جاهای دیدنی پیشوا | شهری که با افسانه ایرج گره خورده است

اسم تهران که می‌آید بیشتر ما ناخودآگاه ذهنمان به سمت میدان آزادی می‌رود و آسمان خاکستری آن که حاصل تردد هزارن ماشین در خیابان‌های شلوغ این شهر است. شاید به همین دلیل است که تا کار واجب نداشته باشیم، گذرمان به تهران نمی‌افتد. ما در این بخش از ره بال آسمان می‌خواهیم تصویر ذهنی‌مان را از تهران و شهرهای اطرافش عوض کنیم. برای امروز قصد داریم به شهرستان پیشوا برویم و از دیدن جاذبه های گردشگری آن لذت ببریم. با ما همراه شوید، قول می‌دهیم پشیمان نشوید.

پیشوا کجاست؟

حق دارید اگر تا به حال اسم پیشوا به گوشتان نخورده باشد. این شهر با وجود قدمت تاریخی بسیار قوی و محکمش، هنوز برای خیلی از مردم ناشناخته است. برای آن دسته از عزیزانی که نمی‌دانند پیشوا کجاست باید بگوییم این شهر، مرکز شهرستان پیشوا و یکی از شهرهای استان تهران است که در ۴۵کیلومتری جنوب شرقی پایتخت قرار دارد.

پیشوا در ۱۰کیلومتری ورامین قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی اطراف تهران است که قدمت آن به هزاران سال پیش از اسلام می‌رسد. این شهر یکی از معدود شهرهای نزدیک پایتخت است که گردش یک‌روزه در آن و بازدید از آثار باستانی‌اش فرصت مغتنمی است برای علاقه‌مندان به تاریخ.

موقعیت جغرافیایی پیشوا | پیشوا در نقشه ایران

این شهر در جنوب شرقی تهران و در دامنه تپه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز قرار گرفته و از سطح دریا ۹۵۰متر بالاتر است. ارتفاعاتی مثل کوه‌های قره قاج، ده نمک، کوه بی‌بی شهربانو و ارتفاعات قصر فیروز در شمال شرقی و شمال این شهرستان قرار دارند و در جنوب نیز ارتفاعاتی مثل دوازده امام، سیاه کوه و تپه‌های ماهور دیده می‌شود.

ارتفاعات و دشت‌های وسیع اطراف این شهرستان موهبتی از طبیعت به مردم پیشواست که امکان کشاورزی و صیفی‌کاری را برایشان مهیا کرده است. در گذشته این شهرستان بخش کوچکی بود که در تقسیمات کشوری به‌عنوان یکی از توابع شهرستان ورامین به حساب می‌آمد؛ اما با توجه به افزایش جمعیت در این منطقه، سرانجام در سال ۱۳۸۹ از بخش، به شهرستان ارتقا پیدا کرد.

آب و هوای پیشوا | معتدل و نیمه خشک

خب وقتی کوه و دشت و ابرهای باران‌زا در کنار هم قرار بگیرند، آب‌وهوای معتدل و نیمه‌خشک برای آن منطقه به وجود می‌آورند. البته در دشت‌های پیشوا آب‌وهوای صحرایی حاکم است. با این‌حال نسبت‌به سایر مناطق کویری معتدل‌تر بوده و شب‌های زمستانی سردتری دارد؛ ولی در بهار و پاییز هوا دل‌نشین‌تر و مطبوع‌تر می‌شود.

پوشش گیاهی پیشوا | قطب تولید گل و گیاهان دارویی ایران

بخشی از طبیعت پیشوا، جنگل طبیعی است که با توجه به خشک و بیابانی بودن شهرستان پیشوا، نقش مهمی در متعادل‌کردن آب‌وهوای آن ایفا می‌کند. پوشش گیاهی این جنگل‌ها را بیشتر غال و نوعی گونه درختی گز تشکیل داده که طبیعت زیبایی را در این شهرستان ایجاد کرده است.

همین‌طور گیاهانی مثل گل‌گاوزبان، کاسنی و خاکشیر در برخی نقاط این شهرستان رشد می‌کند که علاوه بر مصرف دارویی، مصرف غذایی هم دارند. نکته مهم پیشوا این است که یکی از قطب‌های تولید گل و گیاهان دارویی در ایران است و بیش از یک‌هشتم گلخانه‌های ایران در این شهرستان قرار دارند.

