راهنمای سفر خداآفرین | تماشای طبیعت بکر کوهستانی

زمانی که قصد سفر می‌کنیم، قطعاً به‌دنبال معروف‌ترین شهرهای توریستی هستیم. این در حالی است که جاهای کمتر شناخته‌شده، لذت کشف مناظر جدید را به ما می‌دهند. شهرستان خداآفرین آذربایجان شرقی یکی از همین مناطق بکر است. امروز قصد داریم تا شما را با این محل زیبا و کوهستانی آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.

خداآفرین کجاست؟

شهرستان خداآفرین در بخش شمال شرقی استان آذربایجان شرقی قرار دارد. این شهرستان از شرق با شهرستان کلیبر، از جنوب با ورزقان و از غرب با جلفا همسایه است.

معرفی شهرستان خداآفرین

شهرستان خداآفرین حدود 3.3درصد از مساحت آذربایجان شرقی را تشکیل می‌دهد. بد نیست بدانید خداآفرین را دومین شهرستان کم‌جمعیت آذربایجان شرقی می‌دانند. خداآفرین دارای آب‌وهوایی بسیار عالی و کوهستانی است. آب کافی، خاک حاصلخیر و وجود غارهایی برای پنهان‌شدن، عواملی بودند که این مکان را در طول تاریخ به محلی مناسب برای زندگی تبدیل کردند. به همین خاطر می‌توانید شاهد آثار تاریخی دال بر زندگی مردم گذشته در این شهرستان باشید.

بهترین زمان سفر به خدا آفرین | آب و هوای خداآفرین

شهرستان خداآفرین در بخش شمال شرقی استان آذربایجان شرقی در شمال غرب ایران قرار دارد. این شهرستان در بین رشته کوه‌های جنگلی قره‌داغ و همچنین رشته کوه‌های قفقاز واقع شده است. بیش از 86درصد از اراضی این شهرستان را مراتع و جنگل‌های سرسبز تشکیل می‌دهد. به همین خاطر آب‌وهوای غالب این منطقه، سرد و کوهستانی است. در ابتدای بهار، همه جای این شهرستان سرسبز و زیباست. شقایق‌های وحشی سر از خاک بیرون می‌آورند و همه‌جا را زیباتر می‌کنند. در فصل تابستان در این منطقه خبری از گرما نیست. هوای تابستان بسیار معتدل و عالی است. از‌این‌رو بسیاری از مسافران، تابستان را برای بازدید از این روستا انتخاب می‌کنند.

در پاییز مناظر خداآفرین به هزاران رنگ زیبا تبدیل می‌شوند. از اواسط مهر، هوا به‌تدریج سردتر می‌شود. این روند تا جایی ادامه خواهد یافت که سرمای هوا طاقت‌فرسا شود. در طول زمستان، تمامی این منطقه پوشیده از برف خواهد شد. به همین خاطر بسیاری از مردم روستایی خانه خود را ترک می‌کنند و به شهرهای نزدیک می‌روند. در این فصل سرما تا مغز استخوان شما نفوذ می‌کند. پس بهتر است این فصل را برای بازدید خود انتخاب نکنید.

طبیعت و پوشش گیاهی

به یمن وجود رودخانه ارس و خاک حاصلخیر، شاهد حضور پوشش گیاهی بسیار زیبا و متنوعی در خداآفرین خواهید بود. در این منطقه درختان مختلفی همانند بلوط، بنه، پسته، بادام و همچنین داغداغان، ارژن، زالزالک و دافنه نیز دیده می‌شوند. علاوه بر درختان مختلف، می‌توانید شاهد پیاز موسیر، پونه، سای معطر، کاکوتی کوهی و سایر گیاهان دارویی نیز در این منطقه باشید.

جاهای دیدنی خداآفرین

• دریاچه سد خداآفرین

بر روی رودخانه خروشان ارس، ما بین پل‌های خداآفرین، سدی با ظرفیت 6.1‌میلیارد مترمکعب ساخته شده است. این سد باعث شده تا محدوده سه آزاد ارس یا همان جانانلو، به یک منطقه ساحلی تبدیل شود. دریاچه حاصل از این سد، محلی مناسب برای ماهی‌گیری و انواع تفریحات آبی محسوب می‌شود. همین دریاچه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری خداآفرین است. در حال حاضر، این دریاچه فقط برای ماهی‌گیری کاربرد دارد؛ اما در آینده نزدیک شاهد استفاده از پتانسیل فراوان آن برای تبدیل‌شدن به یک دهکده توریستی خواهیم بود.

