راهنمای سفر کوهدشت | بهشت زاگرس

کوهدشت سرزمین کوه‌های زیباست، سرزمین تقابل و جدال آب و سنگ، سرزمین صخره‌هایی عظیم و استوار که پشتکار آب بر پیکره آن‌ها نقش بسته و رد پایش جاذبه‌های بی‌بدیل ایجاد کرده است. قدمت و اصالت آثار تاریخی منطقه به همراه زیبایی‌های طبیعی آن، نمونه کم‌نظیری از یک منطقه توریستی را ساخته است. برای شناخت بیشتر این نگین زاگرس با ما همراه باشید. ما امروز قصد داریم به جاهای دیدنی کوهدشت سری بزنیم.

کوهدشت کجاست؟

در سال‌های اخیر که پای گردشگری به مناطق کمتر شناخته‌شده کشور هم باز شده است، شهرستان کوهدشت هم در مرکز توجه مسافران قرار گرفته. کوهدشت در غرب استان لرستان و در غرب ایران عزیزمان قرار دارد. این سرزمین وسیع در دل کوه‌های زاگرس جای دارد و از دیرباز منزل‌گاه اقوام اصیل ایرانی بوده است. کوهدشت، همان طور که از نامش پیداست، از تعدادی رشته‌کوه تشکیل شده که اطراف یک دشت وسیع را فراگرفته‌اند و به سبب بهره‌مندی از این موهبت‌، آب و هوای معتدل کوهستانی دارد.

این شهرستان، چهار بخش به نام‌های بخش مرکزی، بخش درب‌گنبد، بخش کوهنانی و بخش طرهان را شامل می‌شود.

بهترین زمان سفر به کوهدشت

شهر کوهدشت در قسمت کوهپایه‌ای زاگرس غربی واقع شده است و آب و هوایی نیمه‌خشک دارد. طول دوره خشکی آن هم از اواسط اردیبهشت‌ماه شروع می شود و تا اواسط آبان‌ماه ادامه دارد. بهترین زمان سفر به کوهدشت اوایل بهار است.

طبیعت کوهدشت

میزان بارش در منطقه، عمده‌ترین نقش را در نوع پوشش گیاهی کوهدشت ایفا می‌کند؛ به همین دلیل کوهستان‌های اطراف کوهدشت را جنگل‌های انبوه بلوط فرا‌گرفته‌اند که مقاومت و سازگاری مناسبی با فصل‌های کم‌بارش سال دارند. البته انواع دیگری از درختان میوه جنگلی، همچون گلابی وحشی، انجیر کوهی، آلبالو و گیلاس جنگلی، پسته و زالزالک را می‌توان در این جنگل‌ها به‌وفور یافت.

تنوع گیاهی منطقه، زیستگاه مناسبی را برای انواع گونه‌های جانوری از قبیل کل و بز، خرس، پلنگ، گربه جنگلی و دیگر پستانداران کوچک فراهم کرده است. متأسفانه به دلیل افزایش شکار غیر مجاز، برخی از این جانوران در خطر انقراض قرار گرفته‌اند و به تلاش هر چه بیشتر مردم و مسئولان برای حفاظت از این گنجینه‌های زاگرس نیاز است.

جاهای دیدنی کوهدشت

• تنگه شیرز

تنگه شیرز را در اصطلاح، گرند‌ کانیون ایران نامیده‌اند. این تنگه اعجاب‌انگیز در نوع خود بی‌نظیر است. چشمه‌های پر آب، پوشش گیاهی غنی با انواع درختان میوه کوهی، رودخانه‌ا‌ی کوچک در پایین‌ترین نقطه آن، صخره‌های بزرگ و شیب‌دار و سکوت آرامش‌بخش آن باعث شده که تنگه شیرز را جزو دیدنی‌ترین نقاط ایران بدانند. عموماً فرسایش را امری مضر تلقی می‌کنند، در حالی که اگر فرسایش نبود شاید تنگه شیرز هم وجود نداشت. در واقع این فرسایش در طول سالیان متمادی توسط آب، باد و سایر عناصر طبیعی باعث شکل‌گیری این تنگه زیبا شده‌ است.

• رودخانه‌های کوهدشت

طبیعت کوهدشت با رودخانه‌های دائمی‌اش زنده است؛ رودهایی چون سیمره که با ورود به خوزستان کرخه نامیده می‌شود، رود‌کشکان، مادیان‌رود، رودضرون، خله‌رود، سیاب، دیالی و سولابه که در بستر این شهرستان به صورت دائمی جاری هستند و سالیان سال است بستر این دشت را سیراب می‌کنند.

تاریخچه کوهدشت

شهرستان کوهدشت، با داشتن پیشینه تاریخی چند هزار ساله، از جمله سکونت‌گاه‌های نخستین انسان‌ها در منطقه زاگرس بوده است. قدمت کوهدشت به هزاره‌های قبل از میلاد باز می‌گردد. این ادعا با توجه به نقاشی‌های 12هزار ساله میرملاس، نقاشی‌های غار همیان و معبد آشوری کشف‌شده در این ناحیه قابل اثبات است.