پوشش جانوری پیشوا | مأوای پرندگان

پرندگانی که در خشکی زندگی می‌کنند مثل گونه‌های مختلف لک‌لک‌ها، کاکایی‌ها و پرندگان شکاری، زمستان‌های خود را در مناطق استحفاظی اطراف پیشوا سپری کرده و در فصل بهار به سمت مناطق معتدل‌تری کوچ می‌کنند. از دیگر پـرندگانی که در این منطقه زندگی می‌کنند می‌توان به کبوتر چاهی، قُمری خاوَری، کوکر گندمی یا باقرقره و پرندگان شکاری مانند شاه‌بوف، جغد انباری، سونقور، بالابان و پرندگان کمیابی همچون هوبره، انواع پاسری‌ها، گنجشک‌سانان، سار و انواع کلاغ اشاره کرد. علاوه بر پرندگان، پستانداری مثل شغال، کفتار، تشی و گرگ هم در پیشوا دیده شده‌اند.

جاذبه های طبیعی پیشوا | تلفیقی از طبیعت و تاریخ

• درخت چنار ۵۰۰ ساله

در کنار جاده پیشوا به پاکدشت، در مرکز روستای سعیدآباد، درخت چناری هست که قصه‌های فراوانی از گذشته ها در ذهن خود ثبت کرده است. این درخت در یکی از روزهای زندگی ۵۰۰ساله‌اش، شاهد واقعه تاریخی تاج‌گذاری آغامحمدخان قاجار بوده است. در واقع برگزاری این مراسم زیر این درخت، اهمیت درخت را دوچندان کرده است.

گفته می‌شود که دولوهای این منطقه، اولین کسانی بودند که با آغامحمدخان بیعت کردند و این اتحاد ایل قاجار را برای جنبشی عظیم آماده کرد. در تاریخ آمده است، این جا اولین جایی بود که یکی از سران قاجار تاجی مسی بر سر آغامحمدخان گذاشت و با همراهی ساکنان این منطقه توانست به تخت قدرت تکیه بزند.

• پارک بزرگ جنگلی

پارک بزرگ جنگلی، بر فراز تپه‌های مشرف به شهر قرار دارد و تفرجگاه اهالی این شهر است. این پارک با وسعتی بیشتر از ۴۰هکتار یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های استان تهران است که با درخت‌های کاج و سرو پوشیده شده است.

تاریخچه عجیب پیشوا | از تاج‌گذاری ایرج باستانی تا تاج‌گذاری پادشاه قاجاری

به عقیده باستان‌شناسان، قدمت پیشوا به دوره پارینه‌سنگی یا چیزی حدود ۵۰‌هزار سال قبل بر می‌گردد. علاوه بر این در دست‌نویس‌هایی که از تاریخ گرمسار موجود است، حدود منطقه پیشوا را بخشی از منطقه سامنات برشمرده که نام دشتی وسیع در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه‌های البرز، میان تهران و سمنان است و دشت ورامین در امتداد آن قرار دارد.

بر اساس اسطوره‌ها، فریدون در نزدیکی همین منطقه بود که تخت خود را بنا کرد و بر ایران حکم راند. ایرج هم پادشاه اسطوره‌ای بعدی است که با بناکردن دژ بلندی در این منطقه، پیشوا را صاحب بزرگ‌ترین قلعه خشتی دنیا کرد. امروزه زبان مردم پیشوا، فارسی با لهجه تهرانی است. البته برخی مردم هم در این شهرستان با گویش محلی حرف می‌زنند.

مشاهیر پیشوا | تاجی بر سر این شهر

این روزها پیشوا شهری است با بافت مذهبی. شیخ حسن علی پیشوا از مفاخر این شهرستان است که در یکی از روستاهای پیشوا به نام روستای آمره به دنیا آمد. ایشان با کسب تحصیلات حوزوی نزد اساتید برجسته، سال‌ها به تدریس دروس فقه و اصول مشغول بود. وی شاگردانی عالی تربيت کرد که همگی اهل علم و تقوا بودند.

از دیگر مشاهیر پیشوا، دکتر مجتبی دماوندی، نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه بود که تألیفات ماندگاری از وی به یادگار مانده است. جلال‌الدین جُنیدی یکی دیگر از مشاهیر پیشواست که از مفاخر فرهنگ و ادب کشور به شمار می‌رود و آثار ارزشمندی تألیف کرده است.

جاذبه های تاریخی پیشوا | رد پای انسان متمدن در گذشته‌های دور

• تپه سفالین

در محوطه‌ای وسیع و در حدفاصل محله پاچنار و دانشگاه آزاد پیشوا تپه ماهورهایی کوچک و بزرگ قرار دارد که به تپه سفالین معروفند. سرتاسر این تپه‌ها پوشیده از سفالینه‌ها و آثار تاریخی مربوط به هزاره دوم و اوایل سده‌های هزاره اول قبل از میلاد است.