• منطقه حفاظت شده آینالو

در 45‌کیلومتری شهر کلیبر و در 15‌کیلومتری روستایی با نام عاشقلو، منطقه‌ای با نام آینالو وجود دارد. این منطقه بکر و زیبا در ارتفاع هزار و 500متری از سطح دریا واقع شده است. به همین خاطر آب‌وهوایی سرد و کوهستانی دارد. در این منطقه وجود پوشش گیاهی بسیار مناسب، باعث به‌وجود‌آمدن اکوسیستم پیچیده و زیبایی شده است. در آینالو جنگل‌هایی انبوه وجود دارند. در دل این جنگل‌ها حداقل 17 گونه کمیاب و در خطر انقراض زندگی می‌کنند. از‌این‌رو سازمان حفاظت از محیط‌زیست، این منطقه را به‌عنوان یک منطقه حفاظت شده اعلام کرده است.

در این منطقه می‌توانید از گونه‌های مختلف جانوری دیدن کنید. در منطقه حفاظت شده آینالو، پلنگ، میش مرغ قره، اردک سر سفید، سیاه خروس قفقازی و انواع مختلف حیوانات زندگی می‌کنند. زمانی که خودتان را به فراز ارتفاعات منطقه آینالو برسانید، شاهد مناظری خیره‌کننده خواهید بود. انگار که بر روی زمین لحافی سبز کشیده‌اند. بازدید از این منطقه می‌تواند خاطره‌ای بسیار شیرین در سفر شما باشد. همچنین بازدید از عمارت آینالو را که از جاذبه‌های تاریخی این منطقه است، نباید از دست بدهید.

• منطقه حفاظت شده ارسباران

در نزدیکی شهرستان کلیبر، یکی دیگر از مناطق حفاظت‌شده سازمان محیط‌زیست قرار دارد. این منطقه، منطقه ارسباران نام دارد. منطقه ارسباران با 72هزار هکتار وسعت، یکی از بزرگ‌ترین مناطق حفاظت شده ایران به حساب می‌آید. جالب است بدانید از این منطقه به‌عنوان یکی از ذخایر بیوسفر در یونسکو نام برده می‌شود. در منطقه ارسباران، گونه‌های خاص جانوری و گیاهی حضور دارند. در ارسباران، گونه‌ای خاص از گوزن بومی منطقه زندگی می‌کند. شما می‌توانید در این منطقه حفاظت‌شده، از نزدیک شاهد این گوزن‌های زیبا باشید. جنگل ارسباران به‌حدی زیباست که مرز بین خیال و واقعیت را برای شما به اندازه یک مو باریک می‌کند.

• غار وایقان

در نزدیکی شهرستان خداآفرین، روستایی با نام روستای وایقان وجود دارد. این روستا از توابع بخش عاشقلوی خداآفرین به حساب می‌آید. بر اساس نظر کارشناسان، قدمت غار وایقان در این روستا به دوران پیش از تاریخ باز می‌گردد. در گذشته دور، این غار محل زندگی انسان‌های اولیه بوده است. غار وایقان در ارتفاعات کوه هراسر قرار دارد. به همین خاطر شاید دسترسی به آن برای برخی افراد دشوار باشد؛ اما زمانی که خودتان را به این غار برسانید، می‌توانید از مناظری خیره‌کننده و زیبا لذت ببرید.

پیشینه شهرستان خداآفرین

در منطقه خداآفرین، آثار تاریخی متعددی کشف شده است. با بررسی این آثار مشخص شد که قدمت این منطقه به دوران پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. البته این مسئله کاملاً منطقی است. وجود آب کافی، خاک حاصلخیز و همچنین غارهای متعدد در دل کوه، باعث می‌شوند تا محلی مناسب برای زندگی انسان به وجود بیاید. بر اساس اسناد تاریخی، در گذشته حدود 100 شهر در حوالی رود ارس وجود داشت. قوم اورارتو نیز بر این منطقه حکومت می‌کردند. این منطقه جزئی از ارمنستان کنونی، آذربایجان، قفقاز و آناتولی بود. تا سال 1389 شمسی، خداآفرین بخشی از شهرستان کلیبر بود. در همین سال با مصوبه هیئت دولت، این شهرستان جدا شد و به فرمانداری ارتقا یافت.

