راهنمای سفر ترکمن صحرا | هرآنچه باید از این خطه بدانید

ترکمن صحرا از مناطق بزرگ و اصیل ایران است که با شهرستان‌ها، روستاها و طوایف گوناگون، بخش چشمگیری از مناطق شمالی ایران را به خود اختصاص داده است. در این منطقه خاص و دوست‌داشتنی ایران، از هنر تاریخ باستان تا زیبایی‌های طبیعت به‌وفور یافت می‌شود. این سرزمین کهن با سازه‌های تاریخی فراوان، روستاهای خوش‌آب‌وهوا، گورستان باستانی، اسب‌های اصیل، فرهنگ غنی، موسیقی جاودان ترکمنی و صدای خوش ساز دوتار هویت پیدا می‌کند. در این مطلب، شما را برای سفر به ترکمن صحرا آماده می‌کنیم.

ترکمن صحرا کجاست؟

ترکمن صحرا منطقه‌ای سرسبز و بهشتی است که در شمال و شمال شرق ایران و یکی از خوش‌آب‌وهواترین مناطق آن واقع شده است. جمهوری ترکمنستان از شمال، رشته‌کوه‌های البرز از جنوب، دریای خزر و گلستان از غرب و خراسان شمالی از شرق، این منطقه سرسبز را در آغوش گرفته‌اند.

آب‌و‌هوای ترکمن صحرا

بارندگی در منطقه ترکمن صحرا برخلاف گیلان و مازندران کمتر است و نزدیکی به بیابان «قره قوم» ترکمنستان سبب تأثیرپذیری بسیار از اقلیم این منطقه شده است. بارانی‌ترین لحظه‌های دشت زیبای ترکمن را در ماه بهمن شاهد خواهید بود و در نیمه اول تابستان بیش از همیشه این منطقه آب‌‍وهوای خشک را تجربه می‌کند.

همچنین وجود دریای خزر در غرب این منطقه نیز سبب افزایش رطوبت در مناطق حوالی دریا شده است. هرچه از دریا دورتر می‌شویم و به سمت شمال شرق کشور حرکت می‌کنیم، شهرهای واقع در این منطقه از ترکمن، آب‌وهوای خشک‌تری نسبت به حوالی دریا دارند. بنابراین در ترکمن صحرا تنوع مطلوبی از آب‌وهوا را می‌توانید تجربه کنید. هرچه به جنوب دشت ترکمن نزدیک می‌شویم، هوای مدیترانه‌ای غالب است و شاهد سرسبزی جنگلی خواهیم بود؛ اما هرچه فاصله‌مان با شهرهای شمالی کم می‌شود، آب‌‎وهوای نیمه‌خشک محسوس و دشت‌های سرسبز و وسیع جلوه‌گر می‌شوند.

بهترین زمان سفر به ترکمن صحرا

برای آنکه روی بهشتی دشت ترکمن صحرا را ببینید، پیشنهاد می‌کنیم که در بهار راهی این منطقه از جغرافیای ایران شوید. آب‌وهوای مطلوب بهار در تمام نقاط ترکمن، دل‌چسب خواهد بود. ضمناً بهتر است که تابستان را برای سفر به این منقطقه انتخاب نکنید؛ زیرا گرمای بیابانی مناطق شمالی و دمای شرجی مناطق جنوبی، ممکن است آزاردهنده باشد.

البته پاییز هم از زمان‌های مناسب سفر به این منطقه است که علاوه بر زیبایی، هوای مطلوبی هم دارد. فراموش نکنید که در این فصل قبل از سفر هواشناسی را چک کنید تا با سرمای گزنده‌ای روبه‌رو نشوید. زمستان نیز به دلیل سرمای هوا، انتخاب خوبی برای سفر نخواهد بود.

طبیعت و پوشش گیاهی ترکمن صحرا

موقعیت جغرافیایی منطقه ترکمن صحرا سبب تنوع در پوشش گیاهی در سرتاسر این دشت پهناور شده است. شما در تمامی شهرها و روستاهای این دشت، پوشش یک‌رنگی نخواهید دید. در قسمت‌های جنوبی ترکمن بارش باران از قسمت‌های شمالی بیشتر است و رنگ سبز در این مناطق غوغا می‌کند. در این مناطق رد پای جنگل‌های مازندران مشهود است و سرسبزی خاص پوشش گیاهی مازندران به خاک ترکمن صحرا نیز نفوذ کرده است. در واقع هرچه به جنوب رود گرگان نزدیک می‌شویم، سرسبزی بیشتری به چشم می‌بینیم. گیاهان چمنی نیز همچون پارچه مخملی سبزرنگ، به‌روی خاک ترکمن صحرا کشیده شده‌‌اند.

