راهنمای سفر مهریز | شهر قنات‌ها و قلعه‌ها

امرو قصد داریم به مرکز ایران سفر کنیم. مقصدمان مهریز در استان یزد است. این شهرستان یکی از ییلاقات و جاهای دیدنی یزد است. هوای دل‌پذیر و صدها اثر تاریخی و طبیعی، کم‌بهانه‌ای نیست برای بستن کوله بار سفر. در مهریز قرار است به جاهای طبیعی و تاریخی مختلفی سر بزنیم. پیشنهاد می‌کنیم اگر آب دستتان هست زمین بگذارید و با ما به گشت‌وگذار در جاهای دیدنی مهریز بپردازید. قول می‌دهیم به شما هم خوش بگذرد.

مهریز کجاست؟

شهرستان مهریز در فاصله 45کیلومتری جنوب شهر یزد قرار دارد. از شرق به شهرستان بافق و از غرب به شهرستان تفت راه پیدا می‌کند. از جنوب هم به شهرستان خاتم و همین طور به استان کرمان می‌رسد. گویی این شهرستان خوش‌نام، نام خود را از دختر انوشیروان وام دارد و در گذشته با نام مهریجرد و مهریگرد نیز صدایش می‌کرده‌اند.

بهترین زمان سفر به مهریز

مهریز هم یکی از فرزندان یزد است و آب‌وهوایش را از پدرش به ارث برده. البته اقبال مهریز از پدرش بلندتر است. در این شهر دمای هوا کمی معتدل‌تر است و گرمای کمتری نسبت به یزد حس می‌شود؛ اما در مجموع خیلی هم نمی‌توان به تابستان‌هایش اعتماد کرد. اگر دوست دارید سفر به جسم و جانتان بچسبد، اواخر زمستان و اوایل بهار را برای بستن چمدانتان انتخاب کنید. در این بازه زمانی، نه اوقات مهریز تلخ است و نه اوقات شما را تلخ می‌کند. در اوایل بهار هم خنکای طبیعت، شهر را مهربان‌تر و لطیف‌تر می‌کند.

جاهای دیدنی مهریز

• قنات‌ حسن آباد مشیر

جایی که هوا گرم باشد، آب روی زمین بند نمی‌شود. برای همین هم هست که زمین را تا چندین متر گود می‌کنند و چاه‌ها را مثل دانه‌های تسبیح به بند می‌کشد تا چیزی به اسم قنات ایجاد شود. شما می‌دانستید که ایران مبدع قنات است؟ یا اینکه خبر داشتید که ۱۱ قنات ایران در سازمان جهانی یونسکو ثبت شده که هر کدام از دیگری جذاب‌تر هستند؟ یکی از این قنات‌ها در مهریز است و اسمش هم قنات حسن آباد مشیر.

البته باید بگوییم که شهر مهریز، چندین و چند قنات دارد که هر کدام از زیبایی به دیگری فخر می‌فروشند. حتی به‌جرئت می‌توان این شهرستان را به نام شهر قنات‌ها شناخت.

ما اینجا فقط می‌توانیم از قنات حسن آباد برایتان بگوییم که آبش از شیرکوه سرچشمه می‌گیرد. مسیرش را در دل زمین ادامه می‌دهد تا به باغ پهلوان پور برسد. به شما پیشنهاد می‌کنیم حتماً در سفرتان به مهریز، سری به این قنات پرآوازه هم بزنید. برخی معتقدند که دستور احداث آن را دختر انوشیروان ساسانی داده است.

• پارک کوثر حسن آباد

یکی از لطف‌های قنات حسن آباد ایجاد پارک کوثر است. درست در جایی که آب قنات با زمین مماس می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین مکان‌های تفریحی مهریز به نام «پارک کوثر» ایجاد شده است. علمداران این پارک، درخت‌های چنار سر به‌فلک‌کشیده‌ای هستند که هر مسافری را به دیدن پارک کوثر دعوت می‌کنند. اطراف جوی‌ آب هم سکوهایی هست که رویش بنشینید و گذر عمر را ببینید.

• چشمه غربالبیز

در کنار این قنات‌ها که نتیجه دستان پینه‌بسته ریش‌سفیدان مهریزی است، چشمه غربالبیز روستای مدوار هم چشم به راه مسافرانی است که زلالی اب سرمستشان می‌کند. از ما می‌شنوید، سری هم به این چشمه بزنید و روحتان را صفا دهید.

