جاهای دیدنی سبزوار | راهنمای سفر سبزوار

سبزوار، دیار سربداران، شهر دیرینه‌های پایدار، شهری که اگر به هر طرف آن پای بگذارید، شما را به گوشه‌ای از تاریخ این سرزمین می‌برد. این شهر، با داشتن جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی بسیار، از مهم‌­ترین شهرهای شمال­ شرق ایران در بحث گردشگری محسوب می‌شود. در ادامه برای شناخت جاهای دیدنی سبزوار و راهنمای سفر سبزوار با ما همراه باشید.

مسیر‌های دسترسی به نیشابور

مسیر هوایی

فرودگاه شهید الهامی‌نژاد که در سال ۱۳۸۲ افتتاح شده است، در 10کیلومتری سبزوار و در جاده­ شاهرود ـ سبزوار قرار دارد، بلیط هواپیما سبزوار در حال حاضر از تهران و بالعکس وجود دارد. پروازهای سبزوار در تمام روزهای هفته توسط شرکت‌های ماهان، آتا و آسمان انجام می‌شود.

مسیر جاده‌ای

جاده­ شماره­ 44 سبزوار را از غرب به شاهرود و دامغان در استان سمنان، و از شرق به نیشابور و مشهد متصل می‌کند، جاده­ شماره 87 هم این شهر را از شمال به بجنورد و اسفراین و از سمت جنوب به فردوس و گناباد و جاده­ بیرجند می‌رساند. جاده­ 875 هم این شهر را به قوچان در خراسان رضوی و در نهایت به مرز باجگیران وصل می­‌کند.

راه‌آهن

ایستگاه راه‌آهن سبزوار، در 49 کیلومتری این شهر و در سلطان‌آباد قرار دارد. اگر با خرید بلیط قطار سبزوار به این شهر سفر کرده‌اید باید با تاکسی­‌های خطی از این ایستگاه به سبزوار بروید.

جغرافیای سبزوار

شهرستان سبزوار در غرب استان خراسان رضوی قرار دارد و از شمال با اسفراین، از شرق با نیشابور، از غرب با شاهرود و از جنوب با بَردَسکَن همسایه است. این شهر از نظر جمعیّت و وسعت، یکی از شهرهای مهمِّ استان خراسان رضوی است و پنج بخش به نام‌های مرکزی، ششتمد، روداب، داورزن و خوشاب دارد.

آب و هوای

هوای سبزوار، به خاطر قرار داشتنِ شهر در میان ارتفاعات شمالی و جنوبی، عمدتاً کوهستانی و معتدل است،. اما در قسمت‌های جلگه‌ای هوا گرم‌تر است. بهار و پاییز فصل‌های مناسب‌تری برای سفر به این شهر هستند.

پوشش گیاهی

سبزوار با دارا بودن مناطق کوهستانی و کویری، پوشش گیاهی متنوعی دارد. در مناطق کوهستانی، گونه‌های بوته‌ای و درختچه‌ای مثل ریواس، آویشن، درمنه و… بیش­تر دیده می‌شوند. گونه‌های گیاهی منطقه شیراحمد سبزوار شامل تاغ، گز، درمنه، اسپند، خارشتر، علف‌شور، شورپسند و… است. اراضیِ دشتیِ منطقه پروند سبزوار هم با پوشش گیاهی بیابانی دارای گونه‌های شاخصِ تاغ، گز، بَنه، بومادران، بادام‌کوهی و قیچ است.

پوشش جانوری

رودخانه کال‌شور، کوهستانِ رِیوَند و ارتفاعات کوه­میش بخشی از طبیعتِ زیبا و زیستگاه‌های طبیعی این شهرستان هستند که جانداران و گیاهان فراوانی را در خود جای داده‌اند. مناطق ارزشمندی چون پناهگاه حیاتِ وحشِ شیراحمد و منطقه­ حفاظت‌شده پروند تبدیل به بستر مناسبی برای رشد و نمو گونه‌های مختلف جانوری و محافظت از آن‌ها در مقابل شکارچیان شده است. پناهگاه حیات‌وحش شیراحمد با وسعت 25هزار هکتار، گونه‌های جانوری زیادی را در خود جای داده است؛ از مهم‌ترین این گونه‌ها، جانورانی مثل آهو، گرگ، روباه، کاراکال، جبیر، سنجاب زمینی، همستر دم‌دراز، خارپشت ایرانی، خفاش بال‌سفید و پرندگانی چون عقاب، کرکس، دلیجه، سارگپه، بالابان، کبک، شاه‌بوف و پرندگانی آبزی چون بوتیمار، حواصیل، خوتکا، اردکِ سرسبز و آنقوت را می‌توان برشمُرد. تنها منبع آب این منطقه هم رودخانه کال‌شور است.