اما هرچه به سمت شمال رود گرگان بروید، شلختگی گیاهان سرسبز را متوجه خواهید شد و دیگر خبری از یکدستی رنگ سبز در دشت نیست. در این مناطق گیاهان شورپسند و مناسب با آب‌وهوای خشک همچون گز دیده می‌شود. در واقع ترکمن صحرا سرزمینی است که در آن می‌توان تأثیر عواملی همچون رطوبت، ارتفاع موقعیت جغرافیایی، درجه حرارت و نوع خاک را در پوشش گیاهی عمل آمده به‌خوبی دید.

روستاهای منطقه ترکمن صحرا

بسیاری از خوش‌آب‌وهواترین روستاهای ایران در شهرستان‌های ترکمن واقع شده‌اند. دشت ترکمن با طبیعت متنوع و فرهنگ غنی خود، بیش از 100 روستای متنوع کشور را به خود اختصاص داده است. از این روستاها می‌توان به روستای «قره قاشلی» اشاره کرد که در دهستان قره‌سو شهرستان ترکمن واقع شده است. روستای «آی‌تمر» از دیگر دهکده‌های استان گلستان است که در دهستان کرند گنبد کاووس واقع شده است. از دیگر روستاهای شهرستان گنبد می‌توانیم به روستای «ترشکلی» در دهستان اترک اشاره کرد. اوخی‌تپه، ارمی‌آباد، نورآباد و… از دیگر روستای های خطه ترکمن هستند.

جاهای دیدنی ترکمن صحرا

دشت ترکمن از مناطق قدیمی و باستانی ایران است و جاهای دیدنی آن از معروف‌ترین جاذبه‌های استان گلستان محسوب می‌شوند. در ادامه با تعدادی از جاهای دیدنی ترکمن صحرا آشنا خواهید شد.

• بندر ترکمن

بندر ترکمن یکی از مهم‌ترین مناطق ترکمن صحرا و از جاهای دیدنی گلستان است. این منطقه در غرب منطقه دشت ترکمن واقع شده است. این شهر از اولین مناطق ایران بود که خطوط راه‌آهن در آن افتتاح شد. این شهر با کمک خطوط راه‌آهن به خلیج فارس و همچنین بندر امام خمینی در ماهشهر متصل می‌شود. ارتباط دریای خزر در شمال ایران با خلیج فارس در جنوب کشور، اهمیت بندر استراتژیک ترکمن را بیش از پیش نشان می‌دهد.

از جذابیت‌های جالب بندر ترکمن، جزیره آشوراده است. این جزیره درون دریای خزر و در حدود یک کیلومتری ساحل بندر ترکمن واقع شده است. دسترسی به این جزیره از طریق اسکله بندر ترکمن در استان گلستان امکان‌‎پذیر است. از دیگر جذابیت‌های بندر ترکمن، «پارک ملی گلستان» است و از طبیعت‌های خوش‌آب‌وهوای این شهر محسوب می‌شود. همچنین روستای «قره قاشلی» که از مراکز پرورش اسب اصیل ترکمنی است، در منطقه بندر ترکمن واقع شده است. در سفرتان به استان گلستان و منطقه ترکمن صحرا، رفتن به بندر ترکمن را هرگز از دست ندهید. این بندر از منحصربه‌فردترین بندرهای ایران است و حال‌وهوای سفر به آن با سایر بندرهای دریای خزر همچون انزلی، نوشهر، فریدون کنار و… قابل قیاس نیست.

• آبشار کبودوال

آبشار کبودوال یکی دیگر از جاهای دیدنی ترکمن صحرا و گلستان است و در جنوب شرقی شهرستان علی‌آباد کتول واقع شده است. این آبشار خزه‌ای یکی از شاهکارهای طبیعت است و در دل جنگلی سرسبز با بافت هیرکانی قرار دارد. برای رسیدن به این آبشار باید به سمت دامنه کوه «هارون» و دره‌ای سرسبز بروید. قسمتی از مسیرتان به‌صورت پلکانی است و بیش از 300 پله دارد.