• کویر کوه ریگ

وقتی که ریگ‌های کویر نام و یاد خالقشان را به زبان بی‌زبانی تکرار کنند، نور پروردگار در دلشان می‌تابد و این می‌شود که حتی بر درد‌های دیگران درمان می‌شوند. کویر کوه ریگ یکی از جاهای دیدنی مهریز است. اینجا ریگ‌های بیابان با اجتماعشان حول یک کوه، یکی از عجیب‌ترین مکان‌های گردشگری به نام کوه ریگ را تشکیل داده‌اند که دردهای عضلانی را آرام می‌کند. بعید است کسی این خودساخته طبیعت را ببیند و آرزوی گام‌نهادن در آن‌ را نداشته باشد.

• چشمه آب دامگاهان

بیایید نگاهی گذرا هم به اطراف شهرستان مهریز بیندازیم. اگر به سمت امتداد رشته کوه شیرکوه در اطراف مهریز برویم با برخی عجایب مواجه می‌شویم. کافی است فقط اهل دوچرخه‌سواری و کوه‌نوردی باشید تا چشمه آب دامگاهان با آن طبیعت بکر، بهترین میدان ورزشی برای شما باشد. البته نباید موسیقی صدای پرندگان و حرکت سکوت‌‌شکن این چشمه از میان صخره‌ها را فراموش کرد.

• دره آدرشک

اگر به قدر ۱۰ تا ۱۳ کیلومتر از مهریز آن طرف‌تر برویم، می‌توانیم یکی از بهترین زیستگاه‌های انواع گونه‌های جانوری و گیاهی را ببینیم. نام این منطقه دره آدرشک است. این  منطقه به رقابت با کرمان ایستاده و زیره‌های وحشی خود را به رخ می‌کشد. این تکه از بهشت حدود ۱۱ آبشار کوچک و بزرگ را در دل خود جا داده و عروسی شده که فقط چهره زیبایش را به کوه‌نوردان حرفه‌ای و با تجهیزات کامل نشان می‌دهد. اگر برای تماشای این دره پر از زرشک می‌روید، ماه‌های کم بارش را انتخاب کنید تا سیلاب‌های قوی غافلگیرتان نکنند.

• روستاهای اطراف مهریز

باغ‌های سرسبز و شاداب مهریز، دل هر مسافری را می‌رباید. درختان سرخمیده انار با قناعت تمام دستان خود را از باغ بیرون آورده و صندوقچه‌های یاقوت قرمز رنگ  خود را به دیگران می‌بخشند. البته انار تنها میوه این شهرستان نیست. درختان توت، انجیر، گردو، زرد‌آلو، سیب، بادام و… از روستاهای اطراف مهریز جای خودشان را در سبد میوه مردمان باز کرده‌اند.

روستای منشاد

راستی گفتیم روستاهای اطراف مهریز، کافی است به روستای منشاد مهریز بروید تا عطر گلابش شما را مست طبیعت الهی کند. هر چند که ماست و کشک و دوغ گوسفندی آن نیز به مانند مردمان زحمت‌کش خود، بوی خداپرستی می‌دهد.

• سرو کهنسال

ایرانی‌های غیور و پرافتخار، همواره سرو را نماد خود می‌دانستند که در هیچ فصلی و هیچ موقعیتی رنگ نمی‌بازد و همواره سربلند در برابر همه ناملایمات می‌ایستد. در شهر مهریز هم یکی از این نمادها با ۱۵ متر ارتفاع، سر به آسمان ساییده و در دل تنومند خویش هزاران قصه تلخ  شیرین پنهان کرده است. به مهریز که رفتید، از طرف ما هم به این سرو کهنسال مقتدر سلام کنید.

بناهای تاریخی مهریز

• باغ پهلوان پور

هر کجا که آب باشد آبادی هم همان‌جاست. این مثلی است که مردم مهریز با عمق وجود آن را درک کرده و از آن بهترین استفاده را برده‌اند. مصداق بارز آن باغ جهانی پهلوان پور است که به دلیل موقعیت عالی خود به‌عنوان یک «باغ ایرانی»، ثبت سازمان جهانی یونسکو شده است.

یکی از قنات‌های مهریز هم مسیر خود را با افتخار از میان این باغ انتخاب کرده است تا هم درختان چنار آن ‌را سیراب کند و هم شاه‌نشین باغ را دلنشین‌تر. این باغ در زمان قاجار ساخته شده و این روزها میزبان بسیاری از آثار تاریخی کشف‌شده از دل این شهرستان است. اینجا موزه مردم‌شناسی است و مسافران را با ابزار کار و عادات زندگی مردم آشنا می‌کند. شب که فرا برسد، همین باغ، محل امنی می‌شود برای اسکان گردشگران.

