر بسیار طولانی است و زمستان و بهار آن، بسیار زود‌گذر. آب و هوای این منطقه در زمستان و پاییز مدیترانه‌ای است و در فصل بهار بسیار دلپذیر است. گرم‌ترین ماه سال تیر و سردترین آن دی ماه است که البته هیچ وقت دما در این منطقه به کمتر از صفر نمی‌رسد.

جاذبه های تاریخی شوشتر

تاریخ شوشتر به ده‌ها هزار سال پیش بر می‌گردد. گیریشمن، باستان‌شناس فرانسوی، غار پبده در اطراف این شهر را اولین سکونت‌گاه انسان در ایران می‌داند. با این توصیف این شهر سرشار از دیدنی‌های تاریخی است که از پیشینیان برای ما به یادگار مانده است.

• سازه های آبی

از جمله عجیب‌ترین و مهندسی‌ترین جاهایتاریخی جنوب ایران، سازه های آبی شوشتر است که از دوران هخامنشیان تا عصر ساسانیان ساخته شده و برای استفاده بهتر از آب، از آن‌ها استفاده می‌شده است. این سازه‌ها مجموعه‌ای است، متشکل از پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌هایی عظیم که در ارتباط با هم عمل می‌کردند و هدایت آب را بر عهده داشتند. این مجموعه که به‌عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی شناخته می‌شود، در سال ۲۰۰۹میلادی با عنوان «نظام آبی تاریخی شوشتر»، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

• بند میزان

بند میزان متعلق به دوران ساسانی و یکی از بخش‌های مهم سازه‌های آبی باستانی شوشتر است که به همراه دیگر بخش‌های مجموعه، باعث آبیاری ۴۰هزار هکتار دشت میان آب شوشتر بوده است. این بند، آب کارون را بین رودهای شطیط و گرگر تقسیم می‌کند. بند میزان یکی از جاهای دیدنی شوشتر است که از چند دهانه تشکیل شده و مهم‌ترین آن‌ها دهانه‌ای است که تنظیم میزان آب دو شاخه رودخانه را انجام می‌دهد.

• برج کلاه فرنگی

برج کلاه فرنگی، یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر در نزدیکی رود کارون و مُشرف به بند میزان است. این برج در ارتفاع ۴متری از سطح زمین ساخته شده است. نمای بیرونی کلاه فرنگی، پوشیده از سنگ‌های تراش‌خورده بوده است؛ اما در اثر فرسایش و گذر زمان در حال حاضر متأسفانه فقط ۳ متر از ۷ متر ارتفاع برج سنگ‌کاری است و باقی سنگ‌های نمای بیرونی ریخته‌اند.

نظریه‌های متفاوتی درباره تاریخ و کاربرد این برج هشت ضلعی وجود دارد. روایتی هست که می‌گوید، برج، جایگاه دیده‌بانی قیصر روم یا شاپور ساسانی، برای نظارت بر کار کارگران مشغول در بند میزان بوده است. نظریه دوم اما می‌گوید کلاه فرنگی مکانی بوده که از آن بر مقدار و شدت جریان رودخانه نظارت می‌شده است. نظریه سومی وجود دارد که عمر کلاه فرنگی را به زمان داریوش هخامنشی نسبت می‌دهد و بخشی از برج‌های پیام‌رسانی هخامنشیان می‌داند. برج کلاه فرنگی در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان بخشی از مجموعه سازه‌های آبی شوشتر، در یونسکو به ثبت رسیده است.

• نهر داریون و رودخانه دستکند گرگر

گرگر بزرگ‌ترین شاخه دستکَند از رود کارون است که در بند میزان از رود جدا شده است و دوباره در روستای بندقیر به آن می‌پیوندد. این شاخه به همراه نهر داریون دومین نهر بزرگ ساخته دست انسان بعد از گرگر است. این‌ها بخش‌های دیگری از سازه‌های آبی شوشتر هستند که آب را به زمین‌های کشاورزی اطراف می‌رساندند. «داریون» برگرفته از نام داریوش است که بعد از هزاران سال همچنان نام سازنده خویش را یدک می‌کشد.

