راهنمای سفر سوادکوه | دروازه بهشتی شمال ایران

اگر دلتان برای بهشت موعود تنگ شده است، سری به سوادکوه بزنید. این شهر که به دروازه ورودی مازندران معروف است، سالانه شاهد گردشگران فراوانی است که به شهرهای شمال ایران سفر می‌کنند. خیلی‌ها از این شهر رؤیایی به‌سادگی می‌گذرند؛ زیرا خبر ندارند که در پس این جاده چه عجایب زیبایی به انتظارشان نشسته است. برخی نیز فرصت را غنیمت می‌شمرند و به جاهای دیدنی سوادکوه هم سری می‌زنند. شما از کدام دسته‌اید؟ اگر جاذبه های گردشگری سوادکوه را نمی‌شناسید، همراه ما شوید.

سوادکوه کجاست؟

سوادکوه، یکی از شهرستان‌های استان مازندران در شمال ایران است که در ناحیه البرز مرکزی قرار دارد. این شهر از شمال با قائمشهر، از جنوب با فیروزکوه و مهدی شهر، از غرب با بابل و از شرق با ساری همسایه است.

بهترین زمان سفر به سوادکوه | آب‌وهوای سوادکوه

سوادکوه در یک دره بسیار وسیع و طولانی در دامنه‌های شمالی رشته‌کوه‌ البرز مرکزی قرار دارد. این دره از منتهی‌الیه جلگه‌های جنوبی و ۳۰کیلومتری دریای خزر شروع و با شیب بسیار تندی به سوی جنوب کشیده شده است. همین موقعیت مکانی و اختلاف ارتفاع باعث شده که آب‌وهوا و پوشش گیاهی سوادکوه بسیار متنوع باشد و در مناطق مختلف آن شاهد تفاوت‌های دمایی محسوسی باشیم.

آنچه مسلم است، در ارتفاعات این شهرستان، آب‌وهوای سرد و در مناطق کم‌ارتفاع، آب‌وهوایی معتدل حاکم است. در فصل‌های سرما و گرما، این دما تغییر می‌کنند. این شهر زمستان‌های سردی دارد؛ پس بهترین زمان سفر به آن را می‌توان بهار و تابستان دانست.

طبیعت سوادکوه

بخش وسیعی از شهرستان سوادکوه را جنگل‌های آن تشکیل می‌دهند. تراکم جنگلی به همراه درخت‌هایی مثل راش، افرا، نوع کمیاب درخت سردار یا سرخدار، توسکا و ملج در این ناحیه دیده می‌شوند. همچنین وجود درخت‌ها و درختچه‌های منحصربه‌فردی مانند سف، تل، تلکا، زرشک، الاش و لازه به‌همراه گیاهان میوه‌دار وحشی مثل ازگیل، ولیک، زال‌زالک، گالش انگور، سولس و ته دونه، بر جذابیت نواحی جنگلی سوادکوه افزوده ‌است.

سوادکوه چندین منطقه شکار ممنوع و چند منطقه حفاظت شده دارد. یکی از مهم‌ترین این مناطق، منطقه حفاظت شده البرز مرکزی است. تنوع اقلیمی و شرایط خاص این منطقه، شرایط مساعدی را برای زندگی انواع وحوش در آن، فراهم کرده است. حدود ۴۸ گونه پستاندار از جمله گرگ، گراز، تشی، سمور سنگی، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گربه وحشی، کل و بز، مرال، قوچ و میش و ۱۵۶ گونه پرنده از جمله تیهو، شاهین، دلیجه، عقاب طلایی، کبک، کبک دری و ۲۶ گونه خزنده از جمله، مار جعفری، افعی قفقازی، افعی البرزی و ۷ گونه دوزیست و ۱۷ گونه ماهی در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی شناسایی شده است.