• قلعه‌ خورمیز

جدای از طبیعت که معمار خوبی است، انسان‌ها هم خوب توانسته‌اند با خشت، هنر‌آفرینی کنند. گاهی ماحصل این تلاش، قلعه‌های تاریخی می‌شود که محافظ جان و مال مردم است. مردمان آینده‌نگر تاریخ، در اندیشه محافظت هر چه بهتر از شهرشان بوده‌اند که کمر همت بر ساخت برج‌هایی مانند شفیع، آسیاب‌ریگ و  قلعه‌های سریزد، خورمیز، شاه‌عباسی، مهرپادین و رباط زین‌الدین بسته‌اند.

قلعه خورمیز یادگاری از هرمز، پسر انوشیروان ساسانی است که بر بلندای کوهی، اقتدار ایران قبل از اسلام را فریاد می‌زند.

• قلعه مهرپادین

در شهری به نام مهرپادین قلعه‌ای است در دل یک زمین کشاورزی. این قلعه هم یادگاری از ساسانیان است که در این سرزمین جا خوش کرده است. برای دیدنش باید مسیر جاده یزد به کرمان را در پیش بگیرید.

• مسجد جامع مهرپادین

به مهرپادین که رسیدید، سری هم به مسجد جامع آن بزنید. این مسجد از حدود ۹۰۰ سال پیش تا کنون هزاران زن و مرد را از شهرها و شخصیت‌های مختلف دیده است. شاید بنایش به عظمت مسجد جامع یزد نرسد؛ اما خلوص و سادگی‌اش گواهی بر قداست بی‌نظیرش است.

• بادگیر شکیب

هر کجای مهریز که باشید، فرقی نمی‌کند، بادگیر شکیب مثل برج میلاد تهران، از همه نقطه‌های شهر خودش را نشان می‌دهد. شاید دهان شما هم از تعجب باز بماند اگر بشنوید ارتفاع این بادگیر به 55 متر می‌رسد. بی‌دلیل نیست که نامش به‌عنوان بلندترین بادگیر جهان ثبت شده است. این بادگیر را مردی دست‌به‌خیر به نام جعفر شکیب ساخت. البته این تنها هنرش نبود. یک مدرسه دخترانه و یک کبوترخانه هم از آثار ایشان است که به یادگار برای آیندگان مانده است.

• آب انبارهای مهریز

در کنار قنات‌های متعدد شهر، تعداد آب انبارها هم زیاد است. این بناهای خشتی و آجری هم نگهبانان آب بوده‌اند تا خنکی را به دستان مردم هدیه دهند.

• بازار دروازه

اگر دلتان می‌خواهد شور و شوق زندگی را در محلی تاریخی ببینید، سری به بازار دروازه بزنید. این بازار در زمان گورکانیان ساخته شده است. حدود ۳.۵متر عرض دارد و خیلی راحت می‌توانید در امتداد ۳۸متری‌اش قدم بزنید.

• روستای تاریخی سریزد

اگر بخواهیم برای روستای تاریخی سریزد جشن تولد بگیریم، باید بیشتر از 2500 شمع روشن کنیم. این روستا هم یادگاری از ساسانیان است که عجایب بی‌شماری در دل خود جا داده است. مسجد جامع، قلعه تاریخی، دروازه و حمام قدیمی همه دست به دست هم داده‌اند تا جاذبه های این روستا را بیشتر کنند. در این روستا می‌توانید ستاره‌نگری کنید یا از امکانات سافاری بهره ببرید. بی‌جهت نیست که امتیاز پنجمین روستای گردشگری ایران را به خود اختصاص داده است.

• قلعه تاریخی سریزد

یک گاوصندوق بسیار بزرگ را تصور کنید که به ابعاد یک قلعه باشد و در آن چندین و چند اتاق که هرکدامش به فلان تاجر یا سرمایه‌دار تعلق داشته باشد. عکسش را که ببینید متوجه وسعت و عظمت آن می‌شوید. قلعه تاریخی سریزد، اولین صندوق امانات جهان بوده که در دوران ساسانیان ساخته شده است.

