راهنمای سفر به فومن و معرفی جاذبه‌های گردشگری‌اش

شما هم اسم فومن را که می‌شنوید یاد کلوچه‌های مخصوص و خوشمزه این شهر می‌افتید؟ یا ذهنتان به سمت سرسبزی و طراوت شهر می‌رود؟ فومن یا همان شهر مجسمه‌ها، شهری جلگه‌‌ای در استان گیلان، محصورشده در باغ‌ها و شالیزارهای زیباست. حتی خیابان‌های این شهر رؤیایی با درختان چنار سربه‌فلک‌کشیده‌ استوار تزیین شده‌اند. فومن سبز و زیبا در همه فصل‌های سال جذاب و دوست‌داشتنی است. با ما باشید تا بیشتر با جاهای دیدنی فومن آشنا شوید.

فومن کجاست؟

اگر اهل شمال‌گردی باشید، حتماً می‌دانید فومن کجاست. شهرستان فومن از شمال به شهرستان‌های ماسال و صومعه سرا، از جنوب و جنوب غربی به اردبیل و زنجان و از سمت شرق به شهرستان شفت محدود ‌‌می‌شود. از آنجایی که این منطقه از دیرباز در وسعتی بسیار وسیع به کشت سیر موسوم بوده است، در نام‌گذاری از واژه فوم به معنای سیر استفاده شده است. البته برخی معتقد هستند که فومن را از ریشه بهمن گرفته‌اند.

بهترین زمان سفر به فومن

در شهر فومن آب‌وهوای معتدل مرطوب خزری انتظار شما را می‌کشد. این یعنی اینکه در همه فصل‌های سال می‌توان به فومن سفر کرد. البته بیشتر مسافران فصل بهار و اوایل تابستان را برای سفر به این شهر انتخاب می‌کنند. هرچند در پاییز هم فومن شهری سراسر رنگ و زیبایی می‌شود.

جاهای دیدنی فومن

• رودخانه های فومن

رودخانه‌های مهم و پر اهمیت استان گیلان در شمال ایران برای سیراب‌کردن زمین‌های کشاورزی از کوهستان‌های جنوبی سرچشمه می‌گیرند و عمدتاً به مرداب و دریا می‌ریزند. این رودها عبارت‌اند از رودخان، پسخان، تنیان، سونگ، سیاهرود و پلنگ‌ور. البته رودخانه‌های بلکور، اسپند، خوبک، زرمخ خاله، لیشاوندان و پیش‌روبار هم هستند که البته  اهمیت کمتری دارند.

• پارک فومن

پارک فومن به دلیل مجسمه‌هایی که دارد معروف و شناخته‌شده است. معروف‌ترین این مجسمه‌ها، مجسمه چهار دختران است. این مجسمه زحمت و تلاش زنان روستایی فومن را نشان می‌دهد که به کشاورزی مشغول هستند. همچنین مجسمه‌هایی از کودکان شاد در محوطه پارک هست که نشانه‌های پررنگی از سر زندگی و نشاط دارد.

• ییلاق آندره

در مرز بین گیلان و زنجان و در مسیر جاده ماسوله به خلخال، در فاصله 5کیلومتری ماسوله، ییلاق زیبای آندره واقع شده است. زیبایی و آرامش این ییلاق مهم‌ترین جاذبه برای سفر است.

• ییلاق زودل سر فومن

ییلاق زودل در نزدیکی روستای خانویه در مسیر قله تراشوم قرار دارد. گردشگران و مسافران بسیاری از این مکان بازدید می‌کنند. علت نام‌گذاری این منطقه ییلاقی زیبا، وجود روستای زودل در حوالی آن است. ییلاق زودل، بالای روستا قرار دارد و از آنجایی که سر به معنای بالاتر است، این ییلاق زودل سر نامیده می‌شود.