جاهای دیدنی سبزوار | جاذبه‌های طبیعی

روستای افچنگ

اگر از اهالی سبزوار نشان طبیعت آرامش‌بخش در همان حوالی را بپرسید، بی‌شک به افچنگ اشاره می‌کنند. یک منطقه­ خوش آب‌ و هوا در دلِ کویر با چشمه‌سارهای خروشان و بافت سنّتی و زیبایی که  به بافت روستای ماسوله در استان گیلان شبیه است. مسابقات کشتی محلی در نوروز، ورزش‌های زمستانی و برف­گیر بودن از دیگر جاذبه‌های افچنگ است.

 ارتفاعات بفره

35 آبشاری که در ارتفاعات بفره وجود دارند، این منطقه را به یک مقصد گردشگری منحصربه‌فرد تبدیل کرده‌اند. ارتفاع بلندترین آبشار به 95 متر می‌رسد و عبور از همه این آبشارها، نیاز به مهارتِ کافی در صخره‌نوردی دارد.

روستای دلبر

دلبر، یکی دیگر از مناطق زیبای حاشیه شمالی سبزوار است. این تفرج­گاه تابستانی 27 کیلومتر از شمال‌غربیِ سبزوار فاصله دارد. رودخانه‌ دلبر به طول 35 کیلومتر، که از دامنه‌های کوه میمستان و النگ­بید سرچشمه می‌گیرد، و پس از آن در مسیر دره‌ای زیبا جاری می‌شود، مهم‌ترین جاذبه این منطقه‌ است.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی سبزوار می‌توان به رودخانه ششتمد، رِیوَند، تپهیعیدگاه، کویر دوشاخ، سد یام، غار اژدر بید و آبشار برغمد اشاره کرد.

حفاظت از محیط‌زیست

اکثر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، در مقابل گزند باد و باران و بلایای طبیعی سالیانِ سال مقاومت کرده و پابرجا مانده‌اند؛ اما متأسفانه قامتشان زیرِ بارِ بی‌مهری مسئولین، که نه تنها برای مرمت آن‌ها قدمی برنداشته، بلکه با اجرای پروژه‌های غیر اصولی باعث تخریبشان هم می‌شوند، خم شده و در حال نابودی هستند. سبزوار شهر موزه‌های زنده است، به هر طرف این شهر که قدم بگذاریم آثاری از گذشته‌های دور قد علم کرد­ه‌اند، آثاری با ارزش که می‌توانند انقلابی در صنعت توریسم این شهر به وجود بیاورند، اما با سکوتی دردناک، در انتظار پایان نشسته‌اند.

تاریخچه سبزوار

سبزوار، شهرِ دیرینه‌های پایدار، که در گذشته به نام‌های بیهق، ساسویه، سربداران و سانزوار یا سازوار خوانده می‌شد. منطقه بیهق را پیش از اسلام، بیهه یا بیهین یا بیهگ (یعنی جای نیکو) می‌گفته‌اند، بیهق (یا بیهه) در میان نیشابور و قومس (دامغان)، و بر سر راهِ جاده­ی ابریشم قرار داشته است. در كتاب آثار باستانی خراسان آمده ‌است که «شهر بیهق از لحاظِ جغرافیایی در 6کیلومتری سبزوار کنونی و در محلِ خسروگرد قرار داشته ‌است، که در اوایل اسلام و قرون اولیه­ آن مركز و حاكم­نشین ناحیه بیهق بوده و بعداً قصبه سبزوار از خسروگرد آبادتر شده‌ و مدت‌ها است كه مركز ناحیه سبزوار است.»

