جاهای دیدنی شوش | راهنمای سفر به کهن‌ترین شهر ایران و جهان

شهر شوش از جمله شهرهای دیدنی ایران است که گشت‌وگذار در آن شما را به تاریخی دور می‌برد. تصور اینکه جایی قدم می‌گذارید که بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان در آن شکل گرفته و بیشتر از  چند هزار سال قدمت دارد یا در مکانی حضور دارید و در هوایی نفس می‌کشید که روزگاری بزرگ‌ترین پادشاهان جهان در آن حضور داشته‌اند، به همه حس غرور و قدرت می‌دهد. اگر شما هم عاشق تاریخ هستید یا از دیدن مکان‌های جدید شگفت‌زده می‌شوید، سفر به شوش را از دست ندهید. ما هم در ادامه شما را با مسیر دسترسی به شوش و جاهای دیدنی آن آشنا می‌کنیم تا با دست پر به این شهر بروید.

شوش کجاست؟

اولین سؤالی که در ذهن همه افراد قبل از سفر شکل می‌گیرد این است که شوش کجاست. شوش، مرکز بخشی با همین نام است که در شمال استان خوزستان قرار دارد و یکی از کهن‌‌ترین شهر‌های دنیاست که نزدیک به ۳۵۷۷ کیلومترمربع مساحت آن است. این شهر از باشکوه‌‌ترین شهرهای ایران باستان بوده و تاریخی کهن دارد؛ طبق یافته‌های باستان‌شناسان، این شهر، نزدیک به ۴۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح پایه‌گذاری شده است. بیشتر مردم شوش، از سه نژادِ عرب، لر و دزفولی هستند و به همین سبب با چهار لهجه یا زبان عربی، لری، دزفولی و فارسی صحبت می‌کنند.

آب و هوای شوش | گرم و خشک

شوش در منطقه بیابانی و گرم و خشک قرار گرفته است. از نظر آب‌وهوایی، تابستان‌هایی گرم و خشک و زمستان‌هایی معتدل دارد. بیشترین دمای ثبت‌شده در مرکز این شهرستان، در تابستان بیش از ۵۳ درجه سانتی‌گراد و کمترین دمای آن ۱ درجه بالای صفر گزارش شده است. جالب است بدانید برخلاف سایر شهرهای جنوب غرب ایران، در طول سال فقط ۴۵ روز رطوبت هوا افزایش پیدا می‌کند و هوای این شهر شرجی می‌شود. میزان بارندگی در نقاط مختلف این شهر از ۲۴۰ میلی‌متر تا ۵۸۸ متغیر است. بارش باران در شوش، از آبان‌ شروع می‌شود و ممکن است تا پایان فروردین‌ ادامه داشته باشد.

پوشش گیاهی شوش | تک درخت‌های خلیجی

در مناطق مختلف شوش، گیاهان متفاوتی به چشم می‌خورد. با وجود اینکه در این منطقه جنگل‌های متراکم دیده نمی‌شود و بیشتر پوشش گیاهی از تک‌درخت‌های مخصوص منطقه خلیج تشکیل شده‌اند، در حاشیه کرخه جنگل‌های طبیعی تقریباً انبوهی وجود دارد که می‌شود از آن‌ها بهره‌برداری کرد. در این منطقه نوع آب‌وهوا موجب شده است که کشاورزی و زراعت در دو نوبت سال امکان‌پذیر شود. حاصل این زراعت، گندم، جو، برنج، انواع صیفی‌جات و سبزیجات، میوه و مرکبات و… است. نوعی درختچه با نام گیاه «جغجغه» و همین طور پیچک و درخت اُکالیپتوس بیشتر در شوش دیده می‌شود. علاوه بر آن در حاشیه رودخانه‌های این شهر، درختان و گیاهانی مثل شوره گز، خرزهره، درخت بید، اقاقیا و انواع نی را می‌توان دید.