• منطقه حفاظت شده سیامزگی و گشت رودخان

این منطقه در سال 1378 در لیست مناطق تحت حفاظت قرار گرفت. سیامزگی و گشت رودخان، منطقه‌‌ای است بکر، شامل آبشارهای‌ خروشان، دره‌هایی عمیق و رودهای منشعب‌شده زیاد که باغ‌های مسحورکننده چای زیبایی خاصی به آن بخشیده است. آبشار دوقلو گشت یکی از پرآب‌ترین آبشارهای این منطقه است.

پوشش‌گیاهی و مراتع سرسبز در کنار جنگل‌های بی‌نظیرش، با همراهی آب‌وهوایی معتدل و مرطوب، شکوه این منطقه را صد چندان کرده است. این منطقه از وجود گونه‌های مختلف جانوری هم خالی نیست؛ جانورانی از جمله گراز، روباه، خرس قهوه‌ای، پلنگ، شغال، سیاه گوش، گربه جنگلی، قرقاول، تشی، آبیار و… در این منطقه زندگی می‌کنند.

• رودخانه پلنگ ور

سرچشمه رودخانه پلنگ ور، رشته‌کوه‌های تالش در ضلع جنوبی دهستان آلیان است. این رودخانه، زمین‌های کشاورزی روستای سه سار را آبیاری کرده و از سمت ضلع شمالی، روستا را ترک می‌کند.

• چشمه آب معدنی علی زاخونی و زمزمه

چشمه زاخونی حاوی ماده‌‌ای به نام بی‌کربنات است. گفته می‌شود این ماده، برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های گوارشی مفید است. این چشمه از پدیده‌های طبیعی ارزشمندی است که در مرکز توجه بسیاری از ساکنان و بازدیدکنندگان و گردشگران قرار گرفته است.

چشمه زمزمه نیز یکی دیگر از چشمه‌ها در منطقه ماسوله شهرستان فومن است. این چشمه به رنگ نارنجی است؛ اما طعم تلخ و ناگواری به‌خاطر نزدیکی با معدن آهن دارد. ساکنان منطقه به دلیل خواص درمانی آب، آن را با مقداری شکر مخلوط کرده و برای بهبود بیماری‌های ریوی و گوارشی از آن بهره می‌برند.

• آبشار لار چشمه

آبشار لار چشمه، قبل از روستای ماسوله، شهرستان فومن در استان گیلان واقع شده است و از دل کوه می‌جوشد. ارتفاع این آبشار 6 متر است و حوضچه آب کوچکی در پای آن ساخته‌اند. این آبشار زیبا در ارتفاع 670 متر از سطح دریا قرار دارد.

• روستای فوشه

روستای زیبای فوشه از غرب و جنوب غربی با مناطق کوهستانی، چشم‌اندازهایی خیره‌کننده و ارتفاعات بکر و جنگل‌های انبوه پوشیده شده است و در 22کیلومتری شهرستان فومن در نزدیکی قلعه رودخان قرار دارد. یکی از ویژگی‌های خاص این روستا، پوشش گیاهی متنوع آن به سبب حضور بی‌نظیر گونه درختان افرا، راش، خرمندی و توسکاست.

• غار خون فوشه

غار خون فوشه در نزدیکی قلعه‌ رودخان و در فاصله 15کیلومتری از روستای فوشه واقع شده است. قدمت این غار بالغ بر ۳هزار سال است و در منطقه‌‌ای جنگلی خودنمایی می‌کند. از شگفتی‌های قابل توجه در مسیر غار، طبیعتی بکر و خاص، قدمت تاریخی و ارزش زیست‌محیطی آن است. طول این غار 300 متر و عمق آن 30 متر است. این غار ۴ دهانه دارد و جزو غارهای ریزشی است.

• روستای خشکنودهان

روستای خشکنودهان از بزرگ‌ترین روستاهای شهرستان فومن، با طبیعتی بکر و دست‌نخورده است و حدود 10 تا 12 کیلومتر با مرکز شهر فاصله دارد. این روستای باشکوه با شالیزارهای زیبا و کوه و دامنه‌های سرسبز احاطه شده است. این روستا در گذشته، نو دهان یا نوده خوانده می‌شد؛ اما به دلیل خشک‌سالی در قرن معاصر، به خشکنودهان تغییر نام پیدا کرد.