• تپه ماهورهای هزار دره ترکمن صحرا

یکی از جاذبه‌های طبیعی شمال ترکمن صحرا، در شمال شرقی شهر کلاله واقع شده است و جذابیت چشمگیری دارد. این منطقه با صفی از دره‌ها و تپه‌ها، موجی سرسبز در دشت به راه انداخته است. تماشای این منطقه از قابی دور، بسیار زیبا و چشم‌نواز خواهد بود. تشکیل دره‌های فراوان کنار تپه‌ها، سبب شده تا به این جاذبه نام هزار دره را اختصاص دهند. این منطقه از نیمه‌های پاییز تا اوایل بهار، انتخاب عشایر برای قشلاق است. برای تماشای اوج زیبایی این جاذبه، باید در بهار به‌ سراغ آن بروید.

گمیش تپه و موزه مردم‌شناسی

گمیش تپه نام یکی دیگر از جاهای دیدنی ترکمن صحرا است که نزدیک به مرز ترکمنستان و شمال شرقی دریای خزر واقع شده است. داستان نام‌گذاری این منطقه نیز روایت جالبی دارد و علت انتخاب گمیش یا همان نقره را برای این جاذبه مشخص می‌کند. به گفته محلی‌ها در گذشته این منطقه پر از سکه‌های نقره بوده است و همگی در زمان قاجار کشف شده‌اند. به همین دلیل نام تپه نقره‌ای یا به زبان محلی گمیش برای این منطقه انتخاب شده است. عده‌ای هم بازتاب نور خورشید از تپه‌های نمکزار را علت اصلی انتخاب نام گمیش برای این منطقه می‌دانند.

در این منطقه از ماجراجویی در موزه مردم‌شناسی گمیش تپه غافل نشوید. این موزه از زمان پهلوی اول، در خانه تاریخی گوکلانی برپا است و آینه‌ای از سنت و فرهنگ زندگی مردمان ترکمن است.

جاذبه های تاریخی ترکمن صحرا

بسیاری از جاذبه‌های تاریخی ایران در منطقه ترکمن صحرا واقع شده‌اند. در ادامه با تعدادی از آن‌ها آشنا خواهید شد.

• مقبره خالد نبی

مقبره‌ای ساده با گنبدی سبز واقع در اتفاعات سرسبز، زیباترین و شاخص‌ترین تصویری است که می‌توان از ترکمن صحرا دید. مقبره خالد نبی از جاهای دیدنی ترکمن و کوهستان‌های استان گلستان است که بر بلندای قله «گوگجه داغ» جا خوش کرده است. خالد نبی در ۸۶کیلومتری شمال گنبد کاووس و ۶۵کیلومتری شمال کلاله واقع شده است و از جاذبه‌های تاریخی و نامدار گلستان محسوب می‌شود. روستای گچی سو در جنوب خالد نبی ‌روی نقشه دیده می‌شود و مسافت بین این دو نقطه برابر با ۱۰ کیلومتر است. آی تمر که از توابع بخش مراوه تپه است در شمال این زیارتگاه واقع شده است.

ارتفاع موقعیت جغرافیایی مقبره خالد نبی بسیار قابل توجه است. دیدن مناظر چشم‌نواز ایران و ترکمنستان در این نقطه از ترکمن صحرا فوق‌العاده جذاب می‌شود. مقبره خالد نبی سازه‌ای ساده با گنبدی سبزرنگ است. گفته می‌شود این سازه آرامگاه یکی از پیامبران خدا بعد از حضرت عیسی بوده است.

• گورستان خالد نبی

اگر از ارتفاعات گوگجه داغ به سمت پایین حرکت کنید، با گورستانی عجیب و غریب روبه‌رو خواهید شد. این گورستان قدمت بسیار زیادی دارد و می‌توان را به متعلق به دوران پارینه سنگی دانست. سنگ مزار در قبرستان خالد نبی با آنچه تا کنون دیده‌ایم بسیار متفاوت است. در این گورستان سنگ مزارهایی عجیب و غریب وجود دارد که ارتفاع بعضی از آن‌ها به دو متر هم می‌رسد.