• قلعه سلاسل

قلعه سلاسل روزگاری دژی محکم برای دفاع از شهر شوشتر در مقابل حملات بیگانگان بود. والی خوزستان در این دژ مستقر بود و از آنجا آب نهر داریون را کنترل می‌کرد. خیلی واضح نیست که سلاسل در دوران هخامنشیان ساخته شده یا در عصر ساسانیان؛ در این زمینه متون تاریخی روایت‌های متفاوتی بیان کرده‌اند؛ اما طبق شواهد موجود می‌دانیم که این قلعه کهن چندین بار مرمت شده است. از این دژ بزرگ که زمانی سربازخانه‌ها، طویله‌ها، حمام‌ها، شبستان‌ها، برج‌ها، باغچه‌ها، قورخانه، نقاره‌خانه، حرم‌خانه، آشپزخانه و قاپی‌های متعدد داشته، حالا فقط تونل‌های داریون و اتاق‌های زیرزمینی و شوادان‌هایش (زیرزمین‌های منازلی که بافت قدیمی دارند)، باقی‌‌مانده که البته باوجود خرابی‌های فراوان همچنان از جاهای دیدنی شوشتر است.

• پل شادروان (بند قیصر)

پل شادروان نزدیک به ۵۰۰ متر طول دارد و داری ۴۴ دهانه بزرگ و ۴۳ دهانه کوچک است که در حال حاضر ۹ دهانه در سمت شمال و ۲۸ دهانه در ضلع جنوبی پل باقی مانده است. این پل بزرگ به عنوان اثری دیگر از مجموعه نظام آبی تاریخی شوشتر، به دستور شاهپور یکم، شاهنشاه ساسانی، ساخته شده است. وی بعد از به‌اسارت‌گرفتن والریانوس، امپراتور روم، او را مجبور کرد که در ساختمان سد نزدیک به شوشتر کار کند. بند قیصر را که قدیمی‌ترین پل جهان است، مهندسان رومی ساخته‌اند. فردوسی هم در شاهنامه خود ابیاتی را در وصف ساختن پل شادروان آورده است.

• پل بند ماهی بازان

بند ماهی بازان یا بند خداآفرین یک بند طبیعی است که برای افزایش فشار آب و بالا نگهداشتن سطح آب در مسیر رود دست‌کند گرگر پیش‌بینی شده بود. این بند یک رشته سنگ یکپارچه است که در وسط آن سه دیوار ساخته شده از مصالح وجود دارد.

• بند شرابدار

بند شرابدار قسمتی دیگر از سازه‌های آبی شوشتر است که آن را به واسطه باغ‌های انگوری که در اطراف آن قرار داشته است به این نام می‌شناسند. این بند، بین دو بنای آبی مهم پل بند لشكر و پل بند ماهی بازان و روی نهر رقت، از انشعاب‌های رودخانه داریون، بنا شده است. این مکان هم یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر است.

• بند لشگر

پل بند لشگر روی نهر رقت و در کنار دروازه لشگر، یکی از دروازه‌های تاریخی شوشتر، ساخته شده است. پیشینه ساخت پل بند لشگر، همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دوره ساسانیان باز می‌گردد؛ اما این بنا در دوران صفویه یک بار تعمیر شد. این پل که با ماسه سنگ و ساروج ساخته شده ۱۲۴ متر طول و ۸/۵ متر ارتفاع دارد و از جاهای دیدنی شوشتر به حساب می‌آید.