پوشش جانوری شوش | جایگاه گوزن زرد ایرانی

شوش، محل زندگی جانداران زیادی است که از بین آن‌ها می‌توانیم به نوعی گوزن نادر، یعنی گوزن زرد ایرانی، اشاره کنیم که نه‌تنها در ایران بلکه در تمام جهان، گونه‌ای کمیاب به شمار می‌رود. پیداشدن این جانور در جنگل‌های شوش، باعث شده که این جنگل‌ها از طرف سازمان حفاظت از محیط زیست، جزو مناطق حفاظت‌شده باشند. علاوه بر این، لیکو، بلبل خرما، دُراج، عقابِ دشتی، گربه جنگلی و رودک عسل‌خوار هم در این منطقه زندگی می‌کنند.

جاذبه های طبیعی شوش

• رودخانه کرخه

رودخانه کرخه از مهم‌‌ترین رودهای ایران و یکی از جاذبه های طبیعی و جاهای دیدنی خوزستان است که بعد از کارون و سپیدرود، سومین رود بلند ایران محسوب می‌شود. این رود از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از اینکه شهرستان اندیمشک را پشت سر گذاشت، از کنار آثار باستانی شوش می‌گذرد و به سوی غرب، مسیر خود را تغییر می‌دهد. این رود در فاصله ۴کیلومتری از شمال اهواز، مسیر خود را به سمت عراق تغییر داده و در نهایت به تالاب هورالعظیم واقع در مرز ایران و عراق می‌ریزد. سد کرخه، بزرگ‌ترین سد ایران، روی این رود ساخته شده است.

• تالاب بامدژ

یکی دیگر از جاذبه های طبیعی شوش، تالاب بامدژ است که در ۷۰کیلومتری شوش قرار گرفته و وسعت آن نزدیک به ۴هزار هکتار است. آب اصلی این تالاب، از رودخانه شاوور تأمین می‌شود. تالاب بامدژ یکی از مهم‌‌ترین تالاب‌های ایران و استان خوزستان و یکی از تالاب‌های پنجگانه است که توریست‌های علاقه‌مند به اکوسیستم حتماً از آن دیدن می‌کنند. این تالاب محل توقف پرندگان مهاجر سیبری و شرق آفریقاست و در حاشیه آن ۱۳۴ گونه گیاهی مثل ترنجبین، گل‌گاوزبان، پونه، کُنار، شیرین‌بیان، خارپنبه و گاگله رشد می‌کند.

• پارک ملی کرخه

این پارک، از سه پارک ملی کرخه جنوبی، پارک ملی کرخه شمالی و منطقه حفاظت‌شده کرخه تشکیل شده است و نزدیک به ۱۶هزار هکتار وسعت دارد. این پارک در دهه ۱۳۳۰ بعد از دیده‌شدن گونه نادر گوزن‌های زرد در مراتع آن، در ابتدا به‌عنوان پارک وحش و بعد‌ها با عنوان پناهگاه حیات وحش و منطقه ممنوعه شناخته شد و در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان پارک ملی به ثبت رسید. در این محدوده، جنگل‌های زیبایی مثل «جنگل قلعه نصیر» قرار گرفته است. این جنگل با طبیعتی شاداب و چشم‌اندازی دیدنی، جلوه‌ای خاص به این منطقه بخشیده است. سرچشمه رودخانه شاوور را هم می‌توان در این منطقه مشاهده کرد.

• رودخانه شاوور

رودخانه شاوور یکی از جاهای دیدنی و جاذبه های طبیعی و باستانی خوزستان، در ۱۸کیلومتری شمال غربی شهر شوش قرار گرفته است. این رودخانه از پیوستن چند چشمه به یکدیگر تشکیل شده و موازی با جاده اهواز اندیمشک، در میان دو رودخانه کرخه و دز جریان دارد و در آخر به رودخانه دز می‌ریزد.