• برج گنبد قابوس

برج گنبد قابوس یکی دیگر از جاهای دیدنی گلستان و منطقه ترکمن صحرا است که در پارک ملی شهر گنبد کاووس یا به‌عبارتی قابوس واقع شده است. این برج آجری بازمانده از سده چهارم هجری است و عنوان بلندترین برج تمام آجری جهان را به خود اختصاص داده است. اگر ارتفاع پی را نیز در نظر بگیریم، بلندای این برج با گنبد مخروطی، به ۷۲ متر می‌رسد. همچنین برج گنبد کاووس روی تپه‌ای با ارتفاع ۱۵ متر از زمین واقع شده است و همین امر به مرتفع‌شدن آن افزوده است. از دیگر ویژگی‌های این بنای تاریخی، کتیبه‌های دورتادور آن است که نوشتاری به خط کوفی دارند.

• پل آجری آق قلعه در آق قلا

این پل از آثار تاریخ به‌جامانده در دوران صفوی است و ‌روی رود گرگان بنا شده است. تمامی این سازه از آجر ساخته شده است و از جاهای دیدنی گلستان و ترکمن محسوب می‌شود. این پل تقریباً در ۲کیلومتری شمال گرگان واقع شده است. طول آن به حدود ۷۰ متر و عرض آن به 30 متر می‌رسد. پایه‌های نگهدارنده این پل به‌صورت طاق جناغی طراحی شده‌اند و زیبایی این بنای تاریخی را بیشتر نشان می‌دهند.

پیشنیه منطقه ترکمن صحرا

ترکمن صحرا از قدیمی‌ترین سرزمین‌های ایرانی است و دریا، کوه و جنگل دور آن را فراگرفته‌اند. آثار یافت‌شده در این منطقه خبر از قدمتی بیش از 7هزار سال می‌دهد. این آثار شامل اشیای سفالی و دیگر ساخته‌های مختص گذشتگان بوده است. کارشناسان با بررسی این گنجینه‌های باستانی، قدمت چشمگیری را تخمین زدند. همچنین گورستان خالد نبی یکی دیگر از نشانه‌هایی است که فرضیه سکونت انسان در دوره‌های کهن در این منطقه از ایران را به واقعیت نزدیک‌تر می‌کند.

منطقه ترکمن در روزگار گذشته یکی از جلگه‌های حاصلخیر خزر بوده است و بعد از عقب‌نشینی خط ساحلی دریا به‌وجود آمده است. البته در تشکیل این جلگه شمالی، رسوب دو رود «گرگان» و «اترک» بسیار مؤثر بوده است. پس از ورود مهاجران ترکمنی به این دشت، با گذشت زمان این منطقه با ‌عنوان ترکمن صحرا شناخته شده است. مردم ترکمن در طول دوران مختلف شاهد وقایع مهمی بوده‌اند. یکی از مهم‌ترین رخدادهای تلخ تاریخی برای آن‌ها در زمان معاصر اتفاق افتاده است. در این واقعه مردم گنبد در مقابل چریک‌ها مقاومت کردند و در نتیجه آن یک جنگ تمام عیار با کشتار بی‌رحمانه مردم ترکمن رخ داد.

فرهنگ و هنر

• جمعیت و زبان

ترکمنی‌ها مردمانی خونگرم و اصیل هستند که تا سال 2018 در حدود 790 هزار نفر از جمعیت ایران را به خود اختصاص داده‌اند. این مردم به زبان ترکمنی که نوعی از زبان ترکی است، صحبت می‌کنند و گویشی مشابه ایل «یموت» دارند.

• مذهب و طوایف

اغلب ترکمنی‌ها مسلمان هستند. این مردم به مذهب حنفی، یکی از گرایش‌های اهل سنت در اسلام، معتقد هستند. از طوایف ساکن در منطقه ترکمن صحرا می‌توان به طایفه‌های خزرلی، نرزیم، آناولی، ناخورلی، چاوادار، اساری، گوکلان، سالیر، ساریق، تیکه، یومود و تورکمان اشاره کرد. طایفه قایی در ترکمن صحرا بازمانده از نسل اوغوزخان هستند و این قبلیه امپراطوری عثمانی را پایه‌گذاری کرده‌اند.