کاسی‌ها که به‌عنوان نیاکان لرهای کنونی شناخته می‌شوند، از نژادهای حاکم بر این منطقه بودند و بیش از ۵۰ سال بر بابل حکومت کردند. آثار و اشیای تاریخی بسیاری، از جمله اشیای مفرغی، در کوهدشت کشف شده که بعضی از آن‌ها به موزه لوور منتقل شده‌اند.

بناهای تاریخی کوهدشت

• معبد سرخ دم لری

در 50کیلومتری جاده اولادقباد و در 6کیلومتری شرق کوهدشت، محوطه‌ای باستانی قرار دارد که قطعاً برای علاقه‌مندان به آثار باستانی جذاب است. قدمت سرخ دم لری بر اساس اشیای کشف‌شده، به دوران آشوری باز می‌گردد. این پرستشگاه تاریخی در سینه کوهی نزدیک به روستای خوشناموند قرار گرفته است. احتمالاً در گذشته این بنا به‌صورت دو طبقه بوده است که به مرور زمان فرو ریخته و فقط بقایایی از پی آن باقی مانده است.

بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسان، نقشه این بنا به‌صورت یک اتاق مرکزی بزرگ با یک آتشدان در مرکز آن بوده که اتاق‌های دیگر دورتادور آن را احاطه کرده بودند. مجسمه‌های کوچک از مرد و زن، پیکره‌ها و پلاک‌های مفرغی، مهره‌های استوانه‌ای و آیینه‌ها از جمله آثار کشف‌شده در این محوطه هستند که به‌صورت نذر به معبد اهدا شده و در دیواره‌های آن کار گذاشته شده بودند.

• نقش های صخره ای هومیان

نقش های صخره ای هومیان رازهای عجیبی در دل خود دارند. گویی مردمان باستان به این نکته پی برده بودند که به هر چه فکر کنی به واقعیت تبدیل می‌شود. این نقوش هم حکایت از آمال و آرزوهای آنان دارد؛ مثلاً آرزوی شکار. ارزش این نقوش زمانی آشکار می‌شود که بدانیم فقط در چهار نقطه از جهان نقش‌های صخره‌ای وجود دارند و این چهار نقطه عبارت‌اند از آلتامیرای اسپانیا، کرکرس و لاسکوی فرانسه، هومیان و میرملاس در ایران.

قدمت این نقوش که تعداد آن‌ها در هومیان به 10 عدد و در میرملاس به 18 عدد می‌رسد، به 2 تا 9 هزار سال پیش و به دوران پارینه‌سنگی باز می‌گردد. دیرینگی نقوش صخره‌ای هومیان خود گواهی بر قدمت زندگی در این ناحیه از ایران است.

• معبد سرخ‌دم لکی

معبد سرخ دم لکی در 30کیلومتری معبد سرخ دم لری قرار دارد و قدمتش به هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد. سور در زبان لکی به معنای سرخ است و سوردم نامی‌ است که محلی‌ها به علت سرخ‌بودن خاک منطقه به آن داده‌اند. شکل کلی معبد به‌صورت مجموعه‌ای از تراس‌های ساخته دست بشر است که با تغییراتی در طبیعت منطقه به وجود آمده‌اند و از یک حصار که نقش تدافعی داشته، شاه‌نشین که مسلط بر دیگر بخش‌ها است و خانه‌های مسکونی مختلفی تشکیل شده است.

حفاری‌های باستان‌شناسی انجام‌شده در محوطه معبد باعث کشف مجوعه‌ای از آثار و اشیای ارزشمند در آن شده است. از جمله این اشیا می‌توان به چندین قطعه سنگ با نقش شیر بال‌دار و درخت زندگی اشاره کرد. در کنار نقوش حکاکی شده بر سنگ‌ها، سفالینه‌هایی مربوط به قرن‌های هفتم و هشتم هجری قمری نیز به‌دست آمده است.

• پل سی پله

پل سی پله در گذشته، در مسیر اصلی اتصال بین‌النهرین به ایران قرار داشته و از جمله پل‌های مهم زمان خود به شمار می‌رفته است. سنگ بنای این پل در زمان ساسانیان و روی رودخانه دائمی سیمره گذاشته شده. پل را از سنگ و گچ ساخته‌اند. روی هر یک از سنگ‌های این پل باستانی نشانه‌هایی حک شده است. پل سی پله هم‌اکنون دارای دو چشمه‌طاق است که البته در گذشته و در بنای اصلی پل، چهار چشمه‌طاق وجود داشته است.

• دژ لال انگیز

اگر به دره‌ باریکه سرطرهان بروید، آثار یک دژ مستحکم مربوط به دوره ساسانیان را خواهید دید که با وجود گذشت سالیان متمادی از ساخت آن، همچنان شکوه و عظمت خود را حفظ کرده و محل قرار گیری آن مایه شگفتی هر بیننده‌ای است.