ابوالفضل بیهقی در کتاب خود نوشته که «سبزوار را ساسویه بن شاپورالملک بنا كرده ‌است و شاپور آن بود که نیشابور را بنا کرده است، و سبزوار در اصل ساسویه آباد بوده ‌است.»

جاذبه های دیدنی سبزوار | جاذبه­ های تاریخی

آرامگاه حاج ملاهادی

این آرامگاه واقع در ضلع جنوبی میدان کارگر بوده و قدمت آن به دوره قاجار باز می‌گردد. میرزا یوسف مستوفی الممالک برای ساخت این بنا از نمای آجری با مَلات گچ و گچ خاک استفاده کرده ‌است. طراحی داخلی این بنا چلیپایی است و آیینه‌کاری‌های زیبایی نیز در داخل مقبره به چشم می‌خورد. گنبد فیروزه‌ای رنگ در میان 4 باغچه که آن را احاطه کرده‌اند، نمای آرامگاه را دلنشین‌تر کرده ‌است.

خانه­ جعفرزاده

در کوی نه بام، خیابان بیهق، خانه‌ای تاریخی بازمانده از دوره قاجار وجود دارد که صاحب آن از تُجار ثروتمند شهر بوده ‌است. نمای آجُری، گل‌های شمعدانی، حوضِ آبی، حیاطِ بزرگ، بوی نمِ خاک و… همه­ی چیزی است، که برای سفر کردن به دلِ تاریخ نیاز داریم!

خانه­ الداغی

خانه­ی حاج میرزا مهدی الداغی در شرق خیابان عطاملک جوینی واقع شده و ساخت آن به اواخر حکومت قاجار باز می‌گردد. نمای خانه آجری است و تزئینات نقش‌برجسته­ آجری هم روی آن به چشم می‌خورد. این بنا در سال 1381 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌ است.

خانه و آرامگاه امین‌التجار مشهدی

بنایی به جا مانده از زمان قاجار که متعلق به امین‌‌التجار مشهدی از بازرگانانِ بزرگ این شهر است. این آرامگاه در میدان کارگر، خیابان پیشاهنگیان قرار دارد. ترکیبِ معماریِ سقف این بنا و نور ساطع شده از شیشه‌هایِ رنگیِ پنجره‌ها، منظره‌ای دل­نشین و آرامش‌بخش می‌آفریند.

خانه اولیا

در خیابان بیهق، و در حدِفاصل مسجد جامع و مسجد پامنار سرای اولیا قرار دارد و ساخت آن به اواخر دوره­ قاجار و اوایل عهد پهلوی باز می‌گردد. تزئینات آجُری در زیرزمین این بنا یکی از نمونه‌های زیبا و موفق آجُرکاری است که به سبک خفته و راسته چیده شده ‌است.

کاروانسرای فرامرزخان

حاج فرامرزخانِ سرتیپِ سبزواری در 1291 هـ.ق این رباط را برای استراحت و اتراق زائران امام رضا(ع) احداث کرد. مصالح استفاده شده در این بنا آجُر، گچ، ماسه، آهک و چوب است. بخشی از کاروانسرا هم به‌عنوان موزه مردم‌شناسی تغییر کاربری یافته ‌است. این کاروانسرا در خیابان بیهق، نرسیده به میدان کارگر قرار دارد.

مناره خسروگرد

در 5 کیلومتری غرب شهر سبزوار، مناره‌ای مخروطی‌شکل با ارتفاعی بیش از 30 متر قرار دارد. میلی آجری با تزئینات خفته و راسته به شكل لوزی، که از آجر، چوب و ملاتِ گِل ساخته شده ‌است. یکی از دو کتیبه‌ای که روی بدنه مناره قرار دارد، ساخت این بنا را در سال 505 هـ.ق توسط تاج‌‌الدوله ابوالقاسم بن السعید نشان می‌دهد، که وی در آن زمان نایب وزیر سلطان سنجر بوده ‌است. مناره خسرو‌گرد، در سال 1310 خورشیدی، به ثبت ملی رسیده است.