تاریخچه شوش | قدیمی‌ترین سکونت‌گاه جهان

شهر شوش، به‌‌عنوان یکی از قدیمی‌‌ترین سکونت‌گاه‌های جهان، تاریخی غنی و کهن دارد و طبق اسناد موجود، قدیمی‌‌ترین شهر ایران محسوب می‌شود. این شهر از قدیم مرکز و مهد شکوفایی تمدن‌های بسیاری بوده که از بین آن‌ها می‌توان به تمدن عیلامیان و پس از آن به تمدن هخامنشیان اشاره کرد که در هر دوی آن‌ها، سالیان سال به‌عنوان پایتخت زمستانی حکومت، جایگاه ویژه‌ای داشته است. شوش ۳هزار سال، به‌عنوان مرکز امپراطوری‌های بزرگ، بسیار پر رونق و آباد بوده؛ اما پس از حمله مغول، از رونق افتاده است. امروزه این شهر آثار باستانی زیادی دارد که از آن دوران به یادگار مانده است و برای علاقه‌مندان به تاریخ، محیطی بسیار جذاب دارد. محوطه باستانی شوش، در سال ۱۳۹۴ به‌عنوان هجدهمین اثر تاریخی ایران در سازمان یونسکو به ثبت رسید.

جاذبه‌های تاریخی شوش

• کاخ آپادانا

یکی از آثار تاریخی شوش، کاخ آپادانا است که بین سال‌های ۵۱۵ تا ۵۲۱ قبل از میلاد، به دستور داریوش اول، پادشاه هخامنشی، روی آثار باقی‌مانده از تمدن عیلامی ساخته شد. این کاخ یکی از باشکوه‌‌ترین کاخ‌های جهان است که از خشت ساخته شده و جنس ستون‌های آن از سنگ است. دیواره‌های داخلی آن را نیز با آجر لعاب‌دار پوشانده‌اند. روی این کاشی‌ها نقش‌هایی از شیر بالدار، سربازهای گارد جاویدان و گل نیلوفر آبی را طراحی کرده‌اند. این کاخ از بخش‌هایی مثل تالار بار عام، دروازه و كاخ پذیرایی تشکیل شده و سه حیاط مركزی دارد. متأسفانه کاخ آپادانا شوش مثل دیگر کاخ‌های هخامنشیان در حمله اسکندر مقدونی به ایران ویران شد؛ اما سال‌ها بعد طی عملیات حفاری از زیرخاک بیرون آمد و در معرض بازدید عموم قرار گرفت.

• تپه های باستانی شوش

چندین تپه باستانی در شوش وجود دارد که یادگار دوران باستان هستند. از بین آن‌ها می‌توان به تپه بندبال، تپه آکروپل و تپه جوی در شمال تپه جعفرآباد بوهلان اشاره کرد. محوطه باستانی هفت تپه یکی دیگر از مناطق باستانی شوش است که از تپه‌های متعدد تشکیل شده است. این منطقه در ۱۵‌كیلومتری جنوب شرقی شهر شوش قرار گرفته و طی حفاری‌های مختلف در سال‌های گذشته تپه‌های آن کشف شده‌اند. موزه هفت تپه و مرکز مرمت چغازنبیل از دیگر جاذبه های شوش هستند.

• چغازنبیل

یکی دیگر از جاذبه های تاریخی شوش، چغازنبیل است که در واقع نام نیایشگاهی است که در زمان عیلامیان یعنی در سال ۱۲۵۰ قبل از میلاد، به دستور اونتاش‌گال، پادشاه عیلامیان، ساخته شد. این بنا تنها اثر به‌جای‌مانده از شهر دوراونتش است که باستان‌شناسان به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ایران و جهان، به آن توجه ویژه‌ای دارند. بعضی از آثار کشف‌شده از این محل، در موزه‌های داخل و خارج به معرض نمایش درآمده‌اند. این بنا به‌عنوان اولین اثر تاریخی ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است.