جاذبه های دیگر تاریخی شوشتر

شوشتر شهری است تاریخی و پر از جاذبه‌های گردشگری که هیچ کس از تماشای زیبایی‌هایش سیر نمی‌شود. از جمله آثار تاریخی که سبب زیبایی دوچندان این شهر شده، می‌توان به جاهای دیدنی و تاریخی زیر اشاره کرد:

• مسجد جامع

مسجد جامع هم یکی از جاهای دیدنی شوشتر است که قدمت آن به زمان سیزدهمین خلیفه عباسی و ولایت امام حسن عسگری(ع) برمی‌گردد. در این مسجد کهن کتیبه‌هایی به خط کوفی وجود دارد که مربوط به دستورهای حکومتی آن دوره مانند ممنوعیت کبوتربازی است یا کتیبه‌هایی که احادیث روی آن‌ها حک شده است. البته بسیاری از این سنگ‌نوشته‌ها و کتیبه‌ها در اثر تعمیرهای دهه ۴۰ و بعد از آن از بین رفته‌اند. در حال حاضر فقط ۱۹ کتیبه باقی مانده است. مسجد جامع شوشتر دو محراب، یک منبر بسیار قدیمی، حیاطی بزرگ، ۵۴ ستون بسیار محکم و سقف‌هایی گنبدی شکل دارد. معماری این مسجد بسیار زیبا و دارای تزئینات چشم‌نوازی مانند گچبری‌ها، کنده‌کاری‌ها و آجرکاری‌های شلوغ و پر از نقش‌های اسلیمی است.

• دخمه زرتشتی

گور دخمه‌ها یا استودان‌ها، اتاق‌های کوچک مکعب شکلی هستند که در کمر کوه کنده می‌شدند. این دخمه‌ها نیز از جاهای دیدنی شوشتر و در واقع گورستان زرتشتیان بوده‌ است. در زمان زندگی زرتشتیان در این شهر، مردم مردگان خود را دفن نمی‌کردند، بلکه آنان را در دخمه‌ها می‌گذاشتند تا پرندگان و جانوران گوشت آن‌ها را بخورند. گور دخمه‌های زیادی در بیرون و شمال شوشتر دیده شده‌اند. قدمت این گورستان‌های زرتشتی به دوران پیش از اسلام برمی‌گردد.

• بند دختر

پل بند دختر آب‌های کارون را در پشت خود ذخیره می‌کرده است تا با بالا آمدن سطح آب، دو تونل در دو طرف رود پر از آب شوند. این پل سنگی و ساروجی، یکی از جاهای دیدنی شوشتر محسوب می‌شود. بند دختر در آخرین تنگه کوهستانی که رود کارون از آن عبور می‌کند، بنا شده است و نام آن بر گرفته از «قلعه‌ دختر» در همان نزدیکی است.

• باغ خان شوشتر

مجموعه باغ خان، یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر و از آثار دوره قاجاریه است. این باغ در کنار رود گرگر قرار دارد و آبش از طریق کانال‌های مربوط به مجموعه آبشارها و آسیاب‌های تاریخی شوشتر تأمین می‌شود. درختان باغ اکثراً درختان میوه همچون انجیر، انار، توت، موز، خرما و مرکباتی مثل پرتقال، نارنج و لیمو ترش هستند. در این میان درختچه‌های زینتی مثل گل محمدی نیز به چشم می‌خورد. مساحت باغ چیزی نزدیک به ۱۶۰۰ مترمربع است و راه ورود به آن، یک دالان است.

• کاروانسرای افضل

کاروانسرای افضل یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر است که در دوره قاجاریه ساخته شده ‌‌است. این کاروانسرا در گذشته متعلق به خاندان افضل بوده و در حال حاضر محل برگزاری نمایشگاه دائمی صنایع دستی است. سرای افضل در چهار طبقه ساخته شده و مساحت آن قریب به هزارمتر مربع است. بخشی از این سرا، شامل عمارتی آجری و نوساز در ضلع جنوبی ساختمان واقع شده است.

فرهنگ شوشتر

شوشتر از نظر ادبیات و موسیقی بسیار غنی است، مثلاً از لحاظ موسیقی نام «شوشتری» به‌عنوان یکی از بخش‌های دستگاه شور در موسیقی سنتی ایرانی ثبت شده است. از لحاظ ادبی هم شعرها و ضرب‌المثل‌ها و حکمت‌های شوشتری فراوانی وجود دارد. همچنین از میان مردم شوشتر دانشمندان، علما، مجتهدان و شخصیت‌های برجسته‌ای مانند ابوالعلاء شوشتری، قاضی نوراله شوشتری، پروفسور نادر شوشتری، شیخ مجتهد شوشتری و شیخ محمد تقی شوشتری برخاسته‌اند.