• روستای خانوانه

خانوانه در بخش سردار جنگل و دهستان سردار جنگل واقع شده و یکی از روستاهای شهرستان فومن است. خانوانه از ترکیب دو واژه «خان» و «وانه» تشکیل شده است‌‌ که گویای به معنی محل زندگی سروران است. در قدیم به‌خاطر اقلیم مناسب و آب‌وهوای معتدل منطقه،‌ خان‌هایی زیادی به این مکان می‌آمدند تا اوقات فراغت خود را بگذرانند. خان‌ها در این مدت برای خود وانه‌هایی برای اقامت می‌ساختند. این منطقه در کنار راه فرعی صومعه‌سرا به ماکلوان قرار دارد. گویش مردم روستا تالشی است.

• روستای پامسار

یکی از روستاهای توابع فومن، روستای پامسار است و از واژه «پام» به معنای گل و پسوند «سار» تشکیل شده است. در گذشته این روستا زیستگاه پرنده‌‌ای به نام قرقاول بوده است.

• روستای گسکره

روستایی قدیمی گسکره در استان گیلان، با مردمانی بافرهنگ و باسواد، با آب‌وهوایی کوهستانی در 9کیلومتری جاده ماسوله قرار دارد. این روستا جزوی از توابع بخش سردار جنگل شهرستان صومعه‌سراست. این مکان در گذشته محل اسکان سربازان میرزا کوچک خان جنگلی بوده است. روستای گسکره دارای مسجد جامعی کهن است و در گذشته به مرکزیت روستاهای هم‌جوار مفتخر بوده است. این روستا دارای چندین محله به نام مهدی محله یا میدی مله و گفین مله است. این روستا، ییلاقی با نام گردسوا دارد که مناظر بی‌نظیر آن به دل صفایی مضاعف می‌دهد.

• روستای کلرم

روستای کلرم در فاصله ۷کیلومتری جنوب غربی شهر فومن و در مسیر جاده ماسوله قرار دارد. بقعه امامزاده عبدالله و آرامگاه مرکزی شهدای بخش سردار جنگل در این روستا واقع شده است. این روستا با باغ‌های چای و اماکن مقدس مزین شده است.

• روستای کنده سر

روستای کنده سر چون نگینی است که از یک سو با روستای ابر، سوی دیگر روستای کاسی سرا، از طرفی با روستای ماکلوان و از طرف دیگر با روستای گسکره محصور شده است‌‌. این روستا که منطقه‌‌ای کوهستانی است، تحت تأثیر جریان هوای مرطوب دریای خزر و دریای مدیترانه قرار دارد. پوشش گیاهی این روستا عمدتاً جنگل و مرتع است.

• منطقه جنگلی و گردشگری شولم رودبار

منطقه جنگلی و گردشگری شولم رودبار بخشی از روستای بزرگ‌تر رودبار است و در 15کیلومتری جنوب غرب شهرستان فومن، مابین ماسوله در غرب و قلعه رودخان در شرق قرار دارد. از چهار سو کوه‌های بلند، این منطقه را در برگرفته‌اند که بلندترین این کوه‌ها بنگه، کوه برزه و گاکوه نام دارند. مسیر این جاده بسیار پرپیچ‌وخم است.

در روستای شولم، خانه‌ها در دامنه کوه‌ها و دو طبقه ساخته می‌شوند و ساکنان در طبقه دوم آن زندگی می‌کنند. جنس خانه‌ها از چوب، گل و خشت است. البته در گذشته مردم در خانه‌هایی زندگی می‌کردند که کومه نامیده می‌شدند. یک رودخانه کم‌آب به نام گازی رودبار در وسط این منطقه جاری است.