طی کاوش‌های باستان‌شناسی انجام‌شده از عمق ۳۸۵سانتی‌متری این تپه، بقایای سفالی متعلق به اواخر هزاره ششم و هزاره پنجم قبل از میلاد هم کشف شده که امروزه در موزه ملی نگهداری می‌شود.

• تپه شغالی

یکی دیگر از جاهای دیدنی پیشوا که بیشتر جنبه تاریخی دارد، تپه شغالی است که در شمال این شهرستان واقع شده و تاریخ آن به هزاره اول قبل از میلاد بر می‌گردد. این تپه با توجه به نزدیکی به رودخانه جاجرود، در اواخر هزاره ششم قبل از ميلاد، محل زندگی اقوام پيش از تاريخ محسوب می‌شد. عناصر معماری به‌کاررفته در تپه شغالی خشت خام و چينه است. ابزار سنگی و ظروف سفالين زیادی از این تپه کشف شده که نشان از تمدن موجود در این تپه دارد.

• یخچال های طبیعی

در روستای طارند سفلی و علیا، یخچالی طبیعی وجود دارد که از سه قسمت مخزن، سقف و درب تشکیل شده است. این یخچال که مخصوص سرزمین‌های کویری است، در عمق ۴متری زمین ساخته شده و نوع معماری آن به‌صورت دایره با گنبدی بلند است و ۹متر از کف زمین ارتفاع دارد.

دیواره‌های این بنا دو متر ضخامت دارد که رفته‌رفته از ضخامت آن کم می‌شود. پله‌ای نیز دورتادور آن کشیده شده که برای تعمیر و تمیزکردن یخچال کاربرد داشته است. این یخچال با آجر، ساروج و خشت خام ساخته شده است و معماری مخروطی‌شکل و مُدور آن، موجب مقاومت یخچال در برابر گرما می‌شده است.

• آب انبار حصار گلی

یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی پیشوا، آب انبار حصار گلی است که در شرق جاده پیشوا به مبارکیه، در روستای حصار گلی قرار گرفته است. این آب انبار در داخل روستا واقع شده و تا اواخر دوره قاجار از آن استفاده می‌شده است. ساختمان این بنا از آجر و ملات گچ درست شده و یک ردیف پلکان آجری برای دسترسی به مخزن آبش قرار داده‌اند.

• بازار قدیمی پیشوا

پیشوا، به‌عنوان یک شهر تاریخی، بازاری دارد که قدمت آن به بیش از ۳۰۰ سال پیش می‌رسد. مغازه‌ها و حجره‌های قدیمی این بازار نشانه‌های معماری دوره صفویه را در خود دارد. با قدم‌زدن در این بازار به‌خوبی می‌توان گذر تاریخ را مشاهده کرد. حتی برخی از وقایع تاریخی، مثل تیرباران‌کردن ارشدالدوله، از یاران وفادار محمدعلی شاه را می‌شود در آن حس کرد. انتهای این بازار هم به مرقد امامزاده جعفر(ع) ختم می‌شود.

• تپه معین آباد

یکی دیگر از جاهای دیدنی پیشوا و از جمله آثار تاریخی آن، تپه معین آباد است که تاریخ آن به هزاره چهارم و پنجم قبل از میلاد بر می‌گردد. این تپه در دهستان عسگریه، در شرق روستای معین‌آباد، قرار گرفته است.

بر اساس لایه‌نگاری‌هایی که روی این تپه انجام شده است، تاریخ این تپه به ۶هزار و ۵۰۰ سال قبل از میلاد بر می‌گردد. علاوه بر این، در تپه معین آباد خشت‌هایی پیدا شده که به دوره نوسنگی پیشرفته مربوط می‌شود و نشان می‌دهد تا دوره ساسانی هم زندگی در این تپه جریان داشته است.

اماکن مذهبی پیشوا | رد پای دین‌داران در شهر

• امامزاده جعفر

مهم‌ترین قطب گردشگری شهرستان پیشوا، آستان امامزاده جعفر است. در کتیبه منبت‌کاری شده این امامزاده، این بقعه متعلق به امامزاده جعفر الخواری است که به دعوت جمعی از ساکنان شهر خود تصمیم می‌گیرد به خدمت حضرت رضا(ع) در مرو برسد؛ اما بعد از شهادت امام رضا، او نیز به دست مأموران حکومت به شهادت رسیده و در این شهرستان دفن می‌شود.