یخدان‌های تاریخی

اهرام ثلاثه­ی به جا مانده در جنوب شهر سبزوار، با ویژگی‌های خاصِّ معماری، یادآور هوش و ذکاوت معماران ایرانی هستند. این یخدان‌ها که مقاومت بالایی در برابر زلزله دارند، به منظور تولید و نگه‌داریِ یخ ساخته شده­­اند. هر یخدان دارای استخر، دیواری بلند (برای سایه افکندن بر روی یخ­ها و جلوگیری از ذوب شدنِ آن­ها) و مخزن نگه‌داری است. یخی که در زمستان در استخر تولید می‌شد، در مخزنِ انبار و نگه‌داری می­شد و در تابستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. در گذشته بیش از بیست یخچال در حاشیه سبزوار برای تأمینِ یخِ مناطق مختلف وجود داشته ‌است که متأسفانه تعدادِ زیادی از آن­ها تخریب شده‌اند.

آتشکده­ خانه­ دیو

یکی از کهن‌ترین آتشکده‌ها در ایران است که قدمت آن به زمان ساسانیان بر می‌گردد. این بنا در روستای فشتنق، در حوالیِ سبزوار، روی صخره‌ای قرار دارد. به‌خاطر آن­که هیچ اثری از آتشکده برزین‌مهر وجود ندارد، گمان می‌رود که این آتشکده محلِ آتشکده برزین‌مهر باشد، اما هیچ سند رسمی برای اثبات این فرضیه وجود ندارد.

آتشکده­ آذر برزین‌مهر

بر اساس روایات دینی، اهورامزدا در هنگام آفرینش جهان سه آتش، به نام‌های آذر فَرن‌بَغ (آتش روحانیّون)، آذر گُشنَسپ (آتش شاهان و نظامیان) و آذر بُرزین‌مِهر (آتش کشاورزان و برزی­گران) را برای پاسبانی از جهان آفرید. این سه آتش از جنس آتش بهرام بودند، که با فراهم آوردن 16 آتش از منابع مختلف و سپس تطهیر آن برای 1128 بار در طی آئینی به دست می‌آید. آتشکده آذر برزین‌مهر، یکی از سه آتشکده بزرگ ایران در پیش از اسلام است که در منابع تاریخی، جایگاهش را در کوه رِیوَند خراسان دانسته‌اند.

آتشکده میرمظفر، آرامگاه بقراط، خانه اسلامی، رباط تاریخی روستای زعفرانیه، سرای معمارزاده، خانه ترشیزی، آب­انبار سرسنگ و… از دیگر جذابیت‌های تاریخی این شهر هستند.

اماکن مذهبی سبزوار

مسجد جامع سبزوار

مسجدی زیبا و تاریخی است که به‌جامانده از اولین حکومت شیعه‌مذهب در ایران است و 4هزار متر مربع مساحت دارد. کتیبه‌های متعلق به سده­‌های 10 و 11، تزئینات کاشی‌کاری بی‌نظیر با معماری قرن هشتم، آیات قرآن بر سردَر مسجد و آجُرکاری‌ها و مرمَّت‌هایی که در زمان قاجار و پهلوی انجام شده ‌است، از دیدنی‌های این مسجد قدیمی است.

مسجد پامنار

قدیمی‌ترین مسجد سبزوار است، که ساختمان اصلی آن در زمان صفویه ساخته شده است. پیش از احداث ساختمان اصلی، در سال 317 هـ.ق به کمک امیر ابوالفضل زیاری تجدید بنا شد و تک مناره زیبای آن، که نام مسجد نیز به آن اشاره دارد، در سال 420 هـ.ق توسط خواجه امیرک دبیر ساخته شد. تزئینات مسجد شامل آجُرکاری، کاشی‌کاری و کتیبه‌های آجُری است.

امام­زاده شعیب

در جنوب سبزوار و در ضلع جنوبی خیابان رضوی، بقعه امام­زاده شعیب قرار دارد، که احتمالاً ساخت آن به زمان صفویّه باز می‌گردد. بنای امام­زاده دارای چهار ایوان کاشی‌کاری شده و زیبا در چهار طرف است.

امام­زاده یحیی‌بن‌زید

یحیی‌بن‌زید از نوادگان امام سجاد(ع) بوده که به کمک مردم خراسان دست به قیام علیه بنی‌امیه زد. در مورد محلِ دفنِ او اطّلاعات دقیقی در دست نیست و آرامگاه‌های متعددی به نام وی ساخته شده است که یکی از این آرامگاه‌ها در سبزوار قرار دارد.