• روستای سیاه ورود (سیاهرود)

روستای سیاه ورود از آبادی‌های بخش سردار جنگل دهستان آلیان شهرستان فومن است و مرکز دهستان آلیان به شمار می‌رود. بقعه شیخ زاهد گیلانی هم در این روستا واقع شده است. این روستا دارای مناظری زیبا و دیدنی است و از نظر شکل ظاهری همانند ماسوله است؛ اما از نظر موقعیت مکانی با آن کاملاً تفاوت دارد. این روستا بین دو قله مرتفع که رودخانه‌‌ای در ضلع جنوبی آن در جریان است خودنمایی می‌کند. نام سیاهرود از این رود گرفته شده است. اگر به درون رودخانه نگاه کنید آب آن سیاه‌رنگ به نظر می‌رسد.

• روستای زیده

روستای زیده در فاصله 13کیلومتری جنوب شهر فومن، در استان گیلان قرار دارد. این روستای سرسبز از شمال به مزارع برنج و روستاهای شیرذیل و خلیل‌سرا و از جنوب به باغ‌های چای و مزارع برنج محدود می‌شود. برنج‌کاری مهم‌ترین فعالیت اقتصادی کشاورزان این روستاست. بعد از کشت برنج دومین فعالیت اقتصادی روستا چای‌کاری است. به‌طور کلی این روستا 2 هکتار زمین زیر کشت چای دارد.

• روستای دار باغ

روستای دار باغ روستایی است کوهپایه‌‌ای که در غرب شهرستان فومن و در فاصله 10کیلومتری آن قرار دارد. این روستا، از شمال به روستای امامزاده تقی و از جنوب به سیدسرا، از شرق به روستای کیش رودبار و از سمت غرب به روستای شولم محدود می‌شود. رودخانه‌‌ای از مرکز روستا عبور می‌کند و رودخانه‌‌ای نیز در جنوب روستا جریان دارد. همچنین وجود جنگل در جنوب غرب و غرب روستا و باغ‌های چای، فضای دل‌پذیر و روح‌افزایی را فراهم کرده و موجب جذب توریست و مسافران فراوانی به این روستا شده است.

• ناحیه کوهستانی فومن

ناحیه کوهستانی فومن دارای جنگل، مرتع و کوه‌هایی با قله‌های مرتفع و بسیار زیباست و از ارتفاعات ماسوله تا ارتفاعات گسکره، ماکلوان، گشت رودخان، فوشه و قلعه رودخان کشیده شده است. این ناحیه میزبان کوه‌نوردان و گردشگران بسیاری در طول سال است.

• جاده سراوان فومن

جاده سراوان فومن به خاطر سرسبزی خاص و وجود مه صبحگاهی در ساعات اولیه صبح، مخصوصاً در فصل پاییز و زمستان، بسیار دیدنی است. در این جاده، موزه بزرگ روستایی وجود دارد و نمونه‌‌ای از خانه‌های روستایی در دل جنگل سراوان را در خود حفظ کرده است.

تاریخچه

فومن به‌عنوان بخش غربی گیلان شناخته ‌‌می‌شده است. از طریق خاندان «آل اسحاق»، نسب شهر را به اشکانیان می‌رسانند. فومن اولین‌بار به دست امیر دیباج به تصرف مغولان در آمد. اما در زمان حکومت صفویه از سپاه قزلباش شکست خورد و تحت سیطره حکومت صفویه قرار گرفت. همچنین در زمان قیام جنگلی‌ها به‌عنوان پناهگاه آزادی‌خواهان انتخاب شد.