• قلعه تاریخی شوش

قلعه شوش یا قلعه اکروپل یکی از جاذبه های تاریخی شوش است که به دست ژاک دمورگان فرانسوی روی تپه‌های تاریخی و برای سکونت باستان‌شناسان فرانسوی ساخته شد و به همین دلیل به قلعه فرانسوی ها نیز معروف است. این قلعه روی بلندترین نقطه شهر شوش و در نزدیکی آرامگاه دانیال نبی بنا شد و نقشه ساخت آن نقشه‌ قرون‌وسطایی بود. مصالح این قلعه را از آثاری که در حفاری‌ها به دست آورده بودند، تهیه کردند؛ یعنی بخشی از آن را با آجرهای کاخ داریوش هخامنشی ساختند. روی تعدادی از آجرهای آن، خط میخی کاخ داریوش بود که از تخریب این بنا به دست آمده است.

• کاخ هدیش

یکی دیگر از آثار تاریخی شوش، کاخ شاوور است که درواقع تالار باشکوهی است که از ۶۴ ستون تشکیل شده است. این کاخ در سال ۱۳۴۷ در حاشیه غربی رودخانه شاوور شهرستان شوش کشف شد. قصر هدیش، ستون‌هایی سنگی داشته و بنای اصلی آن از خشت ساخته شده بود. این کاخ طی عملیات عمرانی کشف شد و چند نقش برجسته سنگی در آن پیدا شد که نگهبانان نیزه‌دار و خدمتگزاران را در حال حمل ظروف غذا نشان می‌دهد.

اماکن مذهبی شوش | ردپای دین در تاریخ

• حرم دانیال نبی

یکی از جاذبه های مذهبی و تاریخی شوش، حرم دانیال نبی، پیامبر بنی اسرائیل است که از نژاد یهودا بوده و نسل آن به یعقوب نبی می‌رسد. دانیال نبی در قرن هفتم پیش از میلاد به همراه یهودیان دیگر به اسارت گرفته شده و به شوش آمدند. پس از فوت این پیامبر، مقبره‌ای برایش در کنار رودخانه شاوور و روبه‌روی تپه ارگ ساخته شد. این آرامگاه دو حیاط دارد و گنبد آن شکل مخروط پله‌ای است. این نوع معماری در منطقه شوش رواج داشته و در نوع خودش جالب است.

• مقبره دعبل خزاعی

یکی دیگر از اماکن مذهبی شوش، مقبره دعبل خزاعی شاعر اهل بیت است که هم‌زمان با حکومت عباسیان زندگی می‌کرد. وی یکی از شاعران و مداحان اهل بیت بود که به سبب هجویاتی که مخفیانه و محرمانه برای خلفای عباسی می‌سرود، دائماً در حال فرار از مأموران حکومت عباسی بود و در بین شهرهای مختلف رفت‌وآمد می‌کرد. در یکی از همین آمد و شدها در شوش دستگیر و کشته شد. در نهایت وی را در این شهر به خاک سپردند. این مقبره در مرکز شهر شوش و در کنار مجتمع فرهنگی دعبل خزاعی قرار گرفته و زیارتگاه افراد زیادی از سراسر ایران است.

• بقعه شچاخ

بقعه شچاخ یا قدمگاه امام حسن مجتبی یکی از دیگر اماکن مذهبی شوش است که در ۱۲کیلومتری جنوب غربی این شهر قرار گرفته است. این بقعه در کنار جنگل و رود کرخه واقع شده و طبیعتی زیبا در کنار خود دارد. مردم محلی شوش، برای زیارت و تفریح خود در ایام تعطیل، این مکان را انتخاب می‌کنند.