بناهای تاریخی خداآفرین

• عمارت و کلیسای تومانیانس

عمارت و کلیسای تومانیانس یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی خداآفرین به حساب می‌آید. این عمارت که به کانتور وینق نیز شهرت دارد، در روستایی با نام وینق واقع شده است. قدمت این بنا به دوران قاجار می‌رسد. عمارت تومانیانس در دو طبقه بنا شده و یک ایوان سراسری و چند برج مختلف دارد. برای ساخت این عمارت از قلعه‌های قرن نوزدهم اروپا اقتباس شده است. در عین حال مقرنس‌های سنگی این عمارت ما را به یاد معماری اصیل ایرانی می‌اندازد. در کنار درب ورودی عمارت، تاریخ 1907 میلادی به چشم می‌خورد که نشان دهنده قدمت آن است.

• موزه خداآفرین

همان طور که اشاره کردیم، قدمت این شهرستان به دوران پیش از میلاد مسیح می‌رسد. به همین خاطر در طی این سال‌ها  آثار تاریخی بسیاری طی حفاری‌های مختلف از دل خاک بیرون کشیده شده‌اند. برای حفظ و نگهداری این آثار، در سال 1391 موزه‌ای در ساختمان سابق شهرداری خمارلو تأسیس شد. این موزه که آن را با نام موزه خداآفرین می‌شناسند، محلی برای نمایش آثار تاریخی یافت‌شده در این منطقه محسوب می‌شود. شما می‌توانید با بازدید از این موزه، با آثار تاریخی خداآفرین بیشتر آشنا شوید.

• قلعه آوارسین

در نزدیکی شهرستان خداآفرین و در روستای آوارسین، قلعه‌ای با همین نام وجود دارد. قلعه آوارسین که آن را با نام قلعه کیوان نیز می‌شناسند، یادگاری از دوران اشکانی است. متأسفانه بقایای بسیاری از این قلعه به جای نمانده است؛ اما بازدید از آن هنوز هم می‌تواند برای علاقه‌مندان به تاریخ  بسیار لذت‌بخش باشد. این قلعه در ارتفاعات روستای آوارسین قرار دارد. زمانی که خودتان را به قلعه برسانید، می‌توانید از زیبایی‌های طبیعی منطقه نیز لذت ببرید.

• پل‌های خداآفرین

پل‌های خداآفرین را می‌توان مهم‌ترین اثر تاریخی در این شهرستان دانست. در این شهرستان و روی رودخانه اصلی، دو پل مستقل به چشم می‌خورد. یکی از این پل‌ها شکسته؛ اما دیگری نسبتاً سالم باقی مانده است. این پل‌ها در چند کیلومتری روستای ساری جالو قرار دارند. فاصله این دو پل از هم به حدود 100 متر می‌رسد. از نظر مهندسی و ساخت، این دو پل تفاوت بسیاری با یکدیگر دارند. پل اول 11 دهانه دارد و از سنگ سفید ساخته شده است. ارتفاع این پل به 12 متر می‌رسد و 130 متر طول دارد. پل دوم نیز دارای 200 متر طول و 5.4 متر عرض است.

آشنایی با فرهنگ مردم خداآفرین

بر اساس سرشماری انجام شده در سال 1390، جمعیت این شهرستان به حدود 35هزار نفر می‌رسد. در مرکز این شهرستان نیز حدود هزار و 600 نفر زندگی می‌کنند. اکثریت مردم خداآفرین پیرو مذهب شیعه دوازده امامی هستند. در گذشته دور، بخشی از جمعیت این روستا را ارامنه تشکیل می‌دادند؛ اما در سال 1355، آخرین فرد ارمنی این روستا از دنیا رفت. بسیاری از اهالی این روستا، پیروان اهل حق یا در زبان آذری گوران هستند. همه گوران‌ها در اصل به طایفه شاملو تعلق دارند. این طایفه یکی از ارکان مهم قزلباش‌ها در دوران شاه اسماعیل بودند.

مردم خداآفرین به زبان ترکی آذری صحبت می‌کنند. البته اکثر مردم این روستا به زبان فارسی نیز مسلط هستند. در حدود 50 سال پیش، بیشتر مردم به زبان تاتی با یکدیگر صحبت می‌کردند. البته این روزها دیگر خبری از زبان تاتی در این روستا نیست. جالب است بدانید اهالی روستای خداآفرین مردمانی هنرمند هستند و ارتباط نزدیکی با موسیقی دارند.