دژ لال انگیز دو طبقه، از گچ و سنگ ساخته شده و دیواره‌های غربی و جنوبی آن به رودخانه سیمره ختم می‌شوند؛ بنابراین دسترسی به آن عملاً غیر ممکن است. یک راه دسترسی به داخل برج وجود داشته و آن هم از سمت شمال دژ بوده که از مسیر قله کوه به طبقه دوم دژ راه می‌یافته است. آب مصرفی اهالی دژ هم با چاهی تأمین می‌شده است که تا سطح رودخانه سیمره کنده شده بود.

• قلعه کوهزاد

روی قله کوه ویزن‌یار در نزدیکی رومشگان آثاری از یک پرستشگاه تاریخی وجود دارد که مربوط به آئین میتراییسم بوده است. این معبد تاریخی متعلق به دوره اشکانیان بوده و در زمان ساسانیان با تغییر کاربری به آتشکده زرتشتیان تبدیل شده است. هم‌اکنون قسمت‌های شمالی و دیواره‌های غربی قلعه کوهزاد سالم مانده‌اند و قابل بازدید هستند. این بنا که جنس دیوارهای آن از سنگ و ملات گچ بوده از یک چهارطاقی مرکزی تشکیل شده و حصاری به طول 60 متر دارد.

فرهنگ و هنر

• زبان و گویش

سخت‌کوشی جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ مردمان کوهدشت است. ویژگی‌های اقلیمی منطقه باعث شده که اغلب مردان و زنان کوهدشت به فعالیت‌هایی از قبیل دام‌داری و کشاورزی بپردازند. پایبندی به آداب‌ و رسوم غنی ایرانی و اصول و مبانی دینی به‌عنوان یک اصل پذیرفته شده در میان اهالی کوهدشت در آمده است. حدود 90درصد مردم کوهدشت به زبان لکی و 10درصد آن‌ها به زبان لری صحبت می‌کنند. این تنوع گویش جلوه‌ای زیبا از اتحاد و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز این مردمان را به نمایش گذاشته است.

• غذاهای محلی

غذاهای محلی کوهدشت رنگ و لعاب خاص خود را دارند، تنوع مواد در غذاهای محلی کوهدشت آشکار است. به دلیل اشتراکات فرهنگی بسیار بین کوهدشت و سایر شهرستان‌های استان لرستان، عموماً نوع غذاهای طبخ شده نیز بسیار به هم نزدیک است.

خورشت کلیه‌ترش از گوشت گوسفند، رب انار، پیاز و سیب‌زمینی تشکیل شده و از جمله غذاهای پرطرفدار این خطه است. آش پرشکه، کوفته نخودچی، آش ترخینه، آبگوشت دوگوله‌دودار، خورشت قلیه‌ترش، گوله ریزه یا خوراک گوشت قلقلی و غذای بسیار لذیذ خورشت سیب درختی از جمله این غذاهای خوش‌طعم است. به دلیل رواج دامداری در کوهدشت و کیفیت عالی گوشت در این شهرستان، کباب‌های این شهر نیز بسیار لذیذ و معروف هستند.

سوغات و صنایع دستی کوهدشت

جاجیم‌بافی از جمله اصلی‌ترین تولیدات عشایر است که به دست زنان خوش‌ذوق ساخته و آماده می‌شود. چیدن پشم، تولید نخ، رنگ‌آمیزی نخ و بافت، از مراحل تولید جاجیم هستند. گیوه‌بافی نیز در کوهدشت همچون دیگر شهرها رواج. مصنوعات حصیری و نمد نیز از دیگر صنایع دستی این شهرستان هستند. با توجه به طبیعت بکر کوهدشت و آب‌وهوای معتدل آن، تولید عسل طبیعی مرغوب و انواع عالی روغن حیوانی که در کنار مزه بسیار مطبوع، دارای خواص درمانی نیز هستند، در کوهدشت رونق بسیاری دارد.

مسیر دسترسی به کوهدشت

کوهدشت در مرز بین سه استان لرستان، کرمانشاه و ایلام قرار دارد و از این نظر از موقعیت مناسبی برای گردشگری برخوردار است، به‌طوری که از شمال با اسلام آباد غرب و نورآباد در استان کرمانشاه، از شرق با خرم آباد، از جنوب با پل دختر و از غرب با ایلام همسایه است.

این شهر از طریق جاده پر پیچ و خم خرم‌آباد ـ کوهدشت، به خرم آباد متصل می‌شود. از سمت غرب هم با جاده کوهدشت ـ سه‌راه زانوگه، به جاده شماره 19 که کرمانشاه را به خوزستان می‌رساند وصل می‌شود.

سه فرودگاه خرم‌آباد، کرمانشاه و ایلام، در سه طرف شهرستان کوهدشت قرار گرفته‌اند که دسترسی به آن را آسان‌تر می‌کنند.

جاهای دیدنی کوهدشت بیشتر از اینکه در این مقاله درباره‌شان بنویسیم، حرف برای گفتن دارند. ما به شاخص‌ترین‌هایش اشاره کردیم. توصیح و تفسیر بیشترش را می‌گذاریم به عهده شما. در بخش نظرات برای ره بال آسمان بنویسید که چه خاطره یا تجربه‌ای از سفر به کوهدشت دارید.