لباس مردم شوش | اتحاد چهار قوم مختلف

یکی از جلوه‌های زیبای فرهنگ، لباس‌های محلی هر منطقه است، که نمایانگر هویت تاریخی، فرهنگی و هویت جمعی آن منطقه است. شهرستان شوش هم به‌عنوان یکی از کهن‌‌ترین مناطق ایران از این قاعده مستثنی نیست. نخستین پارچه ایرانی پارچه‌ای با قدمت ۶هزار سال بود که در شوش کشف شد. نقش و نگار حک‌شده روی این پارچه خود نشان ریشه‌داربودن لباس در تمدن و فرهنگ مردم ایران به ویژه این منطقه است. به سبب تنوع قومیت‌های مختلف در شوش، لباس‌های محلی متفاوتی در این منطقه وجود دارد.

خیلی از مردان عرب شوش، از دشداشه استفاده می‌کنند که معمولاً سفیدرنگ است و پوششی بلند و یکسره تا مچ پاست. ممکن است روی دشداشه خود از بشت یا خاچیه نیز استفاده کنند که از نخ پشمی درست شده است. چفیه، و عقال نیز از دیگر پوشش‌های مردان عرب در این منطقه است که نوعی دستمال سر است. بیشتر زنان عرب در شوش هم عبایه یا عبا یا همان چادر عربی را می‌پوشند و برای پوشش سر و گردن خود از شیله استفاده می‌کنند. پوشاک مردان لُر در این منطقه از پوشش مردان عرب متفاوت است و بیشتر پوشاک‌ سنتی مردان بختیاری را استفاده می‌کنند. شلوار دبیت، چوقا (بالاپوش) و کلاه نمدی از جمله پوشش‌های محلی این مردان است. زنان لُر نیز پوشاک مخصوص خود را دارند که از بین آن‌ها می‌توان به تنبان قری، پیراهن بلند، لچک، و مِینا اشاره کرد.

موسیقی شوش | آثار معنوی ایران

استان خوزستان به همراه شهرستان‌ها و توابع خود اقوام مختلفی را در خود پرورده است که با زبان و لهجه‌های مختلف لری، عربی و دزفولی حرف می‌زنند. این شهر مانند تنوع زبان‌ها، موسیقی‌های بی‌نظیر مختلفی را نیز در خود جای داده است. برای مثال موسیقی بختیاری در این منطقه از موسیقی‌های زیبای اقوام ایرانی است که از اصیل‌‌ترین آواهای به‌یادگارمانده از فرهنگ و تمدن ایرانی است. موسیقی بختیاری به دو نوع موسیقی آوازی و موسیقی سازی تقسیم شده و ریشه در دشت، کوه، بیابان، طبیعت، آبشار و چشمه دارد. موسیقی عربی، یکی دیگر از موسیقی‌های محلی رایج در این منطقه است که به سبب روابط کاری مردم این منطقه و رفت و آمد به کشورهای عرب همسایه، وارد محدوده خوزستان شده و در زندگی مردم جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. مقام حجاز و علوانیه از جمله سبک‌های موسیقی‌ هستند که در این منطقه به گوش می‌خورند. حسان اگزار چنانی‌زاده، یکی از مشاهیر موسیقی شوش است که نوازنده ربابه و آوازخوان سبک علوانیه و موسیقی محلی شوش است و موسیقی علوانیه را در فهرست آثار ملی معنوی ایران ثبت کرده است.

غذاهای شوش | متنوع و لذیذ

هرکدام از قبایل ساکن در این منطقه، غذای مخصوص خود را دارند؛ مثلاً لر‌های شوش برای مهمانی‌های خاص در گذشته، «زیر برنجی» را داشتند که گوشت گوسفند آب‌پزشده در زیر برنج دم کشیده است و عرب‌ها به آن«کباب بره یا بز» می‌گویند. همچنین، اساس خیلی از غذاهای مردم این منطقه، ماهی‌های کرخه و شاوور بود و با آن‌ها سفره خود را پر می‌کردند. پوکورا، نافله‌، مفطح، فلافل، حمیس توله، برشک، امگشت پلو و آش ارده از دیگر غذاهای محلی استان خوزستان هستند که در این منطقه هم طبخ می‌شوند.