از نظر اقتصادی نیز اکثر اهالی شهرستان خداآفرین از طریق کشاورزی و دامداری زندگی می‌گذرانند. البته با توجه به تأسیس منطقه آزاد تجاری ارس، بخشی از مردم این شهرستان به مشاغل تجاری مشغول شده‌اند.

امکانات رفاهی روستای خداآفرین

• برق شهری؛
• آب لوله‌کشی؛
• عابربانک؛
• اقامتگاه بوم‌گردی؛
• سوپرمارکت؛
• سرویس ‌بهداشتی؛
• مسجد و نمازخانه؛
• محل کمپ مسافران.

سوغات خداآفرین

• صنایع‌دستی؛
• انواع میوه؛
• ماست و لبنیات تازه؛
• عسل.

معرفی بازار خداآفرین

بازار خداآفرین در مرکز محدوده 3 منطقه آزاد ارس یا همان جانانلو قرار دارد. در این بازار بیش از 120 واحد صنفی مشغول به کار هستند. به‌دلیل هم‌جواری خداآفرین با منطقه آزاد ارس، بسیاری از کالاهای خارجی نیز در این بازار وجود دارند. پس شما می‌توانید علاوه بر صنایع‌دستی و اقلام محلی، کالاهای خارجی مناسبی را نیز از این بازار تهیه کنید.

اقامت در خداآفرین

در شهرستان خداآفرین، یک هتل معتبر تأسیس شده است. این هتل یک‌طبقه با 29 اتاق مختلف آماده پذیرایی از مسافران خواهد بود. معمولاً می‌توانید در این هتل فضای خالی بیابید؛ اما بهتر است رزرو خود را به‌صورت اینترنتی انجام دهید. علاوه‌بر این، برخی طبیعت‌گردها به کمپ‌زدن در مناطق زیبای طبیعی علاقه‌مند هستند. حتی اگر تجربه کمپ‌زدن ندارید، باز هم می‌توانید در نزدیکی منطقه مسکونی خداآفرین کمپ بزنید و از هوای خوش منطقه لذت ببرید. فراموش نکنید برای کمپ‌زدن حتماً باید شش ماه اول سال را انتخاب کنید.

غذاهای معروف خداآفرین

• آش آبغوره؛
• شوربای تره؛
• آش میوه؛
• آش شیر؛
• خورش هویج؛
• آش شیله عدس؛
• دویماج؛
• آش اوماج.

جاهای دیدنی اطراف خداآفرین

روستای مردانقم

روستای مردانقم یکی از روستاهای کمتر شناخته‌شده استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود. این روستا دارای آب‌وهوایی خوش و کوهستانی است. در این منطقه، انارهای بسیار خوشمزه‌ای پرورش پیدا می‌کند. به همین خاطر همه‌ساله در ماه مهر، در این روستا جشنواره انار برگزار می‌شود. این جشن جزء جشن‌های باستانی و سنتی مردم روستای مردانقم است. علاوه بر تماشای طبیعت زیبا، می‌توانید سری به قلعه تاریخی روستای مردانقم نیز بزنید.

مسیر دسترسی به خداآفرین

برای دسترسی به خداآفرین از تهران باید به‌سمت قزوین بروید. از کمربندی قزوین مسیر را به‌سمت تبریز ادامه دهید. از شمال‌شرق تبریز به‌سمت اهر حرکت کنید. مسیر را به‌صورت مستقیم ادامه دهید تا به کلیبر برسید. از آنجا نیز با دنبال‌کردن تابلوهای راهنما، به‌سمت خداآفرین مسیر را ادامه دهید. خداآفرین تا تهران حدود 850‌ کیلومتر فاصله دارد. از تبریز تا خداآفرین مسیر کوهستانی می‌شود. تبریز تا خداآفرین نیز حدود 250‌ کیلومتر فاصله دارد. به‌صورت کلی از تهران تا تبریز حدود 7 ساعت در راه خواهید بود. همچنین از تبریز تا خداآفرین نیز باید حدود 3 تا 4 ساعت در راه باشید. فراموش نکنید این مسیر در طول زمستان بسیار خطرناک است. پس حتماً تجهیزات زمستانی از جمله زنجیر‌چرخ همراه داشته باشید.

خب دوستان و همراهان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره سفر به خداآفرین چیست؟ شما تاکنون کدام یک از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی را دیده‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما و سایر همراهان به اشتراک بگذارید.