بناهای تاریخی

• قلعه رودخان

قلعه رودخان یکی از آثار تاریخی و باستانی استان گیلان به شمار می‌رود و مربوط به دوران ساسانیان است. قلعه رودخان، در فاصله 23کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن، در بخش مرکزی و دهستان گوراب پس در ارتفاع 687 تا 778 متر از سطح دریاهای آزاد، روی میان‌آبی قرار دارد که ادامه ارتفاعات پشت‌کوه تالش و ماسوله داغ و معروف به قلعه ژیه است. این قلعه باشکوه در سال 1354 به ثبت آثار ملی در آمده است. قلعه رودخان به‌خاطر قرارگیری کنار رود در گذشته به «دژ روگان» مشهور بوده، سپس به «رودخان» تغییر نام داده است. نام‌های دیگر این قلعه عبارت‌اند از قلعه هزار پله، قلعه حسامی و قلعه رخون. امنیت بی‌نظیر و سیستم دفاعی محکم از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن به شمار می‌رود. یک قورخانه و دو ارگ بخش‌های مختلف قلعه را تشکیل می‌دهند. ارگ محل سکونت حاکم و خانواده او و قورخانه نیز برای انجام امور نظامی سربازان استفاده می‌شده است. قسمت‌های دیگر قلعه شامل سردخانه، زندان، تعدادی ورودی، حوض، آبریزگاه، آب انبار، حمام، اتاق دیدبانی، برج دیدبانی، برج و بارو و تعدادی واحد مسکونی است.

برای سفر به این قلعه، باید ابتدا وارد شهر فومن شوید. پس از گذشتن از روستاهای گشت، کردمحله، گشت رودخان، سیاه کش، گوراب پس ملسکام، سعیدآباد، به روستای قلعه رودخان می‌رسید. با عبور ازحیدرآلات و طی مسافت 3 کیلومتر در جاده خاکی، به روستای قلعه دنه خواهید رسید. سپس از مسیر پارک جنگلی قلعه رودخان و صعود از پله‌های احداث شده، به این قلعه اعجاب‌انگیز می‌رسید.

• شهرک تاریخی ماسوله

ماسوله، شهری تاریخی و توریستی در فاصله 35کیلومتری شهرستان فومن، در استان گیلان واقع شده است و عمده شهرت آن به‌خاطر پلکانی‌بودن خانه‌ها و قرارگرفتن در بین کوه و جنگل و طبیعت بکر آن است. این شهر یکی از مناطق خوش‌آب‌وهوای کشور با معماری منحصربه‌فرد و شناخته‌شده در جهان است‌‌.

شهر ماسوله به همین دلیل در سال 1354 به‌عنوان یک اثر ملی ثبت شده است. در این شهر خانه‌ها به گونه‌‌ای است که هم پشت بام خانه‌ها و هم جلوی خانه، به‌عنوان پیاده‌رو کاربرد دارد. این نوع بافت معماری در دوران زندیه ایجاد شده است. خیابان‌های ماسوله به‌دلیل کوچکی و پلکان‌ فراوان، برای ورود وسایل نقلیه موتوری مناسب نیست. درباره معماری ماسوله گفته می‌شود حیاط ساختمان بالایی پشت بام خانه پایینی است.

بناهای مذهبی فومن

• بقعه سبز قبا

بقعه امامزاده سبز قبا، در روستای شنبه بازار واقع شده است. همچنین در این آستان مقدس، درختی کهن‌سال وجود دارد که به درخت مزار یا آقادار موسوم است و به‌عنوان میراث طبیعی باقی است. مردم بر اساس یک باور قدیمی برای رفع حاجات خود به این امامزاده پارچه‌‌های سبز می‌بندند.

مشاهیر

شهرستان فومن نیز مهد پرورش و رشد شعراء، مراجع و علماست. از جمله ‌‌آن‌ها می‌توان به آیت‌الله محمدتقی بهجت فومنی و آیت‌الله حائری فومنی اشاره کرد که از علمای برجسته اسلامی هستند. همچنین بنیان‌گذار مؤسسه گل‌آقا، کیومرث صابری فومنی، از طنزنویسان و شیون فومنی از شاعران فرهیخته این شهرستان هستند.

زبان و گویش

ساکنان بومی فومن، تالش‌ها در نواحی کوهستانی غرب و گیلک‌ها در نواحی جلگه‌‌ای هستند؛ بنابراین فومنی‌ها به هر دو زبان گیلکی و تالشی صحبت ‌‌می‌کنند.