سوغات شوش | صنایع دستی عالی

شوش هم مثل خیلی دیگر از مناطق مختلف ایران، سوغات مخصوص به خود را دارد که شامل نان‌های محلی و صنایع دستی است. کپو بافی، حصیربافی، سفالگری، مُعرق چوبی، ساخت بادبزن دستی،‌ طبق، نان محلی، خرما، کلوچه و پونه‌ تازه از سوغاتی‌های محبوب شهرستان شوش هستند.

اقامت در شوش | شب‌مانی در اقامتگاه بومگردی

برای اقامت در این شهر تاریخی، می‌توانید به هتل و مهمان‌سرا مراجعه کنید. البته اگر مایل بودید، از اقامتگاه های بوم‌گردی شوش استفاده کنید. خوب است که بدانید شوش تنها یک هتل دارد و آن هم هتل آپاداناست که از لحاظ امکانات و هزینه‌ها تقریباً در سطحی متوسط است. این شهر خانه معلم هم دارد که البته فقط فرهنگیان می‌توانند از آن استفاده کنند. هتل جهانگردی دزفول نیز یکی دیگر از اقامتگاه‌های این منطقه است که در نزدیکی شوش قرار دارد و به لحاظ کیفیت از وضعیت بهتری برخوردار است. اگر به اقامتگاه‌های بومگردی علاقه داشته باشید، می‌توانید به اقامتگاه بوم‌گردی دورانتاش در نزدیکی آرامگاه دانیال نبی بروید.

مسیرهای دسترسی | سفر به دل تاریخ

شوش در ۱۱۵کیلومتری شمال غربی اهواز قرار گرفته است. در بسیاری از شهر‌ها، تور گردشگری به مقصد خوزستان برقرار است و قطعاً بازدید از این شهر تاریخی هم جزئی از برنامه این تورهاست؛ ولی اگر قصد دارید خودتان به این شهرتاریخی سفر کنید، می‌توانید از ماشین شخصی یا اتوبوس، هواپیما و قطار هم استفاده کنید.

• مسیر راه آهن

شوش در مسیر راه آهن سراسری است. اگر قصد دارید با خرید بلیط قطار شوش به این شهر سفر کنید، سفر با قطار از تهران، حدود ۱۳ ساعت طول می‌کشد. قیمت بلیط قطار با توجه به کیفیت واگن‌ها متغیر است.

• مسیر جاده ای

شوش، از شمال با اندیمشک، از جنوب با اهواز، از شرق با دزفول و از غرب با دشت عباس، مرز مشترک داشته و در غرب جاده اصلی اندیمشک اهواز قرار دارد. فاصله این شهر از تهران، ۷۶۶ کیلومتر است و سفر زمینی به آن، حدود ۸ تا ۹ ساعت می‌کشد. خیلی از ترمینال‌های مسافربری هم به مقصد این شهر یا شهرهای دیگر استان خوزستان، اتوبوس دارند. اگر مایل بودید با وسایل حمل‌ونقل عمومی به این شهر بروید، خرید بلیط اتوبوس شوش نخستین پیشنهاد ماست.

• مسیر هوایی

متأسفانه شهر شوش فرودگاه ندارد؛ اما اگر قصد سفر هوایی را داشته باشید، می‌توانید از طریق پروازهای دزفول اقدام کنید. شرکت مسافربری ایران‌ایر، در هفته یک پرواز از تهران به مقصد دزفول دارد.

امیدوارم از سفر به شوش همراه با ره بال آسمان لذت برده باشید. به لطف طبیعت چهار فصل ایران، شهرشوش گزینه خوبی برای سفرهای پاییزه و زمستانه است. در این دو فصل آب‌وهوای خوزستان نیز معتدل‌تر شده و می‌توانید به همه شهرهای این منطقه سری بزنید. اگر هم قبلاً به این شهر سفر کرده‌اید، خوشحال می‌شویم خاطرات خود را در بخش نظرات برای ما بنویسید.