راهنمای سفر دیلمان | ییلاقی سرسبز در گیلان

وقتی از ییلاق دیلمان صحبت می‌‌کنیم، به‌خصوص در روزهای گرم و شرجی سال در شهرهای شمال ایران، از جایی برای نفس‌کشیدن حرف می‌زنیم، از دامنه‌ای وسیع و دشتی بی‌کران، با دورنمای کوه‌های زیبا و سر به فلک کشیده. از منطقه‌ای غرق در عطر خاص گل‌های مرتعی و زنبورهای عسل، از طعم ماست و پنیر و خامه ‌محلی سخن می‌گوییم. اینجا آب و هوای مطبوع و خنکی دارد، تا حدی که حتی در روزهای گرم تابستان هم باید لباس گرم همراه داشت.

ییلاق دیلمان کجاست؟

حتماً شما هم مشتاق شده‌اید که بدانید دیلمان کجاست. ییلاق مهم استان گیلان، دیلمان است که در فاصله ۶۰کیلومتری از لاهیجان قرار گرفته. این شهر از سمت شمال به بخش مرکزی سیاهکل و خرارود، از سمت جنوب‌غربی به رودبار، از جنوب‌شرقی به شهرستان پیرکوه و از شرق به بخش اتاق‌ور لنگرود می‌‌رسد. بر اساس فرهنگ‌نامه، دیل در واقع همان دل است و لم به معنی بیشه و جنگل، این ترکیب به معنای دل جنگل یا میان و قعر جنگل است، البته این اسم معانی مختلفی مثل جای نگهداری دام هم می‌‌دهد. این منطقه خاستگاه دو سلسله ‌مهم تاریخ ایران، یعنی دیلمیان و آل‌بویه است.

 بهترین زمان سفر به دیلمان | آب و هوای دیلمان

گفتیم که دیلمان ییلاقی است در استان گیلان و طبیعتاً ییلاق هوای سردتری نسبت به سایر بخش‌های استان دارد. آب‌وهوای این شهر هم بسیار متغیر است، به گونه‌ای که ممکن است در یک لحظه آفتابی باشد و به چشم برهم زدنی غرق در مه و درست چند لحظه بعد بارانی نم‌نمک ببارد. این منطقه، یکی از مناطق خوب و مثال‌زدنی برای کمپ تابستانی است.

در این فصل همیشه ابرهایی از سمت دریا به سوی دیلمان در حال حرکت هستند که آب و هوا را معتدل و مرطوب می‌‌کنند. ارتفاع دیلمان از سطح دریا ۳هزار و ۵۰۰ کیلومتر است و زمستان‌های سخت و پر برفی دارد. بسته‌شدن جاده‌های این منطقه در فصل زمستان، حضور مسافران را در این فصل بسیار محدود می‌کند. گاهی بارش برف حتی تا فروردین‌ماه هم ادامه پیدا می‌کند!

طبیعت دیلمان | بهشتی روی زمین

دیلمان ناحیه‌ای است با پوشش گیاهی خاص؛ به‌طوری که از جنوب به جنگل‌های هیرکانی می‌‌رسد و ارتفاعاتش که با آب و هوای کوهستانی پیوند خورده، آب و هوای ایرانی ـ تورانی دارد. این منطقه حدود ۳۵هزار هکتار وسعت دارد و گونه‌هایی از خانواده‌های کاسنی، شب‌بو، حبوبات، گل سرخ، و همین‌طور از گونه‌های همیشه سبز، جونیپروس، آستراگالوس، بربریس و… دیده می‌‌شود. راش، ممرز، بلوط، افرا، نمدار، انجیلی، سرخدار، خرمندی، گردو، گیلاس وحشی، زالزالک، پلت، شیردار، توسکا، لیلکی، لرگ، صنوبر، انار، تمشک، شب خسب، ون، شمشاد و ملج از درختان جنگلی جنگل‌های هیرکانی دیلمان هستند. در ناحیه ‌جنوبی بخش اراضی مرتعی، زیستگاه یک اثر طبیعی ملی، یعنی سوسن چلچراغ است. این گیاه به‌عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است.

مهم‌ترین گونه‌های جانوری این منطقه مرال، شوکا، پلنگ، خرس قهوه‌ای، گراز، گربه ‌جنگلی، شغال، تشی، راسو، رودک و پرندگانی نظیر کبک، ابیا، دارکوب، عقاب جنگلی، دلیجه و بحری هستند. گاهی گزارش‌هایی از روستائیان به گوش سازمان حفاطت از محیط زیست می‌‌رسد که پلنگ به گاوهای آن‌ها حمله کرده است. روستائیان در سال‌های گذشته به شکار این پلنگ‌ها اقدام می‌‌کردند؛ اما با افزایش اطلاعات و آموزش صحیح، اخیراً تلاش زیادی برای حفظ این گونه ‌کمیاب می‌کنند.

جاهای دیدنی دیلمان | همه چیز برای لذت‌بردن

• منطقه ‌شکار ممنوع دیلمان و درفک

منطقه ‌شکار ممنوع دیلمان و درفک که در 10کیلومتری جنوب سیاهکل قرار گرفته است، از سال 1374 به‌صورت شکار ممنوع مدیریت شده است. وسعت این منطقه حدود 99 هکتار است و پوشش گیاهی آن جنگلی، مرتعی و کوهستانی است.

• منطقه ‌جنگلی اسپیلی

منطقه ‌جنگلی اسپیلی که به‌عنوان منطقه ‌نمونه ‌گردشگری شناخته شده، کمی قبل از رسیدن به اسپیلی قرار دارد. این منطقه از آن محل‌هایی است که در مرکز توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است.

• چشمه‌ لاریخانی

آب چشمه لاریخانی که بسیار هم معروف شده از طریق لوله‌ای که در کنار جاده کار گذاشته‌اند در دسترس مسافران قرار گرفته است.

• پش بالا

وقتی به اسپیلی رسیدید، به سمت راست برانید. پش بالا با منظره‌های بدیع، در اکثر اوقات آسمانی همراه با مه و ابر دارد و حتی در روزهای گرم هم مناظر ابری آن دیدنی است. هر از چندگاهی بارانی لطیف در این منطقه می‌‌بارد.

• قله و غار درفک

نام قله ‌درفک از دال فک آمده ‌است. در گویش دیلمی، دال، نام پرنده‌ای است از خانواده ‌عقاب‌ها و فک به معنی آشیان و آشیانه است. دالفک، یعنی آشیانه ‌عقاب. ارتفاع قله ‌درفک ۲هزار و ۷۳۳ متر است. این قله ‌زیبا که در بیشتر ماه‌های سال پوشیده از برف است، در ۵۰کیلومتری جنوب‌شرقی رشت و در بخش خورگام شهرستان رودبار واقع شده ‌است. غار درفک از سمت شمال‌غربی به رودخانه ‌فیرارود و جنگل‌های حاشیه رودخانه ‌سفیدرود و از سمت جنوب‌غربی و جنوب به ارتفاعات شهرستان رودبار محدود می‌‌شود. این غار، بخشی از منطقه ‌شکار ممنوع درفک و دیلمان است.

• جاده سیاهکل به دیلمان

اگر می‌خواهید رانندگی در جاده‌ای بهشتی را تجربه کنید، از دیلمان به سمت سیاهکل بروید. این جاده حدود ۴۵ کیلومتر است و آنقدر زیباست که آرزو می‌کنید که کاش ۴۵۰ کیلومتر می‌بود. برای جاده سیاهکل به دیلمان قبلاً همکارمان به‌تفصیل مقاله‌ای نوشته‌اند. روی نامش کلیک کنید تا مقاله برایتان باز شود.

• آسیاب‌بر و غار اسپهبدان

تا روستای آسیاب‌بر، جاده آسفالت است؛ اما پس از آن تا شاه شهیدان، باید در جاده ‌خاکی ادامه ‌مسیر داد. از کنار مقبره ‌شاه شهیدان، پس از روستای آسیاب‌بر اگر نیم ساعتی با ماشین به سمت شمال حرکت کنیم، جاده تمام می‌‌شود و دهانه ‌غار، در دامنه ‌کوه به‌خوبی قابل دیدن است. این غار دهانه ‌بزرگی دارد؛ اما طول چندانی ندارد. منظره ‌مرتعی ـ کوهستانی که از دهانه ‌غار دیده می‌‌شود، همراه نمای درختان تنک، بسیار دیدنی است.

• روستای ملومه

روستای ملومه با غارهای زیبا، از شمال به دیلمان، از شرق به روستاهای گیسل عین شیخ و تنگرود، از جنوب به روستاهای چهارمحال سر و تاریک‌دره و از مغرب به روستاهای بابا ولی و لیه‌چاک می‌‌رسد.

• بشکافته سنگ ملومه

برای رسیدن به بشکافته سنگ، باید از روستای ملومه حرکت کرد، پس از طی مسیری با پوشش گیاهی کم و از میان تپه‌ها به تپه ‌بزرگی می‌‌رسیم که گویی در اثر حرکت لایه‌های زمین از وسط شکافته شده است.

• چشمه ملومه

از روستای ملومه تا نزدیکی چشمه ملومه را می‌توان با خودرو رفت؛ اما دسترسی به چشمه نیازمند پیاده‌روی کوتاهی است. از دیگر دیدنی‌های ملومه، عروس‌طله و غار میکال را می‌توان برشمرد.

از دیگر جاذبه های گردشگری منطقه:

• غار لوعلی یا زاگام؛
•  آبشار بابا ولی؛
•  منطقه ‌آغوزی؛
• کوه پس حسنی محله؛
• چمچال یا چشمه‌چال.

تاریخچه دیلمان | دیلمان در گذر زمان

یکی از آثار تاریخی مهمی که تا کنون در دیلمان پیدا شده، مهر استوانه‌ای است که تاریخ این شهر را به بیش از 5 هزار سال پیش می‌رساند. گیلان در زمان ساسانیان به دیلمان یا دیلمستان معروف بود. از زمانی که تاریخ به یاد دارد، دو نژاد «گیل» و «دیلم» در این سرزمین می‌‌زیسته‌اند. گیلان، یا تیره ‌گیل، در کناره‌های دریای خزر ساکن بودند و با آذربایگان (آذربایجان) و زنگان (زنجان) نزدیک و هم‌سامان. ولی دیلمان در منطقه ‌جنوبی رشته‌کوه البرز و در محل کنونی رودبار الموت جای داشته است و بیشتر با قزوین و ری همسایه و نزدیک بوده است. در نیمه ‌قرن دوم هجری، خاندان جستان بر دیلمان و گیلان فرمانروایی می‌کردند و پایتخت آن‌ها رودبار بود.

در اوایل قرن چهارم هجری، جستانیان بر اثر اختلافات شدید خانوادگی و ظهور رقیبی سرسخت چون کنگریان، بسیار تضعیف شدند. از اوایل قرن چهارم به بعد، این ناحیه تحت حکومت خاندان مسافریان، کنگریان، لنگریان، سالاریان و سلاریان درآمد. در واقع سرزمین‌های بین دو رود سپید رود در غرب و شیرود در شرق، تا قرن ششم مرزهای دوسوی سرزمین دیلم بودند. از قرن هشتم به بعد این منطقه چند پاره شد و هر پاره نامی به خود گرفت. الموت در مرز دیلمان جزو قلمرو پادشاهان دیلمان و گیلان به‌شمار می‌آمد و گاه نیز مقر فرمانروایی برخی از آنان بود. مورخان قلعه ‌الموت را کلید و دروازه ‌دیلمان نامیده‌اند.

بناهای تاریخی دیلمان | یادگاری از گذشتگان

• حمام قدیمی و تاریخی دیلمان

حمام قدیمی و تاریخی دیلمان که در ابتدای بافت شهری دیلمان قرار دارد، دارای سه گنبد اصلی و دو گنبد کوچک است. گنبدهای این حمام با شیشه‌های ضخیم نورگیر، به‌صورت مشبک و زیبا پوشانده شده‌اند. حمام دیلمان دارای ساختاری ساده است که متناسب با شرایط سخت آب و هوای کوهستان طراحی و ساخته شده ‌است. در این حمام، ۲عدد سکه ‌فلوس و تعداد بسیاری کاشی و سفال به دست آمده که در تعیین قدمت حمام نقش بسزایی داشتند.

• قلعه کوتی

در فاصله ‌۷۰۰متری شمال روستای کوه‌پس و ۶کیلومتری شرق دیلمان، تپه‌هایی به‌صورت خاکریز‌های دستی وجود دارند که ویرانه‌هایی از گورستانی مربوط به عصر آهن و بقایایی از دیواره‌های قلعه‌ای باستانی در آن قرار دارد و مربوط به دوره ‌ساسانی هستند. این تپه‌ها در بین مردم منطقه به قلاکوتی یا قلعه کوتی معروف است. بعد از اسپیلی باید مسافتی حدود ۴ کیلومتر را به سمت شرق طی کرد تا به ابتدای روستای کوه‌پس رسید و سپس وارد اراضی گندم و جوی روستا شد. بعد از آن باید مسیری ۷۰۰متری را طی کرد تا به قلاکوتی‌های کوه‌پس رسید.

• قلعه ‌گرماور

قلعه گرماور پیش از اسلام و در نزدیکی‌های روستای گرماور، روی صخره‌ای سنگی بنا شده و گفته می‌‌شود که در اصل یک نوع برج دیدبانی بوده است. از دیگر آثار تاریخی منطقه، پناهگاه سنگی گیلارکش و شلمان است.

بناهای مذهبی دیلمان | جایی برای اهل دین

• شاه شهیدان

از آسیاب‌بر و پس از طی جاده‌ای خاکی به زیارتگاه شاه شهیدان خواهید رسید. اتاقک‌هایی در کنار این مقبره تعبیه شده که به زائران و مسافران کرایه داده می‌‌شود. مناظر اطراف و آب و هوای پاک و خنک آن یکی از مقصد‌های گردشگری مهم و پرطرفدار دیلمان است. هر ساله مراسم علم واچینی به یاد شهیدان دشت کربلا در این محل برگزار می‌‌شود. در دهمین روز از ماه محرم، پارچه‌های رنگی به نیت امام حسین و یارانش به علم بزرگی بسته می‌‌شود که در طی مراسم علم واچینی این پارچه‌ها از علم باز شده و علم داخل بقعه قرار می‌‌گیرد. زیارتگاه روستای شاه شهیدان به امامزادگان محمد و ‌هادی پسران امام سجاد (ع) منسوب است.

• آرامگاه باباولی

آرامگاه باباولی در روستایی به همین نام قرار دارد و از بناهای مربوط به قرن یازدهم است. بامی از سفال به همراه نقاشی‌های مذهبی و مناظر زیبای اطراف، محل خوبی را برای اقامت و شب‌گذرانی در چادر برای گردشگران ایجاد کرده است.

اقامت در دیلمان | چند روز در بهشت ایران

یکی دو هتل و مهمان‌پذیر در این شهر پذیرای میهمانان و مسافران هستند؛ اما بهترین کار این است که بتوانید کمپ تابستانی داشته باشید و با برپایی چادر در کنار مراکز مذهبی، که محدوده ‌امنی را ایجاد کرده‌اند، از آب و هوا لذت ببرید. البته در کنار مجموعه ‌شاه شهیدان اتاقک‌هایی به همین منظور تعبیه شده که پذیرای مسافران و زائران است. همین‌طور در کنار صحن باباولی برای چادرزدن بسیار امن است.

غذاهای محلی دیلمان | پذیرایی متفاوت و متنوع

مهم‌ترین غذای دیلمان نوعی کباب چنجه است که گوشت سفت و غیرقابل جویدنی دارد. مردم این منطقه گوشت تازه را بدون مزه‌دار‌کردن کباب می‌‌کنند. پس اگر از ذائقه ‌خود مطمئن هستید و نمی‌توانید این نوع کباب را بخورید، بهتر است سراغ پلو و خورشت بروید. هر چند خود محلی‌ها کباب را ترجیح می‌‌دهند. اکثر این مردم خود از لبنیات بیشترین استفاده را در طبخ غذا می‌‌کنند. اگر مهمان مردم این شهر یا روستاهایش باشید، با نیمروی محلی و ماست پرچرب میهمانتان می‌‌کنند و به‌جای چای معمول لاهیجان، چای چوپان و نعنا یا انواع و اقسام چای‌های محلی برایتان درست می‌‌کنند.

سوغات دیلمان | رهاورد سفر

گوشت تازه گوسفند، عسل، ماست، کره و پنیر از سوغات معروف و مرغوب این شهر هستند. اگر در اواخر تابستان از این خطه گذر کنید، خواهید دید که بیشتر مغازه‌های شهر و روستا، فندق تازه برای فروش گذاشته‌اند. سفالگری، سرامیک‌سازی و قلمزنی از جمله هنرهای دستی این منطقه هستند. جوراب‌ها و زانوبندهای پشمی از سوغاتی دست‌ساز زنان روستایی این منطقه است. با کمی جست‌وجو می‌‌توان نان‌های محلی و گیاهان دارویی مرغوبی هم برای سوغات پیدا کرد.

مسیرهای دسترسی به دیلمان | سفر تا بهشت

دیلمان فرودگاه یا ایستگاه راه آهن ندارد و فقط می‌‌توان از طریق مسیر زمینی به این منطقه دسترسی پیدا کرد.

جاده 22 رشت را به لاهیجان متصل می‌کند. از لاهیجان تا دیلمان هم راه چندانی نیست؛ ولی جاده‌اش کوهستانی و جنگلی است. در واقع جاده آسفالت است؛ اما در بعضی نقاط شانه ‌جاده تا حدودی خالی شده و در بعضی قسمت‌ها پیچ‌های 360 درجه‌ای جاده را قطع می‌کنند. روزهای تعطیل هفته، به‌خاطر تردد زیاد خودروها، عبور و مرور ماشین‌های سنگین ممنوع است و تردد زیاد خودورهای شخصی و ترافیک از مشکلات این جاده در این روزهاست.

مسیر دوم دسترسی به دیلمان، مسیر چندان معمولی نیست و حتی در بعضی از قسمت‌ها، جاده خاکی است؛ اما یکی از مسیرهای دسترسی و تاریخی مهم از سمت رودبار به دیلمان است. از آزادراه شماره یک یا آزادراه قزوین ـ رشت که بگذریم، از تنکابن وارد جاده ‌بره‌سر می‌شویم. ادامه ‌این جاده به دیلمان منتهی می‌شود.

امیدواریم از فرصت سفر مجازی که ره بال آسمان برایمان فراهم کرده بود، لذت کافی را برده باشید. شما تاکنون به دیلمان سفر کرده‌اید؟ کدام بخش از این ییلاق جادویی و بهشتی به نظرتان زیباتر آمده است؟ برای ما در بخش نظرات بنویسید.