اقامت در فومن

اقامتگاه سندی فومن گیلان در شهر فومن و در دل جنگل و کوه واقع شده است. این اقامتگاه یک مجوعه تفریحی و اقامتی با چشم‌اندازی زیبا در محیطی خوش‌آب‌وهواست. اقامتگاه بومگردی کتام نیز در روستای سفالکسار واقع شده است و محیطی روستایی دارد. این مکان به دریاچه سفالکسار و شفت نزدیک است و 4 سوئیت مجزا دارد.

هتل پنج ستاره معین هم در شهر فومن واقع شده و دارای امکانات رفاهی و تفریحی مناسبی است. این هتل، در ابتدای جاده ماسوله، در کنار دو اثر تاریخی بین‌المللی ماسوله و قلعه رودخان قراردارد. ویژگی و مزیت این هتل، داشتن باغ چای است.

مراکز خرید فومن

برای خرید در فومن می‌توانید به یکی از بازارهای هفتگی این شهر سر بزنید. یکی از این بازارها، سه‌شنبه بازار است و در روزهای سه‌شنبه در کمربندی شهید شیرودی فومن برپا می‌شود. در این بازار محصولات دامی، کشاورزی به قیمت مناسب و تازه عرضه می‌شود.

یکی دیگر از بازارها شنبه بازار است و در 9کیلومتری فومن در مسیر جاده آسفالت فومن شفت، در دهستان گوراب واقع شده است. یک‌شنبه بازار در روزهای یک‌شنبه در روستای گشت‌خان در جنوب غربی فومن برگزار می‌شود. چهارشنبه بازار نیز در روستای زیده‌سرا در شمال فومن واقع است در روزهای چهارشنبه برگزار می‌شود. البته این بازار به علت بضاعت کم اهالی روستا رونق چندانی ندارد.

علاوه بر این‌ها اگر قصد خرید از جایی مدرن‌تر داشته باشید، پاساژ امیر فومن برای شما مناسب است. این پاساژ مدرن در دو طبقه، جزو مراکز خرید مطرح در شهر فومن است. در پاساژ امیر انواع کیف، کفش، پوشاک، لوازم بهداشتی، آرایشی و خانگی عرضه می‌شود.

سوغات فومن

مهم‌ترین و معروف‌ترین سوغاتی این شهر، کلوچه فومن است. از دیگر سوغاتی‌های استان می‌توان مرکبات، چای، توتون، صیفی‌جات، حصیر و نوعی ظرف گلی به نام گمج را نام برد.

مسیرهای دسترسی

شهرستان فومن در فاصله 356کیلومتری تهران،27کیلومتری رشت و 5کیلومتری صومعه سرا در مسیر راه به خلخال، قلعه‌رودخان یا ماسوله قرار دارد.

سه راه برای رسیدن به فومن وجود دارد. مسیر اول جاده 22است که فومن را به رشت متصل می‌کند. مسیر دوم، ادامه جاده 22 است که فومن را به پونل، سپس به خلخال در استان اردبیل وصل می‌کند و مسیر سوم، جاده فومن به پارک جنگلی سراوان است که فومن را به آزادراه قزوین رشت می‌رساند.

فومن، فاقد فرودگاه و ایستگاه راه آهن است.

فومن زیبا آنقدر جذاب و روح‌نواز است که خداحافظی را برای هر مسافری سخت می‌کند. این شهر با جاهای دیدنی خاص و دل‌انگیز مقصد خوبی برای همه گردشگران و طبیعت‌دوستان به شمار می‌رود. پیشنهاد می‌کنیم حتی برای یک‌بار هم که شده به این شهر بروید. بی‌شک مشتری فومن خواهید شد. اگر هم اهل این شهر هستید یا قبلاً به این شهر سفر کرده‌اید، خاطراتتان را برای ره بال آسمان بنویسید.