• موسیقی

فرهنگ مردم ترکمن با ساز و نوا پیوند خورده است و ساز دوتار ترکمنی، معرف این خطه است. علاوه بر دوتار، کمانچه و نی نیز در بین ترکمنی‌ها طرفدار دارد. در واقع می‌توان ترکمن صحرا را سرزمین موسیقی سنتی و اصیل ایران دانست که نوای سازش شما را به بهشت می‌برد. همچنین رقص سنتی ترکمن نیز از دیگر میراث هنری و فرهنگی این خطه است.

• حرفه مردم

پرورش اسب در ترکمن بسیار رواج دارد و در شهرهایی نظیر گنبد کاووس و کلاله، اصلی‌ترین مراکز پرورش اسب ترکمنی فعالیت می‌کنند. اسب‌های ترکمنی، اصیل‌ترین نژاد اسب در دنیا هستند و شامل سه نژاد برتر یموت، آخال تکه و چناران می‌شوند. قالی‌بافی یکی از حرفه‌های اصلی در بعضی از نقاط ترکمن است و این سوغات گران‌بها و اصیل به دسته هنرمندانه این خطه، بسیار ماهرانه بافته می‌شود.

• پوشش سنتی مردم ترکمن صحرا

لباس سنتی ترکمنی‌ها از زیباترین پوشش‌های محلی ایران است و رنگ در آن غوغا می‌کند. ابریشم، پوست، کتان و پنبه از عناصر اصلی این لباس‌ها هستند. لباس مردان ترکمنی شامل بالاپوش ابریشمی، کلاه‌های پر حجم، عرقچین، شلوارهای گشاد و پاپوش‌هایی همچون چکمه است.

لباس زنان ترکمنی، اصلی‌ترین زینت آن‌هاست و بر اساس سن و متأهل یا دوشیزه‌بودن، می‌تواند متفاوت باشد. این لباس‌ها معمولاً شامل پیراهن ابریشمی، کمربند، بالاپوش مخملی یا ابریشمی، لباس پشمی، شلوار، سربند و… هستند.

امکانات رفاهی ترکمن صحرا برای گردشگران

• بازارچه‌های محلی؛
• اقامتگاه‌های بوم‌گردی و محلی؛
• هتل‌های واقع در شهرهای منطقه؛
• رستوران‌های محلی؛
• امکانات رفاهی در اطراف بعضی از جاذبه‌ها همچون سرویس بهداشتی، آلاچیق، پارکینگ و… .

سوغات ترکمن صحرا

قالی‌بافی از صنایع دستی و سنتی ترکمن صحرا است و بانوان ترکمنی نامدار این حرفه هستند. علاوه بر قالی، زنان ترکمن در بافت پشتی نیز تبحر دارند. طرح و نقشه این صنایع هنرمندانه، سمبلی از طبیعت و فرهنگ مردم ترکمن است و زیبایی منحصربه‌فردی دارد. همچنین صنایع چوبی، سوزن‌دوزی، ساخت زیورآلات دستی، نمدمالی، ابریشم‌بافی و دوخت و تهیه انواع لباس‌های محلی از دیگر سوغات و صنایع دستی ترکمن صحرا هستند.

بازار محلی ترکمن صحرا

در بازارهای محلی ترکمن می‌توانید انواع صنایع دستی این خطه از جمله قالی، پوشاک محلی و… را تهیه کنید. در این بازار روسری‌های خوش‌رنگ‌ولعاب زنان ترکمن و کلاه‌های پرحجم و پشمی مردان از پر فروش‌ترین پوشاک سنتی هستند و گردشگران شیفته خود می‌کنند. علاوه بر صنایع دستی، انواع سوغات خوشمزه و محلی از جمله محصولات لبنی تازه نیز در این بازارها یافت می‌شود. بازارچه‌های ساحلی بندر ترکمن از بازارهای پر رونق در ترکمن صحرا هستند.

اقامت در ترکمن صحرا

اگر قصد دارید که شب را در یکی از روستاها و شهرهای منطقه ترکمن صحرا بگذرانید، گزینه‌های متعددی پیش روی شماست. اگر با طبیعت رابطه خوبی دارید، کمپینگ را تجربه کنید. در چنین شرایطی همراه داشتن وسایل ضروری همچون چادر سفر، کیسه خواب، کفش مناسب، کلاه و… را هرگز فراموش نکنید. علاوه بر این، حتماً کیسه زباله همراهتان باشد و زباله‌هایتان را در طبیعت رها نکنید. اطراف آرامگاه خالد نبی و نزدیک به گورستان باستانی این منطقه، به دلیل وجود پارکینگ و سرویس بهداشتی، گزینه مناسبی برای اتراق است.