• رباط زین الدین

در سراسر ایران چندین و چند کاروانسرا از دوران عباسی به یادگار مانده است که رباط زین الدین هم یکی از آن‌هاست. البته این بنا با بقیه فرق بزرگی دارد. همگی کاروانسراهای دیگر مستطیل شکل هستند و این رباط یک بنای دایره‌ای است. دیوارهای بنا ۸ متر ارتفاع دارد تا دزدان و راهزنان را ناامید کند. در اطراف دیوارها هم ۵ برج دیدبانی هست تا از ۵ جهت مراقب رباط باشند. وارد بنا که شوید، ۱۲ ضلع می‌بینید که اتاقک‌های مختلفی را در خود جای داده است.

• زیارتگاه پیرنارکی

همه ما عاشق شنیدن داستان‌های قدیمی و اسطوره‌ها و اسانه های مختلف هستیم. در روستای ثانی آباد مهریز یکی از این داستان‌های رمزگونه اتفاق افتاده است. گویا نازبانو، شاهزاده خانم پارسی، پس از حمله تازیان به کوه پناه می‌برد و اتفاق‌های جالب دبگری برایش رخ می‌دهد. این که کوه وی را می‌پذیرد یا نه، محل تأمل است؛ اما این مکان در یکی از روزهای خاص مردادماه، محل تجمع زرتشتیان می‌شود. جالب است بدانید حتی پارسیان هندوستان نیز در این روز خاص به زیارتگاه پیرنارکی می‌آیند و مراسم خود را انجام می‌دهند. آنچه برای همه ایرانیان جالب است، اتاقک‌های خشت و گلی است که بیش از هزار سال، میزبان زائران این زیارتگاه بوده است.

مکان‌های مذهبی

مردم مهریز، مردمی مهمان‌نواز، سخت‌کوش و دین‌دار هستند. بی‌دلیل نیست که یزد حسینیه ایران است و این شهرستان هم یکی از پرچم‌داران این شعار. شعائر دینی این شهرستان حتی با عینک روشن‌دلان نیز دیدنی است. مگر می‌شود کسی به این شهرستان بیاید و حسینیه باغبهار، مسجد باغبهار، امامزاده شاه‌صفی‌الدین، امامزاده سیدغیاث‌الدین و مسجد جامع مهرپادین را نادیده بگیرد.

مشاهیر مهریز

درباره بادگیر شکیب که صحبت کردیم، از مردی نیکوکار به نام جعفر شکیب سخن گفتیم. به قول اهالی مهریز، کسی نیست که دعای خیرش را بدرقه راه این مرد بزرگ نکرده باشد. البته او تنها نیکوکار مهریزی و افتخار این شهر نیست. نام دکتر فروزان‌نیا که بیاید، تمام پزشکان مهریزی، سر تعظیم بر آستان یکی از بزرگ‌ترین جراحان قلب خاورمیانه، فرود می‌آورند. علاوه بر این‌ها، یاد و خاطره آیت‌الله شیخ علی برهان، همیشه در قلب مردم مهریز ماندگار است. همچنین مهریز شاعری خوش‌ذوق با نام میرزا غلامحسین زارع را پرورش داد که توانست علاوه بر شعر و شاعری، زعفران‌کاری و نهال‌کاری پسته را به مردم تلاشگر مهریزی بیاموزد.

مشاغل در مهریز

شهرستان مهریز با قرارگرفتن در کنار جاده سنتو، به‌راحتی امکان ارتباط از جنوب به شمال را دارد و این خود عاملی است که توانست قشر وسیعی از مردم مهریز را به شغل رانندگی سوق دهد. تعداد بسیاری از مردم مهریز راننده ماشین سنگین هستند و این خود عاملی است که سبب شده است بسیاری از زنان مهریزی به‌تنهایی نقش مادری خود را ایفا کنند.

البته مردمان مهریزی به‌خوبی توانسته‌اند در زمینه کشاورزی و دامداری هم خودنمایی کنند. کشاورزی‌شان تا به گونه‌ای است که دامداران و گاوداری‌ها تا حدی از واردات کاه و یونجه بی‌نیاز باشند. گندم و جو هم که در سراسر زمین‌های کشاورزی مهریز به چشم می‌خورد.

همچنین این مردم حصیر‌بافی و سبد‌بافی هم حرفی برای گفتن دارند؛ اما تنها نگرانی ریش‌سفیدان مهریزی از نابودی این صنایع دستی در مهریز است. این نگرانی‌ حتی دست از دامن گیوه‌بافان مهریزی هم برنداشته است. مردم مهریز با حفظ سنت، همگام با صنعت و تکنولوژی پیشرفت کردند. کشتارگاه صنعتی مهریز یکی از بزرگ‌ترین کشتارگاه‌های کشور است که گوشت خیلی از مناطق کشور را تأمین می‌کند. آوازه آن حتی دامداران شیرازی و دیگر مناطق اطراف استان یزد را به سمت خود کشیده است. مجتمع‌های پرورش شتر‌مرغ و استخر‌های پرورش ماهی مهریز هم در استان، حرفی برای گفتن دارند.