مشاهیر

سبزوار در طول تاریخ، همواره انسان‌های فرهیخته بسیاری را در دامان خود پرورش داده ‌است، بزرگ­مردانی چون حاج مُلا هادی سبزواری، مُلا حسین واعظ کاشفی، قاسم غنی، سید عبدالاعلی افقهی سبزواری، استاد محمود بیهقی، محمّدتقی شریعتی و… .

 

دکتر علی شریعتی

علی شریعتی مزینانی، در سال 1312 در یکی از روستاهای سبزوار متولد ‌شد. او از نظریه‌پردازان و فعّالان سیاسی در عرصه­ انقلاب اسلامی بود. جامعه‌شناس، نویسنده و پژوهش­گر دینی که آثار او نقش زیادی در احیاء مذهب و سنت در جامعه داشت. وی در 44 سالگی در انگلستان درگذشت و مزارش در سوریه و در جوار مرقد حضرت زینب کبری است.

محمود دولت‌آبادی

در سال 1319 خورشیدی در روستای دولت‌آباد، در جنوب سبزوار چشم به جهان گشود. داستان‌ها، فیلم‌نامه‌ها و نمایشنامه‌های او تا به حال به زبان‌های زیادی ترجمه شده‌ است. مهم‌ترین اثر دولت‌آبادی که نوشتن آن 15 سال طول کشید، «کلیدَر» بوده، که بلندترین رُمان ایرانی است.

ابوالفضل بیهقی دبیر

ابوالفضل محمّدبن‌حسین بیهقی، مورخ و نویسنده معروف دربار غزنویان که کتاب معروف «تاریخ بیهقی» را به رشته تحریر درآورده، در یکی از روستاهای نزدیک سبزوار چشم به جهان گشوده‌ است.

حمید سبزواری

 استاد حسین ممتحنی با تخلصِ حمید سبزواری، در سال 1304 در سبزوار متولد شد، و اغلب اشعار او در زمینه انقلاب اسلامی بود. او در خرداد 1395 درگذشت.

آداب و رسوم سبزوار

آئین‌هایی که هم‌اکنون در سبزوار برگزار می‌شود، نشان از آئین‌های باستانی ایران دارد؛ آئین‌هایی همانند آیین آب‌گیری و جشن تیشته که به اعتقاد برخی از ایران­‌شناسان همان آئین تیشتر است. امروزه در عروسی‌های سبزواری شاهد نبرد سمبلیک اسب سیاه و اسب سفیدِ چوبی هستیم که گویا همان آئین اسب چوبی است که در گذشته برای بارش باران برگزار می‌شد.

زبان و گویش مردم سبزوار

زبان مردم سبزوار فارسی است، با لهجه­ سبزواری، که بیش­تر لغات مورد استفاده در آن، از لغات اصیل فارسی است و کلمات دخیل کم­تر در آن شنیده می‌شود. به دلیل مهاجرت قبایل کُرد و تُرک در دوره­‌های تاریخی گذشته به این منطقه، برخی از اهالی سبزوار به زبان­‌های تُرکی و کُردی صحبت می‌کنند.

لباس و پوشش

پوشش برخی از زنان سبزواری شامل شلوار چین‌دار، چارقد، شوسربندری، چاروق، پی­تاوه و دامن است. لباس محلّی مردان این ناحیه هم شامل پیراهن، شلوار، بی­تاوه، جلیقه و کلاه است. بی­تاوه پارچه‌ای پشمی است که دور مچ پا بسته می‌شده تا از سرما و گرما مصون بماند.