اقامت در اقامتگاه‌های بومگردی، خانه‌های محلی، سوئیت، ویلا و هتل‌های روستاها و شهرهای این منطقه از دیگر گزینه‌های اقامتی در سفرتان محسوب می‌شوند. در صورت اقامت در خانه‌های محلی و بوم‌گردی فرصت بیشتری برای عجین‌شدن با زندگی اصیل و سنتی ترکمنی خواهید داشت. همچنین می‌توانید با کمک محلی‌ها اسب‌سواری را در طبیعت ترکمن تجربه کنید.

هتل های منطقه ترکمن صحرا

• مجتمع اقامتی شیدا گنبد کاووس؛
• هتل قابوس گنبد کاووس؛
• هتل شهاب ناهارخوران گرگان؛

• هتل آذین گرگان؛
• هتل زیارت گرگان؛
• هتل جهانگردی ناهارخوران گرگان.

اقامتگاه های بومگردی ترکمن صحرا

• اقامتگاه بوم‌گردی ترکمن ایل کلاله؛
• بوم‌گردی هزار دره خالد نبی؛

• بوم‌گردی ترکمن اولکام کلاله؛
• بوم‌گردی ترکمن اوی؛

• بوم‌گردی ترکمن یاشار کلاله؛
• بوم‌گردی اوغوزخان گنبد کاووس.

غذاهای اصیل و سنتی ترکمن صحرا

فقط کافی است که یک بار غذاهای لذیذ این خطه از ایران را بچشید تا طعم آن را هرگز فراموش نکنید. سبزیجات و گوشت گوسفندی از اجزای اصلی غذاهای سنتی ترکمن هستند.

معروف‌ترین غذای سنتی

از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به «چکدرمه» اشاره کرد که گوشت ماده اصلی آن است. همچنین «قایش» از دیگر غذاهای محلی خوشمزه این منطقه است که بر پایه سبزیجات آماده می‌شود. از دیگر جذابیت‌های خوشمزه ترکمن صحرا، انواع نان و شیرینی و آش‌های متنوع است که می‌توانید طعم آن‌ها را در شهرها و روستاهای این دشت شمالی تجربه کنید.

رستوران‌های ترکمن صحرا

• رستوران چکدرمه در کمربندی شهر گرگان؛
• رستوران سنتی اجه جنب برج قابوس در گنبد کاووس؛
• کافه رستوران ترکمن اوبا در ابتدای خیابان خرمشهر و روبه‌روی اداره برق گنبد کاووس.

مسیرهای دسترسی به ترکمن صحرا

اگر مبدأ شما تهران است و قصد دارید که مسیر هوایی را انتخاب کنید، باید پرواز تهران به گرگان یا تهران به گنبد کاووس را سوار شوید. از طریق قطار نیز می‌توانید خودتان را از تهران به گرگان برسانید. اتوبوس‌های مستقر در پایانه‌های شرق و بیهقی نیز به سمت بسیاری از شهرهای استان گلستان حرکت می‌کنند.

اگر قصد دارید که از تهران با خودروی شخصی خودتان به سمت ترکمن صحرا حرکت کنید، از جاده فیروزکوه به سمت بابل و سپس از جاده سیاهکل به سمت گرگان حرکت کنید. سپس با توجه به شهر مدنظرتان به‌عنوان مقصد، می‌توانید مسیرتان از گرگان به دیگر قسمت‌های ترکمن ادامه دهید. همچنین می‌توانید قبل از رسیدن به گرگان و بعد از گذر از گلوگاه، به سمت بندر گز بروید و سپس وارد جاده بندر گز به بندر ترکمن شوید تا به این بندر شمالی واقع در استان گلستان برسید. 

امیدواریم که از سفرتان به شهرهای و روستاهای ترکمن صحرا لذت ببرید و خاطره‌ای خوش برای خودتان بسازید. برای آشنایی با جاهای دیدنی استان گلستان و راهنمای بازدید از جاذبه‌های واقع در شهرهای ترکمن، مجله گردشگری ره بال آسمان را دنبال کنید.