بقعه امامزاده جعفر پیشوا یادگاری از دوران صفویه است که با گنبدی از کاشی‌های فیروزه‌ای و صحنی بزرگ روی تپه‌ای مشرف به شهر قرار گرفته و در دوران مختلف بازسازی و مرمت شده است. این بنا از آثار ارزشمند معماری اسلامی ایران به شمار می‌رود و نام آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

• بقعه امامزاده یوسف رازی

یکی دیگر از اماکن مذهبی پیشوا، بقعه امامزاده یوسف رازی است که در دهستان بهنام پازوکی جنوبی، از بخش‌های مرکزی شهرستان پیشوا قرار دارد. بنای اصلی این بقعه از پلانی هشت‌ضلعی تشکیل شده که در هشت‌گوشه آن طاق‌نماهایی زیبا کار شده است.

در بالای آن ۱۶ طاق‌نما وجود دارد که گنبد بنا را روی آن استوار کرده‌اند. این بقعه محل دفن یوسف بن حسین رازی معروف به یوسف رازی عارف بزرگ و نامدار قرن سوم هجری است.

• امامزاده عبدالله

امامزاده عبدالله یکی دیگر از مکان‌های مذهبی و تاریخی شهرستان پیشوا است که در نزدیکی روستای قلعه بلند قرار گرفته و صحن آن از جمله جاهای دیدنی پیشوا و مناطق زیبای شهرستان محسوب می‌شود.

غذاهای سنتی پیشوا | خوشمزه و متنوع

در فرهنگ پیشوا غذاهای بومی متنوعی وجود دارد که قدمت برخی از آن‌ها به سال‌های دور می‌رسد. به‌عنوان مثال آش گوجه یکی از غذاهای سنتی مردم ورامین و پیشواست که با حبوبات، سبزی آش، بلغور گندم، جو و گوجه رنده شده تهیه می‌شود. اشکنه هم یکی دیگر از غذاهای بومی این منطقه است که با پیاز، شنبلیله، تخم‌مرغ، گوجه و سیب‌زمینی درست می‌شود.

سوغات پیشوا | یادگار سفر

به بخش خوب و زیبای سفر رسیدیم. در کنار بازدید از جاهای دیدنی پیشوا خوب است که یادگاری از این سفر هم داشته باشید. هنر فرش‌بافی در روستاهای اطراف تهران، قدمتی کهن دارد و یکی از هنرهای محبوب مردم این منطقه است. صیفی‌جات، غلات، حبوبات، پنبه، انجیر، انار و… هم از دیگر محصولات مشهور پیشوا هستند.

مراکز خرید پیشوا | جایی برای تهیه مایحتاج و سوغاتی

برای خریدکردن از پیشوا می‌توانید علاوه بر بازار سنتی و قدیمی آن، به مراکز خرید مدرن شهر نیز سر بزنید. مرکز خرید ایرانیان یکی از این مراکز خرید است که در مرکز شهرستان پیشوا و در خیابان بیست‌متری بهار قرار دارد و یکی از مراکز تجاری این شهرستان است.

مسیرهای دسترسی به پیشوا | پیش به سوی سفر

برای رفتن به پیشوا سه گزینه پیش روی شماست؛ مسیر زمینی، هوایی و راه آهن.

• مسیر جاده ای

پیشوا تا تهران ۴۵ کیلومتر فاصله دارد. با ماشین شخصی می‌توان از طریق بزرگراه ورامین تهران یا از جاده پاکدشت، شریف‌آباد، حیدرآباد به این شهر رسید. آزادراه قم گرمسار نیز مسیر دسترسی شهرهای جنوبی به پیشواست.

• راه آهن

پیشوا در مسیر خط راه آهن تهران مشهد قرار دارد. شما می‌توانید با تهیه بلیط به مقصد پیشوا، با قطار هم به این شهر سفر کنید.

• هواپیما

برای سفر هوایی لازم است از هر شهری که هستید، خودتان را به تهران برسانید. از آنجا هم با اتوبوس یا تاکسی می‌توانید به پیشوا سفر کنید.

امیدوارم در این سفر با ره بال آسمان به شما خوش گذشته باشد و نظرتان درباره تهران و پیشوا تغییر کرده باشد. اگر روزی گذارتان به این شهر افتاد، حتماً تجربه‌هایتان را به ما هم منتقل کنید تا برای دفعه بعد با کوله‌بار مجهزتری از اطلاعات به این شهر سفر کنیم.