خورد و خوراک در سبزوار

• رستوران البرز یکی از رستوران‌های خوب سبزوار است که غذاهایی با کیفیت و با قیمتی مناسب سرو می‌کند، این رستوران در خیابان اسدآبادی سبزوار قرار دارد.
• رستوران عادل با منوی ایرانی و انواع چلو خورشت‌ها و کباب‌ها واقع در میدان دکتر علی شریعتی، ابتدای بلوار چمران، از رستوران‌های خوب شهر سبزوار است.
• رستوران زعفران، تشریفات، قاضی‌زاده، پردیسان، وزراء و رستوران پردیس، از دیگر رستوران‌های سبزوار هستند.
• اگر به دنبال یک فست­فود، با کیفیّت خوب و قیمت مناسب می‌گردید، فست‌فود کاج گزینه مناسبی در این شهر است. این فست‌فود در میدان شهربانی، خیابان ابومسلم، بین ابومسلم 1 و 3 قرار دارد.
• فست‌فود حلقه طلایی، یکی دیگر از فست‌فودهای خوب شهر سبزوار با قیمتی مناسب است، که در خیابان ابومسلم قرار دارد.
• فست‌فود نارنج، تاج طلایی، پیتزا پازل، پیتزا گلستان، پیتزا تک، پیتزا شهر شب و پیتزا ایتالیایی از فست‌فودهای دیگر سبزوار هستند.

اقامت در سبزوار

هتل جهانگردی سبزوار

هتل جهانگردی سبزوار، یکی از هتل‌های خوب سبزوار است که سالانه میزبان مهمانان خارجی بسیاری است. این هتل امکاناتی نظیر پارکینگ، اینترنت و رستوران دارد. هتل جهانگردی سبزوار در میدان مادر، در 10 کیلومتری سبزوار قرار دارد.

هتل 5 طبقه­ کاملیا

هتلِ 5 طبقه­ کاملیا، واقع در بلوار سربداران، از بهترین هتل‌های سبزوار است. امکاناتی نظیر پارکینگ، تاکسی سرویس، اینترنت، کافی‌شاپ و رستوران در این هتل وجود دارند و پرسنل آن به زبان انگلیسی مسلط‌اند.

اقامتگاه بوم­گردی نرگس

اقامتگاه بوم­گردی نرگس، در شهرستان داورزن و در روستای مزینان قرار دارد. تجربه­ شبی به یادماندنی در اتاق‌های سنتی آن، که هر کدام ویژگی‌های خاصّی دارند، مانند اتاق صنایع‌دستی، اتاق دل‌باز، اتاق شریعتی‌شناسی، اتاق گیاهان‌دارویی و… می‌تواند برای گردشگران بسیار لذت‌بخش باشد. اجرای برنامه‌های مفرّحی مثل شتر‌سواری، اسب‌سواری، شب‌نشینی در رمل‌های کویر و رصد ستاره‌ها، همراه با صرف چای آتشی از خدمات و امکانات این اقامتگاه است.

دهکده­ی توریستی طبس شهرستان سبزوار

در دهکده­ توریستی طبس سبزوار، اقامتگاه بوم­گردی ننه­کلو بابا­کلو قرار دارد. این اقامتگاه دارای 6 اتاق با متراژ و ظرفیت‌های متفاوت است. وعده‌های غذایی صبحانه، ناهار و شام نیز در آن سرو می‌شود. از فعالیت‌های این اقامتگاه می‌توان به اجرای موسیقی زنده، برگزاری مراسم‌های محلی، راه‌اندازی کارناوال‌های جشن نوروزی، برپایی نمایشگاه و فروشگاه لباس و صنایع‌دستی اشاره کرد.

اقامتگاه بومگردی زعفرانیه در روستای زعفرانیه، دارای 4 اتاق 5 نفره است و وعده‌های غذایی صبحانه، ناهار و شام در آن سرو می‌شود.

سوغاتی سبزوار و خرید

از جمله صنایع‌دستی سبزوار باید به فرت‌بافی، گیوه‌دوزی، نمدمالی، خراطی، مسگری، سفالگری، منبت‌ چوب، گلیم‌بافی و فرش‌بافی اشاره کرد. فرت‌بافی از هنرهای رو به نابودی است که مهد آن روستای استاجِ سبزوار است. «فُرت بافی» یا «تُن بافی» بافت منسوجات مختلف به وسیله نخ‌های پنبه‌ای تابیده یا ابریشم است. محصولاتی از قبیل انواع حوله، دستمال، سفره، بقچه و چادرشب به این شیوه تولید می‌شوند کلوچه­ زنجبیلی هم سوغات طلایی سبزوار است.