اقامت در مهریز

برای سرزدن به جاهای دیدنی مهریز و لذت‌بردن از آثار تاریخی و طبیعی این شهر و حومه‌اش، یکی دو روز زمان کمی است. اگر از ما می‌پرسید، چند روزی را خالی کنید و با دل و حوصله جمع به گردش در شهر بپردازید. برای اقامت هم نگران چیزی نباشید. می‌توانید به اقامتگاه بومگردی سرای جهانگرد مهریز بروید. آدرسش را انتهای همین پاراگراف برایتان می‌گذاریم. اینجا یک خانه به سبک خانه‌های قاجاری است که همه امکانات مطلوب را دارد و حس ماندن در دل تاریخ را به شما منتقل می کند.

یک راه دیگر هم اقامت در هتل‌های یزد است. از مهریز تا یزد حدود ۴۵ کیلومتر راه است و با ماشین حدود ۴۰ دقیقه طول می‌کشد تا به آنجا برسید.

رستوران در مهریز

رستوران باغ مهرنگار مهریز و کافه رستوران گودالک در مهریز دو گزینه خوب برای چشیدن طعم‌های جدید و خوب هستند. پیتزا دایی جون، پیتزا ایلیا، کافه ساندویچ مکث و پیتزا پانیذ هم در این شهر امتیاز بیشتری نسبت به رقبایشان دارند. اگر دلتان تنوع خواست، از اهالی آدرس بگیرید یا در گوگل مپ بزنید تا خودتان را مهمان ساندویچ یا فست فود دیگری کنید.

سوغات مهریز

یادتان هست در بخش‌های قبلی از دردل پیران مهریز برایتان گفتیم و ادامه دادیم که صنعت حصیربافی و گیوه‌دوزی در این شهر دارد رو به فراموشی می‌رود؟ بی‌شک استقبال شما مسافران از این دو صنعتِ دستی زیبا باعث می‌شود پشت جوانان به این حرفه گرم‌تر شود. در سفرتان به مهریز سبد حصیری بخرید و آن را با گیوه و چاقوی دست‌ساز پر کنید. اگر هم اهل شیرینی هستید می‌توانید کیک یزدی یا پشمک و باقلواهای یزدی را هم در همین سبدها قرار دهید. انتخاب با خودتان است. یادتان باشد که چشم امید پیران شهر به انتخاب شماست.

البته که سنگ‌تراشی، قلم‌زنی و قالی‌بافی هم از هنرهای مردم این شهر است. سنگ و فرش را نمی‌دانیم می‌توانید با خودتان ببرید یا نه؛ ولی قلم‌زنی‌ها را که ببینید، پایتان سست می‌شود و شاید سر کیسه هم شل بشود! خدا را چه دیدید؟ البته که در سفر به مهریز نمی‌توان از انارهای خوشمزه، پسته و بادام آن نیز چشم پوشید.

مسیر دسترسی به مهریز

خوشبختانه از شهرهای مختلف کرمان و یزد می‌توان به مهریز رسید. همه مسیرها آسفالته هستند و همگی شما را در نهایت امنیت و سلامت به این شهر تاریخی می‌رسانند.

شوربختانه مهریز ایستگاه راه آهن یا فرودگاه ندارد و شما برای سفر به آن باید از ماشین شخصی‌تان استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه قطار یا فرودگاه به این شهر، متعلق به یزد است. انتخاب با خودتان. ما که می‌گوییم ماشینتان را برای سفر سرویس کنید تا برای گشت‌وگذار میان جاهای دیدنی مهریز با مشکلی مواجه نشوید.

همه عوامل طبیعی، اجتماعی، علمی، جغرافیایی و… دست‌به‌دست هم دادند تا با افتخار شهری به نام مهریز را در صفحه جغرافیای این کشور پهناور به وجود آورند. بازدید از جاهای دیدنی مهریز هم شما را سر ذوق می‌آورد و هم درس‌های بسیاری از صبوری و گذشت و استقامت به شما می‌آموزد. شما نظرتان درباره این شهر چیست؟ برای اهالی ره بال آسمان بنویسید.