زبان

زبان شوشتری زبان خوزی یا همان زبانی باستانی از خاندان زبان‌های هند و ایرانی است که هنوز مردم خطه جنوب به خصوص مردم شوشتر، دزفول و اطراف با آن صحبت می‌کنند. واژگان و ساختار این زبان بسیار ساده و راحت و شیرین است.

سوغات و خوراکی های شهر شوشتر

انواع لبنیات محلی مثل ماست و دوغ محلی و ماست موسیر، شیر، شیربرنج، کره محلی، روغن محلی و سرشیر شوشتر بسیار معروف است و همچنین ترشیجات مختلفی مثل ترشی سیر، لگجی، بندری، موسیر و مخلوط از ترشیجاتی است که گردشگران از این شهر به سوغات می‌برند. از دیگر سوغاتی‌های خوراکی شوشتر می‌توان از کلوچه، زردک، سبزی خورشتی، ارده، حلواشکری، حلوا کنجدی، آش قلقل، حلوا قبیط، حلیم و… نام برد.

صنایع دستی

در کنار جاهای دیدنی شوشتر، صنایع دستی این شهر بسیار زیباست. كپو بافی، پـارچه بافی، نساجی سنتی، احرام بافی، سجاده بافی، جاجیم بافی از صنایع دستی شوشتر هستند كه این روزها احیا شدند و هنرمندانی به فعالیت در این زمینه‌ها مشغول هستند. کپو از پیچش ساقه‌های جوان و مرکزی نخل به دور کرتک شکل می‌گیرد و بعد دستان هنرمند کپوباف با کاموای الوان رویش نقش می‌اندازد که زیبایی‌اش را دوچندان می‌کند. جاجیم بافی یکی از صنایع دستی شوشتر است که از دیرباز در میان خانواده‌های روستایی و عشایر رواج داشته است. جاجیم که به‌عنوان زیرانداز یا بالاپوش گرم استفاده می‌شود از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزهای از این دو بافته می‌شود. احرامی هم از دیگر محصولاتی است که در شوشتر بافته می‌شود. احرامی پارچه‌ای است با تار پنبه‌ای و پود پشمی در رنگ‌های سرمه‌ای، زرد، سبز، سفید، نارنجی، قرمز تولید می‌شود.

مسیرهای دسترسی

• مسیر هوایی

شهر شوشتر فرودگاه ندارد؛ اما می‌توان با هواپیما به اهواز یا دزفول رفت و از آن‌جا با طی مسافتی با ماشین به شوشتر رسید. فاصله اهواز تا شوشتر ۹۰ کیلومتر و درفول تا شوشتر ۶۰ کیلومتر است.

• راه آهن

شهر شوشتر داری ایستگاه قطار است و می‌توانید از طریق خط‌ ‌آهن سراسری و خرید بلیط قطار شوشتر به این شهر سفر کنید.

• مسیر جاده ای

اگر برای رسیدن به شوشتر و بازدید از جاهای دیدنی آن، ماشین شخصی خود را انتخاب کرده‌اید به‌راحتی از مسیرهای اهواز، دزفول، مسجد سلیمان و غیره می‌توانید عازم این شهر شوید همچنین از سمت شوش باید وارد مسیر هفته‌تپه، چغازنبیل و سپس شوشتر شوید. خرید بلیط اتوبوس شوشتر نیز پیشنهاد بعدی ماست.

امیدواریم از سفر مجازی به شوشتر زیبا همراه با ره بال آسمان لذت برده باشید. اگر روزی به این شهر زیبا سفر کرده و به تماشای جاهای دیدنی شوشتر رفتید، در بخش نظرات ما و مخاطبان خوب این بلاگ را هم شریک خاطرات و تجربیات خود کنید.