راهنمای سفر صومعه سرا | شهر تالاب‌های باصفا

به صومعه سرا در شمال ایران سفر کنید و جانی دوباره بگیرید. این یک شعار یا تبلیغ نیست. باور کنید حتی خدا وقتی داشت یکی‌یکی جاهای دیدنی صومعه سرا را خلق می‌کرد، بیشتر از هر زمان دیگری برایش زمان و حوصله گذاشت. هرچند همه نقاط شمال ایران سبز و زیبا هستند؛ اما انگار صومعه سرا دلبری بیشتری بین آن‌ها دارد. علتش را در ادامه برایتان می‌گوییم. همراهمان شوید و شما هم مثل ما با دیدن تصاویر و خواندن نوشته‌ها لذت ببرید.

صومعه سرا کجاست؟

شما هم دوست دارید بدانید صومعه سرا کجاست و کجای نقشه ایران جای گرفته است؟ عجله نکنید. برایتان می‌گوییم. صومعه سرا در قسمت غرب استان گیلان است. روی نقشه که نگاه کنید، سمت چپ صومعه سرا، ماسال و رضوان شهر را می‌بینید و  سمت راستش هم شهرهای رشت و شفت را. بالای سرش بندر انزلی نشسته و پایین پایش هم فومن دارد کلوچه‌های خوشمزه‌اش را تعارف می‌کند.

شاید خود اسمش را هجی کنید، ۵ بخش بشود؛ اما اگر ملاکمان تقسیمات کشوری باشد، اینجا ۳ بخش دارد که تولمات، مرکزی و میرزا کوچک جنگلی نام دارند. گوراب و زرمیخ و صومعه سرا هم شهرهای این شهرستان هستند.

بهترین زمان سفر | آب و هوای صومعه سرا

صومعه سرا از آن شهرهایی است که در هیچ کدام از فصل‌های سال دست رد به سینه شما نمی‌زند. البته خب به طبع خودتان هم نگاه کنید. نکند در زمستان روانه این شهر شوید و باران و برف یا سرمای هوا شما را کلافه کنند. در کل این شهر در بیشتر روزهای سال بارانی است. البته اوایل بهار آسمان کمی آرام‌تر است و باران‌ها هم کمتر. اگر دلتان پیاده‌روی بدون خیس و گلی‌شدن کفش‌هایتان را می‌خواهد، همان ۳ ماه اول سال راهی این شهر شوید.

پوشش گیاهی صومعه سرا | مخملی سبز و زیبا

یادتان هست که گفتیم تالاب انزلی بالای سر صومعه سرا نشسته است؟ حضور همین تالاب باعث شده در اطراف این شهر جنگل‌های زیبایی ایجاد شود. اینجا مثل اکثر نواحی هیرکانی می‌توانید شاهد رشد و رقص درختان سپیدار، توسکا، ممرز، اُرُس، افرا نمدار، راش، انجیلی، گردو، خرمالو، اوجا و صنوبر در بادهای گاه‌وبیگاه شهر باشید. دشت صومعه سرا هم جای خوبی است برای رشد شبدر، هویج وحشی، شاه پسند، مارجنگ، پونه، پیرگیاه و گزنه.

البته حضور تالاب فقط به رشد گیاهان کمک نکرده است. اکثر پرنده‌های زیبای مهاجر را هم می‌توانید در اطراف این شهر پیدا کنید. این پرنده‌ها مهمان ما هستند و از راه دوری آمده‌اند تا چند صباحی را در اینجا به گشت‌وگذار بپردازند. هوایشان را داشته باشید. اگر دلتان خواست از پرنده‌ها عکس بگیرید؛ ولی نزدیکشان نشوید و بگذارید در حال خودشان باشند.

چرا صومعه سرا؟ | فلسفه نام شهر

نظرتان چیست قبل از اینکه گشت‌وگذار در جاهای دیدنی صومعه سرا را شروع کنیم، درباره نامش با هم گپی بزنیم؟ معمولاً همه شهرها و روستاهای ایران داستانی برای نامشان دارند. برای این شهر چند داستان مختلف هست.

اول اینکه مردم می‌گویند در گذشته‌های دور اینجا گیاهی می‌روییده که نامش صومعه بوده است. در لهجه شمالی هم که اسم و صفت با همدیگر جابه جا می‌شوند؛ بنابراین به جای اینکه بگویند سرای صومعه، گفتند صومعه سرا.

البته یک عده هم می گویند اینجا مزار شیخ عبدالله صومعه‌ای، عارف قرن چهارم و پنجم است و پس سرای صومعه اینجاست.

حالا جالب این است که گیلکی‌ها به اینجا می‌گویند سوماسرا و توضیح می‌دهند که سوما اسم گلی زیباست که در اطراف تالاب انزلی پیدا می‌شود. اینجا هم خانه این گل است و می‌شود سوماسرا! باز عده دیگری می‌گویند که سوما در زبان گیلکی یعنی نهرآب و مرداب و از آنجا که اطراف این محل تالاب‌های متعددی هست، اینجا سرای سوما یا سوماسرا نام گرفته است.

جاهای دیدنی صومعه سرا | شهری در آغوش تالاب‌ها

بهتر است بپرسیم مگر جایی در صومعه سرا هست که دیدنی نباشد؟ نقطه‌نقطه این شهر پر شده از جاهای دیدنی متعدد و متنوع. از کوه و دشت و رود و چشمه و هر چه شما تصور بکنید در این بخش از جغرافیای ایران دیده می‌شود. در ادامه معروف‌ترینشان را برایتان می‌آوریم. به هر کدام دوست داشتید، سری بزنید.

• کوه های صومعه سرا

کوه‌های صومعه سرا خیلی بلند نیستند؛ اما زیبا هستند. اگر دلتان کوه نوردی خواست، به کوه خمبارژی یا همان خمباراجی در دهستان گوراب زرمیخ سری بزنید. این کوه با شهر ۲۰ کیلومتر فاصله دارد. البته کوه‌های سفید لنگان، پلنگ دره و سیاهکوه هم هستند که هر کدام زیبایی خودشان را دارند.

• رودخانه های صومعه سرا

شما هم قبول دارید که صدای رودخانه به‌تنهایی می‌تواند حجم وسیعی از خستگی آدم را در کند؟ فرقی نمی‌کند کجای ایران باشد، همین که صدای آب به گوش هر فردی می‌رسد، آرامش خاصی به او دست می‌دهد. حالا فکرش را بکنید این رودخانه در طبیعتی سبز و زیر سایه‌ای خرم در زمینی پر از گیاهان معطر جاری باشد. حتی تصورش هم روح به کالبد آدمی می‌آورد. رودخانه شاندری، رودخانه پیش رود و رودخانه پلنگ رود از همان‌هایی هستند که گفتیم روح به جسمتان می‌آورند.

• منطقه نوخاله صومعه سرا

اگر دنبال یک دشت پهناور و سرسبز می گردید که مثل کارتون‌های دوره کودکی‌مان، اسب‌ها و گاوها در ان آزادانه چرا می‌کنند، به منطقه نوخاله سری بزنید. این منطقه در ساحل رودخانه است و چشم‌اندازی بسیار زیبا دارد. در این منطقه جایی به نام صوفیان ده هم هست که مجموعه تفریحی و توریستی به نام گلبانگ دادو دارد. بی‌شک سرزدن به این منطقه برای همه شما جذاب خواهد بود.

• تالاب سوماسرا سل

یادتان هست که در قسمت معنی نام این شهر گفتیم که گیلکی‌ها به اینجا می‌گویند سوماسرا؟ با این توضیح حتماً فهمیده‌اید که  تالاب سوماسرا سل همان تالاب صومعه سراست. این تالاب بین‌المللی از جمله تالاب‌های ایران است که بیشتر از هزار و ۵۰۰ سال قدمت دارد. برای همین هم هست که از سال ۱۳۵۴ به بعد تحت حفاظت محیط زیست قرار گرفت. این تالاب از شمال با انزلی همسایه است و از جنوب با صومعه سرا. این یعنی اینکه در حد فاصل این دو شهر است. تالاب بسیار زیباست و نیلوفر آبی و پرنده‌های مهاجر، زیبایی‌اش را دوچندان کرده‌اند. دز خیلی از متون، تالاب صومعه سرا را همان تالاب انزلی می‌دانند.

• تالاب نرگستان

همین ابتدای کار اجازه دهید این مطلب را توضیح دهیم که تالاب نرگستان، محل رویش گل‌های نرگس نیست. نرگه در زبان گیلکی، شکار دسته جمعی معنی می‌شود. شغل اکثر اهالی اینجا هم صیادی و ماهی‌گیری است. این روستا بیشتر از اینکه به‌خاطر مردابش معروف باشد، به دلیل انقلاب جنگل سر زبان‌ها افتاده است. البته ما که قصد نداریم اینجا تاریخ سیاسی مرور کنیم. ما نهایتاً در مناطق زیبای ۱۲هکتاری روستا قدم می‌زنیم. اهالی می‌گویند که این جاده آسفالته انتهایش به تالاب انزلی می‌رسد، فقط کمی پیاده‌روی می‌طلبد.

• تالاب هندخاله

برای فهمیدن نام این روستا هم باید دست به دامان لغات گیلکی شویم. هند یعنی بزرگ و خاله یعنی رودخانه. با این توضیح هندخاله یعنی رودخانه بزرگ. قدیم‌ترها اینجا تنها راه دسترسی به بندر انزلی بود؛ اما امروزه برای تالاب هندخاله و پرنده‌های مهاجرش معروف شده است.

• تالاب سیاه درویشان صومعه سرا

برای دیدن تالاب سیاه درویشان باید به روستای سیاه درویشان بروید. آنجا سوار قایق شوید و دل به تالاب بزنید. این تالاب هم مثل دوتای قبلی برای صومعه سرا خیلی مهم است. اینجا فقط بخشی از جاهای دیدنی صومعه سرا نیست، بلکه محلی است برای کسب روزی اهالی. اگر در مسیر قرار بگیرید، علت سخنمان را متوجه می‌شوید. در این مسیر انواع شالیزارهای کوچک و بزرگ در کنار درختان صنوبر، فضایی بسیار زیبا و پرانرژی ایجاد کرده‌اند. ماهی‌های تالاب هم نان سر سفره اهالی می‌آورند.

• تالاب سیاه کشیم

به جنوب غربی تالاب انزلی که بروید، یکی دیگر از تالاب های زیبای شمال ایران را می‌بینید که نام سیاه کشیم را در شناسنامه خودش دارد. در واقع این تالاب مسیری است که آب‌های اضافه رودخانه را به دل تالاب انزلی بریزد. خب اینجا هم پر است از  پرنده‌های زیبایی که در کنار آب و علفزار، دلبری می‌کنند. البته اهالی می‌گویند که هر ساله پرستوهای دریایی و حواصیل خاکستری اینجا را برای فرزندآوری انتخاب می‌کنند. دیدن جوجه های کوچک این پرنده‌ها یقیناً بسیار زیبا و هیجان‌انگیز است.

• پناهگاه حیات وحش سلکه

اسمش رویش هست. اینجا پناهگاه حیات وحش سلکه است؛ یعنی اینجا باید کمی بیشتر حواستان به جانداران باشد. پرندگان اینجا، دستیاران کشاورزان هستند. داستان از این قرار است که در فصل کشاورزی، آبگیرهای اینجا به شالیزار تبدیل می‌شوند. پرندگان مقیم اینجا می‌آیند توی اب‌ها راه می‌روند. همین کارشان باعث می‌شود که آفات مضر برای شالیزار، از جمله کرم ساقه‌خوار برنج، از بین بروند. ضمن اینکه با وجود کود حیوانی این پرندگان، کشاورزان کمتر سراغ کود شیمیایی می‌روند. قدرت خدا را می‌بینید؟ ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند، تا تو نانی به کف آری و به‌غفلت نخوری!

• پناهگاه سرخانکل

پناهگاه حیات وحش سرخانکل یا تالاب سرخانکل فرقی نمی‌کند. مهم این است که این تالاب هم همسایه تالاب انزلی است. اینجا می‌توانید لاله تالابی ببینید. البته نه فقط لاله، بلکه نیزارهای وسیع هم این تالاب را از سایر جاها متمایز کرده‌اند. اینجا سمت چپ پناهگاه سلکه است.

• منطقه کوهپایه ای تنیان

عکس‌های کارت پستالی طبیعت را دیده‌اید؟ در منطقه کوهپایه‌ای تنیان می‌توانید تصاویر واقعی‌اش را از نزدیک مشاهده کنید. اینجا درختان جنگلی در کنار رودخانه زیبا نقشی متفاوت به چشمتان هدیه می‌کنند. در مسیرتان غار خونابکش هم هست که البته کمتر کسی به آن سر می‌زند. اینجا یک منطقه توریستی است که استخر بزرگ و دشت‌های سرسبز دارد. اینجا آنقدر زیباست که نمی‌توان وصفش کرد. شما را با تماشای تصاویرش تنها می‌گذاریم. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

• سایر جاهای دیدنی صومعه سرا

باز هم تأکید می کنیم که هر نقطه از صومعه سرا شما را شگفت‌زده می‌کند. در این بین روستاهای این منطقه هم امتیاز خاصی دارند. فضای ساکت و آرام روستا و محیط صمیمی و مهربانش، پناهی می‌شود برای دل‌ها و ذهن‌های خسته از زندگی ماشینی و دود و دم شهری. در کنار این‌ها منطقه ساحلی تالابی باقلاکش، پارک جنگلی سیاه کوه، نارنج پره تنیان، تپه ییلاقی پیرسرا و چندین و چند جای دیگر هستند که حتی ثانیه ای از زمان شما را به بیهودگی و بطالت نمی‌گذارند. ما که می‌گوییم برای سفر به صومعه‌سرا یک روز و دو روز کفایت نمی‌کند. باید روزه اینجا بود و از آن لذت برد.

بناهای تاریخی صومعه سرا | یادگاری از گذشتگان

• منار بازار گسکر

یکی از جاهای دیدنی صومعه سرا که از آثار تبت‌شده میراث فرهنگی نیز هست، مناره بازار گسکر است. این مناره آجری جان می‌دهد برای گرفتن عکس‌های دونفره و فانتزی. کافی است از پله‌های مارپیچ آن بالا بروید تا بتوانید روی سقفش بایستید. البته یادتان باید که ارتفاع منار ۲۰ متر است و ممکن است در حال بالارفتن از پله‌ها حالتان بد شود یا سرتان گیج برود. جالب‌تر اینکه این منار مخروطی‌شکل در گذشته حدود ۳۰ متر قد داشته است. زلزله و عوامل طبیعی دیگر باعث شده، بخشی از قامت رعنای این منار کم شود. برای دیدن این منار باید به بخش گسکرات در ۳۰کیلومتری رشت بروید. راستی شما می‌دانید کاربرد این منار چه بوده است؟

• هفت دغنان

در همان بخش گسکرات که قبلاً از منارش برایتان صحبت کردیم، شهری با قدمت ۱۲۰۰ سال وجود دارد که به هفت دغنان معروف است. دو حمام قدیمی، دیوارهای دفاعی از یک قلعه تاریخی و بخش مسکونی، سه پل خشتی و جاده‌های سنگفرش از جمله آثار تاریخی این منطقه تاریخی است. این آثار تا سال‌ها زیر درختان و بوته‌ها مخفی بوده است. برای همین هم هست ما به آنجا می‌گوییم منطقه زیرخاکی!

• حمام قدیمی کسما

حدود ۷۰ سال پیش در کسما حمامی ساخته شد که احتیاج مردم را برآورده می‌کرد. این حمام دو حوض آب سرد و گرم داشت که آب از قنات و رودخانه تأمین می‌شد. سقف‌های گنبدی، بخش‌های مختلف حمام و فضای داخلی آن از جمله جاذبه‌های آن است که آن را به یکی از جاهای دیدنی صومعه سرا تبدیل می‌کند.

فرهنگ و هنر در صومعه سرا | تجلی و نمود تمدن انسانی

• آداب و رسوم مردم صومعه سرا

در کنار طبیعت زیبای صومعه سرا، آداب و رسوم جالب اهالی هم جاذبه‌ای است برای خودش. اگر در حوالی نوروز به آنجا رفتید، این رسم‌ها را از دست ندهید. خودش سوژه‌ای می‌شود برای پست‌های اینستاگرامتان یا خاطره‌ای شیرین و موضوعی جذاب برای قصه‌های فرزندانتان.

از جمله رسم‌های این منطقه نوروزخوانی است که در روزهای آخر سال برگزار می‌شود و گوله عروس که آن هم زمانش روزهای پایان زمستان است. چهارشنبه سوری و کشتی گیله مرد هم همان حوالی اجرا می‌شود. فقط می‌ماند سیزده بدر که در روز سیزدهم فروردین اجرا می‌شود. مراسم شب چله هم از مراسم مهم این شهرستان است. علاوه بر این‌ها گشه بوری برای عروس‌ودامادهاست و تعزیه‌خوانی برای روزهای اول ماه محرم.

• زبان و لهجه صومعه سرا

ما خودمان تصور می‌کردیم که اینجا همه گیکی صحبت کنند؛ اما بعد فهمیدیم که گیلکی فقط یکی از گویش‌های صومعه سراست. یک عده دیگر به زبان تالشی صحبت می‌کنند و عده‌ای هم به زبان کردی. مهاجران زنجانی هم به تبعیت از آبا و اجدادشان، به زبان آذری زنجانی حرف می‌زنند. جالب اینجاست که این چند قوم گیلک و تالشی و کرد و آذری در کنار هم به‌صلح و صفا روزگار می‌گذرانند.

اقامت | شبی متفاوت در صومعه سرا

خودتان کلاهتان را قاضی کنید. به این همه جاهای دیدنی صومعه سرا می‌توان در یک روز سر زد؟ به نظر ما اگر چندین و چند روز هم قید کار و فعالیت روزمره را بزنید و در این شهر بمانید، ارزشش را دارد. برای اقامتتان هم نگران هیچ چیزز نباشید. اینجا پر است از خانه و ویلا و اقامتگاه بومگردی که در ازای مبلغ معقولی، به شما اجاره داده می‌شود. برای مثال می‌توان به مجموعه تفریحی باغ طوبی، مجموعه گردشگری سه ستاره فانوس شب، کلبه چوبی پاتاوان،  اقامتگاه بوم گردی مریم گلی صومعه سرا، اقامتگاه بوم گردی داروک و چندین و چند جای دیگر اشاره کرد.

رستوران در صومعه سرا | چشیدن طعم‌های جدید

در صومعه سرا به اندازه اقامتگاه‌ها، رستوران‌های مختلف هست. از غذاخوری‌های سنتی و خانگی گرفته تا فست فودهای مختلف را می‌توانید در این شهر پیدا کنید. در این بین رستوران ماه تی تی، رستوران حقدوست و رستوران پرستو بیشتر از سایر جاها امتیاز گرفته‌اند.

سوغات صومعه سرا | یادگاری‌های سفر

اگر قبلاً به این شهرستان سفر کرده باشید، حتماً سفره‌ها و سبدهای حصیری را دیده‌اید که جای جای شهر به فروش می‌رسند. این‌ها را با ساقه یک نوع گیاه مرداب می‌بافند که به گیاه لی و صوف معروف است. البته در کنار این‌ها سرامیک سازی، بامبوبافی، گلیم بافی، چموش دوزی، معرق، نازک کاری چوب، مینیاتور، مروارید بافی و فرش‌بافی هم بین اهالی مرسوم است. همه این‌ها می‌توانند سوغات ارزنده‌ای برایتان باشند.

البته این نکته را هم فراموش نکنیم که صومعه سرا به مرکز پرورش کرم ابریشم هم معروف است. صنعت نوغان یا همان تولید ابریشم، در این شهر شهرت خاصی دارد. اصلاً به شهر که وارد می‌شوید، روی تابلوی ورودی نوشته: «به صومعه سرا، شهر ابریشم ایران، خوش آمدید»

مسیر دسترسی به صومعه سرا

اگر خودتان ماشین دارید و حوصله رانندگی، برای رفتن به صومعه سرا باید به سمت رشت بروید. از رشت تا صومعه سرا دو مسیر وجود دارد. یکی حدود ۲۷ کیلومتر است و دیگری ۳۷ کیلومتر. جاده پر است از مزارع و باغ‌های مختلف که حتی به شما فرصت نمی‌دهد طول مسافت را احساس کنید. این جاده آنقدر زیباست که مصداق بارز شعر کودکی‌مان می‌شود که «کاشکی نمی‌رسیدیم!».

اگر هم دلتان سفر هوایی می‌خواهد، از پرواز رشت استفاده کنید و بقیه راه را به رانندگان فرودگاه بسپارید.

سفر با قطار هم مثل پرواز است. فقط باید ببینید از شهر شما به سمت رشت بلیط قطار پیدا می‌شود یا نه.

سفر به شهرهای شمال ایران همیشه بهانه‌ای است برای جداشدن از زندگی روزمره و پیوستن به روح عالی طبیعت. جاهای دیدنی صومعه سرا هم بازیگران ماهری هستند که همواره لبخند رضایت و شادمانی را به لب شما می‌آورند. شما چند بار بر صحنه بازی این اعجوبه‌گرها حاضر شده‌اید؟ از شگفتی‌های این شهر چه خاطراتی دارید؟ برای ره بال آسمان بنویسید تا دوستانتان هم بشنوند.