جاهای دیدنی سوادکوه

• آبشار گزو

شیرگاه یکی از توابع سوادکوه است و آبشار گزو با فاصله ۱۵‌کیلومتری از آن قرار دارد. نزدیکی این آبشار به جنگل‌های سرسبز و زیبای لفور و امامزاده‌ای معروف به «سه بزرگوار گزو» یکی از نکات مثبت این آبشار تلقی می‌شود. زیبایی منحصربه‌فرد آبشار در منطقه‌ای خوش‌آب‌وهوا، گردشگران و به‌خصوص کوه‌نوردان را به سمت خود می‌کشاند و یکی از بارزترین جاذبه‌های طبیعی شهرستان سوادکوه به شمار می‌رود.

• آبشار ورسک

آبشار چشمه علی یا همان آبشار ورسک پل سفید، یکی دیگر از آبشارهای زیبایی است که با سفر به سوادکوه می‌توان از آن دیدن کرد. این آبشار در قسمت شرقی روستای ورسک واقع شده و حدوداً ٣٠ دقیقه با آن فاصله دارد. ارتفاع تقریبی آبشار ورسک، 20 متر است و آب آن از ارتفاعات قدمگاه سرچشمه می‌گیرد. وجود آب‌وهوایی معتدل و مرطوب به همراه مناظر زیبایی که در کنار این آبشار قرار دارند، این مکان را به یکی از پر بازدید‌ترین جاذبه‌های گردشگری سوادکوه تبدیل کرده است.

• سد لفور

در منطقه‌ای به نام دئوتک (محل تلاقی دو آب) واقع در دهستان لفور، سدی با نام سد لفور یا همان سد البرز ساخته شده‌ است. این سد از نوع سدهای سنگریزه‌ای است و با ارتفاع ٧٢ متری که از تلاقی سه رودخانه کارسنگ‌رود و اسکلیم‌روهار و آذررود به‌وجود آمده است. وجود سد لفور در کنار جنگل‌‌های زیبا و سرسبز، جلوه‌ای ویژه به آن بخشیده است و یکی از جاذبه‌‌های گردشگری سواد کوه به شمار می‌رود.

• غار زنگیان

برخی معتقدند در گذشته و با حمله مغول به ایران، از غار زنگیان به‌عنوان زندان استفاده می‌شده است. این غار امروزه به‌دلیل زیبایی و متمایزبودن خود، یکی از مناطق محبوب از نظر گردشگری به حساب می‌آید و گردشگران فراوانی از آن بازدید می‌کنند. غار زنگیان، با داشتن طاق‌‌های قدیمی و منحصربه‌فرد و صخره‌‌هایی که دورتا دور آن را فرا گرفته‌اند، هر مسافری را برای مدتی، محو زیبایی خود می‌کند.

• غار کیجاک چال

یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی شهرستان سواد کوه، غاری با نام کیجاک چال است که روبه‌روی شهر پل سفید و به فاصله ١٠کیلومتری از جنوب آن قرار دارد. این غار زیبا در منطقه‌ای واقع شده که بدون تجهیزات، رفتن به آن بسیار سخت است. بدنه‌ای آهکی و سقفی گنبدی، از غار کیجاک چال، منظره‌ای ستودنی ساخته است.

• منطقه جنگلی اوریم

وجود مناطق جنگلی و سرسبز، از شهرستان سوادکوه منطقه‌ای معروف و ویژه برای گردشگران ساخته است که هر بیننده‌ای از تماشای آن‌ها لذت می‌برد. یکی از این مناطق جنگلی، در دهستان راستویی قرار دارد. روستای اوریم، علی‌رغم شهرهایی که در اطراف آن قرار دارند، معمولاً آب‌وهوایی معتدل و حتی سرد دارد و از این رو بسیاری از گردشگران، به‌خصوص در فصل تابستان، به این روستا سفر می‌کنند و از طبیعت آن لذت می‌برند. روستای اوریم در میان جنگل‌‌هایی متراکم و سرسبز و کوه‌هایی سربه‌فلک‌کشیده قرار دارد که منظره‌ای زیبا را به نمایش گذارده‌اند. بسیاری از مسافران، برای چند روزی، در این روستا ماندگار می‌شوند.

• جنگل هلی دار

یکی از دلایلی که شهرستان سوادکوه را از دیگر مناطق شمالی کشور، متمایز می‌کند، وجود انبوهی از جنگل‌هایی است که بسیاری از آن‌ها هنوز هم بکر و ناشناخته‌اند یا کمتر دیده شده‌اند. جنگل هلی دار هم یکی از این مناطق است. این جنگل، بیشتر مواقع مملو از مه است و علت آن نیز قرارگرفتن در ارتفاعی خاص است. اگرچه همین مه نیز جلوه‌ای خاص به جنگل‌های هلی دار بخشیده و آن را از بسیاری از جنگل‌های دیگر متمایز کرده است، وجود درختانی بلند و سرسبز، فاصله‌ای ٢٢٠کیلومتری از تهران، آب‌وهوایی معتدل و مطلوب و… فقط بخشی از ویژگی‌هایی هستند که آدمی را ساعت‌‌ها به قدم‌زدن و تماشای این طبیعت بکر، ترغیب می‌کنند.

• ارفه یا ارفع کوه

در روستای ارفع ده از توابع شهرستان سوادکوه، یکی از مرتفع‌ترین و مهم‌ترین کوه‌های شمال کشور، با نام ارفع کوه یا ارفه کوه قرار دارد. این کوه با قرارگرفتن در منطقه‌ای خوش‌آب‌وهوا، یکی از مکان‌های مهم گردشگری سوادکوه به شمار می‌رود.

تاریخچه سوادکوه

با سیر در تاریخ ایران و استان مازندران و براساس کشفیات باستانی به‌دست‌آمده از سوادکوه، می‌توان دریافت که این شهرستان، از نواحی اصیل و قدیمی طبرستان بوده است و به‌دلیل موقعیت ویژ‌ه خود تأثیر بسزایی هم در تاریخ کشور و هم در تاریخ طبرستان داشته‌ و از این رو همواره، در مرکز توجه حاکمان و زمامداران دولت مرکزی بوده‌ است. وجود همین تأثیرات تاریخی و فرهنگی در هر برهه‌ای از زمان، موجب شد تا سوادکوه محدوده ثابتی نداشته باشد و حدود مرزی آن دائماً تغییر کند.

بناهای تاریخی

• محله قدیم آلاشت

طبیعتی سرسبز، آب‌وهوایی معتدل، خانه‌‌های زیبای روستایی، به‌همراه مردمانی مهمان‌نواز، همه یک‌جا درآلاشت، گرد آمده‌اند. این روستای تاریخی، زادگاه رضاشاه پهلوی بوده و به ثبت ملی هم رسیده است. وجود کوچه‌ها و خانه‌‌های قدیمی و خشتی از این روستا، منطقه‌ای زیبا و تاریخی ساخته است. خانه رضا شاه پهلوی اگرچه در زلزله‌ای آسیب دید؛ اما پس از مرمت، هم‌اکنون به‌عنوان موزه مردم‌شناسی در معرض دید عموم قرار گرفته است.

• کردآباد

روستای کردآباد که به لهجه محلی کردوا نامیده می‌شود، یکی از روستاهای تاریخی سوادکوه به شمار می‌رود. از آنجایی که بیشتر اهالی این روستا از مهاجران کرد هستند، این روستا کردآباد نام گرفته است. در واقع، اکثر ساکنان کردآباد (پدران آن‌ها) اصالتاً کردهایی بودند که صدها سال پیش به این مناطق کوچ کرده‌اند.

وجود پوشش گیاهی خاص کمتردیده‌شده و همچنین امامزاده جمال‌الدین و امامزاده طاهر در این روستا، در عین زیبایی و تاریخی بودن آن، موجب شده تا کردآباد، به یکی از محبوب‌ترین روستاهای سوادکوه تبدیل شود.

• پل ورسک

در زمان رضا شاه پهلوی، در شهرستان سوادکوه، روی دره‌ای با نام ورسک، پلی مستحکم، به طول ۶۶ متر و ارتفاع ١١٠ متر، ساخته شد که به‌نوبه خود شاهکاری از مهندسی به شمار می‌رود. این پل، در زمان جنگ جهانی دوم، به پل پیروزی معروف شد و برای خط‌آهن شمال کشور، بسیار با اهمیت بود. این پل طبیعت منحصربه‌فردی دارد. روی اسم «پل ورسک» کلیک کنید تا توضیحات بیشتر را بخوانید.

• برج لاجیم

در سال‌های ۳۱۶ تا ۴۴۳ق، در منطقه طبرستان، برجی با نام لاجیم ساخته شد. درون این برج و زیر گنبد مخروطی‌شکل آن، دو کتیبه خودنمایی می‌کند که نوشته‌های یکی از آن‌ها به خط پهلوی و دیگری به خط کوفی است. همچنین روی کتیبه‌ای که خط کوفی دارد نام کیا اسماعیل ابوالفوارس شهریاربن‌‌عباس، صاحب برج و تاریخ ساخت آن (۴۱۳ق) حک شده است.

اماکن مذهبی سوادکوه

• امامزاده عبدالحق شهر زیرآب

امامزاده عبدالحق، سال‌‌هاست که یکی از مکان‌های مذهبی استان مازندران و شهرستان سوادکوه به شمار می‌رود. این امامزاده اهمیت ویژه‌ای در میان مردم دارد و همه‌ساله، میعادگاه زائران و مجاوران فراوانی از سراسر استان است. اهمیت این مکان، به اجتماع پرشور شیعیان در ایام محرم، به‌خصوص روز عاشورا باز می‌گردد. در این ایام، امامزاده عبدالحق مکانی مهم برای عزاداران حسینی است و دسته‌های عزاداری از روستاها و شهرهای اطراف به سوی شهر زیرآب و این امامزاده روانه می‌شوند.

• بقعه امامزاده گزو یا سه برادر

در 20کیلومتری شهر زیرآب، بقعه‌ای با 200 سال قدمت با نام بقعه امامزاده گزو وجود دارد که با بسیاری از مکان‌های مذهبی دیگر مناطق استان، متفاوت است. وجود بارگاه ۳ امامزاده بی‌نشان در مکانی زیبا و جنگل‌های سرسبز، ویژگی منحصربه‌فردی به این بارگاه بخشیده ‌است. این بقعه متعلق به سه امامزاده است و به‌دلیل موقعیت خود و وجود آبشارهای زیبای اطراف آن، هم زیارتگاهی برای زائران و هم تفرج‌گاهی برای گردشگران به شمار می‌رود.

همچنین بقعه امامزاده یحیی، امامزاده سید محمد، بارگاه زیارتی دو تن جفت برادر، بقعه سید علی‌کیا، بقعه امامزاده سید مهدی، برج امامزاده زین‌العابدین و… نیز برخی از امامزاده‌های شهرستان سوادکوه هستند.

فرهنگ و هنر

• زبان و گویش

مردم این شهرستان به زبان مازندرانی و با لهجه خاصی، صحبت می‌کنند. به قول برخی مورخان، دارای ریشه اصلی زبان طبری هستند. البته آنچه درباره سوادکوه حائز اهمیت است، این است که گویش‌های محلی این شهرستان، نسبت به سایر مناطق استان، کمتر دچار تغییر و دگرگونی حاصل از نفوذ سایر زبان‌ها شده‌اند.

• آداب و رسوم

اگرچه با گذر زمان، بخشی از آداب و رسوم هر منطقه، رو به فراموشی می‌رود؛ اما برخی از آن‌ها هم پا برجا می‌مانند و به حیات خود ادامه می‌دهند. سوادکوه هم از این قاعده مستثنی نیست. آداب و رسوم و فرهنگ این شهر در گذر تاریخ، دستخوش تغییراتی شده است. یکی از این مراسم، نوروزخوانی است که در ادامه با آن بیشتر آشنا می‌شویم.

در ماه اسفند، مراسمی با نام مراسم نوروزخوانی در سوادکوه برگزار می‌شود. در این ایام و در آستانه عید نوروز، چوپانان در دل شب، با تکان‌دادن زنگوله شروع به سر و صدا می‌کنند. آن‌ها با همین حالت وارد روستاها می‌شوند و با آهنگ و ریتم منحصربه‌فردی شعر می‌خوانند. سپس در خانه‌ها را می‌کوبند و مژده رسیدن فصل بهار و پایان زمستان را به همگان اعلام می کنند. آن‌ها ضمن این مراسم از صاحب آن خانه مژدگانی دریافت می‌کنند.

باور مردم بر این است که این مژدگانی خوش‌یُمن است. برای همین هم هست که هم صاحب‌ خانه را خوشحال می‌کند و هم نوروزخوانان را. این مراسم معمولاً به این گونه است که نوروزی‌خوان، کیسه‌ای کوچک را به سر یک طناب می‌بندد و آن را به داخل خانه می‌اندازد و صاحب خانه کیسه را از پول، تخم‌مرغ، قند، چای یا شیرینی پر می‌کند و به نوروزی‌خوان باز می‌گرداند.

• لباس محلی

پوشش زنان و مردان در سوادکوه نیز مثل خیلی از شهرهای دیگر شمال، از رنگ‌های شاد و طرح‌های زیبا الهام گرفته است. البته این پوشش، سال‌هاست رو به فراموش گذاشته است. در گذشته زنان از چادر، چارقد، نقاب، چاقچور، شایته، تنبان، نیم‌ساق و روبند استفاده می‌کردند.

پوشش مردان سوادکوه نیز در گذشته شامل نیم‌تنه با یقه گرد یا هفت، کوش، پاپوش و تنبان بوده ست. این لباس‌ها با توجه به اقلیم این منطقه و شغل مردمان، از آن‌ها در برابر سرما و گرما محافظت می‌کرده است. متأسفانه با یکدست‌شدن پوشش مردم در سراسر ایران، این نکته‌های ریز هم رو به فراموشی رفته‌اند.

• غذاهای محلی سوادکوه

غذذاهای محلی سواد کوه هم مثل لباس آن، از اقلیم و نوع سرزمین ریشه گرفت است. تیرنگ بشتی، حلوای مخصوص و غیره از غذاهای سنتی این شهر است.

رستوران های سوادکوه

برای صرف یک وعده غذای عالی در سوادکوه می‌توانید به رستوران ماهی لفور شیرگاه بروید. لفور منطقه بسیار زیباست که مراکز پروزش ماهی در اطراف آن به‌فراوانی وجود دارد. کلبه‌های زیبا و موقعیت مکانی عالی این رستوران، آن را جزء بهترین‌ها قرار داده است.

اقامت در سوادکوه

در شهرستان سوادکوه، از نظر اقامت مشکلی ایجاد نمی‌شود. گردشگران، چه خواهان اقامت در ویلا باشند، چه هتل‌آپارتمان و چه کلبه‌های جنگلی، فرقی نمی‌کند و می‌توانند با خیال آسوده به این دیار سفر کنند. در اینجا به برخی از این اقامتگاه‌ها اشاره می‌کنیم:

• اقامتگاه بومگردی افضل سوادکوه

اقامتگاه‌های بوم‌گردی، از جمله جاهایی هستند که بسیاری از گردشگران و مسافران به آن علاقه فراوانی دارند. اینجا می‌توانند از نزدیک با آداب و رسوم و زندگی در آن نواحی آشنا شوند. اقامتگاه بوم‌گردی افضل سوادکوه که در منطقه شیرگاه، در روستای چالی قرار دارد، یکی از همین مکان‌هاست. در حقیقت خطه شمال بیشتر با دریای زیبایش شناخته می‌شود؛ اما اقامت در چنین مکان‌هایی، جلوه دیگری از فرهنگ و تاریخ و مناظر بکر و منحصربه‌فرد این نواحی را برای گرشگران، آشکار می‌کند که شاید در کمتر جایی بتوان، نظیر آن را یافت.

• کلبه‌ها‌ی جنگلی سوادکوه

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد شهرستان سوادکوه، جنگل‌های بکر و سرسبز آن است که آدمی را محو تماشای زیبایی‌های آن می‌کند. به نظرتان این مناظر زیبا و فرح‌بخش و اقامت چند روزه در آن، نمی‌تواند روح تازه‌ای به کالبد آدمی ببخشد و او را برای چند صباحی، از زندگی روزمره و ماشینی آن جدا کند؟ البته که می‌تواند. کافی است سری به کلبه‌های جنگلی سوادکوه بزنید و از هوای سالم و جنگل‌های سرسبز این ناحیه لذت ببرید. صبح را هم با نوای پرندگان، آغاز کنید. ضمناً صبحانه‌ و غذاهای محلی را می‌شود در این کلبه‌ها میل کرد. همه این‌ها می‌تواند خاطره‌ای به یادماندنی از این سفر را برای هر مسافری به ارمغان بیاورد.

سوغات سوادکوه

مگر می‌شود از منطقه‌ای سرسبز و طبیعت ویژه سوادکوه دیدن کرد و از محصولات سالم لبنی آن به‌عنوان سوغات به خانه نبرد؟ محصولات لبنی مانند کشک، پنیر، کره، خامه، سرشیر، ماست، سرماست، دوغ و… فقط بخشی از خوراکی‌‌های خوشمزه سوادکوه هستند. گردشگران از این لبنیات هم در طول سفر استفاده می‌کنند و هم مقداری را به‌عنوان سوغات با خود به خانه می‌برند.

شیرینی‌های محلی مثل کماج، پشتزیک، پیس گنده، ماماجینگ جینگ، دختر دونه یا باو دونه و بسیاری شیرینی‌های لذیذ دیگر را هم می‌توانید در سوادکه پیدا کنید.

علاوه بر همه این‌ها، سوادکوه به‌دلیل قرار گرفتن در دل طبیعت، مملو از گیاهان طبیعی است. برخی از آن‌ها خاصیت خوراکی و برخی دیگر خاصیت درمانی دارند و به‌عنوان سوغاتی برجسته نیز به شمار می‌روند. از جمله آن‌ها می‌توان به سبزی‌های محلی، تشی‌گزه، گیاه گل‌گاوزبان، لاری و… اشاره کرد.

مسیرهای دسترسی

• مسیر زمینی

فقط یک جاده اصلی است که به سوادکوه وصل می‌شود و آن جاده شماره 79 یا همان جاده تهران ـ قائمشهر است. برای رسیدن به سوادکوه باید از مسیر تهران – رودهن – دماوند – فیروزکوه عبورکرد. درواقع 17 کیلومتر پس از فیروزکوه، دروازه استان مازندران یا همان سوادکوه قرار دارد. طول مسیر، تقریباً 152 کیلومتر و زمان سفر در شرایط بدون ترافیک یک ساعت و 25 دقیقه است.

• راه آهن

برای سفر به سوادکوه، از طریق خطوط ریلی، می‌توان از ایستگاه راه‌آهن فیروزکوه استفاده کرد. این مسیر یکی از زیباترین مسیرهای ریلی ایران به شمار می‌رود که به شبکه ریلی کشور متصل است. سپس ادامه سفر از فیروزکوه به سوادکوه را از مسیر جاده‌ای پی گرفت.

• مسیر هوایی

اگر قصد سفر با هواپیما را داشته باشید، باید با پرواز به فرودگاه ساری بروید. از ساری هم می‌توانید از طریق مسیر جاده‌ای به سوادکوه سفر کنید.

فرقی نمی‌کند کجا باشد. جای‌جای و نقطه‌نقطه شهرهای شمالی ایران پر است از جاهای دیدنی و مناظر دل‌انگیز. جاهای دیدنی سوادکوه مازندران هم خیلی بیشتر از آن است که وصفش در این مجال کم بیاید. پیشنهاد مي‌کنیم به این شهر سفر کنید و در بازگشت، شما راوی این داستان باشید. ما و سایر همراهان ره بال آسمان، از صمیم قلب آماده شنیدن خاطرات خوب شما در بخش